Wp/mos/Mahamudu Bawumia

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mos
Wp > mos > Mahamudu Bawumia

Sõngr sẽn yaa zaalem n yit Wikipedia pʋgẽ

Mahamudu Bawumia[1]

Mahamudu Bawumia
human
Sex or gendermale Tekre
Country of citizenshipGhana Tekre
Given nameMahamudu Tekre
Family nameBawumia Tekre
Date of birth7 October 1963 Tekre
Place of birthTamale Tekre
FatherMumuni Bawumia Tekre
MotherMariama Bawumia Tekre
SiblingLariba Abudu Tekre
SpouseSamira Bawumia Tekre
Languages spoken, written or signedEnglish, Dagbani Tekre
Occupationpolitician, economist Tekre
Position heldVice President of the Republic of Ghana Tekre
Educated atLincoln College, Simon Fraser University Tekre
Affiliation stringOffice of the President, Vice-President Secretariat, Office of the Vice-President, Vice-President Secretariat Tekre
Member of political partyNew Patriotic Party Tekre
Religion or worldviewIslam Tekre
Participant inWorld Economic Forum Annual Meeting 2018, World Economic Forum Annual Meeting 2019 Tekre

( doga zĩ-likr kiuugu rasem ayopoe 7 yʋʋmd 1963) yaa Ghana ligd-bẽgendem soaba la da yé central banker tʋm tʋʋmde n yé neda m pãas anu soabã pʋgle Ghana perzida ( Vice President of Ghana ) wa n sôngi n gèt tênga, Ghana ramba démocrtie' politikã naam n sɩng perzida m pãas a naase tênga pugin.[2][3][4][5][6]

A rɩka a naamã yʋʋmd 2017 yʋʋmdã yʋʋmdã yʋʋmd kiuug rasem a ayoape 7 soabã, n lebg Ghana tẽnga taoor soab pʋga.[7][8] Yaa Ghana naaba, la a Mahamudu Bawumia yaa ekonomist, la a bankã taoor dãmb sull soaba.[9][10] A Bawumia yɩɩ Deputy Governor la Bank of Ghana taoor soab pʋɩɩre, hal t'a wa yɩ yalsri tẽnga perzida wa zĩiga a sẽn wa ka bé n yɩ New Patriotic Party soab taoor, yʋʋm 2008 soabã, sẽn be tẽnga taoor soab nanamb Nana Akufo-Addo poorẽ. A leb n yɩɩ tẽnga taoor soab pʋɩtg ning sẽn yaa NPP taoor soaba yʋʋm 2012 wã Ghana politik gofneem naam yakre wakato a ra yaa kaset ning sẽn wilgd tɩ b sẽn da na n maan n wilg tɩ b pa tõe n yãk a John Dramani Mahama n yɩ n na n tõog n yãk a naamã n maan a naamã yʋʋm 2012/2013 wã pʋgẽ wã.[11][12][13][14][15]

A kẽe kãadem ne a Samira Ramadan la b tara kamb a naas ne-a.[16][17][18]

A Roagdba[edit | edit source]

A Bawumia roga Tamale, Ghana zĩ-likr kiuugu rasem ayopoe 7 yʋʋmd 1963 tɩ ba wã, a Alhaji Mumuni Bawumia tɩ a ma mè yé Hajia Mariama Bawumia.[19][20] A Bawumia ba wa Alhaji Mumuni Bawumia ra yaa karen-saamb, sɛb-n-taag la politik soab, Mamprugu Royal la Kpariga Traditional Area taoor soaba a kũumã wakate, yʋʋmd 2002 kiuugã. A ra yaa Norẽ tẽns a taabã taoor dãmb a ye, a S. D. Dombo, a Abeifa Karbo, a Yakubu Tali, a Tolon Naa, la a J. A. Braimah, a Kabachewura.[21][22]

Sẽn paase, b sẽn da wa n boond tɩ "Party of the Northern Peoples" wã, b sẽn boond tɩ "National Liberation Movement" wã ne neb a taab sẽn da be be zabrã pʋgẽ wã, b lebga "United Party", sẽn yaa "New Patriotic Party" wã yaab sẽn yaa b yaab a ye.[23] A Alhaji Bawumia zĩnda Ghana goosneema-rãmbã taoore, a sẽn maan tʋʋm toor-toor pʋgẽ, a sẽn yaa Gʋna tẽnga taoor lʋɩtb sull ning sẽn get goosneema wã yelle, a sẽn get goosneerã yelle, a yaa Goold Coast tẽnga taoor lʋɩta taoor soaba, a yaa goosneema taoor lʋɩtba, a yaa Saudi Arabia tẽn-tʋmdba.[24] A Alhaji Bawumia paama tẽnga waoogre, a sẽn yaa Ghana ãdsã tʋʋm-tʋmdba yʋʋm 1999 tʋʋlg kiuugã. A yaa tẽnga taoor soaba, a J. J. Rawlings taoor-sobendẽ, yʋʋmd 1993 n tãag yʋʋmd 2000 ne a 4 soabã. Yʋʋmd 2021 sigr kiuugã pʋgẽ, a ma, a Hajia Mariama Bawumia, kiime Accra, a yʋʋm 81, la b kiime a sɩdã sɛɛgẽ Kperiga, Walewale sẽn be sa-gõosg-rɩtgã soolmẽ wã.

