Jump to content

Wp/kus/Ghana Armed Force

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > Ghana Armed Force
Ghana Armed Forces
armed forces
Inception1957 Dɛmisim gbɛlima
Native labelGhana Armed Forces Dɛmisim gbɛlima
CountryGhana Dɛmisim gbɛlima
Headquarters locationBurma Camp Dɛmisim gbɛlima
Official websitehttps://gafonline.mil.gh/ Dɛmisim gbɛlima
Commanded byPresident of Ghana, Nana Akufo-Addo Dɛmisim gbɛlima

Ghana Armed Forces (GAF)  la’asnɛ an armed force of Ghana, li pʋdʋgir anɛ  Army (GA), Navy (GN), nɛ Ghana Air Force.[1]

Ghana Armed Forces kpɛɛm anɛ Ghana gɔmena zuraan, o nɔɔr ka banɛ gɔsid titɔndis ka ba buon Border Guard Unit (BGU) dim dɔl. Banɛ gɔsidi ba tʋʋma anɛ Minister of Defence[2]Chief of Defence Staff.

Labakʋda

Yʋʋm tusir,kɔbis nii nɛ pisyɔpɔi nɛ awai (1879), Gold Coast soogianam lʋgʋr da pin’il ya, ka li da yinɛ Hausa soogianam san’an Nigeria sʋ’ʋlim, ka ba tʋʋma an ye ba gɔs ka zin’in baanlim bɛ teŋ la pʋʋgin na’asaanam la da sʋ’oe Gold Coast saŋa si’a la. Li da yinɛ anina ka ba da di’ ya’an zaba pʋʋgin Kumasi.[3]

Zaba zanbin (War Flag) linɛ an Ghana Regiment Burma Campaign saŋa, da bɛ South-East Asian Theatre of World War II

Gold Coast Constabulary da nyɛ yʋ’ʋr yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ yinne (1901) ka li da an Gold Coast soogianam lʋgʋr la, li da paam nya’ar West African Frontier Force ni la, ka Colonial Office  tis British Government da gɔsidi li yɛla. Lʋgʋr nwa da zamis soogianam ye ba tʋm tʋʋma dunia wʋsa zabkanɛ da an yiiga daan la ( First World War) zin’is-zin’is anu (five battalions) , ban wʋsa da tʋm tʋʋma East Africa campaign saŋa la. Dunia wʋsa zabkanɛ da paas ayi’ la (Second World War), soogianam lʋgʋr nwa da zamis soogianam la zin’is-zin’is awai, ba da tʋm tʋʋma Kenya Northern Frontier District nɛ Italian Somaliland nɛ Abyssinia nɛ Burma ka li da paas nɛ 2nd (West Africa) Infantry Brigade.[4] Gold Coast soogianam banɛ da naan ya-nya’aŋi lɛbna la da mɔr pʋtɛnda kɔn’ɔb kɔn’ɔb ka nyaan yi.

Teŋin tʋʋma

Ghana Armed Forces da pin’ilnɛ yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisnu nɛ ayɔpɔi la (1957). Major General Stephen Otu ka ba da gaŋ ye o an onɛ gɔsidi ba tʋʋma yɛla yʋʋm tusir, kɔbis wai nɛ pisyuobu nɛ yinne, nwadis awai la (September 1961). yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ ayuobu la (1966), Armed Forces da pin’ili  paasidi li mɛŋ tɛŋ na’am pʋʋgin, ba da faae zugraan nam bɛdegʋ na’am di’ ka basiba. Kwame Nkrumah da an yiiga zugraan (first prime minister), tɛŋ la da sʋ’ʋgi ba mɛŋ na’asaanam nu’usin yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisnu nɛ ayɔpɔi la (1957). Nkrumah na’am saŋa da wa’ae naar la, o da pin’il nɛ gba’ad gba’a sieba linɛ da daam armed forces kpɛɛmnam, yinne anɛ on da pin’il President's Own Guard Regiment (POGR) la.[5][6]

