Wp/rki/ဇောရော့အက်စတာ
ဇောရော့အက်စတာ(Zoroaster)(ခန့်မှန်း ဘီစီ၆၂၈-ဘီစီ၅၅၁) ရေ ပါရှ(အီရန်)လူမျိုးရို့အတွက် ဘာသာရီးရှေ့ဆောင်ဖြစ်ရေ။ သူဖော်ဆောင်ခသည့် ဇော်ရော့အက်စထရီယံဝါဒ ကို နှစ်ပေါင်း ၂၅ဝဝကျော် ယုံကြည်ခပြီး ဂနိတိုင် ယုံကြည်ကိုးကွယ်သူတိလည်း ဟိရေ။ ဇော်ရော့အက်စထရီယံကျမ်း အဗက်စတာ(Avesta) ကျမ်းတွင် ပထမဆုံးအပိုင်းဖြစ်သည့် ဂါတာ့စ်(Gathas)ကို ရီးသားသူလည်းဖြစ်ရေ။
ဇော်ရော့အက်စတာဧ့ ငယ်ဘဝနန့် ပတ်သက်ပနာသိဟိနိုင်ရန် အချက်အလက်အလွန်ပင်ရှားပါရေ။ ခန့်မှန်းအားဖြင့် ဘီစီ ၆၂၈တွင် ဂနိအီရန်မြောက်ပိုင်းဒေသတွင် ဖွားမြင်ပြီး အရွယ်ရောက်ကေ သူတီထွင်သည့် ဘာသာအယူဝါဒသစ်ကို လှည့်လည်ဟောပြောရေ။ အစပိုင်းတွင် ကန့်ကွက်သူအတိအပြားဟိခကေလည်း အသက်၄ဝအရွယ်တွင် မြောက်အီရန်တွင် အုပ်စိုးနေသည့် ဘုရင်ပစ်ရှ်တာစ်ပါ(Vislitaspa) ကသူ့အယူဝါဒကိုလက်ခံအနိန်နန့် ကောင်းစွာ သာသနာပြုနိုင်ပြီဖြစ်ရေ။ အသက် ရရနှစ်တွင် ဇော်ရော့အက်စတာကွယ်လွန်ရေ။
ဇော်ရော့အက်စတာဝါဒ အကျဉ်းချုပ်[edit | edit source]
ဇော်ရော့အက်စတာဧ့ဝါဒတွင် တစ်ဆူတည်းရေဘုရားဝါဒကိုလက်ခံပိုင် အခြားတစ်ဖက်တွင်လည်း ဘုရားအတိအပြားဟိသောကိုလည်း လက်ခံရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် အတန်ပင်ရူပ်ထွီးသည့် ဘာသာဖြစ်ရေဟုဆိုနိုင်ရေ။ သူ့အဆိုအရ တစ်ဆူတည်းရေဘုရားမှာ အဟုရ မာဇဒါ(Ahura Mazda)(ခေတ်အီရန်ဘာသာဖြင့် ဩမွဒ် (Ormuzd)) ဖြစ်ရေ။ဉာဏ်ပညာကြီးရင့်လေးမြတ်သူ ဟုအဓိပ္ပာယ်ရပြီး ထိုဘုရားရေ မှန်ကန်ခြင်း၊သစ္စာဟိခြင်းကို အားပီးရေ။ မှားယွင်းခြင်း၊သစ္စာမဲ့ခြင်း ရို့ဧ့ အဆိုးဘက်မှ ဘုရားနာမည်မှာ အန်ဂရ မိန်ရု (Angra Mainyu)(ခေတ်အီရန်ဘာသာဖြင့် အရီမန်(Ahriman))ဖြစ်ပြီး အဆိုပါ အကောင်းနန့် အဆိုးဘုရားနှစ်ပါးရို့ ကမ္ဘာတွင်အားပြိုင်နေကတ်ရေဟုဆိုရေ။ လူသားတစ်ဦးအနိန်နန့် မိမိလိုက်လိုသည့်ဘက်ကို စိတ်ကြိုက်ရွီးချယ်ခွင့်ဟိရေ။ ဂုအခါမှာ ဘုရားနှစ်ပါးအနိန်နန့် အာပြိုင်မှုကို ခေတ္တရပ်နားနေချိန်ဖြစ်ကေလည်း အဆုံးတစ်နေ့တွင် အဟုရ မာဇဒါ ကသာ အနိုင်ရဖို့ဖြစ်ရေ။ ထို့ပြင် ဒေဘာသာယုံကြည်မှုတွင် သေလွန်ပြီးနောက် အခြားဘဝတိဟိသေးသောကိုလည်း လက်ခံရေ။
