Wp/rki/ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး
ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ဆိုရေမှာ "လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ အသင်းအဖွဲ့တိ၊ ပြည်သူပိုင်နန့် ပုဂ္ဂလိကပိုင်၊ လူမှုအစု နန့် တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီဧ စနစ်ကျရေ အားထုတ်ကြိုးပမ်းမှု နန့် ကြိုတင်အသိပီးထားရေ ရွေးချယ်မှုတိ မှ တဆင့် ရောဂါတိကို တားဆီးခြင်း၊ လူ့သက်တမ်းကို ရှည်စေခြင်းနန့် ကျန်းမာရီး မြှင့်တင် ခြင်းရို့ ဖြစ်စေသည့် သိပ္ပံနန့် ဝိဇ္ဇာပညာဖြစ်ရေ။ " (1920,C.E.A. Winslow) ဒေအရာရေ ပြည်သူလူထု ကျန်းမာရီး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းပေါ်တွင် အခြေခံရေ လူထုဧ အလုံးစုံကျန်းမာရီးကို ခြိမ်းခြောက်မှု တိ နန့် သက်ဆိုင်ရေ။ မေးခွန်းအမေးခံရမည့် လူဦးရေရေ လက်တစ်ဆုပ်စာမျှဟိရေ အနည်းစု သို့မဟုတ် တိုက်ကြီးတိတွင် နီထိုင်ကတ်သူတိကဲ့သို့ အတိစု (ဥပမာ ကမ္ဘာအနှံ့ဖြစ်ပွားရေ ရောဂါဖြစ်ရပ်) ဖြစ်နိုင် ရေ။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးကို ထုံးစံအားဖြင့် ရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားပုံကို လိလာခြင်းဆိုင်ရာ ပညာရပ်၊ သက်ဟိနန့် ဆိုင်ရေ စာရင်းဇယားတိ နန့် ကျန်းမာရီးဝန်ဆောင်မှုတိ ဟူ၍ ပိုင်းခြားထားရေ။ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ဆိုင်ရာ၊ လူမှုရီး၊ အပြုအမူပိုင်းဆိုင်ရာ နန့် လုပ်ငန်းခွင်ကျန်းမာရီး ရို့ရေလည်း အရီးပါရေ ကဏ္ဍ အခွဲတိ ဖြစ်ရေ။
ထင်ရှားရေ သွင်ပြင်လက္ခဏာ
[edit | edit source]ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးဧ ထင်ရှားရေ သွင်ပြင်လက္ခဏာ 2 ရပ်မှာ-
- ၎င်းရေ ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ ကုသသည့် ကဏ္ဍ အစား တားဆီးသည့်အပိုင်းနန့် ပတ်သက်ဆက်နွယ်ရေ။
- ၎င်းရေ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းအဆင့် ကျန်းမာရီးကိစ္စတိ အစား လူဦးရေအဆင့်နန့် ပတ်သက်ဆက်နွယ်ရေ။
ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းဧ အာရုံစိုက်မှုမှာ ရောဂါတစ်ခုကို ကုသမည့်အစား ဝေဒနာအခြေအနီတိကို စောင့်ကြည့်ခြင်းနန့် ကျန်းမာစေမည့်အပြုအမူတိကို မြှင့်တင်ပီးခြင်းမှတဆင့် တားဆီးရန် ဖြစ်ရေ။ ထိုလှုပ်ရှားမှုတိအပြင် ကူးစက်ရောဂါ တစ်ခုဖြစ်ပွားနီစဉ် အတွင်းကဲ့သို့ရေ အခြေအနီတိစွာရို့တွင် ထိုရောဂါကို တားဆီးရန်အတွက် အရီးပါကောင်းပါလိမ့်မည်။ လက်ကိုဆီးကြောခြင်း၊ ကာကွယ်ဆီးထိုးခြင်း အစီအစဉ်တိနန့် ကွန်ဒုံးတိ ဖြန့်ဝေခြင်းရို့ရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးစီမံချက်တိဧ ဥပမာတိ ဖြစ်ရေ။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးဧ ရည်မှန်းချက်မှာ ရောဂါတိကို တားဆီးခြင်းနန့် ကုသခြင်းမှတဆင့် အသက်ပေါင်းတိစွာကို ကယ်တင်ရန်ဖြစ်ရေ။ ကုလသမဂ္ဂဧ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရီးအဖွဲ့မှ ကျန်းမာခြင်းကို" ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနန့် လူမှုရီးသုခ ပြီးပြည့်စုံရေအခြေအနီတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ရောဂါ သို့မဟုတ် အိုမင်းမစွမ်းခြင်းရို့ ကင်းမဲ့ခြင်းမျှသာ မဟုတ်ပါ " ဟု အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုရေ။
ဦးတည်ချက်တိ
[edit | edit source]ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ခြင်းဧ အာရုံစိုက်မှုမှာ ရောဂါတစ်ခုကို ကုသမည့်အစား ဝေဒနာ အခြေ အနီတိကို စောင့်ကြည့်ခြင်းနန့် ကျန်းမာစေမည့်အပြုအမူတိကို မြှင့်တင်ပီးခြင်းမှတဆင့် တားဆီးရန် ဖြစ် ရေ။ ထိုလှုပ်ရှားမှုတိ အပြင် ကူးစက်ရောဂါ ဖြစ်ပွားခြင်း သို့မဟုတ် အစာ သို့မဟုတ် ရေပီးဝေခြင်း ရို့ကို ညစ်ညမ်းစေခြင်း ရို့ကဲ့သို့ရေ အခြေအနီတိတွင် ရောဂါကို ကုသခြင်းရေ အခြားသို့ ၎င်းရောဂါ ပျံ့နှံ့ခြင်း ကို တားဆီးရန် အတွက် အရီးပါနိုင်ရေ။ ကာကွယ်ဆီး ထိုးခြင်း အစီအစဉ်တိနန့် ကွန်ဒုံးတိ ဖြန့်ဝေခြင်း ရို့ရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးစီမံချက်တိဧ ဥပမာတိဖြစ်ရေ။
တိုင်းပြည်အတိစုတွင် ပြည်တွင်းကျန်းမာရီးကိစ္စတိကို တုံ့ပြန်ရန်အတွက် ၎င်းရို့ဧ ကိုယ်ပိုင်အစိုးရ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အေဂျင်စီတိဟိရေ။ ၎င်းအေဂျင်စီတိကို တစ်ခါတစ်ရံ ကျန်းမာရီးဝန်ကြီးဌာန ဟု သိဟိ ကတ်ရေ။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးပဏာမခြေလှမ်းတိဧ ရှေ့တန်း မှ ဆောင်ရွက်သူတိမှာ ပြည်နယ် နန့် ဒေသတွင်း ကျန်းမာရီးဌာနတိ ဖြစ်ရေ။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ဆီးမှူးချုပ် ဦဆောင်ရေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်း (PHS) နန့် အက်တလန်တာ တွင် ရုံးချုပ် အခြေစိုက် ရေ ရောဂါထိန်းချုပ်ရီးနန့် ကာကွယ်တားဆီးရီးဌာန ရို့ရေ ၎င်းရို့ဧ အမျိုးသားရီးတာဝန်တိအပြင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာကျန်းမာရီး လှုပ်ရှားမှုတိစွာရို့ ၌ပါဝင် ပတ် သက်ကတ်ရရေ။
ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတိ နန့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတိ အကြားတွင် ကျန်းမာရီးစောင့်ရှောက်မှု
