Wp/mag/मुङ्गेर
| मुङ्गेर 𑂧𑂳𑂑𑂹𑂏𑂵𑂩 | |
|---|---|
| नगर | |
| निर्देशाङ्क: 25°22′52″N 86°27′54″E / 25.381°N 86.465°Eनिर्देशाङ्क: 25°22′52″N 86°27′54″E / 25.381°N 86.465°E | |
| देश | |
| राज्य | बिहार |
| मण्डल | मुङ्गेर |
| जनसङ्ख्या (2011) | |
| • कुल | १३,६७,७६५ |
| भाषा | |
| • प्रचलित भाषा | अङ्गिका, मगही |
| पिनकोड | 811201 से 811214 |
| दूरभाष कोड | +91-6344 |
| वाहन पञ्जीकरण | BR-08 |
| जालस्थल | munger |

मुङ्गेर (अङ्गिका: 𑂧𑂳𑂑𑂹𑂏𑂵𑂩 ) भारतके बिहार राज्यके मुङ्गेर मण्डलमे स्थित एगो नगर हे । ई गङ्गानदी किनारे बसल हे, तथा मुङ्गेर मण्डलके आउ मुङ्गेर प्रमण्डलके मुख्यालयो हे । ई जनसङ्ख्या अनुसार बिहारके ११मा सबसे बड़ नगर हे । ई जमालपुरसे ८ किमी दूर हे आउ मुङ्गेर-जमालपुर वास्तवमे एके जुड़वा-नगरक्षेत्रके भाग हे ।[1][2] मुङ्गेर मुगलकाल आउ ब्रिटिशराज खनि पूर्वी भारत आउ अविभाजित बङ्गालके प्रमुख नगरमे से एक हलै । ई बिहार आउ पूर्वी भारतके प्रमुख राजनैतिक, सांस्कृतिक, शैक्षणिक आउ वाणिज्यिक केन्द्रमे से एक है । मुङ्गेर राजधानी पटनासे लगभग १८० किमी पूर्वमे, पूर्वी भारतके सबसे बड़नगर कलकतासे लगभग ४८० किमी पश्चिममे आउ देशके राजधानी नया दिल्लीसे १२०० किमी दूर स्थित है ।
ऐतिहासिक दृष्टिसे मुङ्गेर एक प्राचीन शासनस्थल रूपे जानल जा है । कहल जा है कि मुङ्गेरके स्थापना गुप्त (चौथा शताब्दी ई) द्वारा कैल गेलै हल आउ एकरामे एक किला है जेकरामे मुस्लिम सन्त शाह मुश्क नफा (मृत्यु १४९७) के मकबरा है । १७६३ मे बङ्गालके नवाब मीर कासिम मुङ्गेरके अपन राजधानी बनावलक आउ एक शस्त्रागार आउ कयगो महल बनावलक । १८६४ मे एकरा एगो नगरपालिका बना देल गेलै ।
भूगोल
[edit | edit source]मुङ्गेरके जलवायु उपोष्णकटिबन्धीय है (गर्मीमे गरम आउ जाड़ामे ठण्ढा) । ई जलवायुला कोपेन जलवायु वर्गीकरण उपप्रकार आर्द्र उपोष्णकटिबन्धीय है ।[3]
| मुङ्गेर, बिहार के जलवायु आँकड़ा | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| माह | जनवरी | फरवरी | मार्च | अप्रैल | मई | जून | जुलाई | अगस्त | सितम्बर | अक्टूबर | नवम्बर | दिसम्बर | वर्ष |
| औसत उच्च तापमान °C (°F) | 23.5 (74.3) |
26.4 (79.6) |
32.5 (90.5) |
37 (98.6) |
37.9 (100.3) |
35.5 (95.9) |
31.9 (89.4) |
31.2 (88.1) |
31.5 (88.7) |
30.8 (87.5) |
27.7 (81.9) |
24.2 (75.6) |
30.8 (87.5) |
| औसत निम्न तापमान °C (°F) | 9.4 (48.9) |
11.9 (53.4) |
16.9 (62.4) |
21.8 (71.3) |
24.6 (76.3) |
25.4 (77.7) |
