Wp/rsk/Василь Каменца
| Василь Каменца | |
|---|---|
| Народзени | 1869. |
| Умар | 22. априла 1901. (32) |
| Державянство | Угорске |
| Язик творох | русински, руски, мадярски |
| Школа | Учительска школа, Ужгород |
| Период твореня | 1889—1901. |
| Жанри | образованє, просвита,
музичне вихованє |
| Поховани | у Руским Керестуре |
Василь Каменца (* 1869—†22. април 1901), учитель, хороводитель, просвитни дїяч.
Биоґрафия
Бачкерестурски учитель Каменца у нас познати под двома менами як Владислав и Василь. У главних документох ше водзел як Василь. Спрам даяких податкох утвердзене же ше народзел 1869. року у валале Люта, тедишнї Ужгородски комитат. Як у основней так и у Ужгородскей учительскей школи Василь Каменца бул вше медзи найлєпшима школярами. Прето бул облюбени при професорох, алє и при товаришох бо каждому класному товаришови давал щиру помоц у ученю.
Школяр зоз Люти мал тиж окремну прихильносц ґу музики и шпиваню. Од дзецинства барз крашнє шпивал, а под час школованя научел вельо з музики и хорского шпиваня. То му оможлївело же шлєбодни хвильки вше препровадзовал з товаришами у шпиваню и граню. Василь Каменца барз добре грал на двох инструментох, на гушлї и виолончелу. Зоз пилну роботу упивал до себе знанє з музики, а окреме ше оспособйовал за водзене хору, бо бул свидоми же му тото знанє будзе потребне у учительскей роботи.
Каменца бул по природни весели и барз дружелюбиви. Лєгко установйовал контакти з каждим та ше так пошвидко упознал и барз зблїжел и з єдиним Бачваном у класи - Миколом Будинсковим. До конца школованя постали аж и найлєпши товарише. Од Миколи дознал у яких чежких условийох робела Бачкерестурска школа. Нєт сумнїву же товаришство з Миколом була главна причина, попри Каменцовей националней свидомосци котру здобул у школи, же на його поволанку пришол робиц як учитель до Бачкерестура. Ту му було и перше и остатнє роботне место, бо Василь Каменца бул хорйовити та мал кратки животни вик.
Велька помоц учительох зоз Горнїци
Каждого нового школского року до школи у Бачкерестуре ше уписовали вше вецей школяре. До обачлївого звекшаня школярох пришло од 1872. року кед зоз законом одредзене же дзеци од 6 до 12 рокох муша обовязково ходзиц до народней школи. Окрем того запровадзена и "повторна школа", три класи, до котрей мушели одредзених дньох у тижню ходзиц од 12 до 15 рокох хлапци, а од 12 до 14 рокох дзивчата. Спрам числа уписаних школярох Общество мушело обезпечиц вецей учальнї и учительок. Понеже тоти законски условия Общество (Одбор) конфесионалней (вирскей) школи нє могло витвориц, глєдало отверанє комуналней (валалскей) школи. У тедишнїм чаше анї члени Общества як анї вирнїки нє були свидоми цо валал траци з утаргованьом конфесионалней школи. Познейши историйни подїї отворели очи валалчаньом, кед наступели часи велькей мадяризациї, алє зробени гришки нє мож було виправиц.
У чаше утаргованя Бачкерестурскей конфесионалней школи 1888. у нєй були уписани 767 школяре. Школярох учели учителє Петро Кузмяк, Шандор Кузмяк и Осиф Ґубаш. Як помоцни учитель робел Михал Винай, начитани чловек з валалу.
Общество комуналней школи мушело ришиц проблеми котри пред тим нє могло звладац Общество конфесионалней школи. Уж на самим початку дійствованя 1889. року обезпечело два нови учальнї. Були то обични валалски хижи, а у нїх ище вше кажди школяр нє мал свойо шедзиско. Найвекши успих Общество вшелїяк посцигло зоз приводзеньом нових учительох до валалу. Так уж школского 1889/1890. року у школских записнїкох находзиме на мена Михайла Врабеля, Василя Каменци и Александра Кота[1]. Источасно з нїма почал робиц и Микола Будински (1870-1930) котри закончел учительску школу у Ужгородзе. Дзекуюци националней свидомосци учительох з Горнїци и їх порозуменя чежких школских обставинох у Бачкерестуре, валал достал потребне число школованих учительох. Окрем того и Микола Будински мал вальки уплїв, зоз Васильом Каменцом були парняки, на приход учительох з Горнїци. После того, Общество давало найвекшу увагу на обзпечованє основного учебнїка у тедишнїм чаше - букварки. Так у школи хаснована перша букварка Ласла Чопея, а под сам конєц 19. стороча и букварка Михайла Врабеля котри од 1897. року уж нє робел у Бачкерестуре.