[edit | edit source]ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတိ နန့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတိ အကြားတွင် ကျန်းမာရီးစောင့်ရှောက်မှု နန့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ပဏာမ အစီအစဉ်တိကို ရယူခံစားခွင့် အခွင့်အလမ်းမှာ ကြီးမားရေ ကွာဟချက် တစ်ရပ် အဖြစ်ဟိရေ။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတိ တွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အခြေခံဆောက်အအုံတိမှာ ပုံဖော်နီဆဲဖြစ်ရေ။ အခြေခံဆီးဝါးကုသ စောင့်ရှောက်ခြင်း အဆင့်နန့် ရောဂါတားဆီးခြင်းကို ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ပီးရန်ကေ မှ လုံလောက်ရေ လိကျင့် သင်ကြားထားသည့် ကျန်းမာရီး အလုပ်သမားတိ သို့မဟုတ် ငွေကြေး အရင်းအမြစ်တိ မဟိနိုင်ပါ။ ရလဒ်အားဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံတိတွင် ရောဂါနန့် အသေအပျောက်နှုန်း အတိစုရေ အလွန်အမင်း ဆင်းရဲခြင်းမှ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်ရေ။ ဥပမာ- အာဖရိကန်အစိုးရတိစွာ ရို့ရေ တစ်နှစ်ကေ လူတစ်ဦး အတွက် ကျန်းမာရီးစောင့်ရှောက်မှု အဖြစ် အမေရိကန်ဒေါ်လာ 10 အောက်လျော့နည်းပြီး သုံးစွဲကေလည်း အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ဖယ်ဒရယ် အစိုးရရေ 2000 ခုနှစ်တွင် လူတစ်ဦးကေ ခန့်မှန်းချေအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ 4,500 သုံးစွဲ ခရေ။ဧရောဂါအတိအပြားရေ ရိုးသျှင်းပြီး၊ ဆီးကုခြင်း မဟုတ်သည့် နည်းလမ်းတိမှ တဆင့်တားဆီးနိုင်ရေ။ ဥပမာ- လက်ဆီးခြင်း ဖြစ်သည့် ရိုးသျှင်းရေ အပြုအမူရေ ကူးစက်တတ်ရေ ရောဂါတိကို တားဆီးပီး နိုင်ကြောင်း သုတေသနတစ်ခုမှ ပြသခရေ။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲကမ္ဘာ နန့် ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတိတွင် ဒေသခံကျန်းမာရီး စနစ်တိနန့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အစိုးရမဟုတ်ရေ အဖွဲ့အစည်းတိ မှတဆင့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးရေ ရောဂါ တားဆီးရီး ကြိုးစားအားထုတ်မှုတိတွင် အရီးပါရေအခန်းမှ ပါဝင်ရေ။
ဒေပညာရပ်နယ်ပယ်နန့် သက်ဆိုင်ရေ အဓိက ဘွဲ့လွန်အတတ်ပညာဆိုင်ရာ ဘွဲ့နှစ်ခုမှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး မဟာဘွဲ့ (MPH) သို့မဟုတ် (ပို၍ရှားပါးရေ) ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ပါရဂူဘွဲ့(DrPH) ရို့ဖြစ်ရေ။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ သုတေသနပြုသူအတိအပြားရေ ၎င်းရို့အထူးပြုသည့် ပညာရပ်နယ်ပယ် တွင် ပါရဂူဘွဲ့တိ (PhDs) ကို ရဟိထားကတ်ပြီး ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးအစီအစဉ် အချို့ရေ ညီမျှရေ သိပ္ပံပညာရပ်ဆိုင်ရာ ပါရဂူဘွဲ့ ကို အစားပီးအပ်ကတ်ရေ။
