Wp/tsg/Parhimpunan sin Kabangsaan Asya Sātan-Subangan
Parhimpunan sin Kabangsaan Asya Sātan-Subangan (ParKAS) atawa in ngan bantug niya Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) amu in hambuuk urganisasi giwpulutik iban ikunumi dayn ha manga bangsa ha Asya Sātan-Subangan. Piyabaranun ini ha Bangkok, Taylan ha pitsa 8 Agus 1967 kiyapatindug in Diklarasi ParKAS sin Indunisya, Malaysya, Pilipinas, Singapura iban Taylan. Nagmuhut in urganisasi ini sin pagduganga in pagtungbu' ikunumi, kalausan susyal iban pagladju kultur sin manga lamud niya, paglausa in kasajahitraan iban kastabilan ha papatag rigiwnal iban isab pagduganga in lugal magbichara pag'āg ha gi'tung sin manga lamud niya iban masajahitra.
Awn lawak-lupa' biya' 4.46 milyun sin ParKAS atawa 3̥ ha jumla lawak-lupa' sin dunya, iban awn maghuhula'/pupulasi 600 milyun tau atawa 8.8̥ jumla pupulasi dunya. Lawak-dagat sin ParKAS lipat magtū malaggu sin lawak-lupa' niya. Ha tahun 2010, kumbinasi numinal GDP ParKAS nagtungbu' ha 1.8 trilyun dular Milikan. Bang ParKAS in manjari hambuuk bangsa, makajari in ParKAS sin hikasiyam bangsa awn makusug ikunumi ulihan sin Milikan, Sungsung, Jipun, Garmani, Pranch, Brasil, Anggalis iban Itali.
Prinsip Pangunahun
[edit | edit source]Yari in manga prinsip pangunahun sin ParKASː
- Pag'addata in kamahardikaan, kasubarinan/subarinidad/kakawasa-baranan, kasalian, intigridad/kaādilan tirituri nasyunal/pamangsa, iban idintidad nasyunal tiyap-tiyap bangsa.
- Awn kapatutan sin tiyap-tiyap bangsa magnakura' bangsa baran niya iban limāya dayn kalingugan, kasarantihan, subbarsib atawa kuirsi sin dugaing bangsa.
- Di' makasaranti sin pakaradjaan lawm ha manga lamud niya.
- Makahatul pag'āg atawa paglugat iban masajahitra'.
- Makatangkis pagguna kakusugan mamumunu.
- Pagdura' maghinang iban ipiktip ha manga lamud.
Manga Lamud
[edit | edit source]Bihaun, awn 10 lamud sin parhimpnan ini, 5 ha lupa'-laggu' Asya Sātan-Subangan iban 5 ha maritim Asya Sātan-Subangan. 10 lamud ini yari:
Lupa'-laggu' Asya Sātan-Subangan
Maritim Asya Sātan-Subangan
Bakas, awn 5 lamud bangsa ra in magpapaawn ha pagpanjari sin ParKAS, huwas awn 5 lamud bangsa pa in naglamud ha susūngun.
In 5 magpapaawn puun yadtu in bangsa Pilipinas, Malaysya, Indunisya, Singapura iban Taylan. Mayan naglamud in manga bangsa yari ha pitsa tiyurulː
- Bruniy (7 Inir 1984)
- Viytnam (28 Juli 1995)
- Laws (23 Juli 1997)
- Myammar (23 Juli 1997) (Naglamud Laws Myammar pa ParKAS ha si'bu pitsa)
- Kambudya (30 Abril 1999)
Lamud Labihan
[edit | edit source]Awn pa isab lamud labian sin ParKAS bat awn kagunahan sin ParKAS in manga bangsa katilibut niya lāgi' ha kagunahan giwgrapis, ikunumis iban pulitik. Babarāpa tahun na in ParKAS nakasulay nangimbayt manga bangsa bat dugangun in kawasa. Baba' in manga lamud labian sin ParKASː