24.9 (76.8) |
24.8 (76.6) |
24.2 (75.5) |
20.9 (69.7) |
14.4 (57.9) |
10 (50) |
19.1 (66.4) |
| औसत वर्षा Expression error: Unrecognized punctuation character "[".मी (इञ्च) | 1.5 (0.6) |
1.8 (0.7) |
1.3 (0.5) |
1.3 (0.5) |
4.1 (1.6) |
17.3 (6.8) |
29.7 (11.7) |
28 (11) |
22.6 (8.9) |
8.1 (3.2) |
0.5 (0.2) |
0.3 (0.1) |
116.1 (45.7) |
| स्रोत: weatherbase[3] | |||||||||||||
इतिहास
[edit | edit source]महाभारतकालके 'मुद्गलपुरी' , ९मा - १२मा शताब्दी मुद्गलगिरीके नामसे जानल जा हे । आइन-ए-अकबरी मे एकरा 'मुङ्गगिरि' कहल गेलै हे ।[4] मुङ्गेर बङ्गालके अन्तिम नवाब मीर कासिमके रजधानियो हलै । हियेँ मीरकासिम गङ्गा नदी किनारे एक भव्य किलाके निर्माण करवैलकै जे १९३४ मे आएल भीषण भूकम्पसे क्षतिग्रस्त हो गेलै हल, किन्तु एकर अवशेष अखनियो शेष हे । (ई किलाके सम्बन्धे कहल जा हे कि ई महाभारतकालेके हे) हियाँ स्थित कष्टहरिणी घाट हिन्दु धर्मावलन्बी सबला पवित्र मानल जा हे । प्रचलित किंवदन्ती सबके अनुसार गङ्गानदी घाटे स्नान करेसे एक व्यक्तिके सब कष्ट दूर हो गेलै हल, तखनियेसे ई घाटके 'कष्टहरिणी घाट' के नामसे जानल जा हे । ई पवित्र घाट भिरुए नदीके बीचे माता सीताचरणके मन्दिर स्थित हे । हियाँ जाएला नाओके सहारा लेल जा हे ।
एकर इलावा स्वर्गीय बाबू देवकी मण्डल मुङ्गेरके सबसे बड़ जमीन्दारमे से एक हलन । ऊ धानुक जमीन्दार हलन ।
सम्बन्धित लेख
[edit | edit source]सन्दर्भ
[edit | edit source]- ↑ "Bihar Tourism: Retrospect and Prospect," Udai Prakash Sinha and Swargesh Kumar, Concept Publishing Company, 2012, ISBN 9788180697999
- ↑ "Revenue Administration in India: A Case Study of Bihar," G. P. Singh, Mittal Publications, 1993, ISBN 9788170993810
- 1 2 "weatherbase.com". weatherbase. 2014. मूलसे 12 जुलाई 2017 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 31 दिसम्बर 2017. 8 अप्रैल 2014 के पुनःप्राप्त ।
- ↑ द एण्टिक्वेरिएन रिमेन्स ऑफ बिहार, डि आर पाटिल, काशी प्रसाद जयसवाल रिसर्च इन्सटीट्यूट, पटना, पृष्ठ.१३२
- Wp/mag/Wikipedia page with obscure country or subdivision
- Wp/mag
- Articles containing अङ्गिका-language text
- Wp/mag/Lang and lang-xx using deprecated ISO 639 codes
- Wp/mag/विकिडेटा पर अनुपलब्ध निर्देशाङ्क
- Wp/mag/ज्ञानसन्दूक अवस्थापनमे अज्ञात प्राचलके प्रयोग करैत पन्ना
- Wp/mag/मुङ्गेर
- Wp/mag/मुङ्गेर मण्डल
- Wp/mag/बिहारके नगर