Wp/rki/စိတ်

အာရုံကို သိခြင်း ဒေစွယ်စုံကျမ်းကိုဖတ်ပနာ၊ သိခြင်းဖြစ်ပေါ်လာရဧ။ ယကေလည်း အဘိဓမ္မာနည်းအရ အသိဆိုစာဇာလဲ။ စာကို ကြည့် စက္ခုဝိညာဏ်၌မြင်ဧ။ မြင်ရေအာရုံကိုဆင်ခြင်ဧ။ ခံယူဧ။ စူးစမ်းဧ။ ဝေဖန်ဧ။ သိဧ။ သိမှုကိုအတည် ပြုဧ။ ဒေသို့ရေ စိတ်အစဉ်ကို အဘိဓမ္မာနည်းနန့်ပြပနာ၊ အနောက်နိုင်ငံ စိတ္တဗေဒနန့် ယထာဘူတပညာသျှင်တိဧ အယူ အဆတိကို ဒေစာမူတွင် ယှဉ်ပြထားရေ။

အဘိဓမ္မာသဘောအရ စိတ်ကို 'အရမ္မဏံစိန္တေတီတိစိတ္တံ' ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြုကတ်ရေ။ အာရုံကိုသိခြင်းသဘောရေ စိတ်ဖို့ ဧဟူလီရေ။ အာရုံနန့် အာရမ္မဏိကတိ တစ်ခုနန့် တစ်ခု တွိ့ဆုံပနာ အချင်းချင်း အထောက်အပံ့ပြုကတ်ရေအခါ ဖြစ်ပေါ် လာရေ သိခြင်းသဘောရေ စိတ်ဖြစ်ဧ။ ယင့်ချင့်အပြင် စိတ်ဟူ ရေမှာ ဆန်းကြယ်ရေ သဘောဟိရေကြောင့်လည်း စိတ် ဖို့ဧ။

အာရုံခြောက်ပါး

စိတ်ကိုဖြစ်စီရေ အာရုံတိမှာ ခြောက်ပါးအပြားဟိကုန် ဧ။ ယင့်ချင့်တိကား၊

1. ရူပါရုံ(အဆင်း)၊
2. သဒ္ဒါရုံ (အသံ)၊
3. ဂန္ဓာရုံ (အနံ့)၊
4. ရသာရုံ(အရသာ)၊
5. ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ(အတွိ့)နန့်
6. ဓမ္မာရုံ (တရားသဘော)တိတည်း။

1. စိတ် ၈၉ ပါး၊
2. စေတသိက် ၅၂ ပါး၊
3. ပသာဒရုပ် ၅ ပါး၊
4. သုခမရုပ် ၁၆ ပါး၊
5. ပညတ်၊
6. နိဗ္ဗာန်ဟူရေ တရားအပေါင်းရေ ဓမ္မာရုံဖို့ဧ။

ဆိုအပ်ပြီးကေရေ စိတ်တိရေ အမှတ်မဲ့ဖြစ်ကတ်ရေ မဟုတ်ကုန်။ ရူပါရုံ၊ သဒ္ဒါရုံ၊ ဂန္ဓာရုံ၊ ရသာရုံ၊ ဖေါဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊ ဓမ္မာရုံဟူသာ အာရုံခြောက်ပါးအားလျော်စွာအခါရာ ဖြတ်ကတ်ရေ။ ရူပါရုံကြောင့် စက္ခုဝိညာဏ် စိတ်ဖြစ်ဧ။ သဒ္ဒါရုံကြောင့် ရေတ ဝိညာဏ်စိတ်ဖြစ်ဧ။ ဂန္ဓာရုံကြောင့် ဃာနဝိညာဏ် စိတ်ဖြစ်ဧ။ ရသာရုံ ကြောင့် ဇိဝှာဝိညာဏ်စိတ်ဖြစ်ဧ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကြောင့် ကာယဝိညာဏ်စိတ်ဖြစ်ဧ။ ဓမ္မာရုံကြောင့် မနော ဝိညာဏ်စိတ်ဖြစ်ဧ။ စက္ခုဝိညာဏ်စိတ် စရေတိဖြစ် ရေအခါ အာဝဇ္ဇန်း၊ သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း၊ သန္တီရဏ၊ ဝုဋ္ဌော၊ ဇော၊ တဒါရုံစရေ စိတ်တိရေ။ အစဉ်အတိုင်းဖြစ်ကုန်ဧ။ အာဝဇ္ဇန်းရေ စက္ခုဝိညာဏ်ဧ အာရုံကို ဆင်ခြင်ဧ။ သမ္ပ ဋိစ္ဆိုန်းရေ ထိုအာရုံကို ခံယူဧ။ သန္တီရဏရေ ထိုအာရုံကို စူးစမ်းပနာ ဝုဋ္ဌောရေ ထိုအာရုံကို ပိုင်းခြားဝေဖန်ပြီးကေကေ၊ ဇော ရေ ထိုအာရုံကို ကောင်းရေမကောင်းရေကို ကေမြန်စွာ သိပနာ၊ တဒါရုံရေ ထိုဇောဧအသိကို အတည်ပြုဧ။