Linɛ da kɛ ka yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ ayuobu, nwadis ayi’, dabisa pisi nɛ anaasi la (February 24, 1966), soogianam biela nɛ pʋlis, ka ba tuongat an Emmanuel Kotoka, o da anɛ tuongat tis soogianam la’asʋg kanɛ an Second Brigade bɛ Kumasi sʋ’ʋlim, Major Akwasi Afrifa, (one da an one zamisid o taaba nɛ ba tʋʋmanam yɛla), Lieutenant General (one da naae o tʋʋma bɛn) Joseph Ankrah, nɛ J.W.K. Harlley, (one da sʋ’ʋe pʋlʋs lʋgʋr la), da faae na’am ka ba da buoli li ye "Operation Cold Chop", linɛ da an yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ ayuobu (1966 Ghanaian coup d'état) , ka ba da faae zugraan, Nkrumah na’am di’ la .[5] Bama da la’as nɛ pʋdi ba na’adɔɔg yʋ’ʋr yeNational Liberation Council, Ba da mɔr na’am Ghana sʋ’ʋlim lin pin’il yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ ayuobu kɛŋ paae yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ awai (1966 to 1969).

Armed Forces seized da faae na’am ya’as yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ ayi’, pin’ilig nwadig la (January 1972), ban da bas suor ka Ghana dim voti gaŋi ba zugraan la, ba da sie soogianam la sumalisim, ka pin’ili tia’asid kpɛɛmnam banɛ bɛ soogianamin la. Lieutenant Colonel Ignatius Kutu Acheampong (one da an kpɛɛm saŋa biela tis nɛ First Brigade bɛ Accra) da faae na’am ka ziim da lɛɛ pʋ kpa’ae yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ ayi’ (1972 Ghanaian coup d'état) linɛ da paas ayi’ daan ka soogianam faae na’am Ghana sʋ’ʋlim.[7] Saŋa kan ka na’adɔɔg kanɛ buon National Redemption Council da pin’il. Acheampong da anɛ gɔmena zugraan ka NRC di’ na’am pin’il yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ ayi’ kɛŋ paae yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ anu (1972 to 1975).

Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ anu, nwadis piiga, dabisa awai daar (October 9, 1975), Supreme Military Council (SMC)[8] da die NRC nɔbir. Banɛ da paas la’as kaŋa ni anɛ Colonel Acheampong, (kpɛɛm kanɛ ka ba da paas o kpɛŋ ka o yi Colonel tɔlis General), Lt. Gen. Fred Akuffo, (one da an Chief of Defence Staff), nɛ soogianam, nɛ banɛ gur kuomin nɛ banɛ ian’ad na’asaasiligin dim, nɛ banɛ gur titɔndis kpɛɛmnam.

Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ anii, nwadis ayɔpɔi (July 1978) ni la,tɔ’ɔtɔ’ɔ, ka SMC kpɛɛmnam la la’as taaba la da mugus Acheampong ka o bas o zugraan na’am la, ka Lt. Gen. Akuffo da die o zin’ig la. La’ad ligidi da dʋ’ siem la yɛla ka SMC dim da gban’e ye ba bɔɔd ye ba maal da’a diib yɛla la; bozugo, ba da gɔs ka la’ad ligidi na du’ paae wʋʋ kɔbʋstan’ kɔbʋga ma’a pʋʋgin yʋʋm kan la. Akuffo, one da an na’adɔɔg SMC kpɛɛm la, da tis nɔɔr paalʋ ni ye o na bas suori tis gɔmena kanɛ ka Ghana dim wʋsa na gaŋ ye o gaadi ba tuon Yʋʋm tusir, kɔbiswai nɛ pisyɔpɔi nɛ awai, nwadis ayɔpɔi, dabisir yinne daar (July 1, 1979).[9]

Ba da bas suor ye sɔ’ wʋsa na nyaŋii dɔl na’adɔɔg kanɛ ka o bɔɔd wʋsa ka li da pin’il nɛ Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ awai, pin’ilig nwadig, dabisir yinne daar (January 1, 1979), wʋʋ ban da siak siem la. Amaa, li nwadis ayuobu la (June), lin da kpɛlim bi'ela ka Ghana dim gaŋ zugraan wʋʋ ban yɛl siem la, soogia banɛ mɔr paŋ nɛ Flight Lieutenant Jerry Rawlings, da faae na’am Ghana sʋ’ʋlim ka ba buon Yʋʋm tusir, kɔbis wai nɛ pisyɔpɔi nɛ awai, na’am fan’ar la (1979 Ghanaian coup d'état).[10] Ba na’adɔɔg da anɛ Armed Forces Revolutionary Council, ba da mɔr na’am ti paae Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyɔpɔi nɛ awai, nwadis awai (September 1979). Amaa, Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisnii nɛ yinne (1981), Rawlings da lɛn faae na’am gɔmena zugraan kanɛ ka Ghana dim gaŋ la ka ba buon lin ye Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisnii nɛ yinne na’am fan’ar la (1981 Ghanaian coup d'état). Saŋa kan la Rawlings da pin’il na’adɔɔg kanɛ an Provisional National Defence Council (PNDC). PNDC da mɔr na’am ti paae Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ atan’, pin’ilig nwadig, dabisa ayɔpɔi daar (January 7, 1993). Na’adɔɔg PNDC naar saŋa la, Jerry Rawlings da die na’am ka li anɛ Ghana dimi da gaŋ o; ba da gaŋ o ye o an gɔmena zugraan Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ atan’ (1993)  ka o mɔr na’am ti paae yʋʋm tusayi’ nɛ yinne la ni.

Armed Forces (soogianam) la da pin’ili ba yiiga tʋʋma nɛ United Nations Operation,  Congo sʋ’ʋlim, yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nam saŋa la (early 1960s)[11]. GAF da tʋm zin’ig kanɛ an Balkans, nɛ UNMIK.[12] Ban da tʋm tʋʋm sieba ninsabilis sʋ’ʋlim sieba anɛ UNAMIR linɛ da paasi li mɛŋ Rwandan genocide la. Gbaʋŋ kanɛ ka o da sɔb yʋ’ʋr an Shake Hands with the Devil, Canada soogianam kpɛɛm Romeo Dallaire da tis Ghana soogianam zuor bedego tʋʋm kanɛ ka ba da tʋm la yɛla. Liberia zaba saŋa la (Liberian Civil War), Ghana soogianam tʋʋma da sʋŋi maal suor ka Accra Comprehensive Peace Agreement, nɛ tʋʋm sieba.[13] Tʋʋm banɛ ka ba da tʋm Asia sieba an Iran nɛ Iraq ban da zabid la (Iran–Iraq War)[14], Kuwait nɛ Lebanon zaba nam nɛ tʋʋm sieba bedego.[15][16]

Ghana soogianam tusatan’, kɔbʋs tan’ nɛ pisnu nɛ awai (3,359), nɛ soogianam banɛ an pʋlʋs ban kɔbʋsyi’ nɛ pisnii nɛ atan’ (283) da tʋm tʋʋma linɛ da an of UNTAC la Cambodia sʋ’ʋlim.[17] UNTAC  tʋʋma da anɛ yʋma ayi’ bɛn, da pin’il nɛ Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ ayi’, kɛŋ paae Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ atan’ (1992−1993). Cambodia zaba la na’asaanami da sʋŋidi li ka li nɔbigid, lin nya’aŋ ka na’adɔɔd anaasi banɛ da zabid la da siak azi’in-ban’alim yɛla. [17]UNTAC tʋʋma la ni da an yiiga tʋʋma kanɛ ka Ghana soogianam da yii ba mɛŋ tɛŋin pansig zaba,  ONUC Congo sʋ’ʋlim mɛn yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nam saŋa la (1960s).[17] Tʋʋm kanɛ da buon UNTAC nɛ li tiraan linɛ an UNAMIC, da la’asi san’am ligidi ka li gaad na’asaatɛŋ ligidi billion yinnɛ nɛ pʋdʋgir ayuobu ($1.6 billion).[17]

Yʋʋm tusayi’ nɛ piiga nɛ ayi’ (2012) la ni, soogianam la da naal nɔɔr nɛ Armed Forces of the Russian Federation. Yʋʋm tusayi’ nɛ piiga nɛ atan’ (2013), Ghana soogianam la da naal nɔɔr nɛ China People's Liberation Army,[18] nɛ  Armed Forces of the Islamic Republic of Iran.

Ghana soogia banɛ an poa’ab da la’as nɛ tɛn’s la’asʋg soogianam linɛ buon United Nations Interim Force ka da kɛŋ zaba pansigir Lebanon ( UNIFIL) tɛŋin.

