Wp/qug/Perú

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | qug
Wp > qug > Perú
República del Perú[1]
Perú Perú
Wipala Kirara
Mamallaktapak rimay : Firme y feliz por la unión
Mamallaktapak taki : Piru mamallaktapak taki
 
Perú
Perú
 
Uma llakta Lima [4]
Mamakamachiymanta shimi Kastilla shimi
Kamachiy Ripublika
Pushakkuna
Pedro Castillo
Peru mamallaktapak kishpichiriy
 • rimashka
 • rurashka
 • allichishka
Ispaña mamallaktamanta
28 inti killapi 1821 watapi
20 kuya killapi 1822 watapi
9 kapak killapi 1824 watapi
Mashna allpata 1.285.215,6 km²
runakuna 29.165.000[1]
(21,96 hab./km²)
 • PIB (2010)
 • PIB/runa
US$ 153.549 hunu[2]
US$ 5.265
HDI (Runa kururay rikuchik)-(2010) 0,723[3] (63º)  – Alto
Kullki Nuevo sol (S/.) (PEN)
Pacha suyu
 • Ruphay mit'a
UTC-5
UTC-5
Internet tuyru .pe
Karu rimay tuyru +51
Ankichik tuyru OAA-OCZ 4TA-4TZ
ISO tuyru 604 / PER / PE
Kaypi wankurishka: Unasur, ONU, OEA, APEC, CAN, Mercosur, BID, Grupo de Río, FLAR, CAF, OEI

1 1979 watamanta República Peruana.
2 Peru mamallaktapi Apya Yalamanta shimikuna (shina Qhichwa shimi, Aymara shimipash), shuk llaktapi ashtawan rimashkami kakpika, chay llaktapi co-oficiales nishkami kan..
3 Ñaupak pachapi uma llakta : Cuzco[4]

Perú icha Piru (Kastilla shimipi República del Perú) shuk Uran Abya Yalapi mamallaktami kan. Chay mamallaktapi 29 180 899 runakunaka kawsan.

Pirupak uma llakta Lima llaktami kan, chay llaktapi 10 063 144 runakunaka kawsan. Piruw llaktamanta, antiman Brasil mamallaktaka Bolivia mamallaktapash tiyan, kullayman Chili mamallaktapash tiyan, Chinchayman Ecuador mamallakta Colombia mamallaktapash, kuntiman Pasifiku mamakuchami tiyan.

Piruw mamallaktapak chawpi uranmanta chinchayman Antikuna urkukuna tiyanmi. Antikunapi, Cuzco llaktaka Cajamarca llaktapash tiyanmi. Antikunamanta kuntiman kunuk, mana ashta yakuyuk markakuna tiyan : chay markakunapi Lima llaktaka, Trujillo llaktapash tiyan. Antikunamanta antiman, Amazonía hatun sachaka tiyan, chay markakunaka kunuk, yakuyuk, ashta kirukunayuk, mayukunayuk, wiwakunayukpashmi kan.

Suyukuna[edit | edit source]

Perú llaktapika kanmi 24 suyu (región icha departamento), 194 marka (província), 1 833 uchillasuyupash (distrito).

Kanmi 24 suyu, 1 constitucional marka, ima 1 Metropolitana Suyupash:

Perú suyukuna
Perúpa suyukuna (2005)
  Suyu Uma llaqta Runakuna km² Runa / km²
1 Amarumayu suyu Chachapuyas 336.665 39.249 8,58
2 Ankash suyu Waras 1.107.828 35.459 31,24
3 Apurimak suyu Awankay 404.000 20.891 19,34
4 Arequipa Arequipa 916.806 63.345 14,47
5 Ayakuchu suyu Ayakuchu 492.507 43.306 11,37
6 Kashamarka suyu Cajamarca 1.259.808 33.317 37,81
7 Qusqu suyu Qusqu 1.028.763 71.892 14,31
8 Wankawillka suyu Wankawillka 385.162 22.133 17,40
9 Wanuku suyu Wanuku 654.489 37.722 17,35
10 Ika suyu Ika 565.686 21.305 26,55
11 Junín suyu Wankayuk 1.035.841 44.410 23,32
12 La Libertad suyu Trujillo 1.270.261 25.962 48,93
13 Lambayeque suyu Chiclayo 920.795 14.213 64,79
14 Lima suyu Wachu 6.386.308 34.802 183,5
15 Loreto suyu Iquitos 687.282 368.852 1,86
16 Madre de Dios suyu Puerto Maldonado 107.664* 85.183 1,26
17 Moquegua suyu Moquegua 134.000 15.734 8,52
18 Pasku suyu Cerro de Pasco 241.000 25.320 9,52
19 Piura suyu Piura 1.636.047 35.891 45,58
20 Punu suyu Punu 1.135.000 71.999 15,76
21 San Martin suyu Muyupampa 619.000 51.253 12,08
22 Tacna suyu Tacna 317.619 16.076 19,76
23 Tumbes suyu Tumbes 173.604 4.669 35,75
24 Ukayali suyu Pukallpa 363.000 102.410 3,54
* Callao hatun kamachi marka Callao 787.154 147 5.354,79
* Lima llakta suyu Lima 6.434.623 2.812 2.288,27


