Wp/rki/ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ  (ဘင်္ဂါလီ) Gônoprojatontrī Bangladesh
နိုင်ငံတော် သီချင်း: "Amar Shonar Bangla" (ဘင်္ဂါလီ) "My Golden Bengal" March: "Notuner Gaan" "The Song of Youth" National Slogan: "Joy Bangla" "Victory to Bengal"
ဘင်္ဂလား‌ဒေ့ရှ်အစိုးရ တရားဝင်ရုံးတံဆိပ်
မြို့တော် နန့် အကြီးဆုံးမြို့	ဒေချင့်ကာမြို့
တရားဝင်ဘာသာစကား နန့် အမျိုးသားဘာသာစကား	ဘင်္ဂါလီ
ဒေသတွင်းဘာသာစကား	စစ်တကောင်း • ရင်္ဂပူရီ • ဆင်းဟတ်တီ • နိုယာခါအီလာ • သက္ကမ •
လူမျိုးစု (၂၀၁၁)	၉၈% ဘင်္ဂါလီ] ၂% အာဒါည်းစု သက္ကမ ဘီစွာရီ မရမာ ဆန္သာ မရူစာ တောင်စဉ်ညာ ဘာဝါမာ တြိပူရီ ခူမီး ကူကီး ဂါရို ဗီဿနိုးပီယ မဏိပူရ
ကိုးကွယ်မှု	၉၀.၄% အစ္စလာမ် (တရားဝင်) ၈.၅% ဟိန်းဒုတ် ၀.၆% ဗုဒ္ဓဘာသာ ၀.၄% ခရစ်ယာန် ၀.၁% အခြား
Demonym	Bangladeshi
အစိုးရ	တစ်ပြည်ထောင် အသာစီးပါတီ ပါလီမန် ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံဥပဒေဆိုင်ရာ သမ္မတနိုင်ငံ
• သမ္မတ	အဘာဒူ စွာမစ်
• ဝန်ကြီးချုပ်	ဟိတ်စွာဆီနာ
• လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ	Shirin Sharmin Chaudhury
• တရားသူကြီးချုပ်	Syed Mahmud Hossain
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်	ဇာတိယ ရှန်ရှက်
ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှ လွတ်လပ်ရီးရဟိခြင်း
• ကြေညာခ	၁၉၇၁ ခုနှစ် မာ့ခ်ျလ ၂၆ ရက်
• V-Day	၁၉၇၁ ခုနှစ် ဒီဇန်ဘာလ ၁၆ ရက်
• လက်ဟိဖွဲ့စည်းပုံ	၁၉၇၂ ဒီဇန်ဘာလ ၁၆ ရက်
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၁၄၈,၅၆၀ km2 (၅၇,၃၆၀ sq mi) (အဆင့်: ၉၂)
• ရေထု (%)	၆.၄
• ကုန်းမြီဧရိယာ	၁၃၀,၁၇၀ sq Km
• ရေပြင်ဧရိယာ	၁၈,၂၉၀ sq km
လူဦးရေ
• 2021 ခန့်မှန်း	169,356,251 (အဆင့် - ၈)
• ၂၀၁၁ သန်းခေါင်စာရင်း	၁၄၉,၇၇၂,၃၆၄ (အဆင့် - ၈)
• သိပ်သည်းမှု	၁,၁၀၆/km2 (၂,၈၆၄.၅/sq mi) (အဆင့် - ၇)
GDP (PPP)	၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၉၆၆.၄၈၅ ဘီလီယံ (အဆင့် - ၃၁)
• Per capita	$၅,၈၁၂ (အဆင့် - ၁၃၀)
GDP (nominal)	၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၃၅၂.၉၀၈ ဘီလီယံ (အဆင့် - ၃၇)
• Per capita	$၂,၁၂၂ (အဆင့် - ၁၄၉)
Gini (၂၀၁၆)	၃၂.၄ အလယ်
HDI (၂၀၁၉)	၀.၆၃၂ အလယ် · 133rd
ငွေကြေး	တာကာ (৳) (BDT)
အချိန်ဇုန်	BST (UTC+6)
ရက်စွဲပုံစံ	dd-mm-yyyy CE
ယာဉ်ကြောစနစ်	ဘယ်
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၈၈၀
Internet TLD	.bd .বাংলা

