Wp/rki/နျူထရီနို
နျူထရီနို ဆိုရေမှာ လျှပ်စစ်ဓာတ်မဲ့ရေ အခြီခံအမှုန်တစ်မျိုးဖြစ်ရေ။[1] နျူထရီနို ဆိုရေမှာ အီတလီဘာသာစကားဖြင့် ဓာတ်မဲ့ရေ သေးငယ်သည့်အရာဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ။ ၎င်းကို ဂရိအက္ခရာ ν ဖြင့် အမှတ်အသားပြုရေ။ နျူထရီနိုဧ ဒြပ်ထုမှာ အခြားရေ အက်တမ်အောက်အမှုန်တိဖြင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက တိစွာသေးငယ်ရေ။ ၎င်းရို့ရေ ဒြပ်မှောင် ဖြစ်နိုင်ချေဟိရေဟု သိဟိထားရေ တစ်ခုတည်းရေ အရာဖြစ်ရေ။[2]
နျူထရီနို(Neutrino)ရေ လျှပ်စစ်ဓာတ်ဟိရေ အီလက်ထရွန်၊ မျူယွန် နန့် တော အမှုန်တိနည်းတူပင် လက်ပတွန်(lepton) အမှုန် ဖြစ်ရေ။ နျူထရီနိုတွင် ရနံ့ သုံးမျိုးဟိရေ။ ၎င်းရို့မှာ အီလက်ထရွန်နျူထရီနို၊ မျူယွန်နျူထရီနိုနန့် တောနျူထရီနိုရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ၎င်းရနံသုံးမျိုးစီတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်မဲ့ပြီး ကိန်းပြည့်ဝက်စပင်(half-integer spin) ဟိရေ ဆန့်ကျင်အမှုန်တိဟိကတ်ရေ။ နျူထရီနိုတိကို ထုတ်လွှတ်ရာတွင် လက်ပတွန်နံပါတ်ကို ထိန်းသိမ်းစေသည့် နည်းလမ်းဖြင့် ထုတ်လွှတ်ကတ်ရေ။ ဥပမာ အီလက်ထရွန်နျူထရီနိုတစ်ခုကို ထုတ်လွှတ်တိုင်း ပိုစီထရွန် (ဆန့်ကျင်-အီလက်ထရွန်) တစ်ခုကိုလည်းထုတ်လွှတ်ရေ။
နျူထရီနိုတိတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ် လုံးဝမဟိရေကြောင့် ၎င်းရို့ကို လျှပ်စစ်သံလိုက်အား(electromagnetic force) သက်ရောက်မှုမဟိသည့်အပြင် လပ်ပတွန်တိဖြစ်ရေကြောင့် ၎င်းရို့အပေါ်တွင် နျူကလီးယားအားပြင်း( nuclear strong force)သက်ရောက်မှု မဟိပါ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် ၎င်းရို့အပေါ်တွင် နျူကလီးယားအားပျော့( nuclear weak force)နန့် ဒြပ်ဆွဲအား(gravity)သာ သက်ရောက်မှု ဟိရေ။ နျူကလီးယားအားပျော့ရေ သက်ရောက်နိုင်သည့် အကွာအဝီး အလွန်တိုတောင်းပြီး ဒြပ်ဆွဲအားရေ အက်တမ်အောက် အတိုင်းအတာတွင် အလွန်အားပျော့ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် နျူထရီနိုတိရေ ပုံမှန်အားဖြင့် သာမန်ဒြပ်ဝတ္တုတိအား ထိခိုက် သက်ရောက်မှုမဟိဘဲ ဖြတ်သန်းလားနိုင်ရေ။
