Wp/rki/စိတ်ပညာ
စိတ်ပညာရေ လူတိဧ စိတ်ဖြစ်စဉ်နန့်အပြုအမူတိကို သိပ္ပံနည်းကျကျ လိ့လာရေ ပညာတစ်ရပ် ဖြစ်ရေ။ စိတ်ပညာဧ ရည်ရွယ်ချက်မှာ လူတိဧ အပြုအမူတိကိုနားလည်ရန်၊ ဖော်ပြရန်၊ ပြုပြင်မွမ်းမံရန်ဖြစ်ပြီးကေ လူ့ဘောင်အဖွဲ့အစည်းအား အကျိုးပြုနိုင်ရန်ဖြစ်ရေ။ စိတ်ပညာသျှင်တိရေ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းဧ စိတ်နေစိတ်ထားနန့် အပြုအမူတိကို သဘောပေါက်နားလည်နိုင်ရန် ကြိုးစားကတ်ရေ။ ထို့အပြင် အပြုအမူတိ နောက်ကွယ်ဟိ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖြစ်စဉ်တိဖြစ်ရေ စဉ်းစားခြင်း၊ မှတ်ဉာဏ်၊ အာရုံခံခြင်း၊ အာရုံသိခြင်း၊ စိတ်လှုပ်ရှားခြင်းစရေအကြောင်းအရာတိကိုလည်း လိ့လာကတ်ရေ။
စိတ်ပညာရေအတွေးအခေါ်ပညာရပ်မှ ခွဲထွက်လာရေ အပြုအမူဆိုင်ရာသိပ္ပံပညာရပ်တစ်ခုဖြစ်ရေ။
စိတ်ပညာ[edit | edit source]
စိတ်ပညာရေ လူဧအပြုအမူကိုလည်းကောင်း ၊ လူဧ သိခြင်းကိုလည်းကောင်း ၊ လိ့လာရေ သိပ္ပံပညာရပ် တစ်ခုဖြစ်ရေ။ စိတ်ပညာက
လိ့လာရေ ကိုယ်ကာယအပြုအမူရေ လူဧသိခြင်းနန့်
ဆက်စပ်ရေ အပြုအမူမျိုး ဖြစ်ရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် လူဧသိ
ခြင်းကို လိ့လာရာ၌ အပြုအမူကိုလိ့လာရရေ။ အပြုအမူကို
လက်တွိ့စမ်းသပ်ခြင်းအားနန့်၎င်း၊ တိုင်းတာခြင်းအားနန့်၎င်း၊
လိ့လာရရေအတွက်နိန့် သိပ္ပံနည်းကို အသုံးပြုရလီရေ။ ဒေပိုင်
စနစ်တကျလိ့လာခြင်းအားနန့်၊ လူဧ သဘောအပြုအမူကို
သိနားလည်ပနာ၊ လူတိဧ အပြုအမူကို ထိန်းအုပ်ပြုပြင်နိုင်ရန်
ရည်ရွယ်ရေ။ စိတ်ပညာသျှင်တိရေ မိမိတိ စိတ်ပါဝင်စား
ရေ အကြောင်းအချက်တိကို အထူးလိ့လာကြရာ၌ စိတ်
ပညာအမျိုးအစားအများကို ခွဲခြားထားလီရေ။ ထိုအမျိုး
အစားအချို့မှာ-
(၁) ယေဘုယျစိတ်ပညာရေ စိတ်အမျိုးမျိုးတိနန့်ဆိုင်ရာ
ပဓာနသဘောတရားတိကို ဖော်ပြရေ။ ယင့်ချင့်အပြင်အရွယ်ရောက်
ရေ လူသတ္တဝါအကြောင်းကို အထူးလိ့လာရေ။
(၂) ဇီဝကိစ္စစိတ်ပညာရေ သတ္တဝါတိဧ အပြုအမူနန့်
၎င်း၊ သိခြင်းနန့်၎င်း၊ ဆက်စပ်ရေ နဗ်ကြောစုတိနန့် အင်ဒို
ကရင်းဂလင်း (အတွင်းစိမ့်ဂလင်း)တိဧ လုပ်ငန်းတိကို လေ့
လာရေ။
(၃) အချေစိတ်ပညာရေ အချေတိ တိုးတက်ကြီးထွားရီး
အကြောင်းကို၎င်း၊ စစ်ဆီးခြင်းနန့် အချေတိဧ စွမ်းအား
အခြီအနီကို၎င်း၊ အချေတိဧ စွမ်းအားရေ မျိုးရိုးပေါ်၌
ဖြစ်စေ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ပေါ်၌ဖြစ်စေ၊ ဖို့မျှတည်ဟိ ရေကို၎င်း၊
အချေတိ အဆင်ပြေအောင် ပြုလုပ်ခြင်းကို၎င်း၊ လိ့လာရေ။
(၄) တိရစ္ဆာန်စိတ်ပညာရေ တိရစ္ဆာန်တိဧ အပြုအမူ ကို
လိ့လာရေ။
(၅) စံလွဲစိတ်ပညာရေ အရွယ်ရောက်ရေ လူတိ
ဧ ဓမ္မတာအလျောက် မဟုတ်ရေ အပြုအမူကိုလိ့လာရေ။
(၆) လူမှုရီးစိတ်ပညာရ အစုအဝေးနန့် ဆက်ဆံခြင်း
အားနန့် လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ဧ အပြုအမူနန့်သိခြင်း ဇာပိုင်
ပြောင်းလဲတတ်ကြောင်းကို၎င်း၊ အစုအဝေး အချင်းချင်းဆက်ဆံ