ထိုစက္ခုဝိညာဏ်စိတ်မှရေ ကာယဝိညာဏ်စိတ်အထိ ငါးပါးတိရေ ကောင်းရေဣဋ္ဌာရုံကို တွိ့မြင်ရေအခါ၊ ကုသလဝိပါက် စက္ခုဝိညာဏ်စရေဖြစ်ပနာ၊ မကောင်းရေ အနိဋ္ဌာရုံကိုမြင်ရေအခါ၊ အကုသလ ဝိပါက်စက္ခုဝိညာဏ် စရေ ဖြစ်ဧ။

စိတ်ရေ ကုသိုလ်စိတ်၊ အကုသိုလ်စိတ်၊ ဝိပါက်စိတ်၊ ကြိယာစိတ်ဟူပနာ ဟိရာ၊ ကုသိုလ် အကုသိုလ် စိတ်ရေ ဆန်း ကြယ်ရေအကြောင်းစိတ်ဖြစ်ဧ။ ဝိပါက်စိတ်ရေ အကျိုးစိတ် ဖြစ်ဧ။ ကြိယာစိတ်ကား အကြောင်းအကျိုးဟု မဆိုရရေ ပြုကာမတ္တစိတ်ဖြစ်ဧ။

အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းအလိုအားနန့် 'စိတ်တစ်ခု ယုတ် ကိုးဆယ်၊ အကျယ်တစ်ရာ့နှစ်ဆယ့်တစ်ပါး'ဟိရေဟု အချုပ် အားနန့် အမှတ်အသားပြုကတ်ရေ။ စိတ်ကို သရုပ်ခွဲရာ၌ လောကီစိတ်၊ လောကုတ္တစ်ရာစိတ်ဟူပနာ နှစ်မျိုးပြားနိုင်ဧ။ ကာမစိတ် ၅၄ ပါးနန့် မဟဂ္ဂုတ်စိတ် ၂၇ ပါးတိ ပေါင်းရေ်၊ လောကီစိတ် ၈၁ ပါးရဧ။ ရေတာပတ္တိမဂ်စရေ စိတ် ၈ ပါးရေ လောကုတ္တစ်ရာစိတ်ဖြစ်ဧ။ လောကီစိတ်နန့် လောကုတ္တရာစိတ်တိကို နှစ်ရပ်ပေါင်းရေ် စိတ် ၈၉ ပါး ဖြစ်ဧ။

တစ်နည်းပြောရကေ သရုပ်ခွဲရေ်၊ မတင့်ရေရေ အရီဘဏစိတ်နန့် တင့်ရေရေ ရေဘဏ စိတ်ဟူပနာ နှစ်မျိုးရ ပြန်ရေ။ အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး၊ အဟိတ်စိတ် ၁၈ ပါး၊ ပေါင်း ၃ဝ ရေ စိတ်တိရေ အရီဘဏစိတ် ဖို့ဧ။ ကာမာဝစရစိတ် ၂၄ ပါး၊ မဟဂ္ဂုတ်စိတ် ၂၇ ပါး၊ လောကုတ္တစ်ရာ စိတ် ၈ ပါး၊ ပေါင်း ၅၉ပါးရေ ရေဘဏ စိတ်ဖို့ဧ။ အရီဘဏနန့် ရေဘဏစိတ် နှစ်ရပ်ပေါင်း ရေ် စိတ် ၈၉ ပါးဖြစ်ဧ။