A Vɩɩm Bãng-Yalengo[edit | edit source]

B rogame ne zak sẽn tar neb wʋsgo, a Mahamudu Bawumia yaa a ba wã kambã sʋka, a yaa a ba a 18 wã sʋka, a yiib soaba, a ma wã sʋka, b nu wã sʋka. A Mahamudu Bawumia kẽnga Sakasaka Primary skul sẽn be Tamale wã, la a paama a leeg Tamale Sekondar Lekollẽ yʋʋmd 1975. A sẽn wa n paam a Tamale Sekondar Lekollã, a kẽngame n kẽng United Kingdom n tɩ zãms banki la a paam a Chartered Institute of Bankers Diploma (ACIB). A yɩɩ Ghana United Nations Students' Association (GUNSA) taoor soaba yʋʋmd 1981. A paama a sẽn paam a diplôme wã n paam a sẽn paam n paam a diplɩme wã.

A paama a magisterã sẽn yaa Ekonomikã karen-bi-bi-pugl a Lincoln College, Oxford, la a paama a PhD sẽn yaa Ekonomiki karen-biiga Simon Fraser University, Vancouver, British Columbia, Kanada yʋʋmd 1995. A sẽn yaa karen-bi-poakã wɛɛngẽ, a sẽn yaa karen a ye wã yaa Makro-koɛɛg, tẽn-tẽngã wɛɛngẽ, la b sẽn yaa karen -bi-poakã wɛɛngẽ. A tara sɛb wʋsg.

A Tʋʋmde[edit | edit source]

Yʋʋmd 1988 wã n tãag 1990, a Bawumia tʋma wa kareng sẽn zãmsd ligd wɛɛngẽ la tẽn-zẽmsã raab wɛɛngẽ, a Émile Woolf College of Accountancy wã sẽn be Londr, Angletɛɛrã. A yɩɩ ekonomist me la International Monetary Fund (IMF) siglgã bĩng pʋgẽ.

Yʋʋmd 1996 wã n tãag yʋʋmd 2000 wã, a Bawumia zĩnda Baylor University sẽn be Waco, Texas, Etazĩni wã, Hankamer School of Business wã pʋgẽ, n yaa Ekonomik karen-bi-bi-pugl sẽn sõng-a. A paama a yʋʋrã "Sẽn yaa ãnda Amerik karen-saamdã sʋka" yʋʋmd 1999. A publissa sebr a yiib me sẽn gomd ligd politikã la arzɛk yiri. A Bawumia leb n wa Gana yʋʋmd 2000 n na n tʋm Gana Bankẽ tɩ yɩ ekonomist. A yɩɩ goosneer sẽn yaa naaba, la a lebg goosneerã sõngo. A John Kufuor sẽn yaa prezida n yãk a Bawumia t'a yɩ Ghana wã bãankã taoor dãmb pʋɩɩrã yʋʋmd 2006 wã, sigr kiuugã.

A Mahamudu Bawumia sẽn be Ghana wã wã wã:

