Wp/rki/အစ္စလာမ်ဘာသာ

အစ္စလာမ် (အာရပ်ဘာသာဖြင့်-အလ်-အစ္စလာမ် (الإسلام‎ al-’islām )၊ အသံထွက် (အစ္စလာမ်) [ʔislæːm] (နားဆင်ရန်)[မှတ်ချက် ၁])ရေ ကိုးကွယ်ယုံကြည်သူ နောက်လိုက်တိက ဘုရားသခင်(အလ္လာဟ်)ဧ အမိန့်တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားခြင်းခံထားရသည့် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာနန့် အစ္စလာမ်ဘာသာဧ နောက်ဆုံးတမန်တော်ဖြစ်ရေ မုဟမ္မဒ်ဧ သင်ကြားပို့ချချက်တိ(ဟဒီးဆ်)နန့် အနီအထိုင်၊ အလေ့အထတိ(ဆွန္နသ်)ပေါ် အခြေခံထားရေ ဘုရားတစ်ဆူတည်းဟိ ဘာသာတစ်ခုဖြစ်ရေ။ အစ္စလာမ်ဆိုရေ စကားလုံးမှာ "ဘုရားသခင်ထံပါးတွင် ကျိုးနွံနိမ့်ချခြင်း"၊ "ငြိမ်းချမ်းမှု"၊ "ငြိမ်းချမ်းရာ လမ်းကြောင်း" ဟူ၍လည်း အဓိပ္ပာယ်ရရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာကို လိုက်နာကိုးကွယ်သူတိအား မွတ်စလင်ဟု ခေါ်ရေ။ (အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တိအား မွတ်စလင်ဟု ခေါ်ဆိုရေကြောင့် မွတ်စလင်ဘာသာဟု ခေါ်ဆိုသုံးနှုံးကေ မှားမည်ဖြစ်ရေ။)

မွတ်စလင်တိရေ ဘုရားသခင်အား တစ်ပါးတည်းဖြစ်ပြီး တုဖက်နှိုင်းယှဉ်စရာ မဟိဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ထို့အပြင် ၎င်းရို့ဧ ဘာသာရေ တမန်တော် အေဗရာဟင်၊ မိုးဇက်(မူဆာ)နန့် ဂျီးဇက်(အီဆာ)ရို့ မပေါ်ပေါက်မှီ ရှေးယခင် ခေတ်ကာလ တိစွာကတည်းက ကမ္ဘာအနှံ့ တည်ဟိခသည့် အပြီးပြည့်စုံဆုံးရေ ဘာသာဟုလည်း ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ကုရ်အာန်မတိုင်မှီ အခြားရေ ဘုရားသခင်ဧ ကျမ်းစာတိဖြစ်သည့် ဇဗူရ်(Zaboor)၊ တောင်ရသ်(Torah)နန့် သမ္မာ(Bible)ကျမ်းစာတိရေ အချိန်ကာလကြာမြင့်၍ ပြောင်းလဲယိုယွင်းခပြီး ကုရ်အာန်ကျမ်းစာသာကေ တစ်ခုတည်းရေ ပြောင်းလဲခြင်းမဟိသည့် ဘုရားသခင်ဧ နောက်ဆုံးပိတ် ကျမ်းစာဖြစ်ရေဟုလည်း ယုံကြည်ကတ်ရေ။ အခြားရေ ဘာသာရီး စည်းမျဉ်းကျင့်ကြံမှုတိမှာ ဘာသာဝင်တိုင်း မလုပ်မနီရဖြစ်သည့် အခြေခံမဏ္ဍိုင်ကြီးငါးရပ်နန့် အစ္စလာမ်တရားဥပဒေ(ရှရီအသ်)နန့်အညီ ကျင့်ကြံနီထိုင်ခြင်းရို့ ဖြစ်ရေ။ အစ္စလာမ့်တရားဥပဒေရေ ဘဏ်လုပ်ငန်း၊ လူမူဘဝဖူလုံရီးမှအစ စစ်ရီးစစ်ရာတိနန့် ပတ်ဝန်းကျင်ရီးရာအဆုံး လူ့အဖွဲ့အစည်းနန့် လူနီမှုဘဝ ကဏ္ဍအားလုံးနီးပါးကို လွှမ်းခြုံသုံးသပ်ထားရေ။

မွတ်စလင်အတိစုရေ ဆွန်နီ(Sunni) နန့် ရှီးအာ(Shi'a)ဟူသော အဓိကဘာသာအုပ်စုခွဲကြီး နှစ်ခုအနက် တစ်ခုတွင် ပါဝင်ရေ။ မွတ်စလင်ဘာသာဝင်တိအနက် ၁၃ ရာခိုင်နူန်းမျှရေ ကမ္ဘာ့မွတ်စလင် အတိဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၌၊ ၂၅ ရာခိုင်နူန်းရေ တောင်အာရှ၌၊ ၂၀ ရာခိုင်နူန်းရေ အရှေ့အလယ်ပိုင်း၌၊ ၂ ရာခိုင်နူန်းမျှရေ အာရှအလယ်ပိုင်း၌၊ ၄ ရာခိုင်နူန်းမျှရေ အရှေ့တောင်အာရှ၌၊ ၁၅ ရာခိုင်နူန်းရေ အာဖရိက ဆာဟာရဒေသတိ၌ စရေဖြင့် အသီးသီး နီထိုင်ကတ်ရေ။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေဧ ၂၈.၂၆ ရာခိုင်နူန်းဖြစ်သည့် ၂.၀၄ ဘီလီယံခန့်မျှ ကိုးကွယ်သူ နောက်လိုက်ဟိရေ အစ္စလာမ်ဘာသာရေ ကမ္ဘာဒုတိယအကြီးမားဆုံးရေ ဘာသာနန့် အကြီးထွား အမြန်ဆုံးရေ ဘာသာတစ်ခုလည်း ဖြစ်ရေ။

