Wp/rki/ဗဟိုအယူဝါဒ
မော်လီကျူးဇီဝဗေဒတွင် ဗဟိုအယူဝါဒရေ DNA မှ RNA သို့ ပရိုတင်းသို့ မျိုးဗီဇဆိုင်ရာ အချက်အလက်စီးဆင်းမှုကို သရုပ်ဖော်ရေ။ ၎င်းကို DNA အတွင်းဟိ အချက်အလက်တိကို လုပ်ဆောင်နိုင်ရေ ထုတ်ကုန်အဖြစ် ပြောင်းလဲသည့် လုပ်ငန်းစဉ်အဖြစ် သတ်မှတ်ရေ။
DNA တစ်ခုတွင်ပါဟိရေအချက်အလက်တိရေ ပရိုတင်းတိအားလုံးကို ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းရန် မဟိမဖြစ်လိုအပ်ပြီး RNA ရေ ribosomes မှတဆင့် သတင်းအချက်အလက်တိကို သယ်ဆောင်ပီးသည့် messenger တစ်ခုအနီဖြင့် လုပ်ဆောင်ရေဟု အကြံပြုထားရေ။
Central Dogma အဓိပ္ပါယ်
[edit | edit source]“Central dogma ရေ မျိုးရိုးဗီဇအချက်အလက်တိမှ DNA မှ RNA သို့ စီးဆင်းပြီး အလုပ်လုပ်နိုင်ရေ ထုတ်ကုန်ပရိုတင်းကို ဖန်တီးသည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ရေ ။ “
Central dogma ရေ ဆဲလ်တိဟိ မျိုးရိုးဗီဇအချက်အလက်စီးဆင်းမှုကို သရုပ်ဖော်ခြင်း၊ DNA ကူးယူခြင်း နန့် RNA အတွက် ကုဒ်သွင်းခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်နန့် ပရိုတင်းတိအတွက် နီာက်ထပ် RNA ကုဒ်တိကို ဘာသာပြန်ခြင်းဖြင့် ဖော်ပြရေ။
အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုဧ အစီအစဉ်သဘောတရားကို မူဘောင်အားဖြင့် နားလည်နိုင်ရေ။ အသုံးအတိဆုံးတွင် biopolymers ပါဝင်ရေ။ biopolymers ဧ အဓိက အမျိုးအစားတိတွင် ပရိုတင်းတိ၊ RNA နန့် DNA တိ ပါဝင်ပြီး ယေဘူယျ လွှဲပြောင်းမှု၊ နာမည်မသိ လွှဲပြောင်းမှုတိနန့် အထူးလွှဲပြောင်းမှုတိအဖြစ် ပိုင်းခြားထားရေ။
ဓာတ်ခွဲခန်းတွင် အထူးလွှဲပြောင်းမှုတိရေ ထူးခြားသည့်ကိစ္စရပ်တွင် ဖြစ်ပေါ်ပါရေ။ အထွေထွေ လွှဲပြောင်းမှုရေ ဆဲလ်အားလုံးနီးပါးတွင် ဖြစ်ပေါ်ရေ။ ၎င်းရေ စာသားမှတ်တမ်းနန့် ဘာသာပြန်ခြင်းမှတစ်ဆင့် ပုံမှန်သတင်းအချက်အလက်စီးဆင်းမှုကို ဖော်ပြရေ။ နာမည်မသိအပြောင်းအရွှေ့တိ မည်သည့်အခါမျှ ဖြစ်ပေါ်မည်မဟုတ်ဟု ဆိုရေ။
DNA ကြိုးအသစ်တိကို မိဘ DNA ကြိုးမျှင်တစ်ခုဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားပြီး နီာက်တစ်ခုရေ အသစ်ပေါင်းစပ်ထုတ်လုပ်ထားရေ၊ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်ကို semiconservative DNA ပွားခြင်းဟုခေါ်ရေ။
Central Dogma ခြေလှမ်းတိ
[edit | edit source]Transcription ရေ အချက်အလက်တိကို DNA ကြိုးမျှင်တစ်ခုမှ RNA သို့ RNA Polymerase အင်ဇိုင်းဖြင့် လွှဲပြောင်းပီးသည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ရေ။ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်ကို ဖြတ်သန်းသည့် DNA ကြိုးရေ မြှင့်တင်ပီးသူ၊ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ ဗီဇနန့် terminator ဟူ၍ အပိုင်းသုံးပိုင်းပါဝင်ရေ။