ခြင်းနန့် ဖြစ်ပေါ်လာရေ အချက်အလက်တိကို၎င်း၊ လိ့လာ
ရေ။ မိသားစုတိ၊ လူစုတိ၊ အသင်းအဖွဲ့တိ၊ လူအုပ်တိ၊
ခေါင်းဆောင်နန့် နောက်လိုက်တိ အကြောင်းကိုလိ့လာရေ။
(၇) ပညာရီးစိတ်ပညာရေ စိတ်ပညာအားနန့် သိနား
လည်ရရေ အချေဧ တိုးတက်ကြီးထွားမှုကို ထောက်ပနာ
ပညာသင်ကြားမှုကိုစိစစ်ဧ။ သင်ကြားခြင်း၊ စေ့ဆော်တိုက်တွန်း
ခြင်းတိနန့်ဆိုင်ရေ စိတ်ပညာ သဘောတရားတိကိုလည်း
အသုံးချရန်ရည်ရွယ်ဧ။
(၈) စက်မှုလက်မှုစိတ်ပညာရေ စိတ်ပညာနည်းတိကို အသုံးပြုပနာ
အလုပ်သမားတိကို ရွေးချယ်ခြင်း၊ အလုပ်လုပ် နည်းသင်ကြားခြင်း၊
စွမ်းရည်တိတိုင်းတာခြင်းစရေတိကို လိ့လာရေ။ ကူးသန်းရောင်း
ဝယ်ရီးတွင် ကြော်ငြာရေ ကိစ္စနန့် ကုန်တွင်ကျယ်အောင် ပြုလုပ်
နည်းတိကို လိ့လာ ရေ။
(၉) ကုထုံးစိတ်ပညာရေ စိတ်ပညာနန့် စိတ်ရောဂါကုသနည်းတိကို
လိ့လာရေ။ စံလွဲစိတ်ပညာကို အခြီ ပြုရေ။
စေ့ဆော်တိုက်တွန်းမှု[edit | edit source]
လူတိ သဘာဝအလျောက်ပြုမူကတ်ရေမှာ အဘယ်အ ကြောင်းကြောင့်နည်းဟူရေ အချက်ကို လိ့လာခြင်းရေ စိတ်ပညာတွင် အရီးကြီးရေ လိ့လာချက်ဖြစ်ဧ။ စိတ်ပညာ အရ ထိုအကြောင်းကိုရှာရေ်၊ စေ့ဆော်တိုက်တွန်းမှုကြောင့် ဖြစ်ရေဟု တွိ့ရရေ။ စေ့ဆော်တိုက်တွန်းမှုရေ နဂိုဇာတိ ပါ ကိုယ်တွင်းစေ့ဆော်မှုတိကြောင့်၎င်း၊ လူမှုဆက်ဆံရီးအား နန့် လိ့လာယူရရေ စေ့ဆော်မှုတိကြောင့်၎င်း ဖြစ်ရေ။ နဂိုဇာတိပါကိုယ်တွင်းစေ့ဆော်မှုတိမှာ ဆာလောင်ခြင်း၊ ရေ ငတ်ခြင်း၊ ဖိုမဇာတိစိတ်၊ မိဘဇာတိစိတ်၊ သင်းပင်းဇာတိစိတ်၊ မိမိကိုယ်ကို ထင်ပေါ်လိုရေ ဇာတိစိတ် စရေတိဖြစ်ရေ ဟုစိတ်ပညာသျှင် အများကယူဆကတ်ရေ။ စိတ်ပညာသျှင် ဖရွိုက် ကမူ လူဧ အပြုအမူအားလုံးရေ ဖိုမဇာတိစိတ်ဧ စေ့ဆော်မှု ပေါ်တွင် တည်နီရေဟုဆိုရေ။ အချို့စိတ်ပညာသျှင်တိက လည်း မိဘစိတ်၊ သင်းပင်းစိတ်တိမှာ လူမှုဆက်ဆံရီးမှ ဖြစ် ပေါ်လာရေ စေ့ဆော်မှုတိဖြစ်ရေဟု ယူဆကတ်ရေ။
အရွယ်ရောက်ရေ လူဧ အပြုအမူတိရေ နဂိုဇာတိပါရေ စေ့ဆော်မှုတိကြောင့်ဖြစ်ရေထက် လိ့လာယူရရေ စေ့ဆော် မှုတိမှ ရအပ်ရေ စွဲလမ်းစိတ်တိကြောင့်ဖြစ်ရေဟု အများ ပင် သဘောကြိုက်ညီကတ်ရေ။ စွဲလမ်းစိတ်တိမှ ချစ်ခြင်း၊ မုန်း ခြင်းစရေ စိတ်မျိုးကို ဆိုလိုရေ။ စွဲလမ်းစိတ် နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားနိုင်ရေ။ တစ်မျိုးမှာ ထောက်လှမ်းခြင်းကိုသိရေစိတ်ဖြစ်ရေ။ လူ တစ်ဦးတစ်ယောက်ရေ လူတစ်ယောက်ကိုခင်မင်ခြင်း၊ ထောက်လှမ်း ခြင်းရေ၎င်း၊ အဆောက်အအုံတစ်ခုကို ခင်တွယ်ခြင်းရေ၎င်း၊ ဒေစွဲလမ်းစိတ်မျိုးဖြစ်ဧ။ အခြားအမျိုးအစားမှာ လောင်းကစားကိုတိုက်ဖျက်ခခြင်းဖြစ်ဧ။ လောင်းကစားကိုတိုက်ဖျက်ခြင်းရေ ထောက်လှမ်းခြင်းက်ုစွဲလမ်းစိတ်ရေ ပိုမိုအင်အားဟိရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် လူအများရေ ဝတ္ထုမဲ့စွဲလမ်း စိတ်ဖြစ်ရေ သစ္စာတရား ခင်တွယ်ခြင်းကြောင့် ကြိုးပမ်းရေ ထက်၊ ဝတ္ထု စွဲလမ်းစိတ်ဖြစ်ရေ ပုဂ္ဂိုလ်ခင်တွယ်ခြင်း၊ မုန်းတီးခြင်းတိကြောင့် ပိုမိုအားထုတ်ဆောင်ရွက်တတ်ကတ်ရေ။
ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက်တွင် စွဲလမ်းစိတ်တိစွာဟိတတ်ရာ၊ တချို့ရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိတွင် ပဓာနစွဲလမ်းစိတ် တစ်ခုရေ အခြားစွဲလမ်းစိတ်တိကို ဖိနှိပ်လွှမ်းမိုးတတ်ဧ။ ထိုသို့ရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိရေ အရာရာတွင် ပဓာန စွဲလမ်းစိတ်ဧ စေ့ဆော် ရေအတိုင်းပြုမူ ဆောင်ရွက်တတ်ဧ။ ပမာအားနန့် ဂျာမန် အာဏာသျှင် ဟစ်တစ်လာ၌ မိမိဧ တန်ခိုးကြီးလိုရေ စွဲလမ်း စိတ်ရေ သား မယားခင်မင်စိတ်၊ မိတ်ဆွေခင်မင်စိတ်စရေ တိကို လွှမ်းမိုးလားရေအတွက်နိန့်၊ မေတ္တာခေါင်းပါးပြီးကေ ကမ္ဘာတစ် ခွင်၌ အာဏာသျှင်ဖြစ်ရန် အစွမ်းကုန် အားထုတ်ခလီရေ။ ထိုသို့ပဓာနစွဲလမ်းစိတ်ဟိရေပုဂ္ဂိုလ်တိမှာ စိတ်ပဋိပက္ခမှု တိကင်းပနာ၊ စိတ်တည်ကြည်စည်းလုံး ရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိဖြစ်ကတ် ရေ။ ပဓာနစွဲလမ်းစိတ်မဟိရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိ၌ စိတ်ပဋိပက္ခမှု တိဖြစ်တတ်ရေ။ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ဧ ပဓာနစွဲလမ်း စိတ်ကို သိဟိရေအခါ၊ ထိုသူဧ အကျင့်စာရိတ္တကို သိနိုင် ရေ။ စိတ်ပညာသျှင် ကတဲက ရီးသားခရေမှာ 'လူတစ်ဦး တစ်ယောက်ရေ ဇာအရာကို ရိုသေလေးမြတ်ရေ၊ ဇာအရာတိကို စက်ဆုပ်ရေ၊ ခင်မင်ရေ၊ မုန်းတီး ရေ၊ မြတ်နိုးရေဟု သိဟိရေအခါ ထိုသူဧ အပြုအမူကို အသင့်အတင့် ခန့်မှန်း နိုင်ချေပြီ'ဟူပနာ ဖြစ်ရေ။
စိတ်လှုပ်ရှားမှုနန့် ဝေဒနာ[edit | edit source]
စိတ်လှုပ်ရှားမှုဆိုရေမှာ ကြောက်ခြင်း၊ ဒေါသထွက်ခြင်း၊ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း စရေတိကို ဆိုလိုရေ။ မွေးဖွားစအချေတိ၌ စိတ်လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု၊ နှစ်ခုမျှသာဟိ ရေ။ အသက်နှစ်နှစ် အတွင်းတွင် တိစွာရေ စိတ်လှုပ်ရှား မှုတိ ဖြစ်ပေါ်လာရေကို တွိ့မြင်နိုင်ရေ။ အစကနဦးတွင် စိတ်လှုပ်ရှားစီရေ အကြောင်းအနည်းငယ်သာဟိရေ။ တစ်စ ထက်တစ်စ စိတ်လှုပ်ရှားစီရေ အကြောင်းအရာတိရေ တိပြားလာရာ၊ အသက်အရွယ်ကြီးပြင်းလာရေအခါအစ၌ စိတ်လှုပ်ရှားမှုမဖြစ်စီရေ အရာတိပင် စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို ဖြစ်ပေါ်လာစီနိုင်ရေ။ ပမာအားနန့် အစ၌အချေရေ မြွေတိရစ္ဆာန်ကို မကြောက် ကေလည်း၊ အသက်အရွယ်ကြီး ထွားလာရေအခါ၌ ကြောက်စိတ်ဖြစ်တတ်ရေ။ လူကြီးတိ အတွက် ကြောက်စရာတိစွာ ဟိလာရေမှာ၊ သင်ယူခြင်း ကြောင့်ပင်ဖြစ်ရေ။် စိတ်လှုပ်ရှားမှု အပြုအမူတိရေ ယဉ်ကျေးမှုကိုလည်းလိုက်ပနာ ဖြစ်တတ်ရေ။ လူမျိုးစုတစ်ခုတွင် ပါဝင်သူအများရေ ဒေါသစိတ်ဖြစ်ကေ အပြုအမူတစ်မျိုး တစ်စားတည်းကိုသာ ပြုမူတတ်ရေ။ ယင့်ချင့်မှာ မိမိအပေါင်း အစု ပတ်ဝန်းကျင်မှ သင်ယူခြင်းကြောင့်ဖြစ်ရေ။ အပြုအမူ အားနန့် စိတ်လှုပ်ရှားမှုတစ်မျိုးနန့်တစ်မျိုး ခွဲခြားသိသာနိုင်ရန် ခဲယဉ်းရေ။ လူတိဧ မျက်နှာအမူအရာ ကိုယ်ဟန်နန့် အသံ ကိုထောက်ပနာ စိတ်ဆိုးခြင်း၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း၊ အံ့အားသင့်ခြင်း စရေတိကို တစ်မျိုးနန့်တစ်မျိုး တစ်ထစ်ချခွဲခြားပနာ မသိ နိုင်ပေ။
