Wp/rki/သင်္ချာ
"အသိပညာ၊ စူးစမ်းလိလာခြင်း" စရေဖြင့် အနက်ဖွင့်နိုင်သည့် ရှေးဂရိဝေါဟာရ máthēma ခေါ် μάθημα မှ ဆင်းသက်လာသည့် mathematics ဟု အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း၊ "ရေတွက်ခြင်း" ဟု အနက်ဖွင့်နိုင်မည့် ရှေးပါဠိဝေါဟာရမှ ဆင်းသက်လာသည့် သင်္ချာ ဟုရခိုင်ဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း ၊မြန်မာဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုသည့် ဘာသာရပ်တွင် ကိန်းတိ (numbers)၊ အရေအတွက် ပမာဏ (quantity)၊ ဟင်းလင်းပြင်ရပ်ဝန်း (space)၊ တည်ဆောက်ပုံသဏ္ဌာန် (structure)၊ ပြောင်းလဲခြင်း (change) စရေရို့ကို လိလာရေ။
အရေအတွက် (ဂဏန်း) တိ၊ ၎င်းရို့နန့် သက်ဆိုင်ရေ လုပ်ဆောင်ချက်တိ၊ ၎င်းရို့ အချင်းချင်း ဆက်နွယ်နေမှုတိ၊ ပေါင်းစပ်ခြင်းတိနန့် ၎င်းရို့ဧ အနှစ်သာရတိ စရေရို့သာမက ထိုဂဏန်းတိ သင်္ချာဆိုင်ရာ ရပ်ဝန်းတိတွင် မည်သို့ တည်ဟိနေကြရေ့၊ မည်သို့ရေ ပုံသဏ္ဌာန်ဟိရေ၊ ၎င်းရို့ကို မည်သို့ တိုင်းတာမည်၊ မည်သို့ ပုံစံပြောင်းလဲမည်၊ ယေဘုယျအားဖြင့် မည်သို့ သုံးသပ်မည် စရေရို့ကို လိလာခြင်းဖြစ်ရေ။ ရေတွက်ခြင်း၊ တွက်ချက်ခြင်း၊ တိုင်းတာခြင်း၊ တည်ရာပြ ဗက်တာရို့ဧ ရွေ့လျားမှုကို စနစ်တကျ လိလာခြင်း၊ ပုံဖော်ရန် ခက်ခဲရေ ပုံသဏ္ဌာန်ရို့ဧ ရွေ့လျားမှုတိကို လိလာခြင်း စရေရို့မှတဆင့် ၎င်းရို့နန့် ဆက်စပ်နေရေ အနှစ်သာရတိကို ယုတ္တိကျကျ သုံးသပ်ရာမှ သင်္ချာပညာ တိုးတက်ပြောင်းလဲလာရေ။ သင်္ချာဘာသာရေ ပမာဏရို့ကို ရေတွက်ခြင်း၊ တွက်ချက်ခြင်း၊ ဇယားပြုစုဆောင်းခြင်း စရေရို့အတွက် အသုံးပြုသည့် တွက်ချက်ကိရိယာ သက်သက်အဖြစ် စတင်ခကေလည်း၊ ယခုအခါတွင် သင်္ချာဘာသာမှာ တိစွာနက်ရှိုင်းလှပလာပြီး စိတ္တဇ နာမ်သဘာဝသက်သက် လိလာခြင်းမှရေ လက်တွိ့ရုပ်လောက၌ အသုံးချခြင်းအထိ ကျယ်ပြောလာရေ။