RNA ကို ပေါင်းစပ်သည့် DNA ကြိုးကို ပုံစံခွက်ကြိုးမျှင်ဟုခေါ်ပြီး အခြားကြိုးကြိုးကို coding strand ဟုခေါ်ရေ။ DNA-မှီခို RNA polymerase ရေ မြှင့်တင်သူနန့် ချိတ်ဆက်ပြီး 3′ မှ 5′ ဦးတည်ချက်တွင် ပေါ်လီမာကို ဓါတ်ပြုရေ။
terminator sequence ချဉ်းကပ်လာရေနန့်အမျှ၊ ၎င်းရေ အသစ်ထုတ်လုပ်ထားရေ RNA ကြိုးကို ရပ်ဆိုင်းကာ ထုတ်ပီးရေ။ အသစ်ထွက်ဟိထားရေ RNA ကြိုးရေ စာသားမှတ်တမ်းပြုပြီးနီာက် ပြုပြင်မွမ်းမံမှုတိ ထပ်မံလုပ်ဆောင်ရေ။
ဘာသာပြန်ခြင်း
[edit | edit source]ဘာသာပြန်ခြင်းဆိုရေမှာ တိကျရေပရိုတင်းတိအတွက် RNA ကုဒ်တိပီးသည့် လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ရေ။ ၎င်းရေ စွမ်းအင်လိုအပ်သည့် တက်ကြွရေ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်ရေ။ ဒေစွမ်းအင်ကို အားသွင်းထားသည့် tRNA မော်လီကျူးတိမှ ပီးဆောင်ရေ။
Ribosomes ရေ ဘာသာပြန်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို စတင်ရေ။ ribosomes တိတွင် ပိုကြီးရေ subunit နန့် သိမ်းငယ်ရေ subunit တိပါဝင်ရေ။ တစ်ဖန် ပိုကြီးရေ subunit တွင် လုံလောက်ရေ စွမ်းအင်သုံးစွဲမှုဖြင့် peptide နှောင်ကြိုးကို လုံလောက်စွာ ထားဟိနိုင်ရေ tRNA မော်လီကျူးနှစ်ခု ပါဝင်ပါရေ။
mRNA ရေ ပိုကြီးရေ subunit တွင်ဟိရေ complementary codon ဧ tRNA မော်လီကျူးတိဖြင့် ဆုပ်ကိုင်ထားသည့် သိမ်းငယ်ရေ subunit သို့ ဝင်ရောက်ရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့်၊ codons နှစ်ခုအား တစ်ခုနန့်တစ်ခု နီးကပ်စွာထားဟိကာ tRNA မော်လီကျူးနှစ်ခုဖြင့် ချုပ်ကိုင်ထားပြီး ၎င်းရို့ကြားတွင် peptide နှောင်ကြိုးကို ဖွဲ့စည်းရေ။ ဒေလုပ်ငန်းစဉ်ရေ ထပ်ခါထပ်ခါဖြစ်သပိုင်၊ အမိုင်နိုအက်ဆစ်တိဧ ရှည်လျားရေ polypeptide ကွင်းဆက်တိကို ပေါင်းစပ်ထားပါရေ။
မျိုးရိုးဗီဇကုဒ်
[edit | edit source]မျိုးရိုးဗီဇကုဒ် တွင် RNA မှထုတ်လုပ်ရေ ပရိုတင်းအချက်အလက်တိပါဟိရေ။ အခြီခံအားဖြင့် nucleotides သုံးခုနန့် နိုက်ထရိုဂျင်နိုက်ထရိုဂျင်အောက်ခံ လေးခု ဟိပြီး အမိုင်နိုအက်ဆစ်တစ်ခုအတွက် ကုဒ်ပီးသည့် triplet codon ကို စုပေါင်းဖွဲ့စည်းရေ။ ယင်းချင့်ကြောင့်၊ ဖြစ်နိုင်ရေ အမိုင်နိုအက်ဆစ် အရေအတွက်မှာ 4 x 4 x 4 = 64 အမိုင်နိုအက်ဆစ်တိဖြစ်ရေ။ သဘာဝအတိုင်းတည်ဟိနီရေ အမိုင်နိုအက်ဆစ် 20 ဟိပါရေ။
မျိုးရိုးဗီဇကုဒ်ပျက်ယွင်း။ အမိုင်နိုအက်ဆစ်တဖဲ့ချေကို codon တစ်ခုထက်ပို၍ ကုဒ်လုပ်ထားသည့် မျိုးဗီဇကုဒ်ဧ အင်္ဂါရပ်တိဖြင့် သျှင်းပြထားရေကြောင့် ၎င်းရို့ကို ယိုယွင်းလားစီပါရေ။ သီးခြားအမိုင်နိုအက်ဆစ်တစ်မျိုးတည်းအတွက် codon ကုဒ်တစ်ခုစီနန့် ကုဒ်တိရေ သက်ဟိအမျိုးအစားမခွဲခြားဘဲ တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြစ်ရေ။
ကော်ဒွန် 64 ခုတွင် 3 ရေ ကူးယူခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်ကို ရပ်တန့်စီသည့် ရပ်ထားရေ ကွန်ဒွန်ဖြစ်ပြီး ကော်ဒွန်တိထဲမှ တစ်ခုရေ မက်သီယွန်နီအတွက် AUG coding ဖြစ်သည့် အစပျိုး codon တစ်ခုဖြစ်ရေ။