Ghana Army

Ghana Army la’as nɛ an anwa’:

Ghana Armed Forces Central Band

·        Ghana ya’datiŋ soogianam nɛ ba kpɛɛmnam (northern commands) ka ba dɔtita’ar bɛ Tamale,  Central Command ba dɔtita’ar bɛ Kumasi nɛ Southern Command ba dɔtita’ar bɛ Accra. Yʋʋm tusayi’ la nwadis atan’ (March 2000) ka Northern nɛ Southern Commands da pin’il ban da nɔbig la nya’aŋ.[19] Yiigin la, ba daa anɛ pʋdigir atn’ (three brigades): 1st Infantry Brigade (ba dɔtita’ar bɛ Teshie), 2nd Infantry Brigade (ba dɔtita’ar bɛ Kumasi) nɛ Support Services Brigade (ba dɔtita’ar bɛ Burma Camp).

·        6 Infantry Battalions bɛ Ghana Regiment. 3rd Battalion of Infantry, 4th Battalion of Infantry and 6th Battalion of Infantry bɛ Northern Command, 1st Battalion of Infantry, 2nd Battalion of Infantry and 5th Battalion of Infantry bɛ Southern Command.

·        Airborne companies nam ayi’ bɛ to Northern Command; Airborne Force

·        64 Infantry Regiment, a presidential guard force (ka ba da buon yiiga ye President's Own Guard Regiment)

·        1 Training Battalion

·        One Staff College

·        Reconnaissance Armoured Regiment (armoured reconnaissance squadrons nam ayi’)

·        Defence Signal Regiment (Ghana)

·        Two Engineer Regiments (48 Engineer Regiment nɛ 49 Engineer Regiment)

·        66 Artillery Regiment

Yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ ayuobu la (1996), ka Support Services Brigade yʋ’ʋr da yi’ ka ba da tɔlisi li soogianam lʋgʋrin la ye li tʋʋma an ye li gɔs Ghana soogianam dɔtitada la yɛla (Armed Forces GHQ). Lin da yi’ saŋa kan, li pʋdig kɔn’ɔb,kɔn’ɔb ka li pʋdigir sieba nwa; 49 Engineer Regiment, nɛ Ghana Military Police, nɛ Defence Signal Regiment (Ghana), nɛ FRO, nɛ Forces Pay Office, nɛ 37 Military Hospital, nɛ Defence Mechanical Transport Battalion (Def MT Bn), nɛ Base Ordnance Depot, nɛ Base Ammunition Depot, nɛ Base Supply Depot, nɛ Base Workshop, nɛ Armed Forces Printing Press (AFPP), nɛ Armed Forces Fire Service (AFFS), nɛ Ghana Armed Forces Central Band, nɛ Ghana Armed Forces Institution (GAFI), nɛ 1 Forces Movement Unit (Tema Port), nɛ 5 Forces Movement Unit, nɛ Base Engineer Technical Services (BETS), nɛ 5 Garrison Education Centre (5 GEC), nɛ the Armed Forces Museum, nɛ Army Signals Training School, nɛ Armed Forces Secondary Technical School (AFSTS). Yʋʋm tusayi’ nɛ piiga nɛ ayuobu (2016) ka ba dɔkanɛ buon ye Forces Pay Office nɔbig ka ba yʋ’ʋn buon ye Forces Pay Regiment.

Armed Forces mɔr zaba la’ad banɛ yi’ na’asaatɛŋ na ka ba sieba mɛ maal nɛ Ghana sʋ’ʋlim. M16 rifles, nɛ AK-47s, nɛ Type 56 assault rifles, nɛ ballistic vests nɛ personal armor bɛnɛ zin’ig wʋsa, ka la’ad bedego banɛ ka soogianam la nɛ Air Force dim mɔri tʋm la maal nɛ Ghana sʋ’ʋlim, ka banɛ maal nwa’ la an Defence Industries Holding Company (DIHOC). Tɛŋ banɛ ka la’ad sieba naanidi kɛn Ghana anɛ Russia, Iran, and China.[20]

Sumbʋgʋsʋm lɛgig tʋʋma

Ghana Armed Forces mɔr nimmua nɛ zaba pansigir (peacekeeping) tɛn’s bedego banɛ kae Ghana sʋ’ʋlimm. Ghana gban’e ye ban a tʋmmit soogianam ka ba tʋm tʋʋma ninsabilis sʋ’ʋlim. Amaa  United Nations nɔk Ghana soogianam ka ba kɛŋ pans zaba tɛn’s bedego, ka ba sieba an Afghanistan, nɛ Iraq, nɛ Kosovo, nɛ Georgia, nɛ Nepal, nɛ Cambodia nɛ Lebanon[21]. Nannanna, Ghana soogianam la sieba kɛn zaba pansigir ten’s banɛ la’as taaba (United Nations) la wʋsa.[22]

