Wp/kum/Уллу Ватан Дав
Уллу Ватан Дав (орусча Великая Отечественная война, алманча Deutsch-Sowjetischer Krieg; 22 кюржан 1941 — 09 гюлжан 1945) — ССЖБ ва Алмания арасында болгъан дав, Экинчи Дюнья Давну (Экинчи Жигьан Мугьарабасыны) гюнтувуш фронтуну уллу эпизоду.
Тарихи
[edit | edit source]1941-нчи йылны 22-нчи июнунда, эртен ярыкъ болуп гелегенде фашист Алмания Совет Союзгъа чапгъын этген. Ону авиациясы аэродромлагъа, темир ёл байлавлукълагъа, дав-денгиз базалагъа, асгер бёлюклер ерлешген ерлеге, пачалыкъ дазудан 250–300 чакъырым арекде ерлешген башгъа шагьарлагъа бомба ташлап башлагъан. ССЖБ-ге оьзлени къаршылыгъын билдирип, Румыния, Италия, бир нече гюнден сонг Венгрия, Словакия ва Финляндия да дав башлагъан. Кёп къан тёгюлген, сан сёгюлген, 1418 гюн ва гече юрюлген дав, 1945-нчи йыл 9 майда фашист Германияны толу кюйде тозулуву булан тамамлангъан.
Къурбанлары ва натижалары
[edit | edit source]Шо давда ССЖБ 26.6 миллион адамын тас этген. Оланы 8.7 миллиону дав майданда оьлген, 7.4 миллион адамны фашистлер оьзлер алгъан топуракъда оьлтюргенлер, 4.1 миллион адам елевчюлени къыйын шартларында оьлген, 5.2 миллион адам Германиягъа йиберилген. Оланы 2.6 миллиону тюгюл ватанына къайтмагъан. 450 минги башгъа уьлкелеге гетген, 2.2 миллион адам есирликде оьлген.
Оьтген Уллу Ватан давда 11 минг адамгъа Совет Союзуну Игити деген оьр ат берилген. Оланы арасындан Дагъыстандан 59 адам шо атны алгъан. Уллу Ватан давда Макътавлукъ орденни толу кавалери 2674 адам болгъан.
Давдагъы дагъыстанлылар
[edit | edit source]Дагъыстандан да 7 адамгъа Макътавлукъну толу даражалы орденлери тапшурулгъан. Оланы бириси – къарланюртлу Абдуразакъ Датуев, биревюсю де – бизин къумукъ улан, уллубийавуллу Абдурагьман Ширав Арсланбекни уланы. Уллу Ватан давну тарихинде лап да аслу тархланы бири 1943-нчю йылны 18-нчи январы гьисаплана. Шо гюн Ленинград шагьар къамавдан азат этилген.
Совет асгерлер шагьарны къамавдан азат этмек учун эки де якъдан немислени армиясына гьужум этген. 1945-нчи йылдагъы Берлин ябушув тарихде лап уллу гючлю дав ябушув деп санала. Немис ва совет асгерлерден шо ябушувда 3.5 миллион адам ортакъчылыкъ этген, 52 минг савут ва кумпара атгъыч, 7750 танк ва 11 минг учакъ къоллангъан.
Китаплар
[edit | edit source]- Великая Отечественная война 1941–45 / Орлов А. С. // Большой Кавказ — Великий канал. — М. : Большая российская энциклопедия, 2006. — С. 722—732. — ISBN 5-85270-333-8.