Wn/shn/ၾီလိပ်ႈပိၼ်း တုၵ်းယွၼ်း ယူႇဢႅၼ်ႇ ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ် လႅၼ်ၼမ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်

ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ၊ ၸုၼ်ႇ 16၊ 2024 

ပၢင်ႇလၢႆႇ ၾီလိပ်ႈပိၼ်း ပွတ်းတူၵ်း

ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း ၾီလိပ်ႈပိၼ်း လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းသဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈတုၵ်းယွၼ်း ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ မၵ်းမၼ်ႈပၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈလႅၼ်ၼမ်ႉ ဢၼ်မီးတႂ်ႈၼႃႈၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ တီး ပွတ်းႁူဝ်လႅၼ်ၼမ်ႉ တီႈတိုၼ်ႈ ဢၼ်မီးတီႈ ပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇၸၢၼ်း ၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး တႃႇၶုတ်းလႆႈ ၶူဝ်းႁေႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၽွင်းၶႄႇ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ ပၢင်ႇလၢႆႇၸၢၼ်းၶႄႇ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶွင်ၶႄႇ ၼႆသေ ၾီလိပ်ႈပိၼ်းၵေႃႈ လႆႈတုၵ်းယွၼ်းထိုင် ၵေႃႇမသျိၼ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈမၵ်းၶၼ်ႈ တွၼ်ႈၼမ်ႉတိုၼ်ႈႁူဝ်လႅၼ်ၼမ်ႉ (UNCLOS) ၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။

လႆႈဢဝ် ၶေႃႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇလၢႆးၵၢၼ်ပၢႆးသၢႆႈ ဢၼ်ႁဵတ်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း သိပ်းႁႃပီၼၼ်ႉ လႆႈသူင်ႇပၼ် ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉသေ ၸင်ႇလႆႈတုၵ်းယွၼ်း တႃႇမၵ်းမၼ်ႈ လွင်ႈပိူင်ႇလႅၼ်လိၼ် တႂ်ႈၼမ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၼွၵ်ႈၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ တီႈ ၸႄႈမိူင်းပႃႇလႃႇဝၢၼ်ႇ တီႈ ပွတ်းတူၵ်း ၾီလိပ်ႈပိၼ်းၼၼ်ႉ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းဢၼ်ၼႆႉသေ ၽၢႆႇမိူင်းၶႄႇ ပႆႇႁၼ်မီး ၵႂၢမ်းမၢႆတွပ်ႇၶိုၼ်းၵမ်းလဵဝ်သေတႃႉ လႅပ်ႈတေ မီးလွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းၼိူဝ် တၢင်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၾီလိပ်ႈပိၼ်းၶဝ် ၵႂႃႇယူႇ။

ၼႂ်းဢၼ် ၾီလိပ်ႈပိၼ်း တုၵ်းယွၼ်း တႃႇမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ၸွမ်းၼင်ႇ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ၵဵဝ်ႇၵပ်းပၵ်းပိူင်ပၢင်ႇလၢႆႇ ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး တႅၼ်ႈယဵၼ်းႁိၼ်၊ ၵုၼ်ဢွၼ်ႇ၊ မူႇၵုၼ်သပႃႇတလီႇ (Spartly) ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း ပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇၸၢၼ်း ဢၼ်မီးလွင်ႈထဵင်မေႃးၵၼ် ၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းၶႄႇ၊ မလေးသျႃး၊ ပရူႇၼၢႆး လႄႈ ထၢႆႇဝၢၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၶေႃႈၽွမ်ႉၸႂ် ၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ပီ 1982 ၼၼ်ႉသေ မိူင်းၼိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ၵၢႆႇၸပ်းၵၼ်တင်း ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇၼႆႉ ၶဝ်မီးသုၼ်ႇ ၶုတ်းၸႂ်ႉလႆႈ ၶူဝ်းႁေႈ တီႈႁူဝ်ၽင်ႇၼမ်ႉတွၼ်ႈတိုၼ်ႈ ၼၼ်ႉသေ ၸၢင်ႈႁႃလႆႈၶုတ်းတႂ်ႈပိုၼ်ႉၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၼႂ်းတၢင်းၵႂၢင်ႈ လၵ်းၼမ်ႉ 350 လၵ်း (648 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ႁူဝ်လႅၼ်ၼမ်ႉတွၼ်ႈတိုၼ်ႈ တႂ်ႈပိုၼ်ႉၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ ၾီလိပ်ႈပိၼ်းၼႆႉ မၼ်းၵႂႃႇသွၼ်ႉၵၼ်ဝႆႉတင်း ၼႃႈလိၼ်တႂ်ႈၼမ်ႉ ၶွင်တၢင်ႇမိူင်း ဢၼ်မီးယူႇတီႈၼႂ်း ပၢင်ႇလၢႆႇၸၢၼ်းၶႄႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၾီလိပ်ႈပိၼ်းၶဝ် လၢတ်ႈဝႃႈ ဢဝ် ၵေႃႇမသျိၼ်ႇၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ UNCLOS ဝႆႉၵၢင်သေ ၶဝ်တူဝ်ႈတၼ်း တႃႇႁဵတ်းပၢင်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်း တႃႇၵႄႈလိတ်ႈလွင်ႈၼႆႉယူႇ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

ငိူၼ်ႈငဝ်ႈတိုၼ်း

• Jim Gomez. "Philippines seeks UN confirmation of its vast continental seabed in the disputed South China Sea" — AP News, JUNE 15, 2024
• Associated Press. "Philippines seeks UN confirmation of seabed rights in South China Sea" — VOA News, JUNE 15, 2024
• Joyce Ann L. Rocamora. "PH submits formal claim on extended WPS shelf to UN" — Philippine News Agency, JUNE 15, 2024
• Anadolu Staff. "Philippines files claim with UN to extended continental shelf in South China Sea" — Anadolu Agency, JUNE 15, 2024