ကိုယ်ကျင့်တရားနန့် ပတ်သက်ပနာတရားနည်းလမ်ကျခြင်း၊သစ္စာဟိခြင်းကို အားပီးရေ။ တဏှာနည်းရန်ကျင့်စဉ်တိကို လမ်းညွှန်ရေ။ ယကေလည်း အိမ်ထောင်သားမွေပြုးခြင်းကို မတားမြစ်ပေ။ ဘုရားဟိခိုးရာတွင် မီးကိုပူဇော်ခြင်းပြုရေ။ ထိုမီးမငြိမ်းရန် အဓိကအဖြစ် ဂရုပြုရရေ။ သေလွန်သူဧ့ ရုပ်အလောင်းကို သင်္ဂြိုဟ် ရာတွင် စင်ထိုးပြီး ငှက်စာကျွေးရေ။(ဒေအချက်တွင် တိဘက်ဓလေ့နန့်တူရေ။)
ဖြတ်သန်းမှု သမိုင်း[edit | edit source]
ဇော်ရော့အက်စတာ သက်ဟိထင်ယှားနေချိန်အတွင်းတွင် သူဧ့ဝါဒမှာ များစွာပျံနှံခြင်းမဟိပေ။ ယကေလည်း နှစ်ပေါင်း၂၀၀ ကြာကေ ပါရှမင်းတိက လက်ခံအားပီးသည့်အတွက် ပါရှ(အီရန်)တွင် ဦးဆောင်ဘာသာကြီးဖြစ်လာရေ။ မဟာအလက်ဇန္ဒား ပါရှကိုဝင်ရောက် သိမ်းပိုက်ချိန်တွင် ဇော်ရော့အက်စထရီယံဝါဒမှာ အကြီးအကျယ်ကျဆင်းရရေ။ ပါရှရို့ ဂရိလက်အောက်မှ လွတ်ပြီးချိန်၊ဟယ်လင်နစ်ယဉ်ကျေးမှုမှ လွတ်ချိန်ရောက်မှ တဖန်ပြန်လည်တည်ထောင်ခွင့်ရခရေ။ ပါရှအင်ပါယာသစ်ဖြစ်သည့် ဆက်စနစ်အင်ပါယာ(အေဒီ ၂၂၆-၆၅၁)(Sassanid Empire)ကို အုပ်စိုးသည့် မင်းဆက်တိလက်ထက်တွင် နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ်နန့် ပြန်လည်အားကောင်းလာခရေ။ ယကေလည်း ဂိုဏ်းခွဲငယ်ပေါင်း အတိအပြား ကွဲပြားလားခရေ။
ခရစ်နှစ် ၇ ရာစုဝန်းကျင်တွင် အာရေဗျမှ အာရပ်မူဆလင်ရို့က အီရန်ကိုသိမ်းယူပြီးနောက် ဇော်ရော့အက်စတာဘာသာဝင် အတိအပြားရေ အစ္စလာမ်ဘာသာသို့ကူးပြောင်းလားခရေ။ ယကေလည်း လက်ကျန်ဘာသာဝင်တိလည်းကျန်ဟိနေခပြီး နောက်ပိုင်းတွင် အီရန်ပင်မကုန်းမြေမှ ဟောဇ်မုန်ကျွန်းပေါ်သို့ တိမ်းရှောင်ခကတ်ရေ။ ထိုမှ တဆင့် အိန္ဒိယသို့ ရောက်ဟိလားရေ။ အိန္ဒိယလူမျိုးရို့က ၎င်းရို့ကို ဖာရစီ ဟုခေါ်ကတ်ပြီး ဂနိတိုင်လူဦးရေ တစ်သိန်းကျော်ခန့် ဟိသိမ်းရေဟုဆိုရေ။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ၊ ဘုံဘေဝန်းကျင်တွင်နီထိုင်ကတ်ပြီး အီရန်တွင်လည်း ဇော်ရော့အက်စတာဘာသာဝင် နှစ်ရေင်းခန့် ကျန်ဟိသိမ်းရေ။
နောင်တစ်ချိန်တွင် ပေါ်ထွန်းလာသည့် ဘာသာရီးခေါင်းဆောင် မနိ(Mani)ရေ သူဧ့ မနိရှေအစ်ဇမ်ဝါဒ (Manicheaism)တွင် ဇော်ရော့အက်စတာဧ့ အကောင်းနန့်အဆိုး အားပြိုင်ခြင်း သဘောတရားကို တိုက်ရိုက်ယူငင်ပနာတိုးတက်အောင် ပြင်ဆင်သုံးစွဲခ သောကိုတွေ့ရရေ။
ရည်ညွှန်းကိုးကား[edit | edit source]
- ကျော်စွာ၁၀၀-ဒေါက်တာသန်းထွန်း