Jump to content

Wp/mag/मुङ्गेर

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
(Redirected from Wp/mag/मुङ्गेर सदर)
Wp > mag > मुङ्गेर
मुङ्गेर
𑂧𑂳𑂑𑂹𑂏𑂵𑂩
नगर
मुङ्गेर बिहारपर अवस्थित
मुङ्गेर
मुङ्गेर
बिहारमे मुङ्गेरके स्थिति
निर्देशाङ्क: 25°22′52″N 86°27′54″E / 25.381°N 86.465°E / 25.381; 86.465निर्देशाङ्क: 25°22′52″N 86°27′54″E / 25.381°N 86.465°E / 25.381; 86.465
देश भारत
राज्यबिहार
मण्डलमुङ्गेर
जनसङ्ख्या
 (2011)
  कुल१३,६७,७६५
भाषा
  प्रचलित भाषाअङ्गिका, मगही
पिनकोड
811201 से 811214
दूरभाष कोड+91-6344
वाहन पञ्जीकरणBR-08
जालस्थलmunger.nic.in
मुङ्गेर रेलवेस्थानक

मुङ्गेर (अङ्गिका: 𑂧𑂳𑂑𑂹𑂏𑂵𑂩 ) भारतके बिहार राज्यके मुङ्गेर मण्डलमे स्थित एगो नगर हे । ई गङ्गानदी किनारे बसल हे, तथा मुङ्गेर मण्डलके आउ मुङ्गेर प्रमण्डलके मुख्यालयो हे । ई जनसङ्ख्या अनुसार बिहारके ११मा सबसे बड़ नगर हे । ई जमालपुरसे ८ किमी दूर हे आउ मुङ्गेर-जमालपुर वास्तवमे एके जुड़वा-नगरक्षेत्रके भाग हे ।[1][2] मुङ्गेर मुगलकाल आउ ब्रिटिशराज खनि पूर्वी भारत आउ अविभाजित बङ्गालके प्रमुख नगरमे से एक हलै । ई बिहार आउ पूर्वी भारतके प्रमुख राजनैतिक, सांस्कृतिक, शैक्षणिक आउ वाणिज्यिक केन्द्रमे से एक है । मुङ्गेर राजधानी पटनासे लगभग १८० किमी पूर्वमे, पूर्वी भारतके सबसे बड़नगर कलकतासे लगभग ४८० किमी पश्चिममे आउ देशके राजधानी नया दिल्लीसे १२०० किमी दूर स्थित है ।

ऐतिहासिक दृष्टिसे मुङ्गेर एक प्राचीन शासनस्थल रूपे जानल जा है । कहल जा है कि मुङ्गेरके स्थापना गुप्त (चौथा शताब्दी ई) द्वारा कैल गेलै हल आउ एकरामे एक किला है जेकरामे मुस्लिम सन्त शाह मुश्क नफा (मृत्यु १४९७) के मकबरा है । १७६३ मे बङ्गालके नवाब मीर कासिम मुङ्गेरके अपन राजधानी बनावलक आउ एक शस्त्रागार आउ कयगो महल बनावलक । १८६४ मे एकरा एगो नगरपालिका बना देल गेलै ।

भूगोल

[edit | edit source]

मुङ्गेरके जलवायु उपोष्णकटिबन्धीय है (गर्मीमे गरम आउ जाड़ामे ठण्ढा) । ई जलवायुला कोपेन जलवायु वर्गीकरण उपप्रकार आर्द्र उपोष्णकटिबन्धीय है ।[3]

मुङ्गेर, बिहार के जलवायु आँकड़ा
माह जनवरी फरवरी मार्च अप्रैल मई जून जुलाई अगस्त सितम्बर अक्टूबर नवम्बर दिसम्बर वर्ष
औसत उच्च तापमान °C (°F) 23.5
(74.3)
26.4
(79.6)
32.5
(90.5)
37
(98.6)
37.9
(100.3)
35.5
(95.9)
31.9
(89.4)
31.2
(88.1)
31.5
(88.7)
30.8
(87.5)
27.7
(81.9)
24.2
(75.6)
30.8
(87.5)
औसत निम्न तापमान °C (°F) 9.4
(48.9)
11.9
(53.4)
16.9
(62.4)
21.8
(71.3)
24.6
(76.3)
25.4
(77.7)
24.9
(76.8)
24.8
(76.6)
24.2
(75.5)
20.9
(69.7)
14.4
(57.9)
10
(50)
19.1
(66.4)
औसत वर्षा Expression error: Unrecognized punctuation character "[".मी (इञ्च) 1.5
(0.6)
1.8
(0.7)
1.3
(0.5)
1.3
(0.5)
4.1
(1.6)
17.3
(6.8)
29.7
(11.7)
28
(11)
22.6
(8.9)
8.1
(3.2)
0.5
(0.2)
0.3
(0.1)
116.1
(45.7)
स्रोत: weatherbase[3]

इतिहास

[edit | edit source]

महाभारतकालके 'मुद्गलपुरी' , ९मा - १२मा शताब्दी मुद्गलगिरीके नामसे जानल जा हे । आइन-ए-अकबरी मे एकरा 'मुङ्गगिरि' कहल गेलै हे ।[4] मुङ्गेर बङ्गालके अन्तिम नवाब मीर कासिमके रजधानियो हलै । हियेँ मीरकासिम गङ्गा नदी किनारे एक भव्‍य किलाके निर्माण करवैलकै जे १९३४ मे आएल भीषण भूकम्पसे क्षतिग्रस्‍त हो गेलै हल, किन्तु एकर अवशेष अखनियो शेष हे । (ई किलाके सम्बन्धे कहल जा हे कि ई महाभारतकालेके हे) हियाँ स्थित कष्‍टहरिणी घाट हिन्‍दु धर्मावलन्बी सबला पवित्र मानल जा हे । प्रचलित किंवदन्ती सबके अनुसार गङ्गानदी घाटे स्‍नान करेसे एक व्‍यक्तिके सब कष्‍ट दूर हो गेलै हल, तखनियेसे ई घाटके 'कष्‍टहरिणी घाट' के नामसे जानल जा हे । ई पवित्र घाट भिरुए नदीके बीचे माता सीताचरणके मन्दिर स्थित हे । हियाँ जाएला नाओके सहारा लेल जा हे ।

एकर इलावा स्वर्गीय बाबू देवकी मण्डल मुङ्गेरके सबसे बड़ जमीन्दारमे से एक हलन । ऊ धानुक जमीन्दार हलन ।

सम्बन्धित लेख

[edit | edit source]

सन्दर्भ

[edit | edit source]
  1. "Bihar Tourism: Retrospect and Prospect," Udai Prakash Sinha and Swargesh Kumar, Concept Publishing Company, 2012, ISBN 9788180697999
  2. "Revenue Administration in India: A Case Study of Bihar," G. P. Singh, Mittal Publications, 1993, ISBN 9788170993810
  3. 1 2 "weatherbase.com". weatherbase. 2014. मूलसे 12 जुलाई 2017 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 31 दिसम्बर 2017. 8 अप्रैल 2014 के पुनःप्राप्त ।
  4. द एण्टिक्वेरिएन रिमेन्स ऑफ बिहार, डि आर पाटिल, काशी प्रसाद जयसवाल रिसर्च इन्सटीट्यूट, पटना, पृष्ठ.१३२