မျက်မှောက်ခေတ် သင်္ချာပညာသျှင်ရို့ရေ အထက်ဖော်ပြပါ အကြောင်းအရာတိကို စူးစမ်းလိလာပြီး ထိုမှတဆင့် ယူဆချက်အသစ်တိ၊ ယေဘုယျပြုချက်တိ စရေရို့ကို ထုတ်ဖော်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းကြရေ။ သင်္ချာအဆိုတစ်ခု မှန်/မမှန်ကို ယုတ္တိကျကျ ကျိုးကြောင်းဆက်စပ်၍ သက်သေပြခြင်းဖြင့် ဆုံးဖြတ်လိဟိရေ။ ဆိုလိုရေမှာ သင်္ချာအဆိုတစ်ခုအတွက် လက်တွိ့ သက်သေသက္ကာယ တောင်ပုံရာပုံ ဟိနေကေလည်း၊ ပီးထားချက်တိမှ ကျိုးကြောင်းဆက်စပ်၍ ယုတ္တိကျကျ သက်သေမပြနိုင်သရွေ့ ၎င်းအဆိုကို ပကတိအမှန်ဟု သင်္ချာဘာသာတွင် မယူဆချေ။
သင်္ချာဟူရေ ဇာနည်းဟူရေ မေးခွန်းအတွက် အားလုံးသဘောတူ လက်ခံသည့် ကျစ်လျစ်တိကျရေ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် မဟိသည့်အပြင် လက်တွေ့လုပ်ကိုင်နီသည့် သင်္ချာပညာသျှင် အတိစုရေ ဒေမေးခွန်းကိုဖြေရန် စိတ်ဝင်စားလိမဟိပါ။ သင်္ချာသမားအတိစုက "သင်္ချာဟူရေ သင်္ချာသမားတိ လုပ်သည့် အလုပ်ဖြစ်ရေ" ဟု အလွယ်တကူ ဖြေလိဟိရေ။ ယပြီးကေ ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်အချို့ဧ သင်္ချာအပေါ် ရှုမြင်ပြောဆိုချက်တိကို ကြားနာခြင်းဖြင့် သင်္ချာဧ သဘောသဘာဝကို တစေ့တစောင်း သိနိုင်ရေ။ စွယ်စုံရပညာသျှင် ဂယ်လီလီယို (၁၅၆၄-၁၆၄၂) က "သဘာဝတရားကို ကျမ်းတစ်စောင်ဟု တင်စားကေ ၎င်းကျမ်းကို သင်္ချာဘာသာစကားဖြင့် ရီးသားထားရေ" ဟုလည်းကောင်း၊၊ သင်္ချာပညာသျှင် ကားလ် ဖရီးဒရစ် ဂေါက် (၁၇၇၇-၁၈၅၅) က "သင်္ချာရေ သိပ္ပံပညာရပ်တိဧ ဘုရင်မ" ဟုလည်းကောင်း၊ သင်္ချာပညာသျှင် ဘင်ဂျမင် ပီရာ့ (၁၈၀၉-၁၈၈၀) က သင်္ချာကို "မလွှဲမသွေဖြစ်ရမည့် ဧကန်မုချ အကျိုးရလဒ်တိကို ကောက်ချက်ဆွဲသည့် သိပ္ပံဘာသာရပ်"|ဒေအဆိုမှာ မူရင်းအင်္ဂလိပ်အဆိုဖြစ်သည့် "the science that draws necessary conclusions" ကို ပြန်ဆိုထားခြင်းဖြစ်ရေ။ ပီရာ့က ၎င်းအဆိုပါ "necessary" ဟူရေ နာမဝိသေသနကို သျှင်းလင်းခခြင်း မဟိကေလည်း ဒေအဆိုကို အချောသတ် မရီးသားခင် အကြမ်းရီးသားခသည့် ပီရာ့ဧ စာတိအရ သင်္ချာယုတ္တိဗေဒဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်း ဖြစ်သည့် "necessary" ကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်ရေဟု ယူဆနိုင်ရေ။ သင်္ချာတွင် ပေးချက်တိ (premises) မှ စတင်၍ နိဂုံးကောက်ချက်တိ (conclusions) ရောက်ရေအထိ တစ်ဆင့်ပြီး တစ်ဆင့် ယုတ္တိကျကျ တွေးခေါ်ရီးသားရလိဟိရေ။ ဥပမာ ပေးချက်အဆို (အဆို က ဟု ဆိုပါစို့) ကြောင့်၊ အဆို ခ မှန်ရမည်။ အဆို ခ မှန်ရေကြောင့် အဆို ဂ ငယ် မှန်ရမည်ဟု သက်သေပြရေ ဆိုပါစို့။ ထိုအခါ အဆို ခ ရေ အဆို က ဧ မလွှဲမသွေဖြစ်ရမည့် ဧကန်မုချ အကျိုးရလဒ် (necessary conclusion) တစ်ခုဖြစ်ရေ၊ အဆို ဂ ရေ အဆိုခဧ အကျိုးဖြစ်ရေဟု သင်္ချာယုတ္တိဗေဒတွင် ခေါ်ဆိုလိဟိရေ။ ဧကန်မုချဖြစ်ခြင်းနန့် လုံလောက်ခြင်း ဟုလည်းကောင်း၊ဆိုခရေ။
သင်္ချာကို မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် အခြေခံ သင်ရိုးညွှန်းတမ်း ဘာသာရပ်တစ်ခု အဖြစ်သင်ကြားပေးလိဟိပြီး၊ သဘာဝသိပ္ပံပညာရပ်တိ၊ အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ ပညာရပ်တိ၊ ဆီးပညာနန့် လူမှုသိပ္ပံ ပညာရပ်တိ၊ အစဟိသည့် ဘာသာရပ်နယ်ပယ် အမြောက်အမြားတွင် မဟိမဖြစ်လိုအပ်ရေ လက်နက်ကိရိယာအဖြစ် ကမ္ဘာတဝှမ်း အသုံးပြုကတ်ရေ။
သမိုင်းကြောင်း[edit | edit source]
သင်္ချာကို အရေအတွက် ဂဏန်း၊ ပမာဏနန့် ပုံသဏ္ဌာန် စရေရို့ဧ ယေဘုယျသဘောကို စတင်သိဟိခြင်းမှ စတင်ရေဟု ဆိုနိုင်ရေ။ အကြမ်းဆိုရကေ သစ်သီး နှစ်လုံးဟူရေ ပမာဏမှ နှစ် ဆိုသည့် အရေအတွက် သဘောနန့် နွားနှစ်ကောင် ဆိုရေ ပမာဏမှ နှစ် ဆိုသည့်သဘောရေ ဒြပ်ထည်တိဖြစ်သည့် သစ်သီးဖြစ်ခြင်းနန့် နွားဖြစ်ခြင်းဆိုသည့် ရုပ်လောက ဆက်စပ်မှုတိနန့် မသက်ဆိုင်ဘဲ နှစ်ဆိုသည့် ဒြပ်မဲ့ စိတ္တဇနာမ် သဘောတရားသက်သက် ဟိကြောင်း၊ ဥပမာ၊ သစ်သီးနှစ်လုံးဟိရာ သစ်သီးနှစ်လုံး ထပ်မံပေါင်းထည့်ကေ သစ်သီး လေးလုံးဖြစ်လာရေ ဆိုသည့် သဘောမှာ သစ်သီးဖြစ်ခြင်းနန့် မသက်ဆိုင်ဘဲ၊ နှစ် ဖြစ်ခြင်းဆိုသည့် သဘောနန့်သာ သက်ဆိုင်ကြောင်း၊ နွားနှစ်ကောင်ဟိရာ နောက်ထပ်နွားနှစ်ကောင် ထပ်ပေါင်းကေလည်း သစ်သီး ဥပမာမှာ ကဲ့သို့ပင် နွားလေးကောင် ဖြစ်လာကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် နှစ်ဆိုသည့် ဂဏန်းကို နှစ်ဖြင့် ထပ်ပေါင်းကေ လေးရကြောင်း၊ အစဟိရေဖြင့် ရုပ်လောကနန့် ဖယ်ခွာ၍ ပမာဏဆိုသည့် အကြံဉာဏ် သဘောတရားသက်သက်ကို သိဟိလာခြင်းကို ယေဘုယျ နာမ်သဘာဝ ပြုခြင်း၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် abstraction၊ ဟု ခေါ်ရေ။