နျူထရီနိုတိရေ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဖြစ်ပေါ်ကတ်ရေ။ အချို့ရေ ရေဒီယိုသတ္တိကြွပြိုကွဲမှုတိ၊ နေဧ အလည်ဗဟိုတွင် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် နျူကလီးယားတုံ့ပြန်မှု(nuclear reaction)တိ၊ နျူကလီးယားဓာတ်ပေါင်းဖိုတိနန့် စူပါနိုဗာပေါက်ကွဲမှု ဖြစ်စဉ်တိတွင် နျူထရီနိုတိကို ထုတ်လွှတ်ကတ်ရေ။ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဟိရေ နျူထရီနိုအတိစုမှာ နေဧ နျူကလီးယားတုံ့ပြန်မှု ဖြစ်စဉ်မှ ထွက်ပေါ်လာရေ နျူထရီနိုတိ ဖြစ်ကတ်ရေ။ တကယ်တမ်းတွင် နေကိုမျက်နှာမူနီရေ ကမ္ဘာ့မျက်နှာပြင်ဧ တစ်စတုရန်းစင်တီမီတာတိုင်း၌ တစ်စက္ကန့်ကေ နျူထရီနိုပေါင်း ၆၅ ဘီလီယံ ဖြတ်သန်းနီကတ်ရေ။[3] နျူထရီနိုတိရေ ရွေ့လျားလားလာနီကတ်စဉ်အတွင်း မတူညီရေ ရနံ့တိအဖြစ် ပုံမှန်ချိန်ကိုက်ပြောင်းလဲနီကတ်ရေ။ ဥပမာ ဘီတာပြိုကွဲမှု ဖြစ်စဉ်မှ ထွက်ပေါ်လာရေ အီလက်ထရွန်နျူထရီနိုရေ ထောက်လှမ်းကိရိယာသို့ ရောက်ဟိသည့်အခါတွင် မျူယွန်နျူထရီနို သို့မဟုတ် တောနျူထရီနို ဖြစ်ကောင်း ဖြစ်နီနိုင်ရေ။
သမိုင်းကြောင်း
[edit | edit source]ပေါ်လီဧ အဆိုပြုချက်
[edit | edit source]ဘီတာပြိုကွဲမှုဖြစ်စဉ်တွင် စွမ်းအင်၊ အဟုန်နန့် ထောင့်ပြောင်းအဟုန်တိကို မည်သို့ ထိန်းသိမ်းနိုင်ကြောင်း သျှင်းလင်းတင်ပြရန်အတွက် နျူထရီနို အယူအဆကို ဝုဖ်ဂန်း ပေါ်လီက ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင် စတင်အဆိုပြုခရေ။ ဘီတာပြိုကွဲမှု ဖြစ်စဉ်တွင် အက်တမ်ဧ နျူကလိယမှနေပနာ ဘီတာအမှုန် သို့မဟုတ် အီလက်ထရွန်နန့်အတူ အမှုန်အသစ်တစ်မျိုးပါ ထုတ်လွှတ်ရေဟု ပေါ်လီက ယူဆခပြီး ပထမတွင်၎င်းအမှုန်ကို နျူထရွန်ဟု အဆိုပြုခရေ။
၁၉၃၂ တွင် ဂျိမ်းချက်ဝစ်က ပိုမိုလီးလံသည့် နျူကလိယအမှုန်ကို ရှာဖွေတွိ့ဟိခပြီး ၎င်းကို နျူထရွန်ဟုပင် နာမည်ပီးခရေကြောင့် အမှုန်နှစ်မျိုးအတွက် နာမည် တစ်ခုတည်း ဖြစ်နီခရေ။ ၁၉၃၂ ဂျူလိုင်လတွင် ပါရီမြို့တွင် ကျင်းပခရေ ကွန်းဖရန် တစ်ခုတွင်မှ အန်ရီကိုဖာမီ က နျူထရီနိုဟုရေ နာမည်ကို စတင် အသုံးပြုခရေ။ ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင်း ကွန်းဖရန့်တစ်ခု၌ ပေါ်လီရေလည်း ထိုနာမည်သစ်ကို အသုံးပြုခရေ။
ကျမ်းကိုး
[edit | edit source]- ↑ "Neutrino". Glossary for the Research Perspectives of the Max Planck Society. Max Planck Gesellschaft. Archived from the original on 12 May 2020. Retrieved 2012-03-27.
- ↑ "Sterile neutrinos as dark matter" (1994) 72.
- ↑ "New Solar Opacities, Abundances, Helioseismology, and Neutrino Fluxes" (2005). The Astrophysical Journal 621 (1): L85–8. doi:. Bibcode: 2005ApJ...621L..85B.