ယပြီးကေလည်းသော စိတ်ကို ကာမဘုံ၌ အဖြစ်များရေ ကာမစိတ် ၅၄ ပါး၊ ကာမစိတ်ထက်မြတ်ရေ မဟဂ္ဂုတ်စိတ် ၂၇ ပါး၊ လောကမှလွန်မြောက်ရေ လောကုတ္တစ်ရာစိတ် ၈ ပါး၊ ပေါင်း ၈၉ ပါးဟုလည်း သရုပ်ခွဲနိုင်ရေ။ ကာမစိတ် ၅၄ ပါးတိတွင် မကောင်းရေအကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး၊ အရင်း အမြစ် ဟိတ်မဟိရေ အဟိတ်စိတ် ၁၈ ပါး၊ ကာမဘုံ၌အဖြစ် တိရေ ကာမာဝစရစိတ် ၂၄ ပါးတိပါဝင်ဧ။

အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ပါးဆိုစာကား၊ လောဘအရင်းခံဖြစ် ရေ လောဘမူစိတ် ၈ ပါး၊ ဒေါသအရင်းခံဖြစ်ရေ ဒေါသမူစိတ် ၂ ပါး၊ မောဟအရင်းခံဖြစ်ရေ မောဟမူစိတ် ၂ ပါး၊ ပေါင်း ၁၂ ပါးဖြစ်ဧ။ အကုသလဝိပါက်စိတ် ၇ ပါး၊ ကုသလဝိပါက်စိတ် ၈ ပါး၊ ကြိယာစိတ် ၃ ပါး၊ ပေါင်း ၁၈ ပါးရေ အဟိတ်စိတ် ဖို့ဧ။ မဟဂ္ဂုတ်စိတ်ရေ ရူပဘုံ၌ အဖြစ်များရေ ရူပါဝစရ စိတ် ၁၅ ပါး၊ အရူပဘုံ၌ အဖြစ်များရေ အရူပါဝစရစိတ် ၁၂ ပါး၊ ပေါင်း ၂၇ ပါးဟိဧ။ ကုသိုလ် ၅ ပါး၊ ဝိပါက် ၅ ပါး၊ ကြိယာ ၅ ပါး၊ ပေါင်း ၁၅ပါးရေ ရူပါဝစရစိတ်ဖြစ် ဧ။ ကုသိုလ် ၄ ပါး၊ ဝိပါက် ၄ ပါး၊ ကြိယာ ၄ ပါး၊ ပေါင်း ၁၂ ပါးရေ အရူပါဝစရစိတ်ဖြစ်ဧ။ လောကုတ္တစ်ရာစိတ် ၈ ပါးကား၊ ကိလေသာကို သတ် ရေ မဂ်စိတ် ၄ ပါးနန့် မဂ်ဧ အကျိုးဖြစ်ရေ ဖိုလ်စိတ် ၄ ပါးတိဖြစ်ဧ။ မဂ်စိတ် ၄ ပါး၌ ရေတာပတ္တိမဂ်၊ သကဒါဂါ မိမဂ်၊ အနာဂါမိမဂ်၊ အရဟတ္တမဂ်ဟူပနာ ပါဝင်ကတ်ရေ။ ဖိုလ်စိတ် ၄ ပါး၌ ရေတာပတ္တိဖိုလ်၊ သကဒါဂါမိဘိုလ်၊ အနာဂါမိဘိုလ်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ဟူပနာ ပါဝင်ကတ်ရေ။ ရေတာပတ္တိရေ အရိယာ မဂ်အယဉ်သို့ ရှေးဦးစွာ ဆိုက်ရောက်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ သကဒါ ဂါမိရေ လူ့ပြည်၌တစ်ကြိမ်သာ ဖြစ်ခွင့်ဟိခြင်းတည်း။ အနာဂါ မိကား လူ့ပြည်၌ဖြစ်ခွင့် မဟိခြင်းတည်း။ အရဟတ္တမှာမူ ကိလေ သာကို အကြွင်းမကျန်မဟိ သတ်ဖြတ်ခြင်း (ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း) တည်း။

