Wp/kus/Northern Region

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Northern Region
Northern Region
region of Ghana
ContinentAfrica Dɛmisim gbɛlima
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
CapitalTamale Dɛmisim gbɛlima
Located in the administrative territorial entityGhana Dɛmisim gbɛlima
Coordinate location9°30′0″N 1°0′0″W Dɛmisim gbɛlima
Shares border withSavannah Region, North East Region, Oti Region Dɛmisim gbɛlima
Map

Northern Region anɛ region piinɛ ayuobu banɛ bɛ Ghana la yinne.[1] Li bɛnɛ tɛŋ la datiʋŋ ka mɛ paas ayi’ daan, regions piinɛ ayuobu la zu'oe gaad o taaba. Lin daa nan pʋ pʋdʋg la, li daa mɔr tɛŋgbaʋŋ wʋʋ 70,384 square kilometres bɛɛ pʋdʋgir pistan’ nɛ yinnɛ (31%) Ghana sʋ’ʋlim wʋsa.[2][3][4] Yʋʋm tusayi’ nɛ piinɛ anii, nwadis piinɛ ayi (December 2018) la ni, ka ba da nwaae Savannah Region nɛ North East Region yi Northern region ni. [5]Northern Region mɔrnɛ districts piinɛ anaasi. Li tɛmpʋʋgtita’ar anɛ Tamale, Ghana tɛŋ kanɛ paas atan’ zu’or pʋʋgin.[6]

Din bɛ zin’isia nɛ din an si’em

Zin’ig nɛ bɛdim

Northern Region titɔndig kanɛ lɛb datiʋŋ anɛ North East region, ka li ya’ya’aŋ an eastern Ghana-Togo international border; ka li dagɔbʋg an Oti region; ka li Ya-tuona an Savannah Region.

Climate and vegetation

Pu'abi dit da' Northern Region, Ghana

Northern Region anɛ Guinea Savanna grassland. Guinea Savanna ɛɛnti madigi gaad savanna ecological zones nam atan’ la wʋsa. Ka li bʋnbʋtta anɛ linɛ an mɔɔd nɛ daad nam. Lin yi yʋʋmpaal nwadig keŋ paae nwadis atan’ la an ʋʋn . Li sɛɛʋng bɛnɛ nwadis anu nɛ nwadis piiga la tɛnsug, ka saa kanɛ niid an wʋʋ 750 to 1050 mm (30 to 40 inches). Li tʋʋlʋg saŋa paa anɛ ʋʋn saŋa ka li waad saŋa mɛ an nwadis piinɛ ayi la paae yʋʋmpaal nwadig la ni. Amaa, kasinkaa sisiempiilig, Harmattan yit Sahara da’ad yʋʋm wʋsa lin yi nwadis piinɛ ayi la paae yʋʋm nwadisa ayi’ pin’ilig la. Li tɛŋ tʋʋlim bɛ ma’asim anɛ wʋʋ 14 °C (59 °F) yʋ’ʋŋ ka nintaŋ mɛ an 40 °C (104 °F).

Da’a diib

Wɛn wʋʋ Ghana zin’is wʋsa an siem la, nidib tʋʋg pʋsʋg ka ba tʋʋma an kuob nɛ gʋ’ʋl. Region la anɛ zin’is banɛ mɔr kuob nɛ gʋ’ʋl paŋ la yinne. Ka mɛ lɛn mɔr reserve of iron ore bɛdegʋ

Buudi pʋʋb

Northern Region sʋ’ʋlimnam wʋʋ Kingdom of Dagbon nɛ Dagbani. Ka bʋʋdi pina’ad kanɛ ka ba pian’adi pa’as na’asaal anɛ Dagbani.[7] Dagbani paasnɛ Oti–Volta pian’ad bʋʋdi linɛ bɛ Niger–Congo buudi dɔɔgin la. Bʋʋdi pian’ad banɛ bɛ region la ni sieba an Likpakpaanl nɛ Nawuri.

Kpikpiŋ tʋʋma

Region la anɛ zin’ig kanɛ ka da’ diib kɛn tuon Ghana sʋ’ʋlim, ka Tamale da anɛ ya’tuona ninsabilis tɛŋpʋʋg kanɛ nɔbʋgid tɔ’ɔtɔ’ɔ; ka da kpɛlim nɔbigid tɔ’ɔtɔ’ɔ, fʋ ya’a mak anina nɛ Ghana tɛŋpʋʋs banɛ kpɛlim la.[8] Region la bɛ zin’ig sia la pʋ lal nɛ Europe nɛ North Africa,fʋ ya’a mak anina nɛ Accra, ka li kɛ ka da’ diib kɛn tuon anina. Ghana's iron ore reserves, ka na nwɛn wʋʋ three billion tons,[9] kɛ ka region la an zin’ig sʋŋ kanɛ ka ba did da’ steel nɛ iron.

