Wp/rki/ပျမ်းမျှအဟိန်

အရာဝတ္တုတစ်ခုဧ အလျင်ရေ တဖြည်းဖြည်း တိုးလာရေအခါ ယင်းအား အဟိန်မြှင့်လာရေဟု ခေါ်ဆိုရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ကားတစ်စီးက ရပ်ထားရာမှ သူရဲ့အလျင်က တဖြည်း⁠ဖြည်းချင်းမြှင့်တက်လာရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်းမှာ ၁၀ မီတာ/စက္ကန့်ကို ရောက်လားရေဟု ဆိုပါစို့။ ကနဦးအလျင်မှာ သုည ဖြစ်ရာ ၅ စက္ကန့်အတွင်း တိုးပွားလားရေ အလျင်ရေ (၁၀ -ဝ) = ၁၀ မီတာ/စက္ကန့် ဖြစ်ရေ။ ဆိုလိုစွာမှာ အလျင်ရေ (10ms^-1/5s) = 2ms^-2 နှုန်းအတိုင်းပြောင်းလဲလားရေဟု ဆိုလိုရေ။ ထို 2ms^-2 ကို ကားဧ အဟိန်ဟု ဆိုနိုင်ရေ။ ထိုကြောင့် အဟိန်ဆိုရေမှာ အချိန်နန့်အမျှ ပြောင်းလဲလားရေ အလျင်ဧနှုန်းဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်နိုင်ရေ။

$Acceleration={\frac {ChangeinVelocity}{time}}$

ပျမ်းမျှအဟိန်

ပျမ်းမျှအဟိန် (Average acceleration) ဆိုရေမှာ ပြောင်းလဲလားရေ အလျင် (Δv) ကို အချိန်အပိုင်းအခြား (Δt) စားခြင်းကို ဆိုလိုရေ။

${\boldsymbol {{a}_{avg}}}={\frac {\Delta {\boldsymbol {v}}}{\Delta {\mathit {t}}}}={\frac {\boldsymbol {v_{f}-v_{i}}}{\mathit {t_{f}-t_{i}}}}$

တမဟုတ်ခြင်းအဟိန်

တမဟုတ်ခြင်းအဟိန် (Instantaneous acceleration) ဆိုရေမှာ ပျမ်းမျှအလျင်ကို တိုတောင်းရေ အချိန်အပိုင်းအခြားဖြင့် စားရေ လစ်မစ်(limit) ကို ဆိုလိုရေ။ ကဲကုလပ် တွင် ထို limit ကို x မှ t သို့ ဆက်စပ်နီရေ ဒစ်ရီဗေတစ် (Derivative) ဟုခေါ်ရေ။

$\mathbf {a} =\lim _{{\Delta t}\to 0}{\frac {\Delta \mathbf {v} _{x}}{\Delta t}}={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}$

ဒီနီရာတွင် အလျင်ရေ v_x=dx/dt ဖြစ်ရေ။ ထိုကြောင့် အဟိန်ရေ-

$\mathbf {a} ={\frac {d\mathbf {v} _{x}}{dt}}={\frac {d^{2}{\boldsymbol {x}}}{dt^{2}}}$

ဟုလည်းဆိုနိုင်ရေ။

ယူနစ်

အဟိန်ဆိုရေမှာ ပြောင်းလဲလားရေအလျင်ကို ထို အဖြစ်အပျက်ဖြစ်ပွားခရေ အချိန်နန့်စားခြင်းကို ဆိုရေဟုဆိုခပြီးဖြစ်ရေ။ အလျင်ဧယူနစ်ရေ (L/T) ဖြစ်ရေ။ ထိုကြောင့် အလျင်ကို အချိန်နန့်စားခြင်းဖြစ်ရေကြောင့် အဟိန်ဧယူနစ်မှာ (L/T²) ဖြစ်ရေ။ ထိုကြောင့် SI ယူနစ်စနစ်အတွက် အဟိန်ဧယူနစ်မှာ (meter per second squared(ms^-2)) ဖြစ်ရေ။

အဟိန်နန့် အလျင်ရို့ဧ ဦးတည်ချက် လက္ခဏာရေ အမြဲတူနီဖို့ဟုပြောပနာမရပေ။ လက္ခဏာတူနီရေအချိန်၌ အရာဝတ္တုဧ လားနှုန်းက မြှင့်ပနာ၊ လက္ခဏာ မတူရေအချိန်၌ နှေးလားမည် ဖြစ်ရေ။

အထူးပုံစံတိ

တသမတ်တည်းအဟိန်

အရာဝတ္တု တစ်ခုဧအလျင်က တူညီတဲ့နှုန်းအတိုင်းတိုးလားနီရေအခါ၊ အဟိန်က တူညီနေရေဟုဆိုနိုင်ရေ။ အရာဝတ္တုတစ်ခုက မျဉ်းဖြောင့်အတိုင်းလားနီဖို့၊ ယင်းဧဦးတည်ချက်က လည်းပြောင်းမလား၊ တူညီသည့်အချိန်ပိုင်းတိုင်းမှာလည်း ယင်းဧအလျင်ရေ တူညီစွာတိုးနီဖို့ဆိုပါက၊ ယင်းအရာဝတ္တုမှာ တသမတ်တည်းအဟိန် (Uniform accelration) ဟိရေဟုဆိုနိုင်ရေ။

ယင်းပိုင် အဟိန် တသမတ်တည်းမပြောင်းလဲရေအချိန်တွင် တွက်ပနာရရေ ပုံသေနည်းတချို့ကို ဖော်ပြထားရေ။

$v_{f}=v_{i}+at$

$x=v_{i}t+{\frac {1}{2}}at^{2}={\frac {v_{i}+v}{2}}t$

$|v_{f}|^{2}=|v_{i}|^{2}+2\,a\cdot x$

where

$x$ = displacement

$v_{i}$ = initial velocity

$v_{f}$ = final velocity

$a$ = uniform acceleration

$t$ = time.