Василь Каменца медзи найлєпшима учителями
У викладаню школскей науки Василь Каменца вше бул приклад другим учительом по порихтаносци за годзини. Мал окремну притоку у обходзеню зоз школярами як на годзинох так и у шлєбодних хвилькох. Праве його музична оспособеносц олєгчовала му роботу у класи. У школи Василь Каменца бул вше перши, а одходзел остатнї. Дочекал и випровадзел каждого свойого школяра. Знал за точносц и порядносц а мал прекрасни рукопис, яки нє мал анї єден просвитни роботнїк у школи. Його школяре на найлєгчейши способ доходзели до тирвацого знаня. То знали барз добре родичи и кед було можлївосци виберац та жадали же би їх дзецко ходзело до класи праве ґу ньому.
Од дакедишнїх школярох Василя Каменца було призначене вельо о нїм, вони указовали задовольство же им учитель бул Каменца. Окреме виношели податки о його дїялносци медзи младежу и старшима под час жимских мешацох. Василь Каменца нє бул лєм учитель школяром алє и народни просвититель. Отримовал преподаваня, радзел каждого хто совит глєдал од нього, же би посцигнул цо векши успих у ґаздованю. Бул добри познаватель польодїлства, статкарства, пчоларства... З єдним словом бул прави народни учитель, та прето и бул облюбени у народзе.
Любитель народней шпиванки и хорского шпиваня
У тедишнїм чаше учитель Василь Каменца бул, у музичним поглядзе, найвоздзвигнутша особа у валалє. Тото свойо знанє нє тримал лєм у себе алє го преношел и на других. Розвивал при своїх школярох, младежи та и при старших любов ґу нашей народней шпиванки, ґу хорскей шпиванки. У школи робел зоз школярским хором котри мал у составе 18 дзивчата и 22 хлапцох. После вельорочней роботи и числених наступох школярски хор бул познати у тим краю. Як коруна добрей роботи и значне припознанє його хору ушлїдзело 1896. року. Того року хор зоз Бачкерестура шпивал на отвераню шветовей вистави у Будапешту! О тей подїї дзечнє приповедали тедишнї шпиваче у хору, а з тим ше цешел валал, родичи, школа...
Друге польо на планє музичней дїялносци Василь Каменца мал у валалє на ширеню рускей народней шпиванки. Та и попри того же бул хорйовити вон нє чувал свойо здравє алє вельо робел з валалскима гудацми. Учел их шпивац и грац! Як педаґоґ бул свидоми того же з їх помоцу найшвидше посцигнє найлєпши успих. Тото цо од нього научели вони то такой уношели до народу и на тот способ зменшовани уплїв мадярских и сербских народних шпиванкох. Вон и сам складал стихи шпиванкох, у нїх найчастейше ошпивал даєдни валалски події, а на уж познати мелодиї. Дзекеди Василь Каменца давал и свойо власни мелодиї а гудаци вец грали и шпивали. Од Бачкерестурских гудацох научели и други гудаци з наших валалох, та ше так ширела и нова шпиванка.
Дїялносц учителя Василя Каменци описал и нєпознати народни шпивак у писнї О учительови Каменцови котру призначел у Бачкерестуре Володимир Гнатюк влєце 1897. року. Наводзиме лєм три характеристични стихи котри глаша:
- Керестурски пан учитель вола ше Каменца,
- То учитель добри, медзи людзми чесни,
- Добре учи дзеци тоти цо найвекши.
Нажаль, Василь Каменца нє засцигнул дац нашому народу шицко того цо знал и мал. Хоровал од єфтики, так же ґу концу живота, уж кед бул директор школи, його културна дїялносц ослабла. Бул свидоми своєй нєвилїчивей хороти и прето нїґда нє засновал фамилию зоз Наталку Джуньову, учительку, котра му була велька любов. То нє зробела анї вона бо ше нє одавала нїґда виполнююци так йому дате слово. Умар 22. априла 1901. року, у З2.року живота[2].
Його школски инспектор Никаз Ґраф з тей нагоди гварел же зоз Васильом Каменцом страцел єдного з найлєпших учительох у Бачбодрожским комитату.
На вични спомин свойому учительови його школяре и валалчанє поставели надгробни памятнїк. Василь Каменца жадал буц поховани медзи своїма у новим доме, гоч бул народзени на Горнїци.
Литература
- Тамаш, др Юлиян: Учителє у школи у Руским Керестуре 1753-1941, Руски Керестур, лїтопис и история (1745-1991), Месна заєднїца Руски Керестур, 1992, бок 412 .
- Дюра Варґа: Василь Каменца - прикладни културни роботнїк, МАК, число 8-9, рок XVI, авґуст-септембер 1987.