  • A sẽn yɩ ligd politikã la ligdiigã siglgã taoor soaba, a ra yaa tigims ning sẽn naan n tʋm n naan tũ ne ligd la ligd wã sẽn yaa bĩngdã sẽn ket n get ligd politikã yelle, la a sẽn get b sẽn tʋmd ne Gãna wã wã ligd politikã sullã. Sẽn zems ne inflasã sẽn yaa pakrã, b kɩtame tɩ inflasã boog n yi yʋʋm 2000 soabã yʋʋmdã pʋgẽ n ta yʋʋm 2000 soabã, n ta yʋʋm 2007 soabã (sẽn deng nafã ligd zu-loees sẽn zĩnd yʋʋmd 2007 wã) n wa paam tɩ b pa le pa le wa n pa le wa ne ligd ye.
  • A ra yaa sull ning sẽn sõng n naan maan-tɩrsã la b pidsd b tʋʋmã, wala b sẽn yiis sor-wilgr sẽn yaa to-to wã wã, la b sẽn pak b sẽn na n maan n kõ bãankã tʋʋmde. Woto kɩtame tɩ ligd ning sẽn yaa tɩlae ne nin-buiidã sẽn tʋmd ne b tʋʋmdã wã paas wʋsgo, b sẽn wa n dɩk yʋʋm 2001 soabã pʋgẽ wã n kẽng yʋʋm 2008 soabã tɛka.
  • A kɩtame tɩ Ghana Bankã sõsd ne b sẽn na n maan bũmb ninsã, la a zĩnda goosneema sull ning sẽn da be n maand sõsd ne dũni wã banki la tẽn-zẽnga raog sẽn yaa ligd koglg (IMF) n sɩng yʋʋmd 2001 wã, a sẽn tũnug ne HIPC la PRGF wã. Sẽn paase, yaa sõs-kãensã n kɩt tɩ Ghana tõog n bas a sẽn da teeg IMF wã sõngr n tãag yʋʋmd 2007.
  • A yɩɩ goosneema sull ning sẽn get b sẽn na n maan bũmb ninsã yelle. Gana sẽn maan a sẽn na yɩl n paam ligd sẽn ta milyaar 4 wã, a tõog n tõog n maan a sẽn tõe n maan a raabã.
  • A ra yaa goosneema sull ning sẽn na n maan sõssã ne Etazĩni goosneema wã. A MCA kɩtame tɩ tʋʋm wʋsg maan wʋsgo, wala a George Bush Highway sẽn wa n wa n be ko-kãsengã pʋgẽ wã.
  • A ra yaa goosneema sull sẽn get Ghana petroleumã wɛɛngẽ wã sẽn get bũmb ning sẽn pa segd n yɩ to-to wã sull a yembr n tʋmdẽ.
  • A sẽn yaa tẽnga taoor soaba n get Capital Marley Committee, a ra tara sor n na n maan b sẽn na n tõog n kẽ Burkĩna tẽnga ra-kãsemsẽ wã ne ligd milyõ 750 sẽn yɩɩd b sẽn da tarã.
  • A ra yaa sull ning sẽn maan b sẽn na n lebg n bool CD wã n tõog n maan woto wã ned a ye. Rẽ kɩtame tɩ b maneg n paasd b sẽn da be n maand bũmb ninsã wʋsgo. Sẽn paase, Ghana wã bãankã ra fãaga ligd wʋsg ligd ning b sẽn yiisd ligdã pʋgẽ.
  • A kẽnga e-zwich platform ning sẽn yaa bãnk fãa, siglgã sẽn kõt ligd ne ligdã la tẽn-tẽngã bãnkã siglgã siglgã siglg la a pidsgu pʋgẽ, n kõt ligd ne taab siglgã sigls toor-toorã sʋka.
  • A Bawumia yaa goobneer sull sull taoor soaba, la a zĩnda Ghana Bank, Ghana International Bank (UK), Ghana Telecom, Revenue Agencies Governing Board, Social Security la National Insurance Trust taoor dãmb sʋka.

Yʋʋmd 2008 wã, a Bawumia sẽn wa n pa le be Ghana wã, a basa a tʋʋmdã.

Yʋʋmd 2016 politika naam yâkre[edit | edit source]

Yuumd 2008 hal n tâag 2011[edit | edit source]

Sebtiise[edit | edit source]

  1. https://web.archive.org/web/20120621045216/http://spyghana.com/ghana-general-news/headlines/nana-akufo-addo-set-to-retain-dr-bawumia-as-runningh-mate-for-2012-election/
  2. https://www.ghanastar.com/news/ghanas-new-president-vice-president-peacefully-sworn-in/
  3. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/bawumia-cuts-sod-for-ghana-armed-forces-inner-roads-construction.html
  4. https://dailyguidenetwork.com/barracks-roads-reconstruction-begins/
  5. https://www.graphic.com.gh/news/politics/akufo-addo-s-govt-has-track-record-for-fixing-problems-we-will-overcome-covid-challenges-bawumia.html
  6. https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202201/459347.php
  7. http://citifmonline.com/2016/12/11/samira-bawumia-laud-ghanaians-for-voting-npp/
  8. https://www.modernghana.com/news/178891/1/who-is-dr-mahamudu-bawumia.html
  9. https://www.ghanaweb.com/person/Mahamudu-Bawumia-1188
  10. https://ghanaceosummit.com/speaker/mahamudu-bawumia/
  11. https://ghananewsagency.org/politics/dr-bawumia-provides-evidence-at-supreme-court-hearing--59019
  12. http://m.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201304/161525.php
  13. https://web.archive.org/web/20200202105220/https://tv3network.com/politics/quarshie-idun-continues-cross-examination-of-dr-bawumia-on-resumption-of-election-petition-hearing
  14. https://www.myjoyonline.com/politics/2014/august-29th/bawumia-reveals-night-before-supreme-court-verdict-was-full-of-uncertainty.php
  15. https://www.graphic.com.gh/news/politics/lithur-bawumia-lock-horns-at-election-petition-hearing.html
  16. http://www.myjoyonline.com/entertainment/2019/October-7th/check-out-samiras-lovely-birthday-message-to-bawumia.php
  17. https://www.modernghana.com/news/178891/who-is-dr-mahamudu-bawumia.html
  18. https://www.ghanaweb.com/person/Mahamudu-Bawumia-1188
  19. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=1188
  20. https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202210/475680.php
  21. https://www.cambridge.org/core/journals/africa/article/alhaji-mumuni-bawumia-a-life-in-political-history-memoirs-of-alhaji-mumuni-bawumia-accra-ghana-universities-press-pb-1795-9964-3-0335-1-2004-279-pp-distributed-by-the-african-books-collective-ltd-oxford/AD9926605229A9574A0F12D291F9A818
  22. https://www.ghanaweb.com/person/Mahamudu-Bawumia-1188
  23. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/The-NPP-Has-No-Roots-In-The-Northern-Peoples-Party-At-All-308062
  24. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Autobiography-of-Alhaji-Mumuni-Bawumia-Launched-66530