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ([বাংলাদেশ] Error: {{Lang-xx}}: unrecognized language code: bn (help)၊ ဘင်္ဂလားနိုင်ငံ ဟု အဓိပ္ပာယ်ရ) ရေ တရားဝင်နာမည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ([গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ] Error: {{Lang-xx}}: unrecognized language code: bn (help)) နန့် တောင်အာသျှဟိ နိုင်ငံတခု ဖြစ်ရေ။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတိတွင် မြီအကျယ် စဉ်ရင် နံပါတ် ၉၂ ချိတ်ကေလည်း လူဦးရေ ၁၆၃ သန်းခန့် ဟိအနိန်နန့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဋ္ဌမမြောက် လူဦးရေ များဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်နိန်ရေ။ အာဒါထူသော နိုင်ငံများအနက် တစ်ခုဖြစ်ရေ။ အနောက်ဘက်နန့် မြောက်ဘက်တွင် အိန္ဒိယ၊ အရှိတွင် မြန်မာရို့နန့် ထိစပ်နီရား ကျန်အပိုင်းတိမှာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ဧ့ ကမ်းခြေအဖြစ် ဟိရေ။

အကြီးဆုံးမြို့မှာ ဒေချင့်ကာဖြစ်ခ ဒုတိယအကြီးဆုံးမှာ ဆိပ်ကမ်းမြို့ စစ်တကောင်း ဖြစ်ရေ။

လူဦးရေဧ့ ၉၈ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဘင်္ဂလားလူမျိုးများ ဖြစ်ရေ။ ဘင်္ဂါလီမွတ်ဆလင်များရေ နိုင်ငံရီးအရ လွှမ်းမိုဃ်းထားနိုင်အနိန်နန့် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတုတ္ထအကြီးဆုံး မွတ်ဆလင်အင်အားစု ဖြစ်ပနာ ဟိရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ထားကေလည်း မွတ်ဆလင်မဟုတ်ကလည်း လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်နိုင်ခွင့် ဟိရေ။ တစ်ပါတီ ပါလီမန်ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကျင့်သုံးပြီး ဝက်မင်စတာထုံးစံ အခြီခံဥပဒေသုံး သမ္မတစနစ်ကို ယူရေ။

နိုင်ငံကို တိုင်း ၈ ခု၊ ခရိုင် ၆၄ ခု ဖွဲ့ထားရေ။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံဖြစ်ခ တစ်ဦးချင်းဝင်ဖေသာ တစ်ရိပ်ရိပ်တက်နေအနိန်နန့် ကမ္ဘာ့ဘဏ်က လက်ညှိုးထိုးပြဖို့နမူနာကောင်း ဖြစ်ပနာဟိရေ။

အသျှင်မွီးနှုန်း တိုးခြင်း၊ လူဦးရေ ထိန်းခြင်း၊ သဘာဝဘေး ကယ်ဆယ်ခြင်း၊ အထည်အလိပ်မှ နိုင်ငံခြားဖေသာ ယှာခြင်း၊ အမျိုးသမီးကဏ္ဍ တိုးတက်စီခြင်း၊ အသေးစားချေးဖေသာလုပ်ငန်းနန့် ဆင်းရဲမှုလျော့ချခြင်းတိကို မှတ်ကျောက်တင်စဖွယ် အောင်အောင်မြင်မြင် လုပ်နိုင်ခရေ။

ရေရှည်ရင်ဆိုင်နေရရေ ပြဿနာတိမှာ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခရေအရီး၊ အကြမ်းဖက်မှု၊ အဂတိလိုက်စားမှု၊ ဥတုဖောက်ပြန်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ဘေးတိ ဖြစ်ရေ။

နာမည်ရင်းမြစ်

ဘင်္ဂလား ဆိုရေ ​ဝေါစွာရဧ့ မူရင်းဇစ်မြစ်ကို မသိရ​ကေလည်း "ဝင်္ဂ" ဟူ​သော နာမည်မှ ဆင်းသက်လာရေလို့ ယူဆရရေ။ ဝင်္ဂ ဆိုစော်မှာ ဂင်္ဂါမြစ်ဝကျွန်း​ပေါ်​ဒေသတွင် တည်ဟိခဖူး​သော ​ရှီး​ဟောင်းနိုင်ငံ တစ်ခုဧ့ နာမည်ဖြစ်ရေ။ ဘင်္ဂလား​ဒေ့ရှ် ဟူရေ နာမည်မှ ဒေ့ရှ် ဟူရေ စကားလုံးမှာ နိုင်ငံ၊ နယ်​မြီဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ သက္ကတစကားလုံး deśa (ဒေၐ) မှ ဆင်းသက်လာခြင်း ဖြစ်ရေ။ ထို့​ကြောင့် ဘင်္ဂလား​ဒေ့ရှ် ဟူရေမှာ ဘင်္ဂလား​နိုင်ငံဟု အနက်အဓိပ္ပာယ် ထွက်ဟိ​လီရေ။

