Wp/qug/Perú


Wipala	Kirara

Mamallaktapak rimay : Firme y feliz por la unión

Mamallaktapak taki : Piru mamallaktapak taki

Uma llakta Lima ^[4]

Mamakamachiymanta shimi Kastilla shimi

Kamachiy Ripublika

Pushakkuna

Mamallakta pushak

Pedro Castillo

Peru mamallaktapak kishpichiriy
• rimashka
• rurashka
• allichishka Ispaña mamallaktamanta
28 inti killapi 1821 watapi
20 kuya killapi 1822 watapi
9 kapak killapi 1824 watapi

Mashna allpata 1.285.215,6 km²

runakuna 29.165.000^[1]
(21,96 hab./km²)

• PIB (2010)
• PIB/runa US$ 153.549 hunu^[2]
US$ 5.265

HDI (Runa kururay rikuchik)-(2010) 0,723^[3] (63º) – Alto

Kullki Nuevo sol (S/.) (PEN)

Pacha suyu
• Ruphay mit'a UTC-5
UTC-5

Internet tuyru .pe

Karu rimay tuyru +51

Ankichik tuyru OAA-OCZ 4TA-4TZ

ISO tuyru 604 / PER / PE

Kaypi wankurishka: Unasur, ONU, OEA, APEC, CAN, Mercosur, BID, Grupo de Río, FLAR, CAF, OEI

¹ 1979 watamanta República Peruana.
² Peru mamallaktapi Apya Yalamanta shimikuna (shina Qhichwa shimi, Aymara shimipash), shuk llaktapi ashtawan rimashkami kakpika, chay llaktapi co-oficiales nishkami kan..
³ Ñaupak pachapi uma llakta : Cuzco^[4]

Perú icha Piru (Kastilla shimipi República del Perú) shuk Uran Abya Yalapi mamallaktami kan. Chay mamallaktapi 29 180 899 runakunaka kawsan.

Pirupak uma llakta Lima llaktami kan, chay llaktapi 10 063 144 runakunaka kawsan. Piruw llaktamanta, antiman Brasil mamallaktaka Bolivia mamallaktapash tiyan, kullayman Chili mamallaktapash tiyan, Chinchayman Ecuador mamallakta Colombia mamallaktapash, kuntiman Pasifiku mamakuchami tiyan.

Piruw mamallaktapak chawpi uranmanta chinchayman Antikuna urkukuna tiyanmi. Antikunapi, Cuzco llaktaka Cajamarca llaktapash tiyanmi. Antikunamanta kuntiman kunuk, mana ashta yakuyuk markakuna tiyan : chay markakunapi Lima llaktaka, Trujillo llaktapash tiyan. Antikunamanta antiman, Amazonía hatun sachaka tiyan, chay markakunaka kunuk, yakuyuk, ashta kirukunayuk, mayukunayuk, wiwakunayukpashmi kan.

Suyukuna

Perú llaktapika kanmi 24 suyu (región icha departamento), 194 marka (província), 1 833 uchillasuyupash (distrito).

Kanmi 24 suyu, 1 constitucional marka, ima 1 Metropolitana Suyupash:

Perúpa suyukuna (2005)
	Suyu	Uma llaqta	Runakuna	km²	Runa / km²
1	Amarumayu suyu	Chachapuyas	336.665	39.249	8,58
2	Ankash suyu	Waras	1.107.828	35.459	31,24
3	Apurimak suyu	Awankay	404.000	20.891	19,34
4	Arequipa	Arequipa	916.806	63.345	14,47
5	Ayakuchu suyu	Ayakuchu	492.507	43.306	11,37
6	Kashamarka suyu	Cajamarca	1.259.808	33.317	37,81
7	Qusqu suyu	Qusqu	1.028.763	71.892	14,31
8	Wankawillka suyu	Wankawillka	385.162	22.133	17,40
9	Wanuku suyu	Wanuku	654.489	37.722	17,35
10	Ika suyu	Ika	565.686	21.305	26,55
11	Junín suyu	Wankayuk	1.035.841	44.410	23,32
12	La Libertad suyu	Trujillo	1.270.261	25.962	48,93
13	Lambayeque suyu	Chiclayo	920.795	14.213	64,79
14	Lima suyu	Wachu	6.386.308	34.802	183,5
15	Loreto suyu	Iquitos	687.282	368.852	1,86
16	Madre de Dios suyu	Puerto Maldonado	107.664*	85.183	1,26
17	Moquegua suyu	Moquegua	134.000	15.734	8,52
18	Pasku suyu	Cerro de Pasco	241.000	25.320	9,52
19	Piura suyu	Piura	1.636.047	35.891	45,58
20	Punu suyu	Punu	1.135.000	71.999	15,76
21	San Martin suyu	Muyupampa	619.000	51.253	12,08
22	Tacna suyu	Tacna	317.619	16.076	19,76
23	Tumbes suyu	Tumbes	173.604	4.669	35,75
24	Ukayali suyu	Pukallpa	363.000	102.410	3,54
*	Callao hatun kamachi marka	Callao	787.154	147	5.354,79
*	Lima llakta suyu	Lima	6.434.623	2.812	2.288,27