Kaypi p'anqapiqa Piruwpi hatun llaqtakuna rikunki.


Llaqtakuna Piruwpi
Rang Llaqta Runakuna Suyu
... 1981 ... 1993 ... 2005
1. Lima 3.573.227 5.363.270 6.867.951 Lima suyu
2. Ariqipa 446.942 619.156 844.000 Ariqipa suyu
3. Qallaw 454.313 639.729 824.329 Qallaw hatun kamachiy wamani
4. Truhillu 354.301 509.312 750.004 Qispi kay suyu
5. Chiklayu 279.527 411.536 582.597 Lampalliqi suyu
6. Ikitus 178.738 274.759 439.114 Luritu suyu
7. Wankayu 164.954 258.209 380.098 Hunin suyu
8. Piwra 207.934 277.964 326.592 Piwra suyu
9. Chimphuti 223.341 268.979 320.119 Anqash suyu
10. Qusqu 184.550 255.568 313.210 Qusqu suyu
11. Taqna/ Takana 98.532 174.336 280.996 Taqna suyu
12. Hullaca 87.651 142.576 247.949 Punu suyu
13. Ika 114.786 161.406 247.687 Ika suyu
14. Pukallpa 89.604 172.286 204.772 Ukayali suyu
15. Sullana 112.770 147.361 162.493 Piwra suyu
16. Carabayllo k.A. 106.543 156.369 Lima llaqta suyu
17. Chincha Alta 75.685 110.016 154.561 Ika suyu
18. Wanuku 61.812 118.814 148.466 Wanuku suyu
19. Ayakuchu/ Wamanqa 69.553 105.918 140.510 Ayakuchu suyu
20. Kashamarka‎ 65.000 92.447 132.622 Kashamarka suyu
21. Lurigancho 65.139 100.240 132.498 Lima llaqta suyu
22. Tarapoto 34.979 77.783 124.638 San Martin suyu
23. Punu 67.397 91.877 116.951 Punu suyu
24. Tunpis 47.936 74.085 109.599 Tumpis suyu
25. Talara 57.015 82.228 100.105 Piwra suyu
26. Waras 44.814 66.888 87.233 Anqash suyu
27. Pasqu urqu 66.373 62.749 79.183 Pasqu suyu
28. Chulucanas 34.977 52.089 69.145 Piwra suyu
29. Huaral 34.235 54.199 68.606 Lima suyu
30. Pisqu 55.604 51.639 62.148 Ika suyu
31. Catacaos 30.927 52.785 57.903 Piwra suyu
32. Paita 18.749 42.491 56.404 Piwra suyu
33. Awankay 19.863 46.997 55.299 Apurimaq suyu
34. Muqiwa 22.224 38.837 54.703 Muqiwa Suyu
35. Wachu 43.398 49.271 53.852 Lima suyu
36. Ilu 32.011 43.947 53.717 Muqiwa suyu
37. Tinku Mariya 25.030 43.152 53.416 Wanuku suyu
38. Lurín k.A. 34.268 53.309 Lima llaqta suyu
39. Jaén 24.356 46.477 52.730 Kashamarka suyu
40. Tarma 34.369 45.056 51.581 Hunin suyu
41. Barranca 21.312 40.352 51.078 Lima suyu

Pukyukuna[edit | edit source]

  • Población del Perú en 2009 (ONU)
  • International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, October 2010: Nominal GDP list of countries. Data for the year 2010.
  • Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario, PNUD, 2010
  • Tribunal Constitucional, Constitución Política del Perú, artículo 49°.
  • Hawa tinkikuna[edit | edit source]