သမိုင်း

အဂုဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဟု လူသိများရေ ဒေသစော် ရှီးခေတ်က ရှည်လျားသော သမိုင်းကြောင်းဟိရေ။ Maurya နန့် Gupta အင်ပါယာများ အပါအဝင် ရှီးခေတ်အိန္ဒိယဟိ အင်ပါယာဆိဆောက်ခရောက်ဧ့ တစ်စိတ်တစ်အာဒါးဖြစ်ရေ။ ထိုကာလတွင် ထိုဒေသရေ ဗုဒ္ဓဘာသာနန့် ဟိန်းဒုတ်ဘာသာ ပြန့်ပွားမှုကို မြင်တွိ့ခရရေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ဒေလီစူလတန်နိတ် (Delhi Sultanate) နန့် ဘင်္ဂလားစူလတန်နိတ် (Bengal Sultanate) အပါအဝင် မွတ်စလင်မင်းဆက်တိဧ့ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရောက်ဟိလာခရေ။

Bengal Sultanate ကို Turkic General Bakhtiyar Khalji မှ 1204 ခုနှစ်တွင် စတင်ခရေ။ ဘင်္ဂလားစူလတန်များရေ သာယာဝပြောသောနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခရေ။ ထိုဒေသရေ သိသာထင်ယှားသော ယိုင်ကျေးမှုနန့် စီးပွားရီးတိုးတက်မှုကို ကြုံတွိ့ရရား အာသျှနန့် မွတ်စလင်ကမ္ဘာဧ့ အခြားအစိတ်အပိုင်းတိနန့် ကုန်သွယ်မှု ထွန်းကားခရေ။

ဘင်္ဂလားစူလတန်နိတ် လက်ထက်တွင် အစ္စလာမ်သာသနာဧ့ ဩဇာလွှမ်းမိုဃ်းမှု ကျယ်ပြန့်လာခရေ။ စာပီနန့် ယိုင်ကျေးမှု လှုပ်လျှားမှုများ ထွန်းကားလာခရေ။ Shah Muhammad Sagir နန့် Abdul Hakim ပိုင်သော ထင်ယှားသော ကဗျာဆရာတိနန့် စာရီးဆရာများရေ ပါယှားနန့် ဘင်္ဂလီဘာသာနန့် ရီးစပ်ထားသော လက်ရာများဖြစ်ခ အစ္စလာမ်နန့် ဒေသခံ ဘင်္ဂါလီရို့ဧ့ ဓလိထုံးတမ်းများ ပေါင်းစပ်မှုကို ထင်ဟပ်စီရေ။ ဆူဖီသူတော်စင်တိနန့် ပညာသျှင်များရေ အစ္စလာမ်သာသနာပြန့်ပွားရီးနန့် ပညာရီးမြှင့်တင်ရာတွင် အရီးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခရေ။

၎င်းရေ မြီဩဇာကောင်းသော မြီနန့် စိုက်ပျိုးရီး ကြွယ်ဝမှုကြောင့် လူသိများရေ။ ကြံနန့် အခြားသီးနှံများ အမြောက်အများ ရိတ်သိမ်းနိုင်စီဖို့ အဆင့်မြင့် ရေသွင်းစနစ်တစ်ခု ဟိပါရေ။ ဘင်္ဂလားပြည်ရေ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ဝယ်လိုအားများသော အထည်အလိပ်များ အထူးအနိန်နန့် ပိုးထည်များ ထုတ်လုပ်ခြင်းနန့် တင်ပို့ခြင်းအတွက် အချက်အချာနိန်ရာတစ်ခု ဖြစ်လာခရေ။ စူလတန်များရေ ကုန်သွယ်မှုကို လွယ်ကူချောမွေ့စီရန်နန့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရီးကို အားပီးဖို့အတွက် စီးပွားရီးမူဝါဒတိကို အကောင်အထည်ဖော်ခရေ။

