Wp/kus/Mahama Ayariga

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Mahama Ayariga
Mahama Ayariga
human
Sex or gendermale Dɛmisim gbɛlima
Country of citizenshipGhana Dɛmisim gbɛlima
Given nameMahama Dɛmisim gbɛlima
Family nameAyariga Dɛmisim gbɛlima
Date of birth12 May 1974 Dɛmisim gbɛlima
Place of birthBawku Dɛmisim gbɛlima
Native languageKusaal Dɛmisim gbɛlima
Languages spoken, written or signedEnglish, Kusaal Dɛmisim gbɛlima
Occupationlawyer, politician Dɛmisim gbɛlima
Educated atUniversity of Ghana, Harvard Law School, Ghana Senior High School Dɛmisim gbɛlima
Member of political partyNational Democratic Congress Dɛmisim gbɛlima
Religion or worldviewIslam Dɛmisim gbɛlima

Mahama Ayariga (Ba da du'a o nɛ 12 May 1974) o anɛ lɔya nɛ pɔlitis nwɛ’ɛd Ghana kpɛla. O anɛ Ma’asim tiig Na’adɔɔg la, National Democratic Congress nid. O da anɛ Minista kanɛ gɔsid labaya nɛ labadi’esidib tʋʋma yɛla nɛ minista onɛ gɔsid pu’asada nɛ dasam nɛ niŋwisigir yɛla John Dramani Mahama saŋa la. O anɛ Wadmaannɛ tis Bawku Central constituencyUpper East Region sʋ’ʋlim, Ghana dim paas Wadmaanib yibanɛ paasi anaasi (4th) nɛ ayuobʋ (6th) nɛ ayɔpɔi (7th) la Gaana Republic kanɛ paasi anaasi la ni, 4th Republic of Ghana.[1][2]

On si’iŋ si’em nɛ o sakur yɛla

Ba da dʋ’a Mahama Ayariga nɛ yʋma tusir nɛ kɔbiswai nɛ pisyɔpɔi nɛ anaasi (12 dawalig nwadig 1974) BawkuUpper East Region, Ghana la.[3] o da keŋ o sakur nɛ Ghana nɛ Nigeria nɛ United States of America. O da keŋ Barewa College bɛ Zaria teŋkanɛ bɛ Kaduna State, Nigeria la. O mɔr Master of Law (LLM) degree yit Harvard Law School bɛ United States of America nɛ Bachelor of Law (LLB) Degree yit University of Ghana, Legon.[4] O da anɛ executive director tis Legal Resource CentreAccra la.[5]

Ayariga bierkpɛɛm Ayariga Hassan da zi’en ma'asim tiig na'adɔɔg la zugʋ nya' Ghana yʋma tusa ayi' nɛ piinɛ ayi' (2012) vɔɔtʋg la.[6]

Tʋʋma

Ayariga tʋmnɛ lɔya tʋʋma.[7] O da pin’ili o tʋʋma la nɛ an pa’an nya’adɔl (teaching assistant) bɛ natural resources law nɛ international law n bɛ Faculty of Law, University of Ghana. O da lɛn paas ka ba pin’il ka lɛn an executive director tis Legal Resources Centre, la’askanɛ da zabid nidib nyadi yɛla, teŋ maalʋg yɛla nɛ bɛllim sʋŋ yɛla la.[8]

Pɔlitis nwɛ'ɛb yɛla

Wadmaan

Ayariga da anɛ Ghana Wadmaannɛ tis Bawku Central constituency sʋ’ʋlim dim din yi yʋʋm tusa ayi' nɛ anu (2005) la ni, amaa ka da lu yʋʋm tusa ayi' nɛ anii (2008) vɔɔtʋg la ka tis ka Adamu Dramani Sakande onɛ an Wabʋg Na’adɔɔg, NPP nid la di. Kʋk la da anɛ zaalim ban da mɔr Adamu keŋ kɔɔtʋ ka kɔɔtʋ la da ye o gɛsig wada la nɛ on mi’i ye o maal gbana ye o anɛ teŋ si'a nid ya’as ka nya’ad Na’am la bɔzugɔ, di gɛsignɛ Ghana wada.[9] Ayariga da lɛn di kʋk la yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ ayi' (2012) Ghana wʋsa vɔɔtʋg la ni.[10] 

O anɛ Wadmaannɛ paas Wadmaanib yibanɛ paasi anaasi (4th) nɛ ayuobʋ (6th) nɛ ayɔpɔi (7th) la Parliament of the 4th Republic of Ghana.[1]