Ghana armed forces dim yinne da an Economic Community of West African States Monitoring Group (ECOMOG) kpɛɛm kanɛ da an yiiga sɔb, ka o yʋ’ʋr an Lieutenant General Arnold Quainoo. Quainoo an tuongat lin yi yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai, nwadis ayɔpɔi la nii kɛŋ paae nwadis awai la ni (July 1990 to September 1990).[23]

Ghana Armed Forces zab pansidib mɔr tʋʋma bedego ka sieba nwa: giligir (patrolling), banɛ an military police (soogia-pʋlis) la, nɛ  electoral observers (banɛ gɔsid vote yɛla, nɛ de-miners (bomb disposal units nɛ clearance divers), nɛ ceasefire monitors, nɛ humanitarian aid tʋmtʋmnib, nɛ even special forces bɛɛ frogmen against insurgents.[24]

Niger Coup

Nidib la’as taaba nɛ tʋmtʋmnib la’as sieba nam , ka ba sieba an National Democratic Congress (NDC)[25][26]Ghana Union Movement (GUM),[27] la’as taaba yɛla Akufo-Addo  nɛ o tuongatib ye ba da kɛ  ka Ghana Armed Forces kɛŋ ye ba zabi faae  Niger, Mohamed Bazoum, ba gɔmena zugraan kanɛ ka nidib la gaŋ o ka General Abdourahamane Tchiani[28] faae na’am nɛ paŋ ka bas o la.

Amaa, Hon. Kennedy Ohene Agyapong, one an kpɛɛm tis nɛ Interior and Defense Committee in Parliament, ye on siak ye soogianam la kɛm Niger zab.[29]

Ghana Air Force

Ghana soogia banɛ gɔsid pɛbisimin suoya yɛla (Ghana Air Force) tʋʋma dɔtita’ar bɛnɛ Burma Camp bɛ Accra la, ka li tʋm zin’is kɔn’ɔb,kɔn’ɔb ka yiiga anɛ li zin’igin Accra, Tamale (anina anɛ zamisʋg zin’ig) nɛ Sekondi-Takoradi (zamisʋg zin’ig). GHF wada pʋʋgin (military doctrine) nɛ ban gba’ae gban’a sieba anɛ ye ba tʋʋma Ghana sʋ’ʋlim bɛɛ Ghana yiŋ, ye li sʋŋ  Ghana Army nɛ tʋʋma la’ad.[30]

Ghana Navy

Ghana Navy tʋʋma anɛ ye li gur Ghana nɛ li kuom sʋ’ʋlim wʋsa, gur kuomin zimi nam, ka gɔs da’ diib nɔbigir yɛla (exclusive economic zone), ka gur Ghana sʋ’ʋlim kuokanɛ buon Lake Volta la. Ba tʋʋma mɛ lɛn an ye ba sʋŋ Ghana Army zab pansidib ninsabilis sʋ’ʋlim, ka zab nɛ kuomin ninbɛ’ɛdnam wʋʋ fan’dib, tɛŋsan’aŋ nɛ ninsaalib sʋŋir tʋʋmanam, nɛ ban na yis Ghana nidib banɛ bɛ yɛla zin’ig zin’ig banɛ kae sʋm la. yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ piswai nɛ awai (1994) [31]Navy dim da paas Eastern command, ka ba tʋʋma dɔtita’ar bɛ Tema, ka lɛn paas Western command, ka ba tʋʋma dɔtita’ar bɛ Sekondi-Takoradi.[31]  

GAF tʋʋma

GAF Military private bank

GAF FSM (Forces Sergeant Major) one bɛ Ghana Armed Forces CWO (Chief Warrant Officer) Dickson Owusu.