ဘုရားသခင်

အစ္စလာမ်ဘာသာဧ အခြေခံသဘောတရားမှာ တောင်ဟစ်ဒ်အမည်ရ ဘုရားသခင်တစ်ဆူတည်းကိုသာ ကိုးကွယ်ခယခြင်းဖြစ်ရေ။ ကုရ်အာန်ဧ အခန်း (ဆူရာဟ်) ၁၂ တွင် ဘုရားသခင် က "နာကြားလော့။ ငါအသျှင်ရေသာကေ ထာဝရတည်ဟိနီသာ၊ တုဖက်နှိုင်းယှဉ်ရာမဲ့ရေ တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင် ဖြစ်ရေ" (၁၁၂:၁-၄) ဟု ဖော်ပြထားရေ။ မွတ်စလင်တိရေ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်ရို့ဧ သုံးပါးတစ်ဆူဝါဒ(Trinity) နန့် ဂျီးဇက်ဧ ဘုရားသခင်သားတော်ဖြစ်ခြင်းကို ငြင်းပယ်ပြီး ဂျီးဇက်အား သာမန် ဘုရားသခင်ဧ တမန်တော်တစ်ဦးအဖြစ်သာ လက်ခံကတ်ရေ။ ဘုရားသခင်ရေ လူသားတိဧ အသိဉာဏ်အာရုံဖြင့် နားလည်ပုံဖော်၍ မရဟုလည်း ယုံကြည်ရေ။ ဘုရားသခင်အား "သနားကြင်နာတော်မူရေ အသျှင်" (al-rahman)၊ "ခွင့်လွှတ်တော်မူရေ အသျှင်"(al-rahim) အစဟိသည့် အမည်၊ဘွဲ့ဂုဏ်နာမတိဖြင့် တင်စားခေါ်ဝေါ်ကတ်ရေ။

မွတ်စလင်တိရေ လူသားတိ တည်ဟိနီခြင်းရေ ဘုရားသခင်အား ခယကိုးကွယ်ရန်အတွက်သာ ဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ဘုရားသခင်ရေ ၎င်းရို့နန့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းဟိ သွေးကြောတိထက်ပင် ပို၍ နီးကပ်နီပြီး ၎င်းရို့ ဘေးဒုက္ခရောက်နီပါက တုံပြန်ဖြေကြားလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။

မွတ်စလင်တိရေ ဘုရားသခင်အား အတိကိန်းမဲ့ပြီး နပုလ္လိင်ဖြစ်သည့် အလ္လာဟ်ဟူသော ဝေါဟာရဖြင့် ညွှန်းဆိုကတ်ရေ။ အခြားသောအာရဗီအခေါအဝေါအရ အီလာဟွန်(ʾilāhon)ဟု သုံးနှုန်းကတ်ရေ။ အာရဗ်မဟုတ်ရေ မွတ်စလင်တိကမူ ဘုရားသခင်အား တန်ရီဟူ၍ တူရကီဘာသာစကားတွင်လည်းကောင်း၊ "ခိုဒါ" ဟူ၍ ပါးရှန်းဘာသာစကားတွင်လည်းကောင်း အသီးသီး သုံးနှုန်းခေါ်ဝေါ်ကတ်ရေ။ အာရဗီဝေါဟာရ "အလ္လာဟ်"ရေ "သန့်သျှင်းစင်ကြယ်ရေ၊ အတုမဟိရေ၊ ပြိုင်ဖက်ကင်းရေ" ဟူသော အနက်တိပါဝင်ရေ။ အင်္ဂလိပ် ဝေါဟာရ "God" နန့် ၎င်းဧဝေါဟာရ အနွယ်ဝင် စကားလုံးတိနန့် အဓိပ္ပာယ်ကွာခြားပါရေ။ ကိုးကွယ်ရာအသျှင် ဟူသော အတိကျဆုံးရေ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်ကို စူရာဟ် အိခ်လာဆ် (ကုရ်အာန်ကဏ္ဍ အမှတ် ၁၁၂)ဟိ အာယသ်တော်(၄)ခုက အတိအကျဖွင့်ဆိုထားရေ။ (၁)(အို−နဗီတမန်တော်) အသင်ရေ ပြောကြားပါလေ။ ထို အလ္လာဟ်အသျှင်မြတ်ရေ တစ်ဆူတည်းဖြစ်တော်မူဧ။ (၂)အလ္လာဟ်အသျှင်မြတ်ရေ လိုလားတောင့်တခြင်း လုံးဝကင်းသျှင်းတော်မူရေအသျှင်၊ သူတစ်ပါးရို့ဧ မှီခို အားထားရာအသျှင်၊ အနှိုင်းမဲ့ထာဝရအသျှင်ဖြစ်တော်မူဧ။ (၃)ထိုအလ္လာဟ်အသျှင်မြတ်ရေ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမျှ မွေးဖွားတော်မူခရေ မဟုတ်ပေ။ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ဧ မွေးဖွားခြင်းကိုလည်း ခံရတော်မူရေ မဟုတ်ပေ။ (၄)ထိုမှတစ်ပါး ထိုအလ္လာဟ်အသျှင်မြတ်၌ ဂုဏ်ရည်တူသူ ဟူ၍လည်း တစ်ဦးတစ်ယောက်မျှပင် မဟိပေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တိုင်းရေ မည်သည့်လူသားဘုရား(အဖန်ဆင်းခံတိ)ကိုမျှ ကိုးကွယ်ရာ ဖန်ဆင်းသျှင်အဖြစ် လုံးဝလက်မခံကတ်ပါ။