စိတ်လှုပ်ရှားမှု ဖြစ်ပေါ်လာရေအခါ ကိုယ်ခန္ဓာအတွင်း ၌လည်း ပြောင်းလဲလှုပ်ရှားမှုတိဖြစ်လာရေ။ ယင့်ချင့်ကြောင့် အသက်ရှူရှိုက်ခြင်း၊ သွီးအားတိုးခြင်း၊ သွီးခုန်ခြင်း၊ လက်ခြေ လုံးပတ်ကြီးထွားခြင်း၊ နှလုံးကြွက်သားလှုပ်ရှားခြင်း၊ အရီပြား ရေ လျှပ်စစ်ဓာတ်ကို တွန်းလှန်ခြင်းတိ ဖြစ်လာရေအတွက်နိန့်၊ ယင့်ချင့်လှုပ်ရှားမှုတိကို တိုင်းတာခြင်းအားနန့် သိသာနိုင်ရေ။ သာမန်အားနန့်ကား လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ဧ ပြင်ပလက္ခဏာ တိနန့် စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို တိုင်းထွာရေ ကရိယာကို 'မုသား စုံထောက်'ဟု ခေါ်ရေ။
သင်ယူခြင်း[edit | edit source]
စိတ်ပညာတွင် သင်ယူခြင်းရေ အလွန်အရီးကြီးရေ ကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်ရေ။ အရွယ်ရောက်ရေ သူဧအပြုအမူရေ သင်ယူခြင်းနန့် ဖြစ်လာရေ အပြုအမူချည်းနှင်နှင်ဖြစ်ရေ။ အရွယ်ရောက်သူဧ စိတ်စေ့ဆော်တိုက်တွန်းမှု၊ စိတ်လှုပ်ရှားမှု၊ ကျွမ်းကျင်မှု၊ ဆင်ခြင်မှုတိရေ သင်ယူခြင်းအပေါ်တွင် တည် နီရေ။
အကျွန်ရို့တိရေ အစကနဦးသင်ယူရေ အပြုအမူတိ ရေ အကြောင်းဆက် တုံ့ပြန်မှုတိဖြစ်ရေ။ နို့ဗူးတိုက်ရေ အချေရေ အစ၌ နို့ဗူးကိုမြင်ကေ နို့စို့ခြင်းမပြုချေ။ နို့သီး ကို မိမိဧ ပါးစပ်တွင်းသို့ထည့်မှ နို့စို့ရေ။ အခါခါ နို့ဗူးကို မြင်ရပြီးကေနောက်၊ ပါးစပ်တွင်းသို့ နို့သီးထည့်ပနာ ခံတွင်းကို လှုံ့ဆော်ပီးကေ၊ နို့ဗူးကိုမြင်ရေ အာရုံရေ နို့စို့ရေ တုံ့ပြန်မှုကို ဖြစ်လာစေလီရေ။ ဒေပိုင်နို့စို့ခြင်းရေ အကြောင်းဆက်တုံ့ပြန်မှုဟုခေါ်ရေ။
ဒေသင်ယူခြင်းမျိုးကို ရုရှစိတ်ပညာသျှင် ဗတ်ဗလပ် စတင်သိဟိရေ။ ခွေးတစ်ကောင်ကို အစာမကျွေးခင် အနည်းငယ် အချိန်တွင် ခေါင်းလောင်းတီးခြင်းကို ထပ်ခါထပ်ခါ ပြုလုပ် ရေအခါ နောက်တွင် အစာမပီးကေလည်း ခေါင်းလောင်း တီးကေ လားရည်ယိုကြောင်းကို ဗတ်ဗလပ်ရေ တွိ့ဟိခဧ။ ယင့်ချင့်သို့ တွိ့ဟိခရေအတိုင်း စမ်းသပ်ကြည့်ရာ ခေါင်းလောင်း သံသာမဟုတ် အလင်းရောင်ကေလည်းကောင်း၊ အနံ့ကေလည်းကောင်း၊ ထိတိ ခြင်းကေလည်းကောင်း၊ လားရည်ယိုခြင်းကို ဖြစ်စီနိုင်ကြောင်း ထပ်မံ သိဟိရပြန်ရေ။ တစ်ဖန်တုံလည်း ဒေပိုင်ဖြစ်ပေါ်လာရေ အကြောင်းဆက်တုံ့ပြန်ခြင်းကို ဖျောက်ဖျက်နိုင်ရေ။ အစာ မကျွေးဘဲ ခေါင်းလောင်းကိုသာ တီးနေကေ၊ ခွေးရေ လား ရည်မယိုတော့ချေ။ ယကေလည်း အချိန်အနည်းငယ် ကြာရေ အခါ ထိုခွေးကို အစာပြပနာ အားဖြည့်ခြင်းအားနန့် လားရည်ယို ခြင်းရေ ပြန်ပနာပေါ်လာနိုင်ရေ။