လောကုတ္တစ်ရာစိတ်ရေ အကျဉ်းအားနန့် ၈ ပါးသာဟိ ကေလည်း၊ အကျယ်အားနန့် ၄ဝ အပြားဟိဧ။ အကျယ်ပွား ကေ မဂ်စိတ် ၄ ပါးနန့် ဖိုလ်စိတ် ၄ ပါးတိရေ ဈာန်အား နန့် တစ်ခုကေ ၅ ပါးစီပွား နိုင်ရေကြောင့် မဂ်စိတ် ၂ဝ၊ ဖိုလ်စိတ် ၂ဝ ရနိုင်ဧ။ ယင့်ချင့်စိတ် ၄ဝ ရေ လောကုတ္တရာ စိတ် အကျယ် ၄ဝ ဖြစ်သတည်း။ ထိုလောကုတ္တစ်ရာစိတ် ၄ဝ ကို မူလက လောကီစိတ် ၈၁ ပါးနန့် ပေါင်းရေ် ၁၂၁ ပါးဖြစ်ဧ။

ထိုစိတ်တိရေ လူသတ္တဝါတိုင်း၌ အကုန်လုံးဖြစ်ကတ်ရေ မဟုတ်၊ အသီးသီးပုဂ္ဂိုလ်အလိုက်သာ ဖြစ်ကတ် ကုန်ဧ။ ပုထုဇဉ် လေးယောက်တိတွင် အပါယ်ဘုံသား တိရစ္ဆာန်တိဖြစ်ရေ ဒုဂ္ဂတိအဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ရေ အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး၊ ဟသိ တုပ္ပါဒ်မှကြွင်းရေ အဟိတ်စိတ် ၁၇ ပါး၊ ကာမာဝစရစိတ် ၈ ပါး၊ ပေါင်း ၃၇ ပါးရေ စိတ်ကိုသာ ရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။ ဝမ်းတွင်းက ဆွံ့အ ကျိုးကန်း နားပင်းလာရေသူတိနန့် အစိမ်းသူရဲစရေ သုဂတိအဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ရေ အထက်ပါ ၃၇ ပါးရေ စိတ်တိနန့်တကွ၊ မစွာဝိပါက်ဉာာဏဝိပ္ပယုတ်စိတ် ၄ ပါးအားနန့်၊ ၄၁ ပါးရေ စိတ်တိကို ရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။ အလောဘ၊ အဒေါသဟိတ် ၂ ပါးဟိရေ ဒွိဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ရေ လည်း ယင်းချင့်ပိုင်ပင် ၄၁ ပါးရေ စိတ် တိကို ရနိုင်ဧ။ ဖြစ် နိုင်ဧ။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟ ဟိတ် ၃ ပါးဟိရေ တိဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ရေ ယင့်ချင့် ၄၁ ပါး ရေ စိတ်နန့်တကွ၊ မစွာဝိပါက် ဉာာဏသမ္ပယုတ်စိတ် ၄ ပါးပါ၊ ပေါင်း ၄၅ ပါးရေ စိတ်တိကို ရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။ ဉာာဏသမ္ပယုတ်မှာ ဉာာဏ်နန့်ယှဉ်ခြင်းဖြစ်ပနာ၊ ဉာာဏဝိပ္ပယုတ်မှာ ဉာာဏ်နန့် မယှဉ် ခြင်းဖြစ်ဧ။

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်လေးယောက်တိတွင် ရေတာပန် အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေ ယင့်ချင့် ၄၅ ပါးရေ စိတ်တိတွင် ဒိဋ္ဌိနန့်ယှဉ်ရေ ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ်စိတ် ၄ ပါး၊ ဝိစိကိစ္ဆာနန့် တကွဖြစ်ရေ ဝိစိ ကိစ္ဆာသဟဂုတ်စိတ် ၁ ပါး၊ ပေါင်း ၅ ပါးရေ စိတ်တိကို ဖယ်ပနာ၊ ရေတာပတ္တိဖိုလ်စိတ် တစ်ပါးကိုထည့်ပနာ၊ ၄၁ ပါး ရေ စိတ်တိကိုရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။ သကဒါဂါမ် အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေ ရေတာပန် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ရရေ စိတ် ၄၁ ပါး တွင် ရေတာပတ္တိဖိုစိတ်နီရာ၌ သကဒါဂါမိဘိုလ် စိတ်ကို ထည့်ပနာ ၄၁ပါးရေ စိတ်တိကိုရနိုင်ဧ၊ဖြစ်နိုင်ဧ။ အနာဂါမ် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ရေ ထို ၄၁ ပါးရေ စိတ်တိတွင် ဒေါသမူ စိတ် ၂ ပါးကိုဖယ်ပနာ၊ အနာဂါမိဘိုလ်စိတ်ကိုထည့်ပနာ၊ ၃၉ ပါးရေ စိတ်တိကိုရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။ အရဟတ္တဖိုလ်ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်ရေ ကာမဝိပါက်စိတ် ၂၃ ပါး၊ ကာမကြိယာစိတ် ၁၁ ပါး၊ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ် ၁ ပါးအား နန့် ပေါင်း ၃၅ ပါးရေ စိတ်တိကို ရနိုင်ဧ။ ဖြစ်နိုင်ဧ။

