Wp/mag/अण्डमान आउ निकोबार द्वीपसमूह
| अण्डमान आउ निकोबार द्वीपसमूह | |
|---|---|
| भारतके केन्द्रशासितप्रदेश | |
ऊपरे-दहिनासे दक्षिणावर्त: रॉस आउ स्मिथ द्वीपे समुद्र तट; श्रीविजयपुरे सेल्यूलर जेल; निकोबार द्वीपसमूहके वायवीय दृश्य; अण्डमान सागर भिजुन गोताखोरी | |
भारतमे अण्डमान आउ निकोबार द्वीपसमूहके स्थान | |
| निर्देशाङ्क (पोर्ट ब्लेयर): 11°41′N 92°46′E / 11.68°N 92.77°Eनिर्देशाङ्क: 11°41′N 92°46′E / 11.68°N 92.77°E | |
| देश | |
| गठन | १ नवम्बर १९५६ |
| राजधानी आउ सबसे बड़ नगर | श्रीविजयपुरम् (पोर्ट ब्लेयर) |
| मण्डल | ३ |
| सरकार | |
| • उपराज्यपाल | एडमिरल (रेटेड) देवेन्द्र कुमार जोशी |
| • मुख्य सचिव | जितेन्द्र नारायण, आइएएस |
| • सांसद (लोकसभा) | बिष्णु पद रे |
| • उच्चन्यायालय | कलकता उच्चन्यायालय (पोर्ट ब्लेयर बेञ्च) |
| क्षेत्रफल | |
| • कुल | [convert: invalid number] |
| • क्रम | २८मा |
| जनसङ्ख्या (२०१२)[2] | |
| • कुल | ३८०५२० |
| भाषा[3] | |
| • राजभाषा | हिन्दी, अङ्ग्रेजी[3] |
| • बोलल जायेवाला | करेन, बङ्गला, तमिल, तेलुगु, हिन्दी, निकोबारी, मलयालं, सादरी, कुड़ुख, मुण्डा, खड़िया[4] |
| समयमण्डल | युटिसि+0५:३० (भारतीय मानक समय) |
| आइएसओ ३१६६ सङ्केत | IN-AN |
| मानव विकास सूचकाङ्क (2019) | |
| जालस्थल | www |

अण्डमान आउ निकोबार द्वीपसमूह भारतके एगो केन्द्रशासितप्रदेश हे । ई बङ्गालके खाड़ीके दक्खिनमे हिन्दमहासागरमे स्थित हे ।[5] अण्डमान आउ निकोबार दीपसमूह लगभग ५७२ छोट-बड़ द्वीपसे मिलके बनल हे जेकरामे से खाली कुछे द्वीपपर लोग रहहथिन । एकर राजधानी श्रीविजयपुरम् (पोर्ट ब्लेयर) है ।
भारतके ई केन्द्रशासितप्रदेश हिन्दमहासागरमे स्थित हे आउ भौगोलिक दृष्टिसे दक्खिन-पूरुब एसियाके भाग हे । ई इण्डोनेसियाके आचेहके उत्तरमे १५० किमी पर स्थित हे आउ अण्डमानसागर एकरा थाइलैण्ड आउ म्यान्मारसे अलगे करहै ।[6] दूगो प्रमुख दीपसमूहसे मिलके बनल ई दीपसमूहके १०° उ अक्षांश पृथक करहै, जेकर उत्तरमे अण्डमान द्वीपसमूह आउ दक्खिनमे निकोबार द्वीपसमूह स्थित हे । ई दीपसमूहके पूरुदन्ने हिन्दमहासागर आउ पच्छिदन्ने बङ्गालके खाड़ी स्थित हे ।
दीपसमूहके राजधानी श्रीविजयपुरम् (पोर्ट ब्लेयर) एगो अण्डमानी नगर हे । २०११ के भारतके जनगननाके अनुसार हियाँके जनसङ्ख्या ३,७९,९४४ हे । जेकरामे २,०२,३३० (५३.२५%) पुरुष आउ १७७,६१४ (४६.७५%) महिला हथिन । लिङ्गानुपात प्रति १,००० पुरुषमे से ८७८ महिला है । खाली १०% जनसङ्ख्या निकोबार द्वीपमे रहहै ।[7] पूरा क्षेत्रके कुल भूमिक्षेत्र लगभग ८,२४९ वर्ग किमी है ।
नाम