Minista of state

Yʋʋm tusa ayi' nɛ awai la ni, (2009) John Evans Atta Mills da di vɔɔt la, Ayariga da lieb onɛ pian’adi tisid o ka din nya’aŋ ka o gaŋ o ye o an Deputy Minister of Trade and Industry. Din nya’aŋ o da lɛn gaŋ o ye o an minista kanɛ gɔsid gbaʋŋ zamisʋg nya’adɔl (Deputy Minister of Education).[11][12] John Dramani Mahama da gaŋɛ Mahama Ayariga ye o an Minista onɛ gɔsid labaya yɛla (Information) yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ atan' yʋʋmpaal Nwadig la ni, (yʋʋmpaal nwadig 2013).[13] Mahama Ayariga da tʋm la’askanɛ gɔsid tʋʋma tisib yɛla la (Appointments Committee) Wadmaanib yikanɛ paasi ayɔpɔi la Ghana Republic kanɛ paasi anaasi la ni.[14]

  Vɔɔtʋg

Ba da vɔɔti gaŋ Ayariga ye o an Wadmaannɛ tis Bawku constituencyUpper East Region, Ghana vɔɔtʋg tita'ar kanɛ da bɛ yʋʋm tusa ayi' nɛ anaasi (2004) la ni la.[15][16] O da zi’en Ma’asim tiig Na’adɔɔg, National Democratic Congress.[15][16] nɔba zugʋ nya’ ka di. O sʋ’ʋlim la paas nɛ sʋ’ʋlim nama awai (9) banɛ ka Ma’asim tiig Na’adɔɔg la da dii yi sʋ’ʋlim nam pii nɛ atan' (13) banɛ bɛ Upper East Region la.[17] Ma’asim tiig Na’adɔɔg la, National Democratic Congress da pʋ zu’oe, ba da paamɛ kʋgʋs piswai nɛ anaasi ma’aa (94) yi kʋgʋs kɔbisyi’ nɛ pistan' (230) ni.[18] O da paam vɔɔt tusa pii nɛ anii nɛ kɔbisnu nɛ pii nɛ anii (18,518) yit vɔɔt tusa pistan' nɛ anii nɛ kɔbiga nɛ anii (38,108) pʋʋgin.[15][16] nɛ’ da anɛ pisnaasi nɛ anii du’ali ayuobʋ kɔbiga pʋʋgin 48.6%. Ba da lɛn vɔɔti tis o ka bas Amidu Mamudu Sisala onɛ an Peoples’ National Convention nid la nɛ Hawa Yakubu onɛ an Wabʋg Na’adɔɔg, New Patriotic Party nid la nɛ Yussif Taiban Kundima onɛ an Convention People's Party nid nɛ Sadat Amadu nɛ Abubakar Jibreel Ustarz banɛ pʋ zi’en Na’adɔsi'a zugɔ, independent candidates. Bama da paamnɛ kɔbistan' nɛ pistan' nɛ atan' (333), tusa piiga nɛ kɔbiga nɛ pisyuobʋ nɛ awai (10,169), kɔbistan' nɛ pisnu nɛ atan' (353), kɔbiga nɛ pisyuobʋ nɛ yinne (161), nɛ tusa anii nɛ kɔbisnu nɛ pisyɔpɔi nɛ anaasi (8,574) ba yʋda la dɔl taaba si’em. Ka ba kal pʋdigir kɔbiga pʋʋgin da anɛ; 0.9%, 26.7%, 0.9%, 0.4% nɛ 22.5% nwɛnnɛ ba yʋda la dɔl taaba si'em la.[15][16]

Yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ ayi' la (2012), ba da lɛn vɔɔti tis o ya’as ka o an Wadmaannɛ tis o sʋ’ʋlim la. O da di Ma’asim tiig Na’adɔɔg, National Democratic Congress vɔɔtʋg la.[19][20] O da paam vɔɔt kal tusa pisi nɛ anaasi nɛ pisyɔpɔi nɛ yinne (24,071) yi vɔɔt tusa pisnaasi nɛ atan' nɛ kɔbisnii nɛ pisyɔpɔi nɛ ayuobʋ (43,876).[21][20] nɛ’ anɛ pisnu nɛ anaasi du’al pisnii nɛ ayuobʋ kɔbiga pʋʋgin (54.86%). Ba da vɔɔti tis o ka bas Awuni Aguuda Joseph onɛ an Peoples’ National Convention nid la nɛ Alhassan Haruna onɛ an Wabʋg Na’adɔɔg, New Patriotic Party nid la nɛ Iddrisu Mubarak onɛ an Progressive People's Party nid la nɛ Ibrahim Zaliya onɛ an Convention People's Party nid la. Bama wʋsa da paamnɛ vɔɔt kɔbistan' nɛ atan' (303), tusa pii nɛ awai nɛ pisnii nɛ ayi' (19,082), kɔbisyi' nɛ pisyuobʋ nɛ awai (269) nɛ kɔbiga nɛ pisnu nɛ yinne (151). Ba kɔbiga pʋʋgin anɛ vɔɔt nɛɛm du’al pisyuobʋ nɛ awai (0.69%), vɔɔt pisnaasi nɛ atan' du’al pisnaasi nɛ awai (43.49%), vɔɔt nɛɛm du’ali ayuobʋ (0.61%) nɛ vɔɔt nɛɛm du’al pistan' nɛ anaasi (0.34%) nwɛnnɛ ba yʋda la dɔl taaba si’em la.[19][20]