Kaypi p'anqapiqa Piruwpi hatun llaqtakuna rikunki.

Llaqtakuna Piruwpi
Rang	Llaqta	Runakuna			Suyu
Rang	Llaqta	... 1981	... 1993	... 2005	Suyu
1.	Lima	3.573.227	5.363.270	6.867.951	Lima suyu
2.	Ariqipa	446.942	619.156	844.000	Ariqipa suyu
3.	Qallaw	454.313	639.729	824.329	Qallaw hatun kamachiy wamani
4.	Truhillu	354.301	509.312	750.004	Qispi kay suyu
5.	Chiklayu	279.527	411.536	582.597	Lampalliqi suyu
6.	Ikitus	178.738	274.759	439.114	Luritu suyu
7.	Wankayu	164.954	258.209	380.098	Hunin suyu
8.	Piwra	207.934	277.964	326.592	Piwra suyu
9.	Chimphuti	223.341	268.979	320.119	Anqash suyu
10.	Qusqu	184.550	255.568	313.210	Qusqu suyu
11.	Taqna/ Takana	98.532	174.336	280.996	Taqna suyu
12.	Hullaca	87.651	142.576	247.949	Punu suyu
13.	Ika	114.786	161.406	247.687	Ika suyu
14.	Pukallpa	89.604	172.286	204.772	Ukayali suyu
15.	Sullana	112.770	147.361	162.493	Piwra suyu
16.	Carabayllo	k.A.	106.543	156.369	Lima llaqta suyu
17.	Chincha Alta	75.685	110.016	154.561	Ika suyu
18.	Wanuku	61.812	118.814	148.466	Wanuku suyu
19.	Ayakuchu/ Wamanqa	69.553	105.918	140.510	Ayakuchu suyu
20.	Kashamarka‎	65.000	92.447	132.622	Kashamarka suyu
21.	Lurigancho	65.139	100.240	132.498	Lima llaqta suyu
22.	Tarapoto	34.979	77.783	124.638	San Martin suyu
23.	Punu	67.397	91.877	116.951	Punu suyu
24.	Tunpis	47.936	74.085	109.599	Tumpis suyu
25.	Talara	57.015	82.228	100.105	Piwra suyu
26.	Waras	44.814	66.888	87.233	Anqash suyu
27.	Pasqu urqu	66.373	62.749	79.183	Pasqu suyu
28.	Chulucanas	34.977	52.089	69.145	Piwra suyu
29.	Huaral	34.235	54.199	68.606	Lima suyu
30.	Pisqu	55.604	51.639	62.148	Ika suyu
31.	Catacaos	30.927	52.785	57.903	Piwra suyu
32.	Paita	18.749	42.491	56.404	Piwra suyu
33.	Awankay	19.863	46.997	55.299	Apurimaq suyu
34.	Muqiwa	22.224	38.837	54.703	Muqiwa Suyu
35.	Wachu	43.398	49.271	53.852	Lima suyu
36.	Ilu	32.011	43.947	53.717	Muqiwa suyu
37.	Tinku Mariya	25.030	43.152	53.416	Wanuku suyu
38.	Lurín	k.A.	34.268	53.309	Lima llaqta suyu
39.	Jaén	24.356	46.477	52.730	Kashamarka suyu
40.	Tarma	34.369	45.056	51.581	Hunin suyu
41.	Barranca	21.312	40.352	51.078	Lima suyu