Wp/mag/अयोध्या
अयोध्या 𑂃𑂨𑂷𑂡𑂹𑂨𑂰 | |
---|---|
नगर | |
| |
| |
Lua error in Module:Wp/mag/Location_map at line 403: देशान्तरला कौनो मान प्रयोग नै कैल गेल. | |
निर्देशाङ्क: 26°47′57″N 82°12′16″E / 26.79917°N 82.20444°E | |
देश |
![]() |
राज्य | उत्तरप्रदेश |
मण्डल | अयोध्या |
मण्डल | अयोध्या |
सरकार | |
• प्रकार | नगरनिगम |
• अङ्ग | अयोध्या नगरनिगम |
• महापौर | गिरीश पति त्रिपाठी[1] (भाजपा ) |
• लोकसभा सांसद् | अवधेश प्रसाद (सपा)[2] |
• विधायक | वेद प्रकाश गुप्ता (भाजपा) |
क्षेत्रफल | १२०.८ किमी२ (Formatting error: invalid input when rounding वर्गमील) |
उन्नतान्श | ९३ मी (Formatting error: invalid input when rounding फीट) |
अजोध्या वा अयोध्या (अवधी: 𑂃𑂨𑂷𑂡𑂹𑂨𑂰 ) भारतीय राज्य उत्तरप्रदेशमे सरजूनदीके तटे स्थित एगो नगर हे । ई अयोध्या मण्डलके प्रशासनिक मुख्यालय हे ।[3] [4] अयोध्या नगरके प्रशासन अयोध्या नगरनिगम द्वारा करल जाहे, जे नगरके शासी नागरिक निकाय हे ।
अयोध्याके ऐतिहासिक रूपसे साकेतके नामसे जानल जा हलै । प्रारम्भिक बौद्ध आउ जैन विहित ग्रन्थमे उल्लेख हे कि धार्मिक नेता गौतमबुद्ध आउ महावीर ई नगरमे ऐलन आउ रहलन हल । जैनग्रन्थमे एकरो पाँच तीर्थङ्कर ऋषभनाथ, अजितनाथ, अभिनन्दननाथ, सुमतिनाथ आउ अनन्तनाथके जन्मस्थलीके रूपोमे वर्णित कैल गेलै हे आउ एकरा पौराणिक भरत चक्रवर्तीके साथे जोड़ल गेलै हे । गुप्तकालके बादसे ढेर स्रोतमे अयोध्या आउ साकेतके एके नगरके नामके रूपमे उल्लेख कैल गेलै हे ।
अयोध्याके पौराणिक नगर (रामायण), जेकरा वर्तमानमे अयोध्याके रूपमे जानल जा हे, कोसलके हिन्दु देवता रामके जन्मस्थान आउ महान् महाकाव्य रामायण आउ एकर ढेर संस्करणके स्थापना हे । एही विश्वास अयोध्याके हिन्दुला अत्यन्त पवित्र नगरके रूपमे प्रतिष्ठित होवेके मुख्य कारण हे ।[5] रामके जन्मस्थानके रूपमे मान्यताके कारण अयोध्याके हिन्दुके सात सबसे महत्वपूर्ण तीर्थस्थलमे से पहिल मानल गेलै हे । [6] भगवान् रामके जन्मस्थाने एक मन्दिर हलै, जेकरा मुस्लिम लुटेरा बाबर या औरङ्गजेबके आदेशसे ध्वस्त कर देल गेलै हल आउ ओकर स्थाने एक मस्जिद बनावल गेलै हल ।[7] १९९२ मे ऊ स्थाने विवादके कारण भीड़ द्वारा भगवान् रामके जन्मस्थान पर बनल अवैध ढाँचाके ध्वस्त कर देल गेलै, जेकर उद्देश्य ऊ स्थाने भगवान् रामके एक भव्य मन्दिरके पुनर्निर्माण करेला हल ।