Daʋŋ kanɛ da paae o

O da zɛrig Girimadaan Boakye Agyarko onɛ ka ba da gaŋ ye o tʋm Energy Ministry la ye o yɔ ligidi tis Ma’asim tiig Na’adɔɔg ninsieba ye ba sʋŋ ka vɔɔti tis o.[22] Ba kpɛɛm la da gaans ninsieba (AD-HOC committee) ye ba vɛɛns yɛl la gɔs ka mɔri ba vɛɛnsʋg labaari ken wadmanib yin yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ ayɔpɔi Nwadisa atan' dabpisi nɛ awai la daar (dawalig nwadig 29, 2017) na. Vɛɛnsʋg la da yina ye Mahama Ayariga da pʋ nyaŋi ti’el on yɛl si’eli gɛsig Agyarko la, dinzug o nwɛ’ɛm nidib la wʋsa nu’ug.[23][24] Yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ awai la ni (2019), daʋŋ sieba da yina nwɛnɛ kɔɔtʋ yɛla, ka Wadmaanib yikpɛɛm Prof. Aaron Michael Oquaye da bas nɔɔr yʋʋm tusa ayi' nɛ pii nɛ awai Nwadisa Ayuobʋ daba anaasi daar (sigir nwadig 4, 2019), ye ba tisim onɛ an Wadmaannɛ tis Bawku Central, Mahama Ayariga, suor ka o keŋ ka kɔɔtʋ (High Court)  vɛɛnsi gɔs ligidi la yɛla (Financial Court).[25] yʋʋm tusa ayi' nɛ pisi Nwadisa ayuobʋ, June 2020 Wadmaannib yikpɛɛm la (Speaker of Parliament) da zan’as Mahama Ayariga ka pʋ siak ye Electoral Commission nɔk Ghana card nɛ passports ma’aa maal vɔɔdʋg gbaʋŋ paala la vɔɔt yʋʋm tusa ayi' nɛ pisi (2020) vɔɔtʋg la.[26][27]

Mɛŋ bɛlim

Ayariga mɔr pʋ’a.[5] O anɛ mɔr.[5] o saam, Frank Abdulai Ayariga, mɛ da anɛ Wadmaannɛ tis Bawku Constituency Republic kanɛ paasi atan la ni, Hilla Liman saŋa.

Gbanvɛɛnsa

  1. 1.0 1.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=73
  2. https://citinewsroom.com/2020/05/were-ready-to-debate-minority-on-their-call-for-rejection-of-c-i-126-majority-leader/
  3. https://www.ghanaweb.com/person/Mahama-Ayariga-3010
  4. https://archive.globallandscapesforum.org/glf-2015/speaker/minister-mahama-ayariga/
  5. 5.0 5.1 5.2 https://web.archive.org/web/20160424202652/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2586
  6. http://www.citifmonline.com/index.php?id=1.362333
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#cite_note-7
  8. https://web.archive.org/web/20131105180025/http://www.idpfoundation.org/stakeholdersbios.html
  9. https://web.archive.org/web/20131105175533/http://www.infoghana.info/news/updated-bawku-central-mp-adamu-sakande-convicted-jailed-two-years
  10. https://web.archive.org/web/20121211114837/http://tv3network.com/Election-2012-Live-Update/805am-ayariga-wins-bawku-central-constituency.html
  11. https://www.ghanabusinessnews.com/2011/02/16/president-mills-reshuffles-deputy-ministers/
  12. http://www.gbcghana.com/index.php?id=1.293485
  13. https://web.archive.org/web/20130208065659/http://politics.pravdaradioonline.com/president-mahama-appoints-first-batch-of-ministers/
  14. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Speaker-announces-Vetting-Committee-500224
  15. 15.0 15.1 15.2 15.3 https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#cite_note-:0-15
  16. 16.0 16.1 16.2 16.3 http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/uppereast/164/index.php
  17. https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/
  18. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php
  19. 19.0 19.1 http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/uppereast/164/index.php
  20. 20.0 20.1 20.2 https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#cite_note-:5-20
  21. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/uppereast/164/index.php
  22. https://web.archive.org/web/20170519143612/https://www.newsfilla.com/index.php/2017/01/28/mahama-ayariga-addressed-media-mahama-ayariga-mp-bawku-central/
  23. https://web.archive.org/web/20170519145124/https://www.newsfilla.com/index.php/2017/03/31/how-graphic-reported-the-brawl-in-parliament/
  24. https://web.archive.org/web/20180807032731/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mahama-Ayariga-renders-unrepentant-apology-to-Parliament-523944
  25. https://web.archive.org/web/20190609001308/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Why-Speaker-released-Mahama-Ayariga-to-face-trial-753001
  26. https://citinewsroom.com/2020/06/speaker-turns-down-ayarigas-plea-for-rejection-of-ecs-new-identification-requirements/
  27. https://www.myjoyonline.com/news/national/speaker-rejects-ayarigas-motion-on-ecs-c-i/