တိရစ္ဆာန်တိနန့် အချေတိ၌ အကြောင်းဆက်တုံ့ပြန်မှု တိ ဖြစ်ပေါ်လာစီနိုင်ကေလည်း၊ လူကြီးတိကို စမ်းသပ်ရာ တွင် ဖြစ်ပေါ်ရန် ခဲယဉ်းကြောင်းကို သိရပြန်ရေ။ စကား စပြောခြင်းရေ၎င်း၊ သဘော ထားတိဖြစ်ပေါ်လာခြင်းရေ ၎င်း၊ တိစွာရေ ကြောက်ရွံ့ခြင်းတိရေ၎င်း၊ ဆိုခပြီးကေရေ နည်းအတိုင်း သင်ယူခြင်းမျိုးကြောင့်ဖြစ်ရေ။
အခြားသင်ယူနည်းတစ်မျိုးမှာ အကြိမ်ကြိမ် စမ်းသပ်သင် ယူခြင်းဖြစ်ရေ။ တိရစ္ဆာန်တစ်ကောင်ရေ ကိုယ်တွင်းစေ့ဆော် မှုကြောင့် အကြိမ်ကြိမ်စမ်းသပ်ရေ အပြုအမူမျိုးကို ပြုလုပ် တတ်ဧ။ ဒေပိုင်စမ်းသပ်ပြုမူရာတွင် အသုံးမကျရေ အပြု အမူတိစွာကို ပြုလုပ်ပနာ၊ နောက်ဆုံး၌ မိမိလိုအင်ပြည့်မြောက် စီရေ အပြုအမူကိုသာ ပြုလုပ်လာရေ။ အကြိမ်ကြိမ်ထိုသို့ ပြုလုပ်လာရေအခါ အသုံးမဝင်ရေအပြုအမူတိကို စွန့်လွှတ် ပြီးကေကေ လိုအင်ပြည့်မြောက်စီရေ အပြုအမူကိုသာ ပြုတော့ ရေဖြစ်ပနာ၊ သင်ယူခြင်းလည်း ပြီးကေမြောက်လီရေ။
လူတိမှာ တိရစ္ဆာန်ကဲ့ယပိုင်မဟုတ်ကေ၊ အကြိမ်ကြိမ် စမ်းသပ် ရေအခါ သင်ယူရရေအကြောင်းကို သဘောပေါက်ပနာ၊ ပိုမို ကေမြန်စွာ သင်ယူနိုင်ရေ။ ဝင်္ဂပါထဲတွင် ထည့်သွင်းထား ရေ ကြွက်ရေ အထက်နည်းအတိုင်းပြုလုပ်တတ်ကေလည်း လူတစ်ဦးရေ ဝင်္ဂပါထဲတွင် ရောက်နေကေ၊ ထိုသူရေ စိတ်ထဲ၌ စကားလုံးတိကိုဖွဲ့ပနာ ဆင်ခြင်စဉ်းစားပြီးကေ ထွက် ပေါက်ကိုရှာကာ ထွက်မြောက်ရန် သင်ယူတတ်ရေ။ တိရစ္ဆာန်တိ၌လည်း သဘောပေါက်သင်ယူခြင်းမျိုးဖြစ် နိုင်ရေ။ ဒေသဘောပေါက်သင်ယူမှုကို စိတ်ပညာသျှင်ကားလား ရေ စုံစမ်းခဖူးဧ။ ထိုစုံစမ်းချက်မှာ ဒေသို့တည်း။ မျောက်ဝံ တိကို လှောင်အိမ်ကြီးတစ်ခုထဲတွင် ထည့်သွင်းပြီးကေကေ၊ ငှက် ပျောသီးကို မျောက်ဝံမမှီနိုင်ရေ အမိုးတွင် ချိတ်ဆွဲရေ။ လှောင်အိမ်ကြီးဧ တစ်နီရာတွင် သေတ္တာတစ်ခုကို ချထားဧ။ မျောက်ဝံတိရေ ငှက်ပျောသီးကို ရရန် ခုန်ပေါက်ပနာ အမျိုး မျိုးကြိုးစားကတ်ရေ။ ယကေလည်း အထမမြောက်ချေ။ ယင့်အခါ အချို့ မျောက်ဝံတိရေ သေတ္တာကို ငှက်ပျောသီးအောက်သို့ ရွေ့ပြီးကေ ကေ၊ ငှက်ပျောသီးကို ခုန်ပေါက်ဆွဲငင်ပနာ ယူလီရေ။ ဒေ အခြင်းအရာအရ၊ ထိုမျောက်ဝံတိရေ သေတ္တာနန့် ငှက်ပျော သီးတိ တစ်ခုနန့် တစ်ခု ဆက်သွယ်ခြင်းကို သဘောပေါက် ကြောင်း ထင်ရှားဧ။ သဘောပေါက်ရေအခါ ရုတ်ခြည်းသင် ယူခြင်း တိုးတက်လီရေ။ အကြောင်းဆက် သင်ယူခြင်းနန့် အကြိမ်ကြိမ် စမ်းသပ်သင်ယူခြင်းတိမှာ တစ်ဖြည်းဖြည်းသာ တိုးတက်စေလီရေ။
မှတ်မိခြင်းနန့် မမှတ်မိခြင်း[edit | edit source]
သင်ယူခြင်း၌ မှတ်မိခြင်းပါဝင်ဧ။ မှတ်မိခြင်း၌ အပိုင်း ၄ ပိုင်းဟိရေ။ မှတ်မိရန်အစ၌ (၁) သင်ယူရဧ။ သင်ယူ ရေအရာကို မပျောက်ပျက်စီရန်၊ (၂) လက်ခံထားရဧ။ လက်ခံထားရေကို (၃) သတိရပနာ၊ (၄) မှတ်မိရရေ။ သတိ ရခြင်းနန့် မှတ်မိခြင်း ခွဲခြားရန်ဟိရေ။ တခါတလီ သတိရ ကေလည်း၊ မှတ်မိခြင်းမဟိတတ်ချေ။ လင်္ကာပုဒ်ကို သတိရပနာ ရွတ်ဆိုနိုင်ကေလည်း၊ ဇာလင်္ကာ၊ ဖို့သူရီးရေတိကို မမှတ်မိတတ်ချေ။ မှတ်မိခြင်းရေ သတိရခြင်းထက်လွယ်ကူ လီရေ။ လူတစ်ယောက်ကို မှတ်မိငြားလည်း၊ ထိုသူဧနာဖို့ ကို သတိမရတတ်ချေ။