အထက်ပါတိကား မြတ်စွာဘုရားစွောကြားတော်မူအပါ ရေ အဘိဓမ္မာနည်းအရ၊ စိတ်ကို သရုပ်ခွဲပနာ ပြခြင်းဖြစ်ဧ။ အနောက်နိုင်ငံဧ အယူအဆမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ဧ။ စိတ်အကြောင်းနန့် စပ်လျဉ်းပနာ အနောက်နိုင်ငံ စိတ်ပညာ သျှင်တိရေ ဂုတိုင်သဘောကွဲလွဲပြီးကေဟိကတ်ရေ။ ရှေးက စိတ်ပညာသျှင်တိရေ စကြဝဠာကြီးတွင် ရုပ်နန့်နာမ်ဟူပနာ နှစ်မျိုးသာဟိရေဟု ယူဆခကတ်ရေ။ ရုပ်မှာ မြင်နိုင်ထိတွိ့ နိုင်ပနာ အလေးချိန်ဟိရေ။ ဒြဗ်ဟိရေ။ နာမ်မှာ လူဧ ကိုယ်တွင်း၌ဟိပနာ ဒြဗ်မဟိ၊ အလေးချိန်မဟိ၊ မမြင်နိုင်၊ မထိတွိ့ နိုင်ဟု ဆိုလီရေ။ စိတ်(နာမ်)တွင် အခန်းအမျိုးမျိုးဟိဧ။ ဆန္ဒ၊ ဆင်ခြင်တုံတရား၊ မှတ်ဉာာဏ်၊ စဉ်းစားဉာာဏ် စရေတိ ပါဝင်ပနာ၊ ခန္ဓာကိုယ်ဧ ကြွက်သားအား လိ့ကျင့်ပီးခြင်းနန့် တိုးတက် ရင့်သန်လာနိုင်စေရေနည်းတူ စိတ်ကိုလည်း လိ့ကျင့်ပီးပနာ ရရေဟု ယူဆကတ်ရေ။ မှတ်ဉာာဏ်ကို တိုးတက်စေလိုကေ တိတိမှတ်ခိုင်းခြင်း၊ စိတ်ဆန္ဒဧ တန်ခိုးကို တိုးတက်စေ လိုကေ၊ မလုပ်လိုရေအလုပ်ကို တမင်တကာလုပ်ခိုင်းခြင်းစရေအတွက်နိန့် ဆိုင်ရာဆိုင်ရာလိ့ကျင့်ခန်း တိပီးပနာ စိတ်ဧ သတ္တိကို တိုးတက်အောင် လုပ်နိုင်ရေဟု ဆိုရေ။