Ghana Armed Forces sʋ’ʋe arms industry weapons nɛ military technology and equipment manufacturer (DIHOC − Defence Industries Holding Company) ma’a nɛ, li mɔri li mɛŋ banki (private bank). Soogianam banki la bɛnɛ Burma Camp ka Ghana soogianam yisid ka mɛ digin ligidi anina, nɛ nidib banɛ tʋm anina wʋsa.[32]

Military sibiti nam

GAF mɔr asibiti nam ayi’, banɛ an 37 Military Hospital Accra nɛ Kumasi Military Hospital ya,datiʋŋ.[33] 37 Military Hospital nyɛ nɔbigir ka li nan bʋ yʋʋgɛ bozugo ba yʋ’ʋn mɔr zin’ig anina ka li tʋm bɛogin sɔbʋd yʋ’ʋŋi lɛn nied bɛog ka vʋʋsʋm kae, ka li bɛnɛ tis banɛ bɔɔd tiebig tɔ’ɔtɔ’ɔ yɛla ka ba bʋon Emergency Department (ED).[34]

GAF asibiti tita’ar la mɔr lʋga bɛdegʋ ka mɛ pʋdig zin’is kɔn’ɔb,kɔn’ɔb soogianam tʋʋma ni la.[34] Lʋga bama nɛ pʋdigir bama la’as nɛ ka li dɔl ba laafi yɛla, nɛ ba dʋatanam nɛ ba kpɛɛmnami dɔl siem, ka la’as bama yinne-yinne mɔri ba kpɛɛmnam.[34] GAF soogianam asibiti la tʋmtʋmnib anɛ soogianam ka li zin’igin la mɔr dʋatanam zamisʋg zin’ig.[34] 37 Military Hospital mɔr kasɛta gbaʋŋ kabɛ pa’al ye ba na nyaŋi zamis dʋatanam.[34] Vyacheslav Lebedev, one an Supreme Court of Russia kpɛɛm, daa wɔ’ɔgi ba ban ti'ebid ban’adnam banɛ bɔɔd ti'ebig tɔ’ɔtɔ’ɔ wʋʋ banɛ paam sapʋ’ad nam la yɛla.[35]

Cadetnam nɛ sakuya

Cadets banɛ yi Achimota Senior High School Army Cadet Corps

Ghana Army sʋ’ʋe zamisig lʋgʋr (Cadet Corps) ka ba an GAF Cadets  banɛ kɛn Military Education and Training nɛ Recruit Training zamisig, ka banɛ naae GAF Military Academy kɛŋ Army Recruit nɛ Seaman Recruit ka ba nyaan nyɛ suori tʋm nɛ soogianam, bɛɛ soogia banɛ gɔsid kuomin (Navy) bɛɛ banɛ gɔsid pɛbisim suoya ka dɔribid alɔpir nam la ni (Air Force).

Zin’is banɛ ka ba zamisidi ba, ka li sieba an Ghana Military Academy nɛ Ghana Army-sponsored Cadet Corps. Mɛ bɛ Accra la nyɛ sʋŋiri yi Kofi Annan International Peacekeeping Training Centre, linɛ bʋ paas soogianam la tʋʋma nii amaa li zamisid zab’pansidib , nɛ GAF soogianam mɛn.

Ghana Armed Forces Command and Staff College

Ghana Armed Forces Command nɛ Staff College (GAFCSC) pin’il nɛ yʋʋm tusir, kɔbʋs wai nɛ pisyuobu nɛ atan’ (1963). Li da kɛna ye li zamis Ghana Armed Forces (GAF) soogianam nɛ ba taaba banɛ bɛ ninsabilis sʋ’ʋlim wʋsa, ka li yɛlkpan da anɛ kpɛɛmnam nɛ ba tʋmtʋmnib la wʋsa tʋʋma yɛla. Li pin’ilig sa, li die ka zamis soogianam banɛ bɛ ninsabilis sʋ’ʋlim. Li zamisid soogianam, nɛ ban na gu’ ba tɛŋ dim, ka li wʋsa bɛ Pass Staff College (PSC) kasɛta gbaʋŋ la ni.[36]

Ba pa’alʋg daa nɔbʋg, bozugo nidib dunia wʋsa soogianami kɛn sakur kan la yɛla. Ghana Armed Forces pin’l zaba pansigir tʋʋma nɛ hali yʋʋm tusir, kɔbʋswai nɛ pisyuobu la ni. Lin mɛ da paasi kɛ ka sakur GAFCSC nwa’ nɔbʋg. Lin nya’aŋ sakur la da gban’e ye ba la’as nɛ University of Ghana nɛ GIMPA zamis zaba pansigir zamisʋg nɛ zamis sieba. Ba yʋ’ʋn nyɛ suor ye ba tʋm nwa, sakur la mɛ tieb ya ye ba zamisi ba pa’alig ka mɛ la’as nɛ University of Ghana nɛ GIMPA.[36]

