Wp/qug/Awya Yala

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | qug
(Redirected from Wp/qug/Abya Yala)
Wp > qug > Awya Yala
Abya Yala, Tiksimuyupi

Awya Yala, Abya Yala icha Amirika (Mishu shimipi : América) shuk Tiksimuyupi allpapachami kan. Payka kimsa suyukunata charinmi : Chinchay Abya Yala, Chawpi Abya Yala, Uran Abya Yalapash. Cristóbal Colón Abya Yalaman 1492 watapi wampunakunawan rirka, chay watamanta ñawpakman Europa-manta runakunaka Abya Yalata mana riksirkachu : chaymanta paykunaka Abya Yalata mushuk allpapachami (Nuevo Mundo) nikun.

Abya Yalapi, 1492 wata ñaupak, hatun mamallaktakuna tiyarkami, tawka runakunaka ña chay allpapi kawsarka. Mishika runakunaka (México llaktapi) Maya runakunaka (chawpi Abya Yalapi) Inkakunatapashmi (Tawantinsuyupi) kawsarka . 1492 wata kipa, Kunkistaturkuna (wirakucha awkakkuna) tukuy Chawpi Abya Yalata, Uran Abya Yalatapash hapirka. Paykunaka, tawka Abya Yalamanta runakunata pushakkunatapash wanchirka, shina Moktizuma II 1520 watapi (Mishika runakunapak hatun pushak), Atawalpa 1532 watapi (hatun Inka), Rumiñawi 1534 watapi (Ecuador runakunapak pushak). Chay kipa, España mamallaktaka tukuy Intiyaykuna Uran Abya Yalata, Chawpi Abya Yalatapash charirka, shinallatakmi Portugal mamallaktaka Intillukshina Uran Abya Yalata (kunan Brasil mamallakta) hapirka.

Españamanta, Inglaterramanta, Franciamantapash awkakkunaka Chinchay Abya Yalaman rirkan, paykunaka 1500 watamanta, 1850 wataman tukuy paypak allpata hapirka. Kunan pachapi, Abya Yalapi, tawka mamallaktakuna tiyanmi : 35 kispi mamallaktakunaka paypa llaktapi tiyan. Paykunamanta, ashtawan hatunmi kan :

Kaypipash rikupay[edit | edit source]