ကောင်းကင်တမန်တိ

ဘုရားသခင်ဧ ကောင်းကင်တမန်တော်တိအား ယုံကြည်ခြင်းရေလည်း အစ္စလာမ်ဘာသာဧ အ‌‌ခြေခံကျရေ ယုံကြည်ချက်တစ်ခုဖြစ်ရေ။ ကောင်းကင်တမန်တိကို အာရဗ်ဘာသာတွင် malak ဟုခေါ်ပြီး "စကားပါးသူ"(messenger)ဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ။ ကုရ်အာန်အရမူ ကောင်းကင်တမန်တိရေ free will ကို မပိုင်ဆိုင်ပဲ ဘုရားသခင်အား တသဝေမသိမ်း လိုက်နာခယ ကိုးကွယ်လေရေ။ ကောင်းကင်တမန်တိဧ တာဝန်တိမှာ ဘုရားသခင်ဧ အမိန့်တော်တိကို ပါးခြင်း၊ ဘုရားသခင်ဧ ဂုဏ်တော်တိကို ရွတ်ဆိုခြင်း၊ လူသားတိဧ ကောင်းမှု၊ မကောင်းမှုတိကို ရီးမှတ်ခြင်းနန့် လူသားတိ ကွယ်လွန်ချိန်တွင် အသက်ဝိညာဉ်နုတ်ခြင်း စရေရို့ ဖြစ်ရေ။ ကုရ်အာန်ထဲတွင် ကောင်းကင်တမန်တိကို "အတောင်နှစ်စုံ၊ သုံးစုံ၊ လေးစုံဟိရေ စေတမန်တိ" ဟု ဖော်ညွှန်းထားရေ။

ကျမ်းစာတိ

အစ္စလာမ်ဘာသာဧ မွန်မြတ်ရေ ကျမ်းစာတိမှာ မွတ်စလင်အတိက ဘုရားသခင်မှ လူစေတမန်တော်တိအား ပို့ချပီးလိုက်ရေ ကျမ်းစာအုပ်တိဖြစ်ရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာဧ မွန်မြတ်ရေ ကျမ်းစာလေးခုမှာ ဇဗူရ်၊ တောင်ရသ်၊ အင်ဂျီလ်(သမ္မာကျမ်းစာ)နန့် ကုရ်အာန်ကျမ်းစာရို့ဖြစ်ရေ။ သို့သော်ငြားလည်း မွတ်စလင်ရို့ရေ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာမှအပ အခြားရေ ကျမ်းစာအုပ်တိ ပြောင်းလဲပြင်ဆင်ခံခရရေဟု ယုံကြည်လေရေ။ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာရေသာကေ စစ်မှန်တိကျရေ ဘုရားသခင်ဧ နောက်ဆုံးပိတ် ကျမ်းစာဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ဘုရားသခင်ရေ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာ စာပိုဒ်တိကို မုဟမ္မဒ်ထံသို့ နတ်စေတမန်တော် ဂျီဗရာအီလ်မှတစ်ဆင့် ပို့ချပီးခရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ထိုစာပိုဒ်တိကို မုဟမ္မဒ်ရေ သူသက်ဟိထင်ရှားဟိနီစဉ် ကာလအတွင်း သူဧ နောက်လိုက်သာဝက (ဆွာဟဗာ)တိကို နှုတ်တိုက်ချပီးခရေ။ ထိုစာပိုဒ်တိကို မုဟမ္မဒ် ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ပထမခလီဖာ အဘူဘက္ကရ်က စာအုပ်အဖြစ် စုစည်းရီးမှတ်ခပြီး တတိယခလီဖာ အွတ်စ်မန်းက စံသတ်မှတ်ပီးခခြင်း ဖြစ်ရေ။

ကုရ်အာန်ကျမ်းစာတွင် ၁၁၄ ဆူရာဟ်(အခန်း)နန့် ၆၂၃၆ အာယသ်(စာပိုဒ်) ပါဟိရေ။ ကုရ်အာန်တွင်းဟိ စာသားတိမှာ တရားဥပဒေဆိုင်ရာတိထက် ကိုယ်ကျင့်တရားပိုင်းဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်တိဖြစ်ပြီး အစ္စလာမ်ဘာသာဧ စည်းမျဉ်းတန်ဖိုးတိ ပါဝင်ရေ စာအုပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကတ်လေရေ။ အစ္စလာမ်ဥပဒေ ပညာသျှင်တိရေ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာကို အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရန်နန့် အကျယ်ဖွင့်ရန် မုဟမ္မဒ်ဧ ဟောကြားပို့ချချက်တိ (ဟဒီးဆ်)ကို ကိုးကားကတ်ရေ။ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာအား စမ်းစစ်လေ့လာ အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရေ ပညာရပ်ကို တဖ်စီရ် (tafsir) ဟုခေါ်ရေ။