[8] उच्चतम न्यायालयके पाँच-न्यायाधीशके पूर्णपीठ अगस्तसे अक्टूबर २०१९ तक स्वामित्व मामलाके सुनवाई कैलक आउ निर्णयके जौन स्थले मुस्लिम आतङ्की बाबरके अवैध ढाँचा बनौलक हल ओही भगवान् रामके जन्मस्थान हे, आउ एकरा हिन्दु मन्दिर बनावेला एक ट्रस्टके सौँपेके आदेश देलकै । ई सरकारके वैकल्पिक 5 एकड़ (2.0 हे॰) देवहुँके आदेश देलकै ध्वस्त बाबरी मस्जिदके बदलेमे अयोध्या मस्जिद बनावेला उत्तरप्रदेश सुन्नी सेण्ट्रल वक्फ बोर्डके जमीन देल जैतै । राममन्दिरके निर्माण अगस्त २०२० मे शुरू होलै ।[9]
व्युत्पत्ति आउ नाम
[edit | edit source]"अयोध्या" शब्द संस्कृतके क्रिया युद्ध, "लड़ल, युद्ध छेड़ल" के नियमित रूपसे बनल व्युत्पत्ति हे । [10] योध्या भविष्यके निष्क्रिय कृदन्त हे, जेकर अर्थ हे "लड़ जाएल"; आरम्भिक a ऋणात्मक उपसर्ग हे; एहीसे, सम्पूर्णका अर्थ हे "लड़े नै जाएके चाही" या, अङ्ग्रेजीमे अधिक मुहावरेदार रूपसे, "अजेय" ।[11] ई अर्थ अथर्ववेद द्वारा प्रमाणित हे, जे एकर प्रयोग देवताके अजेय नगरके सन्दर्भित करेला करहे ।[12] नौमा शताब्दीके जैन कविता आदिपुराणमे एहु कहल गेलै हे कि अयोध्या "केवल नामसे नै बल्कि शत्रुसे अजेय होवेके योग्यतासे अस्तित्वमे हे" । सत्योपाख्यान ई शब्दके तनी अलगे प्रकारसे व्याख्या करैत कहहै कि एकर अर्थ हे "ऊ जेकरा पापसे नै जीतल जा सकै" (शत्रुके बजाय) ।[13]
"साकेता" नगरके पुराननाम हे, जे संस्कृत, जैन, बौद्ध, यूनानी आउ चीनी स्रोतमे प्रमाणित हे ।[14] वामन शिवराम आप्टेके अनुसार "साकेता" शब्द संस्कृतके शब्द सह (सङ्गे) आउ अकेतेन (घर या भवन) से बनल हे । आदि पुराण मे कहल गेलै हे कि अयोध्याके "अपन शानदार भवनके कारण साकेत कहल जा हे, जिनकर भुजामे महत्वपूर्ण बैनर हलै" ।[15] हंस टी बेकरके अनुसार ई शब्द सा ईउ केतु ("बैनरके साथे") जड़से लेल जा सकहे; साकेतु के भिन्ननाम विष्णु पुराण मे प्रमाणित हे ।[16]
अङ्ग्रेजीमे पुराननाम "अवध" या "औड" हलै, आउ १८५६ तक ई जौन रियासतके राजधानी हलै, ओकरा आझो अवध रियासतके नामसे जानल जा हे ।[उद्धरण चाही]
रामायण मे अयोध्याके प्राचीन कोशल साम्राज्यके राजधानी बतावल गेलै हे । एहीसे एकरा "कोशलो" कहल जा हलै । आदिपुराण मे कहल गेलै हे कि अयोध्या "अपन समृद्धि आउ बेस कौशलके कारण" सु-कोशल के रूपमे प्रसिद्ध हे ।[15]
अयुत्या (थाइलैण्ड) आउ योग्यकार्ता (इण्डोनेशिया) नगरके नाम अयोध्याके नाम पर रखल गेलै हे ।[17][18]
सम्बन्धित लेख
[edit | edit source]सन्दर्भ
[edit | edit source]- ↑ "Meet Ayodhya's new mayor: A former UPSC aspirant and Mahant of a city mandir". हिन्दुस्तान टाइम्स. 13 May 2023. मूलसे 20 मई 2023 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 21 मई 2023.
- ↑ "Ayodhya, Kanpur, Gorakhpur and Gonda seats results LIVE updates: SP leads in Ayodhya as BJP's Lallu Singh falls behind". हिन्दुस्तान टाइम्स. 4 जून 2024. अभिगमन तिथि 4 जून 2024.
- ↑ "District Ayodhya – Government of Uttar Pradesh | City Of Lord Rama | India". मूल से 8 November 2020 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 10 August 2021.
- ↑ "About District". District Ayodhya – Government of Uttar Pradesh. मूल से 9 नवम्बर 2019 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 9 नवम्बर 2019.
- ↑ "How holy triangle has led to a mega surge in UP's tourist footfall".
- ↑ "District Ayodhya – Government of Uttar Pradesh | City Of Lord Rama | India". मूल से 8 November 2020 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 10 August 2021.
- ↑ Jain, Meenakshi (2017), The Battle for Rama – Case of the Temple at Ayodhya, Aryan Books International, आई॰ऍस॰बी॰एन॰ 978-8-173-05579-9[पन्ना चाही]
- ↑ "Ayodhya verdict: No place for fear, negativity in 'New India', says PM". Business Standard (अङ्ग्रेजी मे). 9 November 2019. मूल से 9 नवम्बर 2019 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 9 November 2019.Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा (link)
- ↑ "Ayodhya Ram Mandir highlights: Celebration, lamps, fireworks light up the nation as it witnesses a historic day". दक्खन हेराल्ड (अङ्ग्रेजी मे). 5 अगस्त 2020. मूल से 7 अगस्त 2020 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 15 अगस्त 2020.Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा (link)
- ↑ "yudh – KST (Online Sanskrit Dictionary)". kosha.sanskrit.today. मूल से 5 April 2023 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 11 June 2022.
- ↑ Kunal, Ayodhya Revisited 2016, पृ॰ 2.
- ↑ Bakker, The rise of Ayodhya as a place of pilgrimage 1982, पृ॰ 103.
- ↑ Kunal, Ayodhya Revisited 2016, पृ॰ 4.
- ↑ Lutgendorf, Imagining Ayodhya 1997, पृ॰ 22.
- 1 2 Kunal, Ayodhya Revisited 2016, पृ॰ 5.
- ↑ Bakker, Ayodhya, Part 1 1984, पृ॰ 12.
- ↑ Subrahmanyam, K (5 दिसम्बर 2018). "Ayodhya & Ayutthaya". द इकोनोमिक्स टाइम्स (अङ्ग्रेजी मे). मूल से 31 अगस्त 2021 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 31 अगस्त 2021.Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा (link)
- ↑ Noorduyn, Jacobus (1986). "The Etymology of the Name of Yogyakarta". Archipel. 31 (1): 87–96. आइ॰एस॰एस॰एन॰ 0044-8613. डीओआइ:10.3406/arch.1986.2272. मूल से 31 अगस्त 2021 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 31 अगस्त 2021.
- Wp/mag/Wikipedia page with obscure country or subdivision
- Wp/mag
- Wp/mag/अवधीभाषा पाठ युक्त लेख
- Wp/mag/Lang and lang-xx using deprecated ISO 639 codes
- Wp/mag/Pages with bad rounding precision
- Wp/mag/सुधार योग्य सब लेख
- Wikipedia articles needing page number citations
- Wp/mag/सीएस१ रखरखाव: नामालूम भाषा
- लेख जौनमे जुलाई 2021 से स्रोतहीन कथन हे । सभ लेख जौनमे स्रोतहीन कथन हे
- Wp/mag/साँचामे अमान्य तिथि प्राचलवाला लेख
- Wp/mag/अयोध्या मण्डल
- Wp/mag/अयोध्या
- Wp/mag/उत्तरप्रदेशके नगर