မျက်မှောက်ခေတ် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး
[edit | edit source]၂၀ ရာစုနှစ် တစ်လျှောက်လုံးတွင် ဖွံ့ဖြိုးပြီးကမ္ဘာအတွင်း၌ ကူးစက်ရောဂါတိ ပျံ့နှံ့မှုရေ ကျဆင်းလာရေ နန့် အမျှ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးရေ နာတာရှည်ရောဂါတိဖြစ်ရေ ကင်ဆာရောဂါနန့် နှလုံးရောဂါတိအပေါ် တွင် စတင်၍ ပိုမိုအာရုံစိုက်လာရေ။ ကိုယ်ခန္ဓာ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုအပေါ်တွင် အလီးထားခြင်းမှာ ပြန် လည် အသက်သွင်းခြင်းခံရရေ။ အမေရိကတွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး လုပ်သားဖြစ်သူ ဒေါက်တာ ဆာရာ ဂျိုစဖင်း ဘေကာ (Dr.Sara Josephine Baker) ရေ ကာကွယ်တားဆီးရီးနည်းလမ်းတိကို အသုံးပြု၍ အချေအသေအပျောက်နှုန်းကို ကျဆင်း စေခရေ။ သူမရေ နယူးယော့(ခ်) မြို့တော်ဟိ ဆင်းရဲသူ၊ဆင်းရဲသားရို့ဧ အချေတိ ကျန်းမာရီးအတွက် အစီအစဉ်တိစွာကို အစပြုခရေ။ ဒေါက်တာ ဘေကာ (Dr. Baker) ရေ သူနာပြု အဖွဲ့ တိကို ဦးဆောင်၍ ဟဲလ်ကစ်ချမ်း နီရာတစ်ဝိုက် (Hell's Kitchen) ဧ လူထူထပ်ရေ ရပ်ကွက်တိသို့ လားရောက်ပြီး မိခင် တိအား သူရို့ဧအချေတိကို မည်သို့အဝတ်အစားလဲပီးရန်၊ ကျွေးမွေးရန်နန့် ရီချိုးပီးရန်ရို့ကို သင်ကြား ပီးခရေ။ ပထမကမ္ဘာစစ် ပြီးနောက်တွင် တိုင်းပြည်အတိအပြားရေ အချေ အသေအပျောက်နှုန်းကို လျော့ချရန် သူမဧ ဥပမာကို လိုက်နာဆောင်ရွက်ကတ်ရေ။ ၂၀ ရာစုအတွင်းတွင် ပျမ်းမျှလူ့သက်တမ်း တဟိန်ထိုး တိုးမြင့်လာခြင်းရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးဧ အောင်မြင် ဖြစ် ထွန်းမှုတိကြောင့်ဟု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ယုံကြည်လက်ခံထားကတ်ရေ။ ထိုအောင်မြင် ဖြစ်ထွန်းမှုတိမှာ ကာကွယ်ဆီးထိုးခြင်း အစီအစဉ်တိနန့် ကူးစက်ရောဂါ ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ မော်တော်ယာဉ်နန့် လုပ်ငန်းခွင် အန္တရာယ် ကင်းသျှင်းရီးကဲ့သို့ရေ အန္တရာယ်ကင်းသျှင်းရီး ပေါ်လစီတိ၊ တိုးတက်လာရေ မိသားစု စီမံကိန်း၊ ရေက်ရီ တွင် ဖလူအိုရိုက်(ဒ်) ဒြပ်ပေါင်းကို ရောထည့်ပီးခြင်း၊ ဆီးလိပ်ငွေ့ကင်းစေရေ စီမံချက်တိနန့် နာတာရှည်ရောဂါ တိကို ကျဆင်းစေသည့် အစီအစဉ်တိရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ထိုကာလအတွင်းတွင် ဖွံ့ဖြိုးဆဲကမ္ဘာရေ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကာကွယ်တားဆီးနိုင်ရေ ကူးစက်ရောဂါတိ ကြောင့် ဒုက္ခခံစားနီရဆဲဖြစ်ပြီး