မမှတ်မိခြင်းရေ ပဓာနအကြောင်း ၂ ခုကြောင့်ဖြစ် ရေ။ (၁) အချိန်ကြာရှည်ပနာ မမှတ်မိခြင်းနန့် (၂) တားဆီးး ခြင်း တစ်ခုခုကြောင့် မမှတ်မိခြင်းဖြစ်တတ်ရေ။ လိ့ကျင့်မှု တိနန့် တွိ့ဆုံကြုံခခြင်းတိကို သာမန်အားနန့် သတိမရနိုင် ကေလည်း၊ စိတ်ညိ|ု့ခြင်းနန့် ပြန်ပြီးကေသတိရနိုင်ရေ။ ( စိတ်ညိ|ု့ပညာ။)
လိ့ကျင့်ခြင်းတစ်ခုခုကို ပြုပြီးကေနောက် အခြား တစ်ခုကိုဆက်ပနာ လိ့ကျင့်ကေ၊ ပထမလိ့ကျင့်ခြင်းကို ပိုမို မမှတ်မိနိုင်တော့ချေ။ လိ့ကျင့်ခြင်းကိုပြုပြီးကေနောက် နားနေကေ၊ ပိုမို သတိရတတ်ရေ။ စိတ်ပညာသျှင် ဖရွိုက်က မမှတ်မိခြင်း ရေ မမှတ်မိချင်ရေ စိတ်ကြောင့်ဟုဆိုဧ။ လူတစ်ဦးတစ် ယောက်ဧနာဖို့ကို မမှတ်မိခြင်းရေ ထိုသူကို မလိုလား ရေစိတ်က သိစိတ်မှပယ်ခြင်းကြောင့်ဟုဆိုဧ။ အချို့မမှတ်မိ ခြင်းတိမှာ ဒေနည်းအတိုင်းဖြစ်ရေကို မငြင်းဆိုနိုင်ပေ။ တခါတလီ ကြောက်ခြင်း၊ စိုးရိမ်ခြင်း၊ စိတ်မငြိမ်သက်ခြင်း စရေ စိတ်လှုပ်ရှားမှုတိကြောင့် မမှတ်မိခြင်းဖြစ်တတ်ရေ။
ကောင်းစွာမှတ်မိစီရန် စာကျက်နည်း[edit | edit source]
မှတ်ဉာဏ်ကောင်းရန်နည်းလမ်းမှာ သင်ယူရာတွင် နည်း လမ်းကောင်းကို လိုက်နာခြင်းဖြစ်ရေ။ ထိုနည်းလမ်းကောင်း မှာ စာကိုကျက်ရေအခါ (၁) သင်ယူလိုစိတ်ဟိရဖို့။ သို့မှ သာ စိတ်မပျံ့လွင့်ဘဲ၊ ကျက်မှတ်ရန်စာကို စူးစိုက်အာရုံပြုပနာ လိ့လာပေဖို့။ (၂) စာကျက်ရေအခါ တစ်ချိန်တည်းမှတ်မိ ရန်ကြိုးစားမည့်အစား တစ်ချိန်စီ ခွဲပနာသင်ယူလိ့ကျင့်ရဖို့။ စာကျက်ရေအခါ တစ်နိကေ နာရီဝက်မျှ၊ ခြောက်ရက်ခွဲပနာ ကျက်မှတ်ခြင်းရေ တစ်နိတည်းတွင် တစ်ထိုင်တည်း သုံး နာရီကျက်မှတ်ခြင်းထက် ပိုမို မှတ်မိနိုင်ရေ။ (၃) သင်ယူရာ တွင် တစ်နည်းနည်းနန့် ထုတ်ဖော်ရွတ်ဆိုရန် ကြိုးစားရဖို့၊ ဘာသာစကားတစ်ခုကို ကျက်မှတ်ရာတွင် ထိုဘာသာစကားကို ပြောဆိုခြင်းရေ ကျက်မှတ်ရေစကားတိကို မှတ်မိစေရေ။ (၄) ကျက်မှတ်ရရေစာကို တစ်ခုလုံးဖတ်ပနာ သဘောပေါက် အောင်ပြုလုပ်ပြီးကေကေ၊ တစ်ခုလုံးကို ခြုံပနာလိ့လာခြင်းရေ စာကိုပိုင်းပနာ လိ့လာခြင်းထက်ပိုမိုမှတ်မိစေရေ။ ဒေအချက် တိကို လိုက်နာကေ ကောင်းစွာမှတ်မိစီနိုင်ရေ။
စဉ်းစားခြင်း[edit | edit source]
ထွေရာစိတ်ကူးခြင်း၊ စိတ်ကွန့်မြူးခြင်း၊ ဆင်ခြင်ခြင်းတိ
မှာ စဉ်းစားခြင်းအမျိုးမျိုးဖြစ်ရေ။ တိရစ္ဆာန်တိရေ ဆင်ခြင်
နိုင်ရေ သတ္တဝါတိဖြစ်လီလားဟု စစ်ဆီးကြည့်ကတ်ပါဖို့။
စိတ်ပညာစုံစမ်းချက်အရ မျောက်ဝံတိရေ ဆက်သွယ်ခြင်းကို
သိမြင်ခြင်းနန့် အခက်အခဲတိကို ဖြေသျှင်းတတ်ကြောင်း
ဖော်ပြခရာ။ အချို့တိရစ္ဆာန်တိရေ အမှတ်အသားကို စဉ်းစားနိုင်
