Wp/rki/အိုမရ်ဗင် အလ်ခတ္တာဗ်
အိုမရ် ဗင် အလ် ခတ္တာဗ်(Umar ibn al-khattab) (၅၈၆-၆၄၄)ရေမိုဟမ္မဒ်နောက်ဆက်ခံသည့် ခလီဖာ(Caliph/မူဆလင်ခေါင်းဆောင်)တိ အနက် ဒုတိယမြောက်ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ကာ မိုဟမ္မဒ်အလွန်တွင် တန်ခိုးအကြီးဆုံး နန့် အထက်မြက်ဆုံးရေ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလည်းဖြစ်ရေ။ သူခေါင်းဆောင်သည့် ၁၀နှစ်အတွင်းတွင် အာရပ်မူဆလင်ရို့ဧ့ ကြီးစိုးနိုင်မှု အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်ပြီး အကျယ်ပြန့်ဆုံးရေ ပိုင်နက်နယ်မြေကိုလည်း သိမ်းယူရဟိခရေ။
ဘဝအကျဉ်း
[edit | edit source]_by_mohammad_adil_rais.JPG)
အိုမာကို တမန်တော်မိုဟာမက် နန့်ခေတ်ပြိုင် ခရစ်နှစ် ၅၈၆ ဝန်းကျင်တွင်မွေးဖွားရေဟု ခန့်မှန်းကတ်ရေ။ မွေးဖွားရာအရပ်မှ မဒီနာတွင်ဖြစ်ရေ။ အစပိုင်းတွင် အယူဝါဒအသစ်ကို အကြီးအကျယ်ကန့်ကွက်သူ တစ်ဦးဖြစ်ခရာမှ ရုတ်ခြဉ်းပင် ထိုဘာသာကို အကြွင်းမဲ့ အားပီးထောက်ခံသူဖြစ်လာခရေ။ (ခရစ်ယာန်ဘာသာတွင် စိန့်ပေါလ် ဘာသာပြောင်းပုံနန့် ဆင်ဆင်တူရေ။)နောက်ပိုင်း မိုဟာမက်ဧ့ အယုံကြည်ရဆုံးရေ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်လာပြီး အကြံပီးသဖွယ်ပင် နီရာရလာရေ။ ဆက်ခံမည့်သူအား သတ်မှတ်ခြင်းမဟိသေးမှီ မိုဟာမက်ကွယ်လွန်ကေ အိုမာက မိုဟာမက်ဧ့ ရင်းနှီးရေ မိတ်ဆွေ၊ ယောက္ခမလည်းတော်စပ်သည့် အဘူဗက်ကာ ကိုဆက်ခံရန်ထောက်ခံခရေ။ သို့ဖြင့် အဘူဗက်ကာ မှာ ပထမဆုံး ကလစ်ဖ် ဖြစ်လာကေလည်း ၂နှစ်သာ အုပ်ချုပ်ကာ ကွယ်လွန်လားခကေလည်း အခြားခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအား ဆက်ခံရန် လျာထားနိုင်ခရေ။ ထိုသူမှာ မိုဟာမက်ဧ့ အခြားယောက္ခမ တစ်ဦးဖြစ်သည့် အိုမာပင်ဖြစ်ရေ။
အိုမာရာထူးရပြီးနောက် အရီးပါဆုံး နယ်ပယ်ချဲ့ထွင်သာသနာပြုသည့် အရီးကို ဦးစားပီးဆောင်ရွက်တော့ရေ။ ရှေးဦးစွာ ဘိုင်ဇန်တိုင်းအင်ပါယာ(Byzantine Empire) ကိုတိုက်ခိုက်ရေ။၆၃၆ ယောမုခ်(Yormuk)စစ်ပွဲတွင် ဘိုင်ဇန်တိုင်းတပ်တိကို အပြတ်အသတ်အနိုင်ရပြီး နောက် တစ်ဆက်တည်းပင် ဒမက်စကပ်စ်(Damascus) ကိုသိမ်းယူရေ။ နောက်၂နှစ်တွင် ဂျေရူးဆလင်လက်နက်ချအညံ့ခံရေ။၆၄၁တွင် ဘိုင်ဇန်တိုင်းလက်အောက်ဟိ ဆီးရီးယား နန့် ပါလက်စတိုင်း(အစ္စရီး) ဒေသတိကို သိမ်းယူကာ ဂနိတူရကီ နယ်နိမိတ်အတွင်းသို့ ဆက်လက်တိုက်ခိုက်ရေ။ အီဂျစ်ကို ၆၃၉တွင် ဘိုင်ဇန်တိုင်းအင်ပါယာဧ့ အခြားပိုင်နက်တစ်ခုဖြစ်သည့် အီဂျစ်သို့ ချီတက်ရေ။ သုံးနှစ်အကြာတွင် အီဂျစ်လည်း မူဆလင်ရို့ လက်အတွင်းကျရောက်ရရေ။