Bengal Sultanate ရေ မဂိုအင်ပါယာ (Mughal Empire)မှ Bengal ကိုသိမ်းပိုက်ခြင်းနန့် အဆုံးသတ်ခရေ။ Mughals များရေ Bengal ကို ရာစုနှစ်များစွာ အုပ်ချုပ်ခရေ။ Mughal ခေတ်တွင် ဘင်္ဂလီမူဆလင်တိကို ပိုပြီးကေကျယ်ပြန့်သော Mughal လူ့အဖွဲ့အစည်းနန့် အုပ်ချုပ်ရီးတွင် ပေါင်းစည်းမှုကို မြင်တွိ့ခရရေ။ ဘင်္ဂလီမူဆလင်များရေ Mughal တရားရုံးတွင် အရီးပါသောရာထူးတိကို ထမ်းဆောင်ခယား ထိုဒေသရေ ယိုင်ကျေးမှုနန့် စီးပွားရီးအရ ဆက်လက်ထွန်းကားခရေ။

Mughal ဧ့အာဏာကျဆင်းမှုရေ ဥရောပကိုလိုနီအာဏာအတွက် လမ်းခင်းပီးခယား အိန်းဂလိချ် အရှိအိန္ဒိယ ကုမ္ပဏီရေ ဘင်္ဂလားဒေသအပေါ် တဖြည်းဖြည်းထိန်းချုပ်နိုင်ခရေ။ ဖလောင်းပြည်သား ဧ့ မူဝါဒတိနန့် ဝင်ဖေသာတောင်းဆိုမှုများရေ ဘင်္ဂလားတွင် စိုက်ပျိုးရီးကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်ခရေ။ ဖလောင်းပြည်သားရို့စွာ ဘင်္ဂလားမှ ကြွယ်ဝချမ်းသာမှု မကန်မကန်ကို ထုတ်ယူခယား အရင်းအမြစ်များ သိသိသာသာ ယိုယွင်းလာခရေ။ ဘင်္ဂလားဧ့ အရင်းအမြစ်များမှ ပိုလျှံနိန်ရေ အရင်းအမြစ်တိကို ဖလောင်းပြည်သား စက်မှုတော်လှန်ရီးတွင် ဘဏ္ဍာဖေသာအဖြစ် အသုံးပြုခယား ဒေသခံလူထုရေ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနန့် စီးပွားရီး ယိုယွင်းမှုဒဏ်ကို ခံစားခရရေ။

နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရီး

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ နိုင်ငံအသီးသီးနန့် အထူးအနိန်နန့် ကုလသမဂ္ဂ၌ ကောင်းမွန်သောနိုင်ငံခြားရီးမူဝါဒကို ကြိုးပမ်းရေ။ ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ ဓနသစွာယနိုင်ငံများအဖွဲ့ နန့်ကုလသမဂ္ဂ ရို့၌ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံဖြစ်လာခယား နှစ်ကြိမ်တိုင် ၁၉၇၈-၁၉၇၉ နန့် ၂၀၀၀-၂၀၀၁ ခုနှစ်တိတွင် ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရီးကောင်စီတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ရန် ရွီးချယ်ခံခရရေ။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်ဝန်းကျင်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ တောင်အာသျှနိုင်ငံများ ဖွံ့ဖြိုးမှုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် ရည်ရွယ်ချက်နန့် ဖွဲ့စည်းထားသော တောင်အာသျှဒေသ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရီးမင့်း (South Asian Association for Regional Cooperation) တွင်အဓိကတည်ထောင်ဦးဆောင်သောနိုင်ငံ ဖြစ်ခရေ။ ပြီးခရေ ခုနှစ်ပိုင်းတိတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ နိုင်ငံခြားရီးမှုဝါဒရေ တောင်အာသျှတွင်း ဒေသတိနန့်တင်မက အခြားအိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတိနန့်ပါ စီးပွားရီး ပူးပေါင်းမှု လုပ်ကိုင်ရန် မျှော်မှန်းခရေ။

