Wp/rsk/Тарґовина при Руснацох у Бачкей

Тарґовина привредни конар чия дїялносц купованє и предаванє роби. Єй улога у предаваню роби трошительом, котри ю можу купиц за особне трошенє, лєбо як средство за продукцию, за нове продукованє. Тарґовина поштреднїк медзи продуковательом и трошительом, обєдинює велїх продуковательох и купени або превжати продукти ше предаваю велїм лєбо аж огранїченому числу трошительох.

Тарґовина то занїманє — професия. Же би дахто постал тарґовец, вон ше за тоту роботу муши оспособиц, научиц. Треба же би бул шеґерт, школяр у привреди або закончиц штредню тарґовецку школу, зависно од часу кед постава тарґовец.

Предавац свойо продукти може и сам продукователь. Вон то през историю и робел, а и нєшка роби. Места за одвиванє тарґовини були городски площи дзе ше одбувало предаванє роби продукователь – купец лєбо продукователь – купец на велько; купец на велько – тарґовцом, купцом на мало, а купци на мало – трошительом. Така тарґовина присутна и нєшка и одбува ше з дня на дзень, а витворюю ю нашо робни продукователє ґереґох, паприґи, капусти и другей желєняви на городских пияцох у Новим Садзе, Зомборе, Осєку и других городох. Вони там робу предаваю лєбо на тезґох купцом лєбо на мехи накупцом. Свойо продукти може же предаваю городским пиячним орґанизацийом на велько, а вони ю у своїх тарґовинских предавальньох предаваю, лєбо ю предаваю купцом на мало.

У рамикох домашнєй роботносци продукованя млєка и його прерабяня – нашо жени познати як витирвали предавачки сира, масла,шметанки по пияцох у Вуковаре, Кули, Вербаше, Бачкей Тополї итд. Так и зоз своїма виробками домашнєй роботносци у прерабяню конопи и вирабяню продуктох: цверни, платна, покровцох и иншого нєвистато нащивйовали околни вашари.

Подобни обставини и зоз продуктами з польодїлства и статкарства. Предавали их нашо землєдїлци по вашарох, а було и людзох у валалє цо одкупйовали конї, яловки и крави и дакус их подкармели лєбо такой одводзели лєбо одвожели на вашари и предавали. Дзепоєдни одкупйовали викармени швинї и одношели их аж до Будапешту предавац.

После Першей шветовей войни тарґовина тримана як найлєгчейши способ за збогацованє. Тарґовински предавальнї росли як печарки после дижджу, а зоз ню ше занїмали шпекуланти, дакедишнї державни уряднїки, адвокати, лїкаре и други. У Войводини 1927. року було коло 14.000 тарґовински предавальнї, а о два роки их уж було коло 17.000. Од 115 тарґовинских фахох, кельо их було у Бачки и Баранї 1928. року — найвецей було дутяни зоз мишану робу, потим зоз дробнима артиклами (дроґерия), а на трецим месце предавальнї зоз животнима намирнїцами (пилярници). Тоти три фели предавальньох облапяли коло половку од шицких дутянох у Бачки и Баранї. Предавальнї дзе ше предавало древо за огриву було 324, будовательного материялу 25, машини за шице и бициґли шицкого 25, а желєзарнї и предавальнї емайлованей (олїваней) судзини 92.

Мали валалски предавальнї ше подмиряли при городских, вербаских и новосадских тарґовцох на велько. Знаходлїви тарґовци одходзели з валалу куповац робу нє лєм за себе алє и за других валалских тарґовцох и на таки способ (зоз витвореним супер рабатом) уж „зарабяли” зоз приношеньом роби другим дутяндїйошом. И Вербас и Кула мала уж трицетих рокох добре розвиту тарґовину, а и перши керестурски и коцурски тарґовци витворели добри угляд при тарґовцох на велько, та пре поряднє вимирйованє своїх обовязкох при купованю роби на причек — добре були подмирени з артиклами цо их вимагали валалски трошителє.

Неконтроловани рост тарґовини окреме обачлїви пред Другу шветову войну. Зоз тарґовину ше могол занїмац кажде хто сцел и хто мал пенєж куповац робу од тарґовцох на велько лєбо директно од продуковательох и предавац ю у своєй предавальнї. У тим чаше без велькей державней контроли и погосцительство. Менєй – вецей по наших валалох попри дутянох, тарґовци тримали и карчми дзе ше точело алкоголни напой.Таки обставини и нєпорядок у тарґовини застановени после Другей шветовей войни. То зробене зоз национализацию велькей, а после и дробней тарґовини. Такой после войни предаванє и купованє роби було под строгим державним режимом. Заняти трошителє попри плаци доставали и карти за подмирйованє, зоз котрима ше могло купиц предвидзени продукти. Тот период тирвал одприлики по 1951. рок.

У обласци тарґовини исную тарґовински подприємства и тарґовински роботнї-предавальнї. З другого боку исную и самостойни тарґовински роботнї-дутяни, цо су власносц самого тарґовца. Тарґовински роботнї-дутяни було и єст так повесц у каждим месце. У нїх ше, углавним предавала и предава роба за широке трошенє. Праве за таки продукти, цо були нєопходни за живот и каждодньове хаснованє, уж од часу насельованя до тих крайох єст предавальнї и у наших местох.

Тарґовец найчастейше власнїк предавальнї, а купци жителє його часци валала, пол валала лєбо цалого валала, зависно од велькосци валала и числа таких дутянох. Патраци през историю, були часи кед, у Р. Керестуре були двоме тарґовци, а и таки часи кед их було дзешецраз вецей. У Руским Керестуре медзи двома войнами мал предавальню обуї и Бата зоз Борова, а були и часи кед, єдно число тарґовинских предавальньох було у составе Тарґовинского подприємства Слоґа зоз Кули.

Литература

Мирон Жирош, БАЧВАНСКО-СРИМСКИ РУСНАЦИ ДОМА И У ШВЕЦЕ 1745–2001, IV TOM (2004), боки 11,12 и 283