အဟာရဓာတ်မပြည့်ဝခြင်းနန့် ဆင်းရဲမှုရို့ကြောင့် ပိုမိုဆိုးရွားစေရေ။ မျက်နှာ ဖုံး သတင်းခေါင်းကြီးပိုင်းတိရေ နိ့စဉ် လူမှုအဖွဲ့အစည်းရင်ဆိုင်နီရရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ကိစ္စတိကို ဆက်လက်တင်ပြနီဆဲဖြစ်ရေ- SARS ကဲ့သို့ရေ ပေါ်ထွက်လာသည့် ကူးစက်ရောဂါတိ- ၎င်းရောဂါရေ တရုတ်ပြည်မှ ကနေဒါ) နန့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု သို့ ကူးစက်လားရေ (တရုတ်ပြည်ဧ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ကိုကြည့်ပါ)၊ Medicare (မယ်(လ်)ဒီကဲ)- ကဲ့သို့ရေ အတိပြည်သူဆိုင်ရာ အစီအစဉ်တိအောက်ဟိ ဆီးအညွှန်းစာဖြင့် ဝယ်ယူရသည့်ဆီးဝါးအကျိုးခံစားခွင့်တိ၊ လိင်မတူ ကာမဆက်ဆံ သည့် ငယ်ရွယ်ရေအမျိုးသမီးတိတွင် HIV-AIDS ဖြစ်ပွားမှု တိုးမြင့်လာခြင်းနန့် တောင်အာဖ ရိက တွင် ၎င်းရောဂါဖြစ်ပွားမှုပျံ့နှံ့ခြင်း၊ အချေအရွယ် အဝလွန်ခြင်း တိုးမြင့်လာခြင်းနန့် အချေသူငယ်တိအကြား တွင် တစ်ပါတည်းဖြစ်ရေ အမျိုးအစား II ဆီးချိုရောဂါ တိုးမြင့်လာခြင်း၊ ဆယ်ကျော်သက်အရွယ် ကိုယ်ဝန် ဆောင်ခြင်းဧ အကျိုးသက်ရောက်မှုနန့် 2004 ဆူနာမီ နန့် 2005 ကတ်ထရီနာ ဟာရီကိန်း နန့် ဆက်နွယ်လျက်ဟိရေ ဖြစ်ပွားနီဆဲဖြစ်သည့် လူမှုရီး၊ စီးပွားရီးနန့် ကျန်းမာရီး ဘေး ဒုက္ခတိ ရို့ဖြစ်ရေ။ ထိုအရာတိအားလုံးရေ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနီရေ ပြည်သူ့ ကျန်းမာရီး စိန်ခေါ်မှု တိဖြစ်ရေ။
ပြည်သူလူထုကျန်းမာရီး နယ်ပယ်
[edit | edit source]၁၉၈၀ ခုနှစ်ဦးပိုင်းတိကတည်းက ကြီးထွားလာရေ ပြည်သူလူထုကျန်းမာရီး နယ်ပယ်ရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အာရုံ စိုက်မှုအား တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းဧ အပြုအမူတိနန့် အန္တရာယ်ဟိနိုင်သည့် အချက်အလက်တိ မှ မညီမျှမှု၊ ဆင်းရဲမှုနန့် ပညာရီးကဲ့သို့ရေ လူထုအဆင့်ကိစ္စတိဆီသို့ ချဲ့ထွင်ခရေ။ မျက်မှောက်ခေတ် ပြည်သူ့ကျန်းမာ ရီးရေ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီဧ အပြုအမူပြောင်းလဲခြင်း အတွက် ထောက်ခံအားပီးသည့်အစား လူသားထုတစ်ရပ်အတွင်း ကျန်းမာရီးကို အဆုံးအဖြတ်ပီးသည့် အရာတိကို ပြောဆိုခြင်းနန့် ပတ်သက် လိဟိရေ။ ကျွန်ုပ်ရို့ဧကျန်းမာရီးကို ကျွန်ုပ်ရို့နီထိုင်သည့် နီရာ၊ မျိုးရိုးဗီဇ၊ကျွန်ုပ်ရို့ဧ ဝင်ငွေ၊ ပညာရီးအခြေအနီနန့် ကျွန်ုပ်ရို့ဧလူမှုရီးဆက်သွယ်မှုတိ အပါအဝင် အခြေခံအကြောင်းတိစွာ မှ သက်ရောက်မှုဟိကြောင်း အသိ အမှတ်ပြုခြင်းခံရပြီး- ၎င်းရို့အား "ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ လူမှုရီး အဆုံးအဖြတ်တိ" ဟု သိဟိကတ်ရေ။ ကျန်းမာ ရီးဆိုင်ရာ လူမှုရီးပြောင်းလဲနှုန်းရေ လူမှုအဖွဲ့အစည်းကို ရိုက်ခတ်လှုပ်ရှားပြီး၊ အဆင်းရဲဆုံးရေ လူတိ ရေ ယေဘုယျအားဖြင့် အဆိုးဝါးဆုံးရေ ကျန်းမာရီးအခြေအနီကို ခံစားရရေ။ ယကေလည်း အ လယ်အလတ် အတန်းအစားတွင်ဟိရေ လူတိကေမှ ပို၍မြင့်မားရေ လူမှုအလွှာအတွင်းဟိ လူအတိထက် ပိုမိုဆိုးဝါးရေ ကျန်းမာရီးရလဒ်တိကို ယေဘုယျအားဖြင့် ရဟိကတ်ရေ။ အသစ်ဖြစ်ရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ရေ သာတူညီမျှဖြစ်ရေနည်းဟန်ဖြင့် ကျန်းမာရီးကိုတိုးတက်စေမည့် လူအတိစုကို အခြေခံရေမူဝါဒတိ အတွက် ထောက်ခံပြောဆိုခြင်းဖြင့် ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ မညီမျှမှုတိကို ရှာဖွေ၍ အမည်တပ်ပြောဆိုရေ။
ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အစီအစဉ်တိ
[edit | edit source]
ဂနိမျက်မှောက်ခေတ်တွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးအတွက် အစိုးရ ရန်ပုံငွေရေ ဆီးဝါးတိအတွက်နန့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ယေဘုယျအားဖြင့် သိသိသာသာလျော့နည်းပြီး ရဟိကေလည်း ရောဂါဖြစ်ပွားမှု ပမာဏ၊ မသန်မစွမ်းဖြစ်ခြင်းနန့် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်ခြင်းဧ သက်ရောက်မှုတိကို လျော့ချရာတွင် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အစီအစဉ်တိ ဧအရီးပါပုံကို အစိုးရအတိစုမှ အသိအမှတ်ပြုကတ်ရေ။ မကြာသိမ်းမီနှစ်တိအတွင်းက ကာကွယ်ဆီးထိုးသည့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အစီအစဉ်ရေ နှစ်ထောင်ပေါင်းတိစွာ လူသားထုတစ်ရပ်လုံးကို ဒုက္ခပီးနီသည့် ရောဂါတစ်ရပ်ဖြစ်သည့် ဝက်သက်ရောဂါကို အမြစ်ဖြတ်ခြင်း အပါအဝင် ကျန်းမာရီး အဆင့်တိုး မြင့်ရာ၌ မယုံကြည်နိုင်လောက်အောင် တိုးတက်မှုအဟိန်တိ ရဟိခရေ။
လောလောဆယ်တွင် ကမ္ဘာကြီးမှ ရင်ဆိုင်နီရရေ အရီးပါသည့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး ကိစ္စတစ်ရပ်မှာ ခုခံအားကျဆင်းမှုရောဂါ(HIV/AIDS)ဖြစ်ရေ။ ပဋိဇီဝဆီးတိကို ခံနိုင်ရည် ဟိခြင်း မှာ အခြားရေ အဓိက အလေးထားစရာ တစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး အဆုတ်နာရောဂါ (TB)ကဲ့သို့ရေ ရောဂါတိကို တစ်ကျော့ပြန်လည်၍ ခေါင်းထောင်ထလာခြင်းကို ဦးတည်စေရေ။ အခြားရေ အရီးပါသည့် ပြည်သူ့ကျန်းမာရီး အလေးထားစရာတစ်ရပ်မှာ ဆီးချိုရောဂါဖြစ် ရေ။ 2006 ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရီး အဖွဲ့ဧ အဆိုအရ တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် လူဦးရေ171သန်းရေဆီးချိုရောဂါခံစားနီရကြောင်း သိရရေ။ ထိုဖြစ်ပွားမှု ပမာဏရေ လျင်မြန်စွာ တိုး တက်လာပြီး 2030 ခုနှစ်တွင် ထိုအရေအတွက်ရေ နှစ်ဆအထိ ဖြစ်လိမ့်မည် ဟုခန့်မှန်းရေ။