[edit | edit source]अण्डमान शब्द मलयभाषाके शब्द हान्दुमन से ऐलै हे जे हिन्दु देवता हनुमान् के नामके परिवर्तित रूप है । निकोबार शब्दो एही भाषासे लेल गेलै हे जेकर अर्थ होवहै नग्न लोगके भूमि । हिन्दमहासागरमे बसल निर्मल आउ शान्त अण्डमान पर्यटकके मनके असीम आनन्दके अनुभूति करावैत भारतके एक लोकप्रिय द्वीप समूह है । अण्डमान अपन आञ्चलमे मूङ्गा भित्ति, साफ-स्वच्छ सागर तट, पुरान स्मृतिसे जुड़ल खण्डहर आउ अनेक प्रकारके दुर्लभ वनस्पति सञ्जोएले है । सुन्दरतामे एकसे बढ़के एक एहाँ कुल ५७२ द्वीप है । अण्डमानके लगभग ८६ प्रतिशत क्षेत्रफल जङ्गलसे झकाएल है । समुद्री जीवन, इतिहास आउ जलक्रीड़ामे रूचि रखेवाला पर्यटकके ई द्वीप बड़ी रास आवहै ।
इतिहास
[edit | edit source]ई द्वीप पर अङ्ग्रेजके आधिपत्य हलै आउ बादमे दोसर विश्वयुद्ध खनी जापान द्वारा एकरा पर अधिकार कर लेल गेलै । कुछ समयला ई द्वीप नेताजी सुभाषचन्द्र बोसके आजाद हिन्द फौजके अधीनो रहलै हल । बड़ी कमे लोगके मालूम होतै कि देशमे केनहुँ पहिला बेर पोर्टे ब्लेयर मे तिरङ्गा फहराया गेलै हल । हियाँ नेताजी सुभाष चन्द्र बोस ३० दिसम्बर १९४३ के यूनियन जैक उतारके तिरङ्गा झण्डा फहरौलन हल । एहीसे अण्डमान निकोबार प्रशासन दनेसे ३० दिसम्बरके प्रत्येक वर्ष एक भव्य कार्यक्रम मनावेके शुरुआत कैल गेलै हे । जनरल लोकनाथनो एहाँके गवर्नर रहलन हल । १९४७ मे ब्रिटिश सरकारसे मुक्तिके बाद ई भारतके केन्द्रशासितप्रदेश बनलै ।

ब्रिटिश शासन द्वारा ई स्थानके प्रयोग स्वाधीनता आन्दोलनमे दमनकारी नीतिके तहत क्रान्तिकारी सबके भारतसे अलगे रखेला कैल जा हलै । एही चलते ई स्थान आन्दोलनकारीके बीचे काला पानीके नामसे कुख्यात हलै । कैदला पोर्ट ब्लेयरमे एक अलग कारागार, सेल्यूलर जेलके निर्माण कैल गेलै हल जे ब्रिटिश इण्डियाला साइबेरिया नियन हलै ।
२३ दिसम्बर २००४ के सूनामी लहरके कहरसे ई द्वीप पर ६,००० से जादे लोग मर गेलथिन ।
सम्बन्धित लेख
[edit | edit source]सन्दर्भ
[edit | edit source]- ↑ "Andaman and Nicobar Administration". And.nic.in. मूल से 18 फरवरी 2015 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 8 जुलाई 2013.
- ↑ भारतके जनगणना
Archived 14 June 2007 at the वेबैक मशीन , 2011. Census Data Online, Population. - 1 2 "50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India" (PDF). 16 जुलाई 2014. प॰ 109. मूल (PDF) से 22 मार्च 2015 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 6 नवम्बर 2016.
- ↑ "www.andaman.gov.in". मूलसे 20 नवम्बर 2016 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 27 नवम्बर 2016.
- ↑ "When British toyed with idea to unleash Gurkhas on Sentinelese". मूलसे 28 नवम्बर 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 26 नवम्बर 2018.
- ↑ "Nicobar's bicycle diaries". मूलसे 7 अक्तूबर 2018 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 7 अक्तूबर 2018.
- ↑ "Census of India" (PDF). मूलसे 13 नवम्बर 2011 के पुरालेखित (PDF). अभिगमन तिथि 13 अप्रैल 2012.