အိန္ဒိယ

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနန့် အရီးကြီးဆုံးနန့် ယူပ်ထွီးသော သံတမန်အဆက်အဆံဟိ ယင်းတိုင်သျှင်မှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဖြစ်ရေ။ သမိုင်းတိအရကေလည်းကောင်း ယိုင်ကျေးမှုအရကေလည်းကောင်း အဆက်အဆံဟိခယား ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသားတိကို ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှ လွတ်မြီာက်အောင် အိန္ဒိယဧ့ ပါဝင်ခမှုကြောင့် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရီး ပိုပြီးကေခိုင်မာလာခရေ။ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရီးဆွီးနွီးမှုတိတွင်လည်း အရီးပါလာစေခရေ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံနန့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ နှစ်နိုင်ငံကြားဆက်ဆံရီးရေ လွတ်လပ်ရီးတိုက်ပွဲနန့် ပြန်လည်ထူထောင်ရီးလုပ်ငန်းတိတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံဧ့ ကူညီမှုတိအတွက်နန့်အကောင်းမြင်မှုများနန့် စတင်ခရေ။ နှစ်ကာလအတန်ကြာရေအခါ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရီးရေ ကိစ္စဆိဆောက်ခရောက်ကြောင့် မတည်ငြိမ်ခပေ။ အဓိကနှစ်နိုင်ငံ တင်းမာမှုဖြစ်ရေမှာ ဖရဖ်ခဆည် Farakka Dam ကြောင့်ဖြစ်ရေ။ ၁၉၇၅ တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ နယ်နမိတ်နန့် ၁၀.၃ မိုင်(၁၆.၆ ကီလိုမီတာ)အကွာ ဂင်္ဂါမြစ်ပေါ်တွင် ဆည် ဆောက်လုပ်ခရေ။ ဆည်ရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံမှ လိုအပ်သောရေပမာဏတိကို လမ်းလွဲလားလီပြီး နိုင်ငံမှ ခံစားနေရသောသဘာ၀ဘေးအန္တရာယ်ကိုတင်မက လူလုပ်ဘေးအန္တရာယ်ကို တိုးလာစီရေဟု ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံမှ ထောက်ပြခရေ။

သို့ဖြစ်ပင်စီကာမူ၊ နှစ်နိုင်ငံဒေသတွင်း လုံခြုံရီး၊ ၊ တောင်အာသျှစီးပွားရီး ပှုပေါင်းလုပ်ကိုင်မှုတိ အတွက် ကောင်းမွန်သောဆက်ဆံရီး ဖြစ်လီါ်ရန် အရီးကြီးကြောင်း ရိပ်စားမိကတ်ရေ။ ၂၀၀၉ တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်လုံခြုံရီး တပ်ဖွဲ့များရေ နိုင်ငံနယ်နမိတ် ဒေသတိတွင် ပုန်းအောင်းနိန်ရေ အိန္ဒိယနိုင်ငံသား သူပုန်တိကို ပြင်းပြင်းထန်ထန်နှိပ်ကွပ်ခယား ဂေါင်းဆောင်တိကို ဖမ်းဆီးကာနိုင်ငံမှနှင်လွှတ်ခရေ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ နန့် အိန္ဒိယနိုင်ငံရေ နီပေါ၊ ဘူတန်ရို့နန့်အတူ ဒေသတွင်းအဆက်အဆံဟိရီးနန့် စီးပွားရီးပူပေါင်းလုပ်ဆောင်မှုများ ဖွံဖြိုးလာရန် သဘောတူထားခကတ်ရေ။ အိန္ဒိယအ‌ရှေ့ပိုင်း ပြည်နယ်တိ တင်မက နီပေါနန့် ဘူတန်ရို့ကလည်းရာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ စစ်တကောင်းနန့် မောင်ဂါလာဆိပ်ကမ်းတိကို ဝင်ရောက် လိုကတ်ရေ။

ဗမာ

ဘင်္ဂလားသားရို့ နိုင်ငံခွဲရေအခါ ပထမဆုံး အသိအမှတ်ပြုရေ နိုင်ငံတိတွင် မြန်မာ ပါရေ။ ဒေသတွင်း အကျိုးအမြတ်တိ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခရေအရီး၊ စစ်အစိုးရအုပ်ချုပ်စဉ် သီးသန့်နေဝါဒတိအတွက်နန့် ဆက်ဆံရီး အီးလားရေ။

၂၀၁၂ ခုတွင် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ဟိ ကျွန်းကိစ္စနန့် ပတ်သက်ပြီးကေ ရေပိုင်နက်ကိစ္စ ဝိဝါဒဖြစ်ရရား နိုင်ငံတကာပင်လယ်ပြင်ဆိုင်ရာ အဆုံးအဖြတ်ခုံရုံးသို့ နှစ်ဖက်ဆိုင် ဖြီယှင်းရရေ။

၂၀၁၆-၁၇ ကာလတိတွင် ရခိုင်ဟိ ရိုဟင်ဂျာ ၇၀၀၀၀၀ ခန့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သို့ ဝင်လာရာ ကုလသမဂ္ဂသို့ အကြောင်းကြားရရေ။ ထိုအရီးကို ကုလသမဂ္ဂက လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဟု ခေါင်းစဉ်တပ်ထားရေ။