ပြည်သူ့ကျန်းမာ ရီးနန့် ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားစရာအချက်မှာ ဆီးလိပ်ရေက်ခြင်းကို ထိန်းချုပ်မှုဖြစ်ရေ။ ဆီးလိပ် ရေက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပွားရေ ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်းမဟိသည့် ရောဂါတိ ရေ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးကို ခြိမ်းခြောက် လျက်ဟိရေ။ ဇာကြောင့်ဆိုကေ ကူးစက်ပျံ့နှံ့ တတ်သည့် ရောဂါတိ ရေ တိုးတက်ကောင်းမွန် လာစေ ရန် အချိန်ကာလ အနည်းငယ်သာလိုအပ်ပြီး ၎င်းနန့် မတူညီစွာဖြင့် ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်း မဟိသည့်ရောဂါတိ တိုး တက်ကောင်းမွန်မှုအတွက် ရေရှည်နည်းဗျူဟာတစ်ရပ် လိုအပ်ရေ။ ဒေပိုင် ဖြစ်ရခြင်းဧ အကြောင်းရင်းမှာ ကူးစက်ပျံ့နှံ့တတ်သည့် ရောဂါတိရေ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရီး ဦးစားပီးမှုအဆင့်တွင် ထိပ်ဆုံးနီရာ၌ ဟိကေလည်း ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်းမဟိသည့် ရောဂါတိရေ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရီး ဦးစားပီးမှုအဆင့်တွင် အောက်ဆုံးနီရာ၌ဟိရေ။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရီးစနစ်ရေ ကူးစက်ပျံ့နှံ့တတ်သည့် ရောဂါတိနန့် ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်းမဟိသည့် ရောဂါတိကို တပြေးညီဖြစ်စေရန် နည်းလမ်းတစ်ခုကိုရှာဖွေရန်လိုအပ်ရေ။ ထိုကျန်းမာရီးပြဿနာတိရေ ပုဂ္ဂလိက အခန်းကဏ္ဍဧ အလွန်အကျွံဘောင်ခတ် ကန့်သတ်ထားခြင်းအတွင်း၌ ဟိပြီး ကျွန်ုပ်ရို့ဧ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရီး ကိစ္စရပ်တိတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်းဖြင့် ၎င်းရို့ရေ အချိန် တိုင်းလိုလို အကျိုးခံစားရမည်ဖြစ်ရေ။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ကျန်းမာရီး ပြဿနာတိနန့် ပတ်သက်သည့် ဆုံးဖြတ်ချက်အတိကို နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ဖြေသျှင်းနည်းတိအပေါ်တွင် အလီးထားသည့် စက်မှုလုပ်ငန်း တိမှ ပြုလုပ်ကတ်ရေ။
နိုင်ငံအတိဧကျန်းမာရီးလုပ်ဆောင်မှုအားနည်းချက်တိ