Zin’ivɛnlla nɛ Girima zin’is

·        Naa Gbewaa Palace, Yendi

·        Hamamat Shea Butter Village

·        Tamale Center for Culture and Arts

·        Savanna Centre for Contemporary Art

·        Red Clay Studios

·        Nkrumah Volini

·        Nuku Studios

·        Saakpuli Slave wells

·        Diarre Napagaduungbanani

·        Naa Binbegu Boabab Tree, Yendi

·        Buntaga Irrigation Dam

·        Sabali (River Oti)

·        Nawuni River (White Volta)

·        Deutsch Cemetery at Yendi

·        Adibo dalila war zones, Adibo

Pʋ’ʋsim

Nidib atan’, babanu’ pʋʋgin banɛ bɛ Northern region pʋ’ʋsidi mɔɔm (60.0%).[10]

District nam

Districts banɛ bɛ Northern Region

District banɛ bɛ Northern Region

Northern Region of Ghana mɔr districts piinɛ ayuobu. Piinɛ yinne anɛ districts, ka yinne an metropolitan ka anaasi an municipal districts: municipality, metropoly nɛ districts la wʋsa mɔr tɛŋ bibis nɛ tɛŋ kpɛmis.

Districts in Northern region
# District Capital Population
1 Gushegu Gushegu
2 Karaga Karaga
3 Kpandai Kpandai 108,816
4 Kumbungu Kumbungu
5 Mion Sang
6 Nanton Nanton
7 Nanumba North Bimbilla
8 Nanumba South Wulensi
9 Saboba[11] Saboba
10 Sagnarigu Sagnerigu
11 Savelugu Savelugu
12 Tamale Metropolitan Tamale
13 Tatale Sangule Tatale
14 Tolon Tolon
15 Yendi Municipal District Yendi
16 Zabzugu Zabzugu

Nimma’asim tʋʋma zin’is[12]

Tamale Teaching Hospital, Ghana sibiti kanɛ paasi atan bɛdim pʋʋgin.

·        Tamale Teaching Hospital

·        Tamale Central West Hospital

·        Tamale West Hospital

·        SDA Hospital

·        Yendi Municipal Hospital

·        Savelugu Municipal Hospital

·        Bimbilla District Hospital

·        Kumbungu District Hospital

·        Gusheigu District Hospital

Nintitada banɛ yiti abi

Some famous native citizens of Northern region, Dagbon
# Citizen Settlement
1 Aliu Mahama Yendi
2 Wakaso Tamale
3 Majeed Waris Tamale
4 Haruna Iddrisu Tamale
5 Muhammad Mumuni Kumbungu
6 Ramatu Baba Yendi
7 Abubakari Sadiq NAM Yendi
8 Sheikh Ibrahim Basha Tamale
9 Sheikh Sa-eed Abubakar Tamale

Gbanvɛɛnsa

  1. https://www.myjoyonline.com/no-new-covid-19-cases-in-northern-region-in-3-weeks/
  2. https://web.archive.org/web/20100211160742/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=6
  3. https://web.archive.org/web/20130925192147/http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010phc/Census2010_Summary_report_of_final_results.pdf
  4. https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/
  5. https://web.archive.org/web/20170704052607/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/regional-ministers
  6. https://web.archive.org/web/20100211160742/http://www.ghanadistricts.com/region/?r=6
  7. https://learndagbani.org/course/learn-dagbani/
  8. https://independent-travellers.com/ghana/tamale/84.php
  9. https://www.primenewsghana.com/general-news/n-r-over-1-7bn-tonnes-of-iron-ore-discovered-in-yendi-municipality-majority-leader.html
  10. https://web.archive.org/web/20180712212518/http://www.statsghana.gov.gh/docfiles/2010phc/National_Analytical_Report.pdf
  11. https://www.myjoyonline.com/victims-of-land-conflict-in-saboba-district-pick-up-their-pieces/
  12. https://www.modernghana.com/news/191347/health-facilities-in-northern-region-in-shambles.html