တရုတ်

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံနန့် ကကောင်းနွီးထွေးသောဆက်ဆံရီးကို နှစ်သက်ခရေ။ အထူးအနိန်နန့် လွန်ခယားသော ဆယ်စုနှစ်တိတွင် စီးပွားရီးပူပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ နှစ်နိင်ငံကြား တိုးမြင့်ခရေ။၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခုနှစ်တိတွင် နှစ်နိင်ငံကြားကုန်သွယ်မှုရေ ၂၈.၅ % ထိတိုးတက်ခယား ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသားရို့ဧ့ ဆိဆောက်ခရောက်သော ကုန်ဝန်ရို့စွာ တရုတ်ဈေးကွက်တွင်အခွန်ကင်းလွတ်ခွင့် သဘောတူညီမှု ရဟိခရေ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်စစ်တပ် (Military of Bangladesh) နန့် လွတ်မြီာက်ရီး တပ်မတော် (People's Liberation Army) ပူးပေါင်းမှုမှာ စစ်တပ်ပှုးပေါင်းမှု သဘောတူညီမှု လက်မှတ်ရီးထိုးခြင်းနန့် အတူ မြင့်တက်ခရေ၊ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ တရုတ်နိုင်ငံမှ လက်နက်ငယ်တင်မက တရုတ်နိုင်ငံလုပ် သေးငယ် မြန်ဆန်သော ဒုံးပစ်ရေယိုင် Type 053H1 ပိုင် ကြီးမားသော တိုက်ရေယိုင်းတိအထိ ဝယ်ယူခရေ။

အမိရိကန်ပြည်ထောင်စု

Foreign Minister of Bangladesh Dipu Moni and US Secretary of State Hillary Clinton at the State Department in 2011.

အမိရိကန်ပြည်ထောင်စုရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ ဖွဲ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အဓိက မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်ခ ၁၉၇၂ ခုနှစ်ကပင် ဒေနိန့်အထိ သန်း ၆,၀၀၀ ကျော်ညီမျှသော ထောက်ပံ့မှုများ ပီးခရေ။ အမိရိကန်ကုမ္မဏီများ ဖြစ်ရေ ရှပ်ဖ်ဖရွမ် (Chevron) နန့် ကိုနိုကိုဖီးလစ် (ConocoPhillips) ရို့စွာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ သဘာ၀ဓာတ်ဖေသာ့လုပ်ငန်းတိတွင် အဓိက ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုတိနန့်အတူ အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြုပ်နှံယင်းတိုင်သှျင်များ ဖြိုက်ကေတ်ရေ။ အမိရိကန်နိုင်ငံရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ ထွက်ကုန်များအတွက်လည်း အကြီးမားဆုံး ဈေးကွက်တစ်ခု ဖြစ်ရေ။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ အမိရိကန် ဦးဆောင်သော (US-led coalition) ၁၉၉၁ အတောအတွင်း ကူဝိတ်နိုင်ငံလွတ်မြီာက်ရီး တိုက်ပွဲ၊ ဂျိုင် စစ်ပွဲ တွင်ပါဝင်ပူးပေါင်းခယား အမိရိကန် ဦးဆောင်သော အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ ဧ့ ပြန်လည်ထူထောင်ရီးတွင် ထောက်ပံ့ပီးခရေ။ အမိရိကန် စစ်တပ်ရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံဧ့ ၁၉၉၁ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ဆိုင်ဂလုံးနန့် ဆိုင်ဂလုံး ဆီဒါ ဝင်ရောက်မှုရို့အပါအဝင် လွန်စွာဆိုးရွားခရေ ဆိဆောက်ခရောက်သော ရေလွှမ်းမှုများ နန့် ဆိုင်ကလုံးမုန်တိုင်းဝင်ရောက်ခမှုများအတွက် ဘေးအန္တရာယ် ထိန်းချုပ်မှုနန့် ဆီးဝါး နန့် အစားသောက် ထောက်ပံ့မှုတိတွင်လည်း ပါဝင်ခကတ်ရေ။

စစ်အင်အား

၂၀၁၂ နှစ်တွင်၊ စစ်တပ်တောင့်တင်းမှုမှာ ကြည်းတပ် ၃၀၀,၀၀၀ နီးပါး၊ လေတပ် ၂၂,၀၀၀ နန့် ရေတပ် ၁၉,၀၀၀ ဟိရေ။ ယင်းချင့်အပြင် စစ်တပ်ရေ ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် ကာကွယ်မှုအပိုင်းများအရ မြို့ပြအုပ်ချုပ်သူတိကို ဘေးအန္တရာယ်မှကင်းလွတ်ရီး၊ နိုင်ငံ ဆူပူအုံကြွမှုတွင် ပြည်ထဲရီး လုံခြုံရီး အတွက် တာဝန်ယူပီးရရေ။ အဂုအချိန်တွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရေ ဆင်နွဲနိန်ရေ စစ်ပွဲမဟိပေ။ ယကေလည်းသော ၁၉၉၁ခုနှစ် ဂန္တာရ မုန်တိုင်း စစ်ဆင်ရီး Operation Desert Storm တွင် စစ်သား ၂,၃၀၀ ပါဝင်ပူးပေါင်းခယား ကုလသမ္မဂ ငြိမ်းချမ်းရီးမှု ထိမ်းသိမ်းရီး အင်အားစု UN peacekeeping forces တွင် စစ်သား ၁၀,၇၃၆ ပါဝင် ထောက်ပံ့ခယား ကမ္ဘာ့ပေါ်တွင် အရီအတွက် အများဆုံးပူးပေါင်းပါဝင်သူ ဖြစ်ရေ။ မေလ၊ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် အဓိက စစ်တပ် ရွီ့ပြောင်းမှုများရေ ကွန်ဂို(Democratic Republic of Congo) ၊ လိုင်ဘီးရီးယား ၊ စူတန် (Sudan) ၊ တီမော-လပ်စ်တီ (Timor-Leste) နန့် ကုတ်တဘွား (Côte d'Ivoire) ရို့တွင်ဟိခရေ။

တိုင်း များ

သိပ္ပံနန့် နည်းပညာ

အယင်ကဟိသော ဒေချင့်ကာ (၁၉၅၅)၊ ရာယှာဟီ (၁၉၆၅) နန့် စစ်တကောင်း (၁၉၆၇) ရို့ဟိ အရှိပါကစ္စတန် ဒေသဆိုင်ရာလက်တွိ့ခန်း ၃ ခုကို စုစည်းကာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သိပ္ပံနည်းနာနန့် စက်မှုဆိုင်ရာ သုတေသနကောင်စီ ဆိုပနာ ၁၉၇၃ ခုတွင် ထောင်ရေ။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဧ့ အာကာသအေဂျင်စီ ဆပါဆို (SPARRSO) ကို ၁၉၈၃ တွင် အမိရိကန်အကူအညီနန့် စနိုင်ခရေ။ ပထမဆုံး ဆက်သွယ်ရီးဂြိုဟ်တု ဘင်္ဂဘန္ဒူ-၁ ကို အမိရိကန်ဟိ ဂြိုဟ်တုလွှင့်ရပ်မှတဆင့် အာကာသသို့ ပို့ရေ။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အနုမြူစွမ်းအင် ကော်မသျှင် ရေ ဆဗာ (ဒေချင့်ကာပြည်နယ်မှ မြို့တမြို့) ၌ သုတေသနရီရတ္တာတခုကို ထိန်းကျောင်းနိန်ရေ။ ၂၀၁၅ ခုတွင် အိုင်တီလုပ်ငန်းတိ အလုပ်ပို့ အခံရဆုံး နိုင်ငံစာရင်းတွင် ကမ္ဘာ့အဆင့် ၂၆ ချိတ်ရေ။

အယူဘာသာတိ

ဘင်္ဂလား​ဒေရှ့်နိုင်ငံဧ့ ဖွဲ့စည်းပုံအ​ခြေခံဥပ​ဒေအရ နိုင်ငံသားတိုင်း လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ခွင့်ဟိရေ။ နိုင်ငံ​တော်ဘာသာမှာ အစ္စလာမ်ဘာသာဖြစ်ခ နိုင်ငံလူဦး​ရေဧ့ ၉၀ရာခိုင်နှုန်းခန့်က ကိုးကွယ်ကတ်ရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သူအများစုမှာ ဘင်္ဂါလီလူမျိုးများ ဖြိုက်ကေတ်ရေ။ ဒုတိယကိုးကွယ်မှု အများဆုံးဘာသာမှာ ဟိန်းဒုတ်ဘာသာ ဖြစ်ခ နိုင်ငံလူဦး​ရေဧ့ ၈.၅ ရာခိုင်နှုန်းက ကိုးကွယ်ကတ်ရေ။ တတိယကိုးကွယ်မှု အများဆုံးမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ ဖြစ်ခ နိုင်ငံလူဦး​ရေဧ့ ၀.၇ ရာခိုင်နှုန်းသာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြိုက်ကေတ်ရေ။ အများစုမှာ ချက္ကမ၊ မရမာ၊ တန်ချန်းယာ၊ ရခိုင်၊ ဘရူဝါ စ​သော အာဒါည်းစု တိုင်းရင်းသားများ ဖြိုက်ကေတ်ရား စစ်တ​ကောင်းတိုင်း​ဒေသကြီးတွင် ​နီထိုင်ကတ်ရေ။ ခရစ်ယာန်ဘာသာမှာ ကိုးကွယ်မှုအနည်းဆုံးဖြစ်ခ နိုင်ငံလူဦး​ရေဧ့ ၀.၄ ရာခိုင်နှုန်းသာ ခရစ်ယာန်တိ ဖြိုက်ကတ်ရေ။

ယိုင်ကျေးမှု

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် ယိုင်ကျေးမှုရေ ဘင်္ဂလီမူဆလင်တိ အပါအဝင် ဘာသာစကားမျိုးစုံနန့် လူမျိုးစုတိ လွှမ်းခြုံပြီး ကြွယ်ဝပြီး ကွဲပြားရေ။ ဘင်္ဂလီမူဆလင်များရေ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တွင် လူဦးရေဧ့ အရီးပါသော အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ရေ။ ၎င်းရို့စွာ အစ္စလာမ်ဘာသာကို ၎င်းရို့ဧ့ဘာသာအဖြစ် လိုက်နာကတ်ရား ဘင်္ဂလီရိုးရာဓလိထုံးတမ်းတိကို အစ္စလာမ့်အလိ့အကျင့်တိနန့် လှူးထားသော ထူးခြားသော ယိုင်ကျေးမှုလက္ခဏာတစ်ခုဟိရေ။ ဘင်္ဂလီမူဆလင်များရေ ဘင်္ဂါလီဘာသာစကားကို အကျယ်ကြီးပြန့်ပြန့် ပြောဆိုကတ်ရေ။ ကဗျာဆရာများ၊ ပညာသျှင်တိနန့် စာရီးဆရာများဧ့ ထင်ယှားသော လက်ရာများနန့် ကြွယ်ဝသော စာပီအမွီအနှစ်တိအတွက်နန့် လူသိများရေ။ Kazi Nazrul Islam နန့် Jashimuddin ပိုင်သော ကျော်ကြားသော ကဗျာဆရာများဧ့ လက်ရာတိစော် ဘင်္ဂလီစာပီတိကို လွှမ်းမိုဃ်းခရေ။

ဘင်္ဂလီတိစော် Eid အပါအဝင် ဘာသာရီးပွဲတော်တိကို ကျင်းပကတ်ရေ။ ပွဲတော်တိတွင် ဆုတောင်းပွဲတိ၊ လက်ဆောင်ဝန်တိ လဲလှယ်ခြင်းနန့် ရိုးရာဝတ်စုံတိ ဝတ်ဆင်ခြင်းရို့နန့် အမှတ်အသားပြုကတ်ရေ။

ဘင်္ဂလီဟင်းလျာရေ ၎င်းဧ့အရသာနန့် ဟင်းခတ်အမွှီးအကြိုင်တိကို အသုံးပြုခြင်းကြောင့် နာမည်ကြီးရေ။ လူကြိုက်များရေ ဟင်းလျာတိတွင် biryani၊ kebabs၊ korma နန့် ငါးပြင်ဆင်မှု ဆိဆောက်ခရောက်ရို့ ပါဝင်ရေ။

ဘင်္ဂလီလူ့အဖွဲ့အစည်းရေ ဧည့်ဝတ်ကျေပွန်မှုနန့် အသိုက်အဝန်းအပေါ် အလေးပီးထားရေ။ လူ့အဖွဲ့အစည်းရေ ပရဟိတနန့် ပရဟိတလုပ်ငန်းတိ ကနိန်တဆင့် ရပ်ရွာကို ပြန်လည်ပီးကမ်းမှုကို အလေးပီးရေ။

ဆက်စပ်ကြည့်ရှုရန်

• ဘင်္ဂလား​ဒေ့ရှ်နိုင်ငံဟိ ဗုဒ္ဓဘာသာ