Wp/cnr/Požarevački mir

Požarevački mir je zaključen u Požarevcu 21. jula 1718. godine između Austrije i Mletačke republike, s jedne, i Osmanskog carstava, s druge strane, nakon velikih pobjeda princa Eugena Savojskog u bitkama pred Petrovaradinom 1716. i Beogradom 1717. Sklopljen je u šatoru pored Požarevca. Monarhija je tim mirom dobila Temišvarski Banat te istočni Srijem, osvojeni dio Srbije do Ćuprije i Paraćina, pojas južno od rijeke Save u Bosni, te Olteniju (zapadni dio Vlaške). Veneciji je priključeno područje Dalmacije s Imotskim i Vrgorcem i priznato pravo na sve osvojene teritorije na Crnogorskom primorju. Tom prilikom Mlečani su - pored ostalog - dobili Grbalj, Pobore, Maine i Brajiće, koji su ranije pripadali Crnoj Gori.

Gubitak teritorije Crne Gore

„Pripajanje četiri opštine Veneciji teško je pogodilo Crnu Goru, koja je odvajanjem Grblja ostala odsječena od mora. Otada među Grbljanima zamire ośećanje opštecrnogorske pripadnosti i razvija se ono usko regionalno, više komunalno nego bokeljsko. Majine, Pobori i Brajići ostali su i dalje bliže Crnoj Gori nego Boki“

Ne samo da su Crnojevići i Petrovići istorijski bili vezani za Đurđevac, Stanjevići i Podmaine, odnosno za prostor koji su naseljavala pomenuta crnogorska plemena u Primorju, nego je, šta-više, u Mainama inicijalno „lansiran“ i zdušno podržan samozvani lažni car Šćepan Mali, koji je 1766. godine u Crnu Goru došao kao travar, a ubrzo postao njen apsolutni gospodar. Održao se na vlasti gotovo sedam godina.

Maini, Pobori i Brajići kao dio Stare Crne Gore

Stara Crna Gora podrazumijevala je oblast prvobitne Crne Gore koju su činile četiri nahije: Katunska, Riječka, Crmnička i Lješanska. Pored navedenih tradicionalnih nahija, do Požarevačkog mira (1718), postojala je i peta crnogorska nahija smještena u podlovćenskoj Crnoj Gori, okrenutoj prema moru, koju su „sastavljala“ tri plemena - Maini, Pobori i Brajići. Brdsko-planinsko područje ove nekadašnje crnogorske nahije predstavljalo je kolijevku i životni prosprostor Crnojevića, od Radiča do Ivan-bega. Oni su na lokaciji današnjeg manastira Stanjevići i na obližnjem brdu Đurđevac u prvoj polovini XV vijeka imali svoj zamak (dvor), tvrđavu i crkvu Sv. Đurđa. S tim u vezi, istorijski je nesporno da je teritorija koju naseljavaju Pobori, Brajići i Maini, zajedno sa ostalim djelovima dramatičnog lovćenskog masiva, u začetku bila „Crna Gora u najužem smislu riječi“.

Budući da je Crna Gora iz vremena prvih Crnojevića (Radiča Crnojevića, Đurđa Đuraševića i Stefanice Crnojevića) nastala upravo na prostoru iznad Grblja i Budve, sasvim je razumljivo što su stanovnici ovih plemena, koji su činili petu crnogorsku nahiju, kroz čitavu svoju nemirnu i turbulentnu istoriju, bili sudbinski vezani i okrenuti Crnoj Gori. I to prvo Crnoj Gori iz perioda Crnojevića, a potom i Crnoj Gori iz vremena Petrovića. O tome svjedoče ne samo utvrđeni grad Crnojevića na Đurđevcu, već i dva poznata crnogorska manastira u Primorju - Podmaine i Stanjevići, kao i brojni istorijski događaji i fenomeni. Uloga ovih manastira, koji su se nalazili na graničnom prostoru između pravoslavlja i katoličanstva, prevazilazi lokalni značaj. Njihova istorijska i kulturna misija je tijesno vezana sa borbom za nacionalni integritet i sudbinsku povezanost naroda Crne Gore i Primorja, a posebno Pobora, Brajića i Maina, nekada pete crnogorske nahije.

Manastiri Stanjevići i Podmaine

U XVIII i XIX vijeku manastiri Stanjevići i Podmaine izrastaju u najznačajnija kulturna središta crnogorske istorije, odigravši - pri tome - veliku ulogu u očuvanju vjerske i nacionalne svijesti naroda ovog kraja. Gotovo za vijek i po, od vladike Danila pa zaključno sa Petrom IIPetrom II, navedeni manastiri postaju sjedište crnogorskih mitropolita isto koliko i Cetinje. Drugim riječima, u tom periodu oni su bili druga prijestonica Crne Gore.

Izvor

• Vlado Đ. Duletić, ZAPISI SA KAMENA CRNOGORSKOG