မွတ်စလင်တိအတွက် ကုရ်အာန်ရေ တိရေအားဖြင့် မူရင်းအာရဗ်ဘာသာ ကုရ်အာန်ကို ရည်ညွှန်းလေရေ။ မွတ်စလင်တိရေ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာရေ မူရင်းအာရဗ်ဘာသာ၌သာ ပြည့်ပြည့်စုံစုံ နားလည်နိုင်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ကုရ်အာန်ဘာသာပြန်တိမှာ ဘာသာစကားကွဲပြားမှုတိကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ ဘာသာပြန်သူဧ အားနည်းမှု အမှားအယွင်တိကြောင့်သော်လည်းကောင်း၊ မူရင်းအဓိပ္ပာယ် ပေါ်လွင်အောင် ပြန်ဆိုရန် မဖြစ်နိုင်ရေတိကြောင့် မပြည့်စုံ ချို့ယွင်းလျက်ဟိရေဟု ဆိုကတ်ရေ။ ထိုကြောင့် ကုရ်အာန်ဘာသာပြန်တိကို ကုရ်အာန်ဧ သျှင်းလင်းချက်မှတ်စု (သို့) အဓိပ္ပာယ်ကောက်ချက်တိ ဟူ၍သာ သတ်မှတ်ထားရေ။

နဗီတမန်တော်တိ

အစ္စလာမ်ဘာသာဟိ နဗီဟုခေါ်ရေ တမန်တော်တိရေ ဘုရားသခင်က သူဧ စေတမန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ရန် ရွေးချယ်ခြင်း ခံရသည့် လူသားတိဖြစ်ရေ။ ကုရ်အာန်ဧအဆိုအရ အေဗရာဟင်နန့် အင်မရာန်ရို့မှ ဆင်းသက်လာသူတိရေ ဘုရားသခင်ဧ အလိုတော်တိကို လူသားတိထံ ဆောင်ကျဉ်းယူဆောင်ရန် ရွေးချယ်ခံရလေရေ။ ထိုတမန်တိရေ တန်ခိုးပြာဋိဟာအစွမ်းတိ ပြသနိုင်သော်လည်း ဘုရားမဟုတ်၊ သာမန်လူသားတိသာ ဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာအရ ထိုတမန်တော်တိအားလုံးရေ ဘုရားသခင်ဧ မိန့်ကြားချက် "ကိုးကွယ်ရာအသျှင်ရေ အလ္လာဟ်တစ်ပါးတည်းဟိကြောင်း နန့် နောင်တမလွန်ဘဝတွင် စစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းခံရမည့်အကြောင်း"တိကို လူရို့အား သတင်းပီး ဟောကြား ပို့သကတ်ရလေရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် ခိုင်မာရေဘာသာရီးယုံကြည်ချက်အဖြစ် ပွင့်လေကုန်ရေ တမန်တော်တိကို ယုံကြည်စေရေ။ ဤတမန်တော်တိမှာ အာဒမ်(လူသားတိဧဖခင်)၊ နူးဟ်(နော်ဧ)၊ အီဗရာဟင်မ်၊ အစ္စမာအီလ်၊အစ္စဟာက်၊ယဟ်ကူဗ်၊ မူစာ (မိုးဇက်)၊ဒါဝုဒ်၊ယဟ်ယာ၊ အီစာ(ဂျီးဇက် သခင်ယေရှု) နန့် အခြားတမန်တော်တိ ပါဝင်ကတ်ရေ။ နောက်ဆုံးတွင်မူ ဘုရားသခင်ရေ တမန်တော်မုဟမ္မဒ်အား နောက်ဆုံးပိတ်အဖြစ် ဘုရားသခင်ဧ အမိန့်ဒေသနာတိကို တစ်ကမ္ဘာလုံးအား ဟောကြားပို့သရန် စေလွှတ်လိုက်ရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် မုဟမ္မဒ်ဧ ဘဝနီထိုင်မှုကျင့်စဉ်တိကို ဆွန္နသ်ဟုခေါ်ပြီး ဟောကြားပို့ချချက်တိကို ဟဒီးဆ်ဟုခေါ်ရေ။ မွတ်စလင်တိအတွက် နိ့စဉ်ဘဝတွင် ထိုဆွန္နသ်နန့် ဟဒီးဆ်တိကို လိုက်နာကျင့်သုံးရန် အရီးကြီးလေရေ။ ဆွန္နသ်နန့် ဟဒီးဆ်တိရေ ကုရ်အာန်ကျမ်းစာကို အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရာတွင်လည်း အရီးကြီးရေဟု ယူဆကတ်ရေ။

ကြိုတင်ပြဋ္ဌာန်းထားမှု (နဖူးစာ ခေါ် Taqdir )

အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် ဘုရားသခင်ရေ ဖြစ်ပျက်သမျှ အရာအားလုံးကို အစိုးရသိဟိလေရေ။ မွတ်စလင်တိရေ ဤလောကဟိ အဆိုးအကောင်း ဖြစ်ပျက်သမျှမှန်သမျှရေ ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားပြီး ဘုရားသခင်ဧ ခွင့်ပြုချက် မဟိပဲ မဖြစ်နိုင်ဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာကုရ်အာန်ကျမ်းစာနန့် တမန်တော်မြတ်မိုဟမ္မဒ်ဧသြဝါဒတော်တိအရ ဤလောကဟိ အဖြစ်အပျက်တိမှာ ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားသော်လည်း လူသားတိရေ အမှားနန့်အမှန်ကို လွတ်လပ်စွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်၍ သူဧ လုပ်ရပ်တိအပေါ် တာဝန်ဟိလေရေ။ အစ္စလာမ်ဘာသာအရ ဘုရားသခင်ဧ ကြိုတင်ပြဋ္ဌာန်းချက်တိအားလုံးရေ လောင်ဟေမဟ်ဖူဇ်ခေါ် ကျောက်ပြားပေါ်တွင် ရီးထွင်းထားလေရေ။

မွတ်စလင်လူဦးရေ ကို ရာခိုင်နှုန်းဖြင့်ဖော်ပြခြင်း

နိုင်ငံပေါင်း 232 နိုင်ငံနန့် နီရာဒေသတိ အားလုံးနီးပါးပါဝင်ရေ 2014ခုနှစ် လူဦးရေလေ့လာမှု စစ်တမ်းတွင် အစီရင်ခံထားရေမှာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေဧ 28.26 % သို့မဟုတ် 2.04 ဘီလီယံဟိ လူတိရေ မွတ်စလင် တိဖြစ်ရေ။ ထိုအထဲတွင် 87–90% ရေ ဆွန်နီတိဖြစ်ပြီး၊ 10–13% ရေ ရှီးအတ် တိဖြစ်ရေ။ ကျန်အနည်းစုရေ အခြား ရေအစ္စလာမ်ဘာသာခွဲတိတွင် ပါဝင်ကတ်ရေ။ အနီးစပ်ဆုံးခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် နိုင်ငံပေါင်း 50 ရေ မွတ်စလင် အတိစုနီထိုင်ကတ်ပြီး၊အာရပ် နိုင်ငံတိတွင် ကမ္ဘာ့မွတ်စလင်လူဦးရေဧ 20% ဝန်းကျင် နီထိုင်ကတ်ရေ။ မွတ်စလင် အတိစုရေ အာရှနန့်အာဖရိကရို့တွင် နီထိုင်ကတ်ရေ။ အနီးစပ်ဆုံးမှန်းခြေအားဖြင့် 62% ရေ ကမ္ဘာ့ မွတ်စလင် လူဦးရေရေ အာရှ တွင်နီထိုင်ကတ်ပြီး၊ ထိုလူဦးရေ 683 သန်းကျော်ရေ အင်ဒိုနီးရှား၊ ပါကစ္စတန်၊ အိန္ဒိယ နန့် ဘင်္ဂလားဒေ့ချ် နိုင်ငံရို့တွင် နီထိုင်ကတ်ရေ။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် တူရကီနန့် အီရန်နိုင်ငံ ရို့ကဲ့သို့ အာရပ်မဟုတ်သည့်နိုင်ငံတိတွင် ကြီးမားသည့် မွတ်စလင်အတိစုဟိရေ နိုင်ငံတိဖြစ်ပြီး၊ အာဖရိကတွင် အီဂျစ်နန့် နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံရို့ရေ မွတ်စလင်မျိုးနွယ်စုအတိဆုံးဟိသည့် နိုင်ငံတိဖြစ်ရေ။ မကြာသိမ်းမီက အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ရှာဖွေတွိ့ဟိချက်တိအရ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံရေ တစ်ဦးချင်း မွတ်စလင်လူဦးရေ 65.3 သန်းဖြင့် အဌမမြောက်မွတ်စလင်လူဦးရီး အတိဆုံးနိုင်ငံဖြစ်ရေ။ သို့သော်အခြားရေ စာရင်းတိတွင် သန်း20 သာဟိရေဟုပြထားရေ။ အစ္စလာမ်ရေ ဥရောပတွင်ခရစ်ယာန် ပြီးကေ၊ ဒုတိယလူဦးရေ အတိဆုံးဘာသာဖြစ်ရေ။ မွတ်စလင်လူဦးရေရေ အမေရိကနိုင်ငံတိနန့် ဩစတြေးလျ နိုင်ငံရို့တွင် ခရစ်ယာန်လူဦးရေကို တစ်ဖြည်းဖြည်းချင်း အမီလိုက်နီရေ။