Defence budget

Salary Structure

Single Spine Salary Structure (SSSS) ka Ghana Arm Forces dim diesidi ba yɔɔd. Yɔɔd diesʋg suokaŋa da pin’il nɛ yʋʋm tusayi’ nɛ piiga (2010), li sʋŋ ya ka soogianam la ligidi zuoe. Yɔɔd di'er suokaŋa, Single Spine bɛ kɔn’ɔb,kɔn’ɔb soogianam la ni, ka li anɛ ye sɔ’ wʋsa died o yɔɔd ka li dɔl o kpɛŋi an siem.[37][38]

Military fuud nɛ ba footonam

Ghana wada kisig one ka’ soogia, saam nɛ Ghana nidib wʋsa ban na yɛ soogianam fuug, baa ba fugiʋŋ bɛɛ fubanɛ wɛn soogianam fuud la wʋsaa. Sɔ’ ya’a gɛsig wada la ,ka yɛ soogianam fuug nidibin ka ka’ soogia, li mɔr yɔɔd ka o na yɔ’ nɛ ligidi bɛɛ sarega kpɛ’ɛb saŋa biela bɛɛ o tun’e yɔ' ligide ka lɛn kpɛ’ɛ sanrega ni.[39] Line lɛn paas anɛ, Ghana wada pʋ bas suor  ye sɔ’ nyaŋi ki’a Ghana Armed Forces (GAF) bɛɛ Ghana Military Police (GMP) bɛɛ GAF soogianam la bɛɛ ba lornam la (vehicles) ba tʋʋma nii, li kas-kas anɛ ba ya’a bɛ tʋʋma ni Kotoka International Airport , nɛ Ghana gɔmena na’am kuk zin’ik Jubilee House.[39]

Gbanvɛɛnsa

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-4
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/International_Institute_for_Strategic_Studies
  3. https://www.pinterest.com/hnattycat/hausa-in-gold-coast/
  4. https://web.archive.org/web/20110928022038/http://www.gaf.mil.gh/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=40&Itemid=76
  5. 5.0 5.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Ghana_Country_Study-8
  6. https://web.archive.org/web/20230816204940/https://gafcscmil.edu.gh/history-of-gafcsc/
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-10
  8. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-11
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-nrc-12
  10. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-13
  11. https://web.archive.org/web/20161124143019/http://www.gaf.mil.gh/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=28&Itemid=123
  12. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-15
  13. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-ECOMOG%E2%88%92Liberia-16
  14. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Iran%E2%80%93Iraq_War-17
  15. https://web.archive.org/web/20161125143519/http://www.gaf.mil.gh/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=24&Itemid=127
  16. http://www.gaf.mil.gh/index.php?option=com_content&view=article&id=178%3Alebanese-govt-to-erect-monument-in-honour-of-ghanaian-peacekeepers&Itemid=89
  17. 17.0 17.1 17.2 17.3 https://web.archive.org/web/20161124143024/http://www.gaf.mil.gh/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=30&Itemid=128
  18. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-China-Ghana_strengthen_military_ties-21
  19. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-22
  20. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-23
  21. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Ghana's_Regional_Security_Policy-24
  22. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Ghana_Armed_Forces_%E2%88%92_Peace_operations-25
  23. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-26
  24. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-27
  25. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-28
  26. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-29
  27. https://citinewsroom.com/2023/08/osofo-kyiri-abosom-threatens-to-demonstrate-if-akufo-addo-sends-troops-to-niger/
  28. https://www.myjoyonline.com/dont-send-troops-to-niger-presby-church
  29. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-support-sending-Ghanaian-troops-to-Niger-Chair-of-Defence-and-Interior-Committee-of-Parliament-1826147
  30. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Ghana_Gair_force-33
  31. 31.0 31.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-history-34
  32. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-35
  33. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-gog-36
  34. 34.0 34.1 34.2 34.3 34.4 https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-37_Military_Hospital_%E2%88%92_Hospital_description-37
  35. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-38
  36. 36.0 36.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-:0-39
  37. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-40
  38. https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-41
  39. 39.0 39.1 https://en.wikipedia.org/wiki/Ghana_Armed_Forces#cite_note-Ghana_armed_forces-42