[edit | edit source]နိုင်ငံအားလုံးဧအစိုးရတိုင်းရေ မိမိရို့ဧအကျိုးအတွက်သာပြုလုပ်ကတ်သည့် ပုဂ္ဂလိက ပိုင်း လုပ်ဆောင်သူတိကိုသာ မှီခိုအားထားနီမည့်အစား ကြိုတင်၍ စီစဉ်ထားရေ အဖြေရှာခြင်းတိ အပေါ် တွင် ပို၍ အာရုံစိုက်ရန်လိုအပ်ရေ။ တစ်ပြိုင်တည်းမှာပင် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကျန်းမာရီးဆိုင်ရာ မူဝါဒ ချမှတ်ခြင်း ရေ စက်မှုလုပ်ငန်းနန့် ကုန်သွယ်ရီးဆိုင်ရာ မူဝါဒတိနန့် ပို၍ တိုပြီး ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်နီပြီး၊ စီးပွားရီး လုပ်ငန်းတိနန့် အတူတွဲလျက် လုပ်ဆောင်နီပြီ ဖြစ်ရေ။ သို့ဖြစ်၍ နိုင်ငံတော်နန့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အဆင့် တိရို့၌ အကျိုးသက်ရောက်မှုဟိရေ စည်းမျဉ်းတိနန့် စံအဖြစ်သတ်မှတ်ထားရေ ပြုမူလုပ်ဆောင်ချက်တိ အတွက် လိုအပ်ရေအတားအဆီးတိကို အာနည်းစေရေ။ နိုင်ငံအတိရေ ဆီးလိပ်ရေက်ခြင်းကို လျော့ချရန် အဓိကကျရေ ပဏာမခြေလှမ်းတိအဖြစ် အခွန်တိကိုတိုးခြင်းနန့် အချို့ သို့မဟုတ် အားလုံး ရေ အတိပြည်သူနန့်ဆိုင်ရေ နီရာတိတွင် ဆီးလိပ်ရေက်ခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းရို့အား အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ရွက်ရေ။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံအားလုံးရို့တွင် ဆီးလိပ်ရေက်ခြင်းရေ အဓိက သေဆုံးစေသူတိ အနက်မှ တစ်ခုဖြစ်ရေကို သက်သေအထောက်အထားတိဖြင့် ထောက်ခံသူတိမှ တင်ပြရေ။ သို့ဖြစ်ပါ၍ ဆီးလိပ်ရေက်သူရို့ဧ ဆီးလိပ်ငွေ့တိကို ရှူရှိုက်ရခြင်း(တဆင့်ခံ)ကို ကန့်သတ်ခြင်းနန့် ဆီးလိပ်ရေက် သူရို့ကို ဆီးလိပ်ရေက်ရန် အခွင့်အရီးအနည်းငယ်သာပီးခြင်းရို့မှ တဆင့်သေဆုံးမှုနှုန်းကို လျော့ချရန် အစိုးရတိတွင် တာဝန်တစ်ရပ်ဟိရေ။ ဆန့်ကျင်သူတိမှ ဒေအရာရေ တစ်ဦးချင်းဧလွတ်လပ်မှုနန့် ကိုယ် ရီးကိုယ်တာ တာဝန်ဝတ္တရားတိကို လျော့ပါးစေခြင်း ဖြစ်ရေဟုပြောဆိုကတ်ပြီး (ဗြိတိသျှနိုင်ငံတွင် အချေထိန်းသကဲ့သို့ အကာအကွယ်ပီးရေ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်း ဟူရေစကားစုကို အသုံးပြုလိဟိရေ)၊ နိုင်ငံရေ အလုံးစုံ ပို၍ ကောင်းမွန်ရေ ပြည်သူလူထု ကျန်းမာရီးဟူရေ အမည်အောက်တွင် ပို၍ပို၍ရွေးချယ်စရာဟိရေတိကို ဖယ်ရှားရန် ရဲဆီးတင်ပီးသကဲ့ သို့ ဖြစ်နီမည်ကို စိုးရိမ်ကတ်ရေ။ ယကေလည်းလည်း ဆီးလိပ်ရေက်သူတိဧ ဆီးလိပ်ငွေ့ကို ရှုရှိုက်ရခြင်း မှတဆင့် အခြားလူတိကို ရောဂါဖြစ်ပွားစေခြင်းရေ လူ့အခွင့်အရီးတစ်ရပ် မဟုတ်ဘဲ၊ ဆီးလိပ်ရေက်သူ တိ ရေ သူရို့ဧကိုယ်ပိုင်အိမ်တိတွင် လွတ်လပ်စွာ ဆီးလိပ်ရေက် နီနိုင်ဆဲ ဖြစ်ရေဟု ထောက်ခံ အားပီး သူတိရေ တုံ့ပြန်ပြောဆိုကတ်ရေ။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရီးနန့် တိရစ္ဆာန်တိ မှလူတိဆီသို့ ရောဂါတိကူးစက်ပျံ့နှံ့ နိုင်၍ တိရစ္ဆာန်တိမှ ဖြစ်ပွားရေရောဂါတိနန့် သက်ဆိုင်သည့် တိရစ္ဆာန်နန့် အတိ ပြည်သူဆိုင်ရာကျန်းမာရီးရို့ အကြားတွင် ဆက်သွယ်ချက် တစ်ရပ်ဟိရေ။
ကိုးကား
[edit | edit source]