Wp/lus/Riphui

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Riphui
Voir aussi En bawk la : Ritlang, Risah, Rinâwt, Riping, Ritihhâ, Rithäwp, Richang


Riphui kan tihte chu thaw-dawt lei emaw, ha emaw, hrawk emaw hmanga tihphui deuh hlek hmanga ri siamte hi a ni, entirnan: /d/ hi lei leh ha hmanga thaw lo chhuak lo hnawh phui deuh hleka ri siam a ni a, /v/ erawh hmui chung lam leh hnuailam insîkphuitir lek lek hmanga siam a ni thung. Riphuite hi hetia kan lo hnawhphuina azir hian chi hrang hrangah ṭhen a. Chungte chu:

  • Hmui hmang riphuite: Hei hi hmui hmanga thaw kawng tihphuite sawina a ni. Mizovah chuan /b/, /f/, /m/, /ʰm/, /p/, /pʰ/ te hi a ni.
  • Ha hmang riphuite: Hei hi ha hmanga thaw kawng tihphui ṭhen sawina a ni. Mizovah chuan /d/, /n/, /ʰn/, /s/, /t/, /tʰ/, /z/ rite hi a ni.
  • Hahni chhunglam leh lei hmang riphuite: Hei hi lei hmanga hahni chhunglam kan nawr deuh hlek hmanga riphui kan siamte sawina a ni. Mizo ṭawngah chuan /t͡s/ (ch), /[t͡sʰ emaw /tʃʰ/ (chh), /r/, /ʰr/ (hr), /rʔ/ (rh), /t͡r/ (ṭ) leh /t͡rʰ/ (ṭh) te hi a ni.
  • Dang chung leh hnuai hmang riphuite: Hei hi dang chung leh hnuai lam hmanga riphui siamte hi a ni. Mizo ṭawngah chuan /ŋ/ (ng), /ʰŋ/ (ngh) (/g/ - hei chu kan hmang meuh lo), /k/ leh /kʰ/ te hi a ni.
  • Hrawk hmang riphuite: Hei chu hrawk hmanga boruak kan hnawh phui deuh hlek hmanga riphui kan siamte hi a ni. Mizo ṭawngah chuan /h/ (-h-) leh /ʔ/ (-h, entirnan: Dah tiha h hi) te hi a ni.

Heng riphui chi 5 kan neihte hi lamna hmun leh lam rîkphung azirin hmun tam takah ṭhensawm leh a ni a, chungte chu:

Hmui Ha Hahni chhunglam Dang Hrawk
Laihäwl Sirlam Danghnung
Riping Rithäwp p [p] t [t] k [k] ʔ [ʔ][1]
Ritihhâ ph [pʰ] th [tʰ] kh [kʰ]
Richang b [b] d [d]
Risah Rithäwp ch [t͡s]
Ritihhâ chh [t͡sʰ], [ʰ]
Sirlam tl [t͡l]
Ritihhâ Sirlam thl [t͡lʰ]
hlap ṭ [t͡r]
Ritihhâ hlap ṭh [t͡rʰ]
Rinâwt Rithäwp f [f] s [s] h [h]
Richang v [v] z [z] l [l]
Hnarhmang Simple m [m] n [n] ŋ (written ng)[ŋ]
Ritihhâ hm [ʰm] hn [ʰn] hŋ (written ngh) [ʰŋ]
Ridül Simple r [r] l l
Ritihhâ hr [ʰr] hl [ʰl]
Hrawk rʔ (written rhas in perh) [rʔ] lʔ (written lhas in belh) [lʔ]
A chunga dawhkan lâkna hnar:[2]

Mizo ṭawnga awm lo riphui lär zualte[edit | edit source]

Mizo ṭawngah hian riphui tam tak (a chunga kan tarlante khi) kan nei a. Kan neih loh lär zualte chu:

  • Sâp ṭawngah: Sâp ṭawnga riphui awm, Mizo ṭawnga kan neih ve loh lar zualte chu
  • [θ]. Hei hi something tiha th rîk dàn a ni.
  • [ð]. Hei hithen tiha th rîk dàn a ni.
  • [dʒ]. Hei hi jar tiha j rîk dàn a ni.
  • [ʃ]. Hei hi shame tiha sh rîk dàn a ni.
  • [ʒ]. Hei hi vision tiha s rîk dàn a ni.
  • [g]. Hei hi good tiha g rîk dàn a ni. Hei erawh hi chu hrilhfiah chhàwnna ṭhenkhatah kan nei ve, entirnan gêih gûih mai tih a g te hi.
  • [x]. Hei hi loch tiha ch rîk dàn a ni.
  • Ferên ṭawngah: Ferên ṭawnga riphui awm Mizo ṭawnga kan neih ve loh lar zualte chu.
  • [ʃ]. Hei hi chien tiha ch rîk dàn a ni.
  • [ʒ]. Hei hi jeune tiha j rîk dàn a ni.
  • [g]. Hei hi gare tiha g rîk dàn a ni. Hei erawh hi chu hrilhfiah chhàwnna ṭhenkhatah kan nei ve, entirnan gêih gûih mai tih a g te hi.
  • [ʁ]. Hei hi rouge tiha r rîk dàn a ni.
  • Zerman ṭawngah: Zerman ṭawnga riphui awm Mizo ṭawnga kan neih ve loh lär zual deuh deuhte chu
  • [ç]. Hei hi ich tiha ch rîk dàn a ni.
  • [p͡f]. Hei hi Pflicht tiha Pf rîk dàn a ni.
  • [ʁ]. Hei hi Rauch tiha R rîk dàn a ni.
  • [ɕ]. Hei hi 新 (pinyin-in: xīn) tiha x rîk dàn a ni.
  • [ʂ]. Hei hi 石 (pinyin-in: shí tiha sh rîk dàn a ni.
  • [ɻ]. Hei hi 人 (pinyin-in rén) tiha r rîk dàn a ni.

Thulâkna[edit | edit source]

  1. Hë hrawkriphui hi thulam tàwpah chauh a awm.
  2. Weidert, Alfons, Component Analysis of Lushai Phonology, Amsterdam Studies in the Theory and History of Linguistic Science, Series IV - Current Issues in Linguistic Theory, volume 2, Amsterdam: John Benjamins B.V., 1975.
A dang:
  • Mangold, Max (2005), Das Aussprachewörterbuch, Duden, p. 37, ISBN 9783411040667
  • San, Duanmu (2007). The phonology of standard Chinese (2nd ed.). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-921579-9.
  • Walker, Douglas (2001), French Sound Structure, University of Calgary Press, ISBN 1-55238-033-5