အရှေ့ဘက်ဟိ ပါရှရို့ဧ့ ဆက်စနစ်အင်ပါယာ ကိုမူ အိုမာမတိုင်မှီကပင် စတင်တိုက်ခိုက်နေခကေလည်း အမှန်တကယ် အောင်မြင်ရေမှာ အိုမာလက်ထက်ဖြစ်သည့် ၆၃၇တွင်မှဖြစ်ရေ။ ၆၄၁တွင် အနိုင်အရှုံး ထင်ယှားနေပြီဖြစ်ကာ နောက်တစ်နှစ်အကြာတွင် ဆက်စနစ်အင်ပါယာဧ့ ဧကရာဇ်တပ်ကို အပြီးတိုင်ချေမှုန်းနိုင်ရေ။ ၆၄၄တွင် မဒီနာ၌ဟိနီစဉ် ပါရှကျွန်တစ်ယောက်က လုပ်ကြံအနိန်နန့် ကွယ်လွန်ရေ။
မကွယ်လွန်မှီ ရာထူးဆက်ခံရန် ပုဂ္ဂိုလ်ရွီးချယ်ဖို့ရာအတွက် ခြီာက်ဦးအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကို ဖွဲ့ပြီး ဆက်ခံသူရွီးချယ်ရန် မှာကြားခအနိန်နန့် သူကွယ်လွန်ကေ တတိယမြောက် ကလစ်ဖ်အဖြစ် အော့သ်မန်(Othman)(ရာထူးကာလ ၆၄၄-၆၅၆)ကို ရွီးချယ်ခကတ်ရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့် အိုမာ ကွယ်လွန်ကေလည်း အာရပ်ရို့ရေ အနောက်ဘက်တွင် မြောက်အာဖရိက သို့လည်းကောင်း ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ပါရှ(အီရန်) နယ်မြေကုန်သရွှေ့ကို လည်းကောင်း သိမ်းပိုက်နိုင်ကတ်ရေ။
အရည်အချင်းတိ
[edit | edit source]မူဆလင်ရို့အတွက် တမန်တော်မိုဟာမက် ရေအကြီးကျယ်ဆုံးရေ လှုံဆော်အားပီးသူဖြစ်ကေ အမှန်တကယ် အားပီးသည့်အတိုင်း နယ်ပယ်တိကို ရဟိအောင်စွမ်းဆောင်ခသူမှာ အိုမာဖြစ်ရေ။ အိုမာဧ့ ခေါင်းဆောင်မှုစွမ်းရည်ကြောင့် သာမက သိမ်းပိုက်နယ်ပယ်တိအတွင်း မူဆင်အာရပ်ရို့ တန်ခိုးကြီးစီရန်၊ တည်မြဲနေစီရန် နန့် ဘာသာရီးဆောင်ရွက်ချက်တိ မှာ အထူးပင် အောင်မြင်ရေဟုဆိုနိုင်ရေ။ သိမ်းပိုက်နယ်မြေတိတွင် အာရပ်ရို့ကို အကြီးအကဲ၊အခွင့်ထူးခံအဖြစ်ထားပြီး ဒေသခံတိက ညွှတ်တွားရရေ။ အခွန်ဆက်သရရေ။ သို့ဖြင့် ဂနိအခါတွင် အာရပ်ရို့သိမ်းပိုက်ခသမျှရေ နယ်ပယ်တိတွင် အီရန်မှအပ ကျန်ဒေသတိုင်းပြည်တိရေ အလွန်မှ အာရပ်ဆန်လားပြီး အာရပ်ယဉ်ကျေးမှုကို အရိုးစွဲလက်ခံကျင့်သုံးနေကတ်ရေ။
ရည်ညွှန်းကိုးကား
[edit | edit source]- ကျော်စွာ၁၀၀- ဒေါက်တာသန်းထွန်း