ကတ်ရေ။ ဒေအချက်နှစ်ရပ်ကို ထောက်ရှုခြင်းနန့်၊ တိရစ္ဆာန်တိဧ
ဆင်ခြင်မှုရေ လူတိဧ ဆင်ခြင်ပုံနန့်ထပ်တူ ထပ်မျှဖြစ်ဧဟု
ဆိုရန်ခဲယဉ်း ကေလည်း၊ သူတိဧ သဘာဝနန့် လျော်စွာ
ဆင်ခြင်တတ်ရေ သဘောဟိရေဟု ဆိုနိုင်လီရေ။
ဆင်ခြင်ခြင်းရေ အခက်အခဲတစ်ခုကို ဖြေသျှင်းရန်ရည်
ရွယ်ချက်ဟိရေ စဉ်းစားခြင်းဖြစ်ရေ။ ဒေပိုင်ဖြေသျှင်းရန်
စဉ်းစားခြင်း၌ အစီအစဉ်ဟိခြင်း၊ ပြဿနာနန့် သက်ဆိုင်ရေ
ပညတ်တိ ရွေးချယ်ခြင်းတိ ပါဝင်ရေ။ စိတ်ပညာသျှင်ဒျူးဝီး
က ဆင်ခြင်ခြင်း၌ အဆင့် ၅ ဆင့်ဟိရေဟု ဖော်ပြထားရေ။
- အခက် အခဲပြဿနာရေ ဆင်ခြင်ခြင်းကို အစပြုပနာ နှိုးဆော်ပီးဧ။
- ပြဿနာအခြီအနီကို သေချာစွာသိဟိရန် ပြုလုပ်ပီးဧ။
- ပြဿနာကို အဖြေပီးရေ အတွေးဟိစေ ဧ။
- အတွေးတစ်ခုစီရေ ပြဿနာကို လုံးဝဖြေသျှင်းနိုင် အောင် ပြုပြင်ရရေ။ ယင့်ချင့်မှာ ဆင်ခြင်ခြင်းဧ အနှစ်သာရ ဖြစ်ရေ။
- နောက်ဆုံးအမှားအမှန် စိစစ်ခြင်းအားနန့် ဆင်ခြင်ခြင်းရေ ပြီးကေမြောက်ရေ။
အာရုံသိခြင်း[edit | edit source]
စဉ်းစားခြင်းရေ အာရုံသိခြင်းပေါ်တွင် အခြီခံထားရေ။ အကြောင်းအရာတိကို ကြည့်ရှုပနာ အခက်အခဲတွိ့ရေ အခါ ဆင်ခြင်ခြင်းဖြစ်ပေါ်လာရေ။ နောက်ဆုံးအဖြေ မှန်မမှန် စိစစ်ရာ၌လည်း ကြည့်ရှုခြင်းနန့် ပြုလုပ်ရရေ။ အာရုံသိခြင်း မှာ အာရုံခံစားမှုနန့် ခြားနားရေ။ အာရုံသိခြင်း၌ ကျွန်ုပ်တိ အာရုံတိကို အသုံးပြုရရေမှန်ကေလည်း၊ အများတ်ကာလ အတွိ့အကြုံတိ၊ စိတ်ကူးရုပ်တိနန့် ပစ္စုပ္ပန်ကာလ စိတ်သဘော ထားတိပါဝင်လီရေ။ အချုပ်အားနန့်ဆိုရေ် အာရုံသိခြင်းရေ အာရုံခံစားမှုကို အဓိပ္ပာယ်ဖော် ယူခြင်းဖြစ် ရေ။ ဥဒါဟရုဏ်အားနန့် သရက်သီးဟူရေ ဝတ္ထုပစ္စည်း တစ်ခုကို အာရုံနန့် မြင်ရာတွင်၊ သရက်သီးဟု သိခြင်းရေ အရီာင်၊ အနံ့၊ အရသာ စရေအာရုံတိ စုပေါင်းထားခြင်း ထက် ပိုမိုကြီးကျယ်လီရေ။
အမြင်မှားခြင်း[edit | edit source]
အဂင့်ယင့်ကတ် မလှုပ်ရှားကေလည်း လှုပ်ရှားရေ ကိုမြင်ခြင်း၊ အရှည်တူညီရေမျဉ်းတိကို မတူညီဟု မြင်ခြင်း၊ မျဉ်းဖြောင့်ကို မျဉ်းကောက်ဟုမြင်ခြင်း စရေတိမှာ အမြင်မှား ခြင်းတိဖြစ်ရေ။ ဒေအခြင်းအရာတိကို လူတိုင်းအမြင်မှား တတ်ရကား၊ ယင့်ချင့်တိရေ ကျွန်ုပ်တိအတွိ့အကြုံပေါ်၌ မတည်ကြောင်း ယူဆရရေ။ အချို့မှာ အများတ်ကာလ အတွိ့ အကြုံကြောင့်ဖြစ်ရေ။ စစ်အတွင်းတွင် ငှက်သတ္တဝါကို လေယာဉ်ပျံဟု အမြင်မှားခြင်းရေ အတွိ့အကြုံကိုမှီပနာ စိတ် စောနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်ရေ။ အမြင်မှားမှုကို ဆင်ခြင်ရေ်၊ အာရုံအားနန့်သိခြင်းရေ အာရုံတိပေါ်တွင်သာမက အခြား အကြောင်းတိပေါ်တွင်လည်း တည်နီကြောင်း ထင်ရှားရေ။
လူတစ်ဦးနန့် တစ်ဦးခြားနားခြင်း[edit | edit source]