အစ္စလာမ်ကျောင်းတိနန့်ကျောင်းခွဲတိ

အစ္စလာမ်တွင် အရေအတွက်တိစွာရေ ဘာသာရီးနန့် ဆိုင်ရာဘွဲ့တိဟိရေ။ ဘာသာရီး ယုံကြည်မှုတွင် အားလုံးတူညီကြသော်လည်း ထင်ရှားသည့် ဘာသာရီးပညာရပ်နန့် ဥပဒေရို့တွင်ခြားနားမှုတိဟိရေ။ မူလပထမကွဲပြားနီမှုရေ ဆွန်နီနန့် ရှီးအတ်ရို့အတွင်းဖြစ်ပြီး ဆူဖစ်(Sufism) နန့် ကွဲပြားမှုမှာ ဆူဖစ်ရေ အထင် ကရကျောင်းဆိုရေထက် အစ္စလာမ်ဧဆန်းကြယ်ရေ အလှည့်အပြောင်းဟု ယေဘုယျသုံးသပ်ထားကတ်ရေ။ နီရာ တိစွာမှရဟိထားချက်အရ၊ 70% ရေကမ္ဘာ့မွတ်စလင်တိရေ ဆွန်နီ၊ 20% ရေ ၊ ရှီးအတ်နန့် ကျန် 10% ရေ အခြားသော အမျိုးမျိုးဟိကတ်ရေ အဖွဲ့ငယ်တိနန့် အစ္စလာမ်အခွဲတိဖြစ်ရေ။

ဆွန်နီအစ္စလာမ်

ဆွန်နီ မွတ်စလင်တိရေ အစ္စလာမ်ဘာသာတွင် အကြီးမားဆုံးအုပ်စုဖြစ်ပြီး ၊ ကမ္ဘာ မွတ်စလင်ဦးရေ ၂.၀၄ ဘီလီယံဧ ၇၀% ဟိရေ။ ထို့ကြောင့် ၎င်း ရို့ကို “Ahle Sunnah Wal Jama'ah (ပြည်သူတိဧ ဥပဒေသ နန့် အဓိက) “ ဟုအမည်တပ်ရေ။ အာရပ်ဘာသာတွင် အက်စ်ဆွန်န (as-Sunnah ) ဧ အဓိပ္ပာယ်မှာ “ဥပဒေသ” သို့မဟုတ် “လမ်း” ဟု ဆိုရေ။ ဆွန်န (မိုဟာမက်ဘဝဧ ဥပမာ)ရေ ဆွန်နီအဆိုအမိန့်ဧ အဓိကမဏ္ဍိုင်ကြီးဖြစ် ရေဟု ကိုရန်နန့် ဟာဒစ်ကျမ်းရို့တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားရေ။ ဆွန်နီတိရေ ပထမဆုံးသော အုပ်ချုပ်ရီး နန့် ဘာသာရီးအဓိကခေါင်းဆောင်ကြီး (Khalifah) လေးဦးအား မိုဟာမက်အရိုက်အရာကို အမှန်အကန်ဆက်ခံသူတိဖြစ်ရေဟု ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ဘုရားသခင်ရေ မည်သည့်ခေါင်းဆောင်တိကိုမှ မိုဟာမက်ဧ ဆက်ခံသူတိအဖြစ် ပြဆိုခြင်းမဟိ ခသည့်အတွက်၊ ထိုခေါင်းဆောင်တိရေ ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံထားခရသူတိဖြစ်မည်။ အသိအမှတ်ပြုလက်ခံထား ရေ မက်ဇ်ဟဗ် (madh'habs) (အတွေးအခေါ်ကျောင်းတိ) ကျောင်းလေးခုဟိရေ။ ၎င်းရို့မှာ ဟာနဖီ ၊ မာလီကိ ၊ ရှာဖီ နန့် ဟန်ဘလီ ရို့ဖြစ်ရေ။ အားလုံးသော ထိုလေးခုရေ အခြား အခြားသော ခိုင်မာမှုတိကို လက်ခံကတ်ပြီး မွတ်စလင်တစ်ဦးရေ ယင်းရို့ထဲမှတစ်ခုခုကို သဘောကျနှစ်သက် သလို ရွေးချယ်နိုင်ရေ။ ဆွန်နီဖြစ်ရေဟု သုံးသပ်နိုင်သည့် အခြားသော အစ္စလာမ်ဘာသာ အခွဲငယ်တိလည်းဟိရေ။ ၎င်းဘာသာအခွဲ ငယ့်တိရေ အတိစုမှ ခွဲထွက်လာကတ်ပြီး၊ အစ္စလာမ်မှကွဲကွာထားသည့်ဗီဒါတ်(မွန်းမံပြင်ဆင်ချက်တိ)နန့်အစွန်းရောက်နိုင်ငံရီးအမြင်တိကိုသွတ်သွင်းလက်ခံသုံးစွဲလာကတ်ရေ။

ဂိုဏ်းကွဲ ရှီအတ်

ရှီအတ်ရေ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တိဧ 15% ဟိပြီး၊ ဒုတိယအကြီးမားဆုံးသော ဂိုဏ်းခွဲဖြစ်ရေ။ သူရို့ ရေ အီမမ်တိဧ နိုင်ငံရီးနန့် ဘာသာရီး ခေါင်းဆောင်မှုကို ယုံကြည်လက်ခံကတ်ရေ။ အီမမ်ရေ အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ် (Ali ibn Abi Talib) မှ ဆင်းသက်လာသူတိဖြစ်ပြီး၊ ရှီအတ်တိဧ အဆိုအရ ၊ အီမမ်တိရေ အစ်စမာ(ismah) ဧ အသိုက်အဝန်းတွင်ဟိကတ်သူတိဖြစ်ရေ။ အစ်စမာဧ အဓိပ္ပာယ်ရေ တရားတော်အနီဖြင့် မမှား မယွင်းနိုင်ခြင်းဖြစ်ရေ။ ရှီအတ်ရို့ရေ အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ် (မိုဟာမက်နန့် ဝမ်းကွဲတော်စပ်ပြီး သားမက်လည်း ဖြစ်သူ)ကို မိုဟာမက်အရိုက်အရာဆက်ခံသူအဖြစ် ယုံကြည်ကတ်ရေ။ ရှေးယခင်မွတ်စလင်ခေါင်းဆောင်ကြီးတိဧ တရားဝင်သတ်မှတ်ခရေတိကို ငြင်းပယ်၍ အလီအစ်ဗ်နိ အဗီတာလစ်ဘ်ကို ပထမဦးဆုံးသော အီမမ် (ခေါင်းဆောင်)အဖြစ် ခေါ်ဆိုကတ်ရေ။ ရှီအတ်အတိစုအတွက် အီမမ်တစ်ဦးရေ ဘုရားသခင်ဧခန့်အပ်ထားမှုတိဖြင့် အုပ်ချုပ်ပြီး၊ မွတ်စလင် တိအတွင်းတွင် “လုံးဝစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်“ အဖြစ် စွဲကိုင်ထားပြီး ၎င်းရို့အဆိုအမိန့်နန့် ဟောကြားသည့်တရားရေ နောက်ဆုံးဖြစ်ရေ။ မှန်းခြေအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ဟိ ရှီအတ်ဘာသာဝင်တိဧ 40% ရေ အီရန်နိုင်ငံတွင် နီထိုင်ကတ်ပြီး ကျန် အတိ စုရေ အီရတ် ၊ ပါကစ္စတန်နန့်အိန္ဒိယနိုင်ငံရို့တွင်နီထိုင်ရေ။ ရှီအတ်တိရေ မွတ်စလင်လူဦးရေ အတိ ဆုံးအဖြစ် အီရန်တွင်လူဦးရေဧ (90–95%)၊ အီရတ်တွင် (65–70%) နန့် အာဇန်ဘိုင်ဂျာ ၊ ဘာရိန်းနန့်လက်ဘနွန်ရို့ တွင် အတိအပြားနီထိုင်ကတ်ရေ။ ရှီအတ်အစ္စလာမ်တွင် ဂုဏ်းခွဲတိတိစွာဟိရေ။ ထိုဂိုဏ်းခွဲတိတွင် ဆယ့်နှစ်ပါး (iṯnāʿašariyya) ဂိုဏ်းခွဲရေ အကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး ရှီအတ်အမှတ်သင်္ကေတအဖြစ် ရည်ညွှန်းကတ်ရေ။ ဆယ့်နှစ်ပါးရှီအတ်တိ ရေ ဆွန်နီတိနန့် တိစွာသော အရီးအကြီးဆုံးအပိုင်း လေ့ကျင့်မှုတိတွင် တူညီကတ်သော်လည်း ဟာဒစ်ကျမ်းပါ အချက် အလက်တိဧခိုင်မာမှုနန့် အရီးပါမှုတိအပေါ်တွင်မူ သဘောထားကွဲဟြးလျက်ဟိရေ။ ဆယ့်နှစ်ပါးရှီအတ်ရေ ဂျာဖာရီဥပဒေ သဘောတရားဟုခေါ်သည့် တရားရီးဓလေ့ထုံးတမ်းတိကို လိုက်နာကတ်ရေ။ အခြားသော အဖွဲ့ငယ်တိတွင် ပါဝင်သည့် အစ်စမေးလီ (Ismaili ) နန့် ဇိုင်ဒီ (Zaidi) ရို့ရေ အရိုက်အရာဆက်ခံသူတိနန့် ဘာသာရီးယုံကြည်မှုတိ ဆယ့်နှစ်ပါး ရှီအတ်တိနန့် ကွဲပြားလျက် ဟိရေ။

ဆူဖီဝါဒ

ဆူဖီအယူဝါဒရေအစ္စလာမ်ဧဆန်းကြယ်ခြိုးခြံရေပုံစံဖြစ်ရေ။ ဘာသာဧစိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အမြင်တိအပေါ် ဦးတည်ကြည့်ရှုကေ ဆူဖီတိရေ “ထိုးထွင်းသိမြင်ရေစွမ်းအားနန့်ခံစားမှုစွမ်းအား“ရို့ကို အသုံးချပြီး ၊ ဘုရားသခင်ဧအတွိ့အကြုံတိကို တိုက်ရိုက်ရဟိရန် ကြိုးစားကတ်ရေ။ ဆူဖီအယူဝါဒနန့် အစ္စလာမ်ဥပဒေရို့ရေ တစ်ခုကိုတစ်ခုပြီးပြည့်စုံရေဆိုသော်လည်း ၊ အချို့သော မွတ်စလင်တိက ဆူဖီအယူ ဝါဒရေ မမျှတသည့် ဘာသာရီးပြုပြင်မွမ်းမံမှုတစ်ခုဖြစ်ရေဟု ဝေဖန်ပြစ်တင်ကတ်ရေ။ တိစွာရေ ဆူဖီ တိဧ အဆိုအမိန့်တိ သို့မဟုတ် တာရီကတ် (tariqas) တိကို ဆွန်နီ သို့မဟုတ် ရှီအတ်ဟု အမျိုးအစား ခွဲခြားနိုင်ရေ။ သို့သော်အချို့သော သူရို့ရေ ၎င်းရို့ကိုယ်၎င်းရို့ “ဆူဖီ “ ဟု ရိုးသျှင်းစွာ အမျိုးအစားခွဲ ထားရေ။ အချို့သောဆူဖီအုပ်စုတိကို အစ္စလာမ်မဟုတ်သကဲ့သို့ ဖော်ပြနိုင်သည့်အချိန်မှာ ၎င်းရို့ဧ သင်ကြားမှုတိရေ အစ္စလာမ်ဘာသာမှ အလွန်ကွဲပြားထင်ရှားနီသည့် အချိန်တွင်ဖြစ်ရေ။

ထင်ပေါ်ကျော်ကြားမြန်မာမွတ်စလင်တိ

1. ဦးရာဇတ် (မြန်မာ့အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်)
2. ရဲဘော်ကိုထွေး (မြန်မာ့အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်)
3. မဟာသရေစည်သူ ဦးဖေခင် (ပင်လုံစာချုပ်ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းခဲ့သူ)
4. ဆရာကြီးဦးနု (မြန်မာဘုရင် ဘိုးတော်ဘုရား (ခေါ်) ဗဒုံမင်း လက်ထက် ပညာရှိ)
5. အလ်ဟာဂျ်မောင်လာနာ နေဇွာမွဒ္ဒင်န် (မာဟေယွလ်ဗေဒါအတ်)
6. အဟ်မဒ်ကာစင်မ် (ပါဠိ ပါမောက္ခဆရာကြီး)
7. ပဉ္စရူပံ ဦးခ (၁၈၈၅-၁၉၆ဝ)
8. ဆရာချယ် (နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည်ဘွဲ့ ပထမဆင့်)
9. ဦးဘကလေး (နံမည်ကြီးကာတွန်းဆရာ)
10. ဒုတိယ ဗိုလ်မှူးကြီး ကျော်ဝင်း (လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင်(ပထမဆင့်)၊ နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည် (ပထမဆင့်))
11. ဗိုလ်မှူးဘရှင် (သမိုင်းပညာရှင်)
12. ဗိုလ်မှူး ဘသော် (ခ) မောင်သော်က (စာရေးဆရာ)
13. ပါမောက္ခချူပ် ဦးကာ (ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ်၊ ပညာရေးဝန်ကြီး၊ ပြည်ထောင်စု ရာထူးဝန်အဖွဲ့ ဥက္ကဋ္ဌ ၁၉၆၃- ၁၉၆၈)
14. ပါမောက္ခချုပ် ဒေါက်တာတင်မောင် (ပထမဆုံး ကွန်ပျူတာတက္ကသိုလ် ပါမောက္ခချုပ် ၁၉၈၉- ၁၉၉၄၊ မြန်မာနိုင်ငံကွန်ပျူတာအသင်းချုပ် ဥက္ကဋ္ဌ)
15. ဦးထွန်းစိန် (ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများ သမဂ္ဂ၏ ဒုတိယမြောက် ဥက္ကဋ္ဌ )
16. ဦးကျော်ညွှန့် (အတွင်းဝန်)
17. ဦးရာရှစ် (သခင်လှုပ်ရှားမှုတွင်ပါဝင်ခဲ့၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားခေါင်းဆောင်)
18. ဦးခင်မောင်လတ်( ဦးနုအစိုးရတွင် ကတ်ဘီနက်အဖွဲ့ဝင်)
19. ဝမ်းအိုဝမ်း ကျော်ဝင်းမောင် (လွတ်လပ်ရေး မော်ကွန်းဝင် ဒုတိယအဆင့်)
20. ဟာဂျီမ ပျဉ်းမနားဒေါ်ပု (လူမှု ထူးချွန် ပထမဆင့်)
21. ဦးဖိုးသာဇံ (ခ) ရှိတ်အဗ္ဗဒူရာမန်
22. ဒဂုဏ်ပ ဦးဘတင်
23. ကျားဘညိမ်း (လက်ဝှေ့သမား၊ စာရေးဆရာ)
24. ဝင်းမောင် (မြူးနစ်အိုလံပစ် ဝင်ပြိုင်သော လက်ဝှေ့သမား)
25. ဒေါ်ဝင်းမြမြ (ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားသူတစ်ဦး)
26. ဗိုလ်ကြီးအုန်းကျော်မြင့် (ဦးနေဝင်းကို လုပ်ကြံမည့် အစီအစဉ်ကို ဦးဆောင်သူ)
27. ဆူတန်မိုဟာမတ် (ဦးနုအစိုးရ ကျန်းမာရေးဝန်ကြီး)
28. ဦးကျော်ကျော် (မြန်မာနိုင်ငံတော်ဗဟိုဘဏ် ဥက္ကဋ္ဌ)
29. သံအမတ်ကြီး ဦးလှမောင်
30. ရွှေဘ (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)
31. မောင်မောင်တာ (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)
32. ချစ်ကောင်း (အဆိုတော်)
33. ခင်မောင်ထူး (အဆိုတော်)
34. သန်းဖေလေး (အဆိုတော်)
35. ဘိုဖြူ (အဆိုတော်)
36. ကံချွန် (ကာတွန်းဆရာ၊ပန်းချီဆရာ၊ စာရေးဆရာ)
37. ချစ်ညို (စာရေးဆရာ)
38. တက္ကသိုလ်နန္ဒမိတ် (စာရေးဆရာ)