စိတ်ပညာနန့် ယထယဘူတပညာသျှင်အချို့တိကမူ စိတ်မှာ စိတ်ကူးဉာာဏ်၊ မှတ်ဉာာဏ်၊ အာရုံခံစားနိုင်ရေ အသိနန့် စိတ် လှုပ်ရှားမှုတိ စုပေါင်းနီရေ အရာမျှသာဖြစ်ရေဟုဆိုဧ။ အသိစိတ်ရေ အာရုံပြုရေအရာကိုသာ သိရေမဟုတ် အာရုံ မပြုရေအရာတိကိုလည်း အမှတ်မထင်သိနေတတ်ရေ။ ယင့်ချင့်အသိစိတ်နားတွင် မွေးကတည်းက ရဟိလာရေ အတွိ့ အကြုံမှ ဖြစ်ပေါ်လာရေ အသိဉာာဏ်တိစုဝေး တည်ဟိနီဧ။ စိတ်ကူးသစ်၊ အသိဉာာဏ်သစ် တစ်ခုခုဝင်လာတိုင်း အသိဉာာဏ် စွောင်း၊ စိတ်ကူးစွောင်းတိက ကောင်းစွာလက်ခံပနာ၊ လှုပ်ရှား လာကတ်ရေ။ အဓိပ္ပာယ်မှာ စိတ်ရေ ရင့်သန်တိုးတက်ပနာ အမြဲ မပြတ်နေသားတကျဟိအောင် ယင့်ချင့်အတွင်းဟိ အသိဉာာဏ် အယူ အဆတိကို ပြန်ပြီးကေစီစဉ်နီရရေဟုဆိုလီရေ။ အချို့ စိတ်ပညာသျှင်တိက စိတ်ရေ ခန္ဓာကိုယ်စုပေါင်းပနာ ဖြစ်ပေါ် လာရေ အရာတစ်ခုဟု ယူဆကတ်ရေ။ ဟိုက်ဒရိုဂျင်ဓာတ်နန့် အောက်ဆီးဂျင်ဓာတ်ပေါင်းလိုက်ခြင်းနန့်၊ ဓာတ်မဟုတ်၊ စွတ်စို ရေ အရာသစ်တစ်ခု ဖြစ်ရေ ရေဖြစ်ပေါ်လာသပိုင့် ခန္ဓာ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတိနန့် လုံးဝခြားနားရေ အဖြစ်သစ်တည်း ဟူရေ စိတ်ဖြစ်ပေါ်လာရေဟုဆိုလီရေ။

စိတ်နန့် ရုပ်တိ လက်တွိ့ခွဲခြားရန် မဖြစ်နိုင်ရေကို လူတိုင်းအသိပင်ဖြစ်လီရေ။ စိတ်ရေ ကိုယ်ကိုလှုပ်ရှားစေ နိုင်ဧ။ စိတ်ဆုံးဖြတ်ပနာ ကြွက်သားတိကို နှိုးဆွလိုက်မှသာ ကိုယ်ရေရွေ့ရှားဧ။ လူတိဧ အပြုအမူမှန်သမျှတွင် စိတ်နန့် ဆိုင်ရေအပိုင်း၊ ကိုယ်နန့်ဆိုင်ရေအပိုင်းဟူပနာ အပိုင်းနှစ်ပိုင်း ပါဟိရလီရေ။ ပုံစံအားနန့် လူတိရေ ရွှင်ပျရေအခါ ပြုံး ကတ်ရေ။ စိတ်ဆိုးလာရေအခါ မျက်မှောင်ကြုတ်ဧ။ ကြောက် ရွံ့ရေအခါ တုန်လှုပ်ဧ။ ယင်းချင့်ကြောင့်ပင် ခေတ်သစ်ဆရာဝန် တိက စိတ်မချမ်းသာဖြစ်ခြင်းကြောင့် နှလုံးရောဂါ၊ ဝမ်းနာ ရောဂါ၊ ဆီးးအိမ်ရောဂါနန့် အခြားရောဂါဆိုးတိ ဖြစ်ပေါ်လာ နိုင်ရေဟုဆိုဧ။ သာယာရေ တူရိယာသံကို နားဆင်ရခြင်း နန့် ကုန်ထုတ်လုပ်ရာ ရုံကြီးတိတွင် အလုပ်တွင်ကျယ် ပြီးကေစီး ခြင်း၊ နှစ်လိုဖွယ်ရေ ပတ်ဝန်းကျင်ကြောင့် အစားအစာစား ရေက်လိုရေ ဆန္ဒပေါ်ပေါက်ခြင်း၊ အစာကြေလွယ်ခြင်း စရေတိကား စိတ်နန့် ပတ်ဝန်းကျင်ဆက်စပ်နီရေကို၎င်း၊ စိတ်နန့် ကိုယ်တိဆက်စပ်နီရေကို၎င်း၊ ပြဆိုရေသာဓကတိ ဖြစ်ရေဟုဆိုရေ။