အထက်တွင် လူတိုင်းဖြစ်တတ်ရေ အခြင်းအရာတိကို ဖော်ပြခရာ။ လူတစ်ဦးနန့်တစ်ဦး အပြုအမူနန့် သိခြင်းဟူရေ အကြောင်းတိဟိကေလည်း၊ ခြားနားခြင်းလည်းဟိရေ။ အသိ ဉာာဏ်ရေ၎င်း၊ စွမ်းရည်ရေ၎င်း၊ ကိုယ်ရည် ကိုယ်သွီးရေ ၎င်း၊ လူတစ်ဦးနန့်တစ်ဦး မတူညီကြပေ။ စိတ်ပညာဆရာတိ ရေ ဉာာဏ်စွမ်းရည်စစ်ဆီးလွှာတိ ဖန်တီးပနာ တိစွာအသုံးပြု ပြီးကေဟိလီရေ။ စစ်ဆီးလွှာတိကို အသုံးပြုခြင်းအားနန့် လူတစ်ယောက်ဧ ဉာာဏ်ဖျတ်လတ်မှုနန့် သင်ယူစွမ်းရည်ကို ပြသနိုင်လီရေ။ စွမ်းရည်ထူးတိကို စစ်ဆီးရာ၌ အတော် အတန်တိကျစွာ တိုင်းတာနိုင်လီရေ။ လူငယ်တစ်ယောက်အား သင့်လျော်ရေလုပ်ငန်းသို့ လမ်းညွှန်ခြင်း၊ အလုပ်သမားတစ် ယောက်အား သက်ဆိုင်ရာအလုပ်နန့် သင့်လျော်ရေကိုဖော် ပြခြင်း၊ တာဝန်ဝတ္တရားတိတွင် ထူးချွန်စွာဆောင်ရွက်နိုင်သူ ကို ရွေးချယ်ခြင်း၊ စက်မှုလက်မှုနန့် လက်နက်ကိုင်တပ်တိ အတွက် သင့်လျော်သူတိအား ရွေးချယ်ခြင်းတိ၌ စစ်ဆီးလွှာ တိကို အသုံးချကတ်ရေ။
ကိုယ်ရည်သွီးကိုလည်း စိတ်ပညာဆရာတိက စုံစမ်းကြ ရေ။ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွီး မေးခွန်းလွှာတိနန့် ကိုယ်ရည် ကိုယ်သွီးအခြီအနီကို အသင့်အတင့် ဖော်ထုတ်စီနိုင်ဧ။ စိတ်အခြီအနီကို ပြင်ပအမူအရာ နန့် စုံစမ်းနည်းတိလည်း အသုံးပြုကတ်ရေ။ အများသိကျွမ်းရေ နည်းတစ်ခုမှာ ရိုရှပ် ဆိုသူ တည်ထွင်ရေ မင်စက်စစ်ဆီးနည်းဖြစ်ရေ။ လူ တစ်ဦး တစ်ယောက်ကို အကဲဖြတ်ရာတွင် အသိဉာာဏ်စစ်ဆီး လွှာ၊ စွမ်းရည်စစ်ဆီးလွှာ၊ ကိုယ်ရည်ကိုယ်သွီးနန့် အကျင့် စာရိတ္တတိကို အကဲဖြတ်ချက်တိကို ပေါင်းစပ်ကာ လိ့လာရ လီရေ။
လူဧ ဆက်ဆံရီးအပြုအမူ[edit | edit source]
ကျွန်ုပ်တိဧ အပြုအမူရေ လူတိနန့် ဆက်ဆံပြုမူခြင်း ဖြစ်ရေ။ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်က အစုအဝေးတွင်ပါဝင်ရေ အနိန်နန့် ပြုမူခြင်းရေ တစ်ဦးတည်းပြုမူခြင်းနန့် ကွာခြား ရေ။ အစုအဝေးဧ ညွှန်ခြင်းရေ လူဧအပြုအမူကို ပြောင်း လဲစေရေ။ လူအုပ်တွင်ပါဝင်ရေ လူတစ်ယောက်ရေ လူ အုပ်အလိုက်ပြုမူတတ်ရေအတွက်နိန့် ဆင်ခြင်ကင်းမဲ့ရေအပြုအမူမျိုးကို ပြုလုပ်တတ်ရေ။ တစ်ဦးကို တစ်ဦး အတုခိုးတတ်ရေ။ ကျွန်ုပ်တိရေ များရေအားဖြင့် ကျွန်ုပ်တိနန့်ဆိုင်ရာ လူစုဧ အနီအထိုင်အတိုင်း တူညီအောင် နေတတ်ကတ်လီရေ။ လူတစ်မျိုးနန့် တစ်မျိုး စိတ်အခြီအနီ ခြားနားခြင်းဟိ သလော၊ ဟိခကေ ဇာတိအတိုင်း ဖြစ်ပေါ်လာသလော၊ ယပိုင်မဟုတ်ကေ ယဉ်ကျေးမှုထုံစံတိကြောင့်ပင်လော။ ယင့်ချင့်အချက် တိကို စဉ်းစားလိုက်ရေ်၊ ပတ်ဝန်းကျင် ခြားနားခြင်းကြောင့် လူတစ်မျိုး နန့်တစ်မျိုး ခြားနားကတ်ရေဟု စိတ်ပညာသျှင်တိက သဘောရကတ်ရေ။ လူမျိုးချင်း ခြားနားရေထက် လူမျိုးတစ်စု ထဲတွင် တစ်ဦးနန့်တစ်ဦး ပိုမိုခြားနားတတ်ရေ။
စိတ်ပညာလိ့လာချက်တိနန့် လူဧအကြောင်းကို ပိုမို နားလည်လာရေဖြစ်ရကား၊ လူသတ္တဝါတိ ကြီးပွားတိုးတက် ငြိမ်းချမ်းသာယာရီးကို ရှေ့ရှုပြီးကေ လူတိဧ အပြုအမူတိကို ပြုပြင်ရန် စိတ်ပညာကို အသုံးချနိုင်လီရေ။ [1]
ကိုးကား[edit | edit source]
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄)