Wp/liv/Nīem

Nīem Bos taurus

Vōlikšimi	Jelāid Animalia
Phylum	Sǟlgapaggõljelāid Chordata
Klas	Imtijizt Mammalia
Order	Sȭrga-jelājd Artiodactyla
Aim	Nīemjelāid Bovidae

Nīem (Bos taurus) um ikš merdõb sȭrgadõks imtiji. Jemmizt lūomõzt sōb nuttõd nīem, izizt ātõ buļõd ja rūndõt izizt ātõ ǟrgad. Pūogad ātõ vāškizt. Nīem um sȭrga-jelājd seļtš nõtkõm. Nīem ilāli jeds-kēji um mõtsāļi nīem, kis jelīz 17. āigastsadā sōņõ.

Tuoitõmi

Nīemõd sīebõd āinidi ja mūḑi mō pǟl vȯlbiži stōdidi ja nēḑi kȭlbatõbõd až kōŗa lūomõd. Pūoj pūol, nägţõbõks Leţmōl, nīemidi pidābõd sõvvõ ullõ kōŗa-mōl, tallõ taļ sizzõl. Nīemõdõn um stōdõd sulātimizõks eņtšvīţi mag, missõs um setmiņ jaggõ. Sõvvõ sīebõd nīemõd aīnõ bet tallõ ainõ ja joud sīetõ.

Kazātimi

Āigast sõvvõ pǟgiņd lūomõd um amā veitõ umīţõgid sūr jag pǟvaīest kōŗa-mōl. Tallõ um näntõn vajāg kaitsõmizt taļššõ. Taļššõ um jegān nīemõn eņtš kūož, kus nēḑi sīetõbõd ja lipšābõd. Tämpizpǟvan lipšābõd nīemidi mašīndõks. Kievād vībõd nīemõd kōŗa-mōl sīemõ. Kōŗa-mōl kēmi äbţõb kaitsõ nīemõd tīeratõ.

Kȭlbatõmi

Rištīng um kȭlbatõn nīemõd jubā āigast-tūontidi. Nīemõd semḑi võib ka rištīng kȭlbatõ jūomizõks, ja sīe paikõ tīebõd ka appõnsemḑi, võid ja sēmḑa sõīrõ. Rištīngd sīebõd nīemõd vȯzzõ ja mūḑi jagidi. Mingižis mōši äb sō usk pierāst nīem-vȯzzõ sīedõ. Nägţõbõks Indijs nīemõd um pivād lūomõd. Mingiži nīem zortidi kazātõbõd ka mū pierāst až nīem-vȯzā agā sēmḑa vaļmõstimizõks. Ǟrgad-võitlõks pierāst kazātõbõd ižkizt zortõ.

Sotsiāli hierarkij

Nīemõdõn vail um sotsiāliz lebbõ-kēmiz hierarkij. Jo madāliz vǟrtkõks nīemõ võibõd tuoizt siskõ sōradõks ja ne sōbõd jo veitõ sīedõ.