Jump to content

Wp/rki/ဂျပန်ဘုရင့်နိုင်ငံတော်

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wp | rki
Wp > rki > ဂျပန်ဘုရင့်နိုင်ငံတော်
ဂျပန်ဘုရင့်နိုင်ငံတော်
日本国 (Lua error in Module:Lang at line 15: attempt to index field 'lang_name_table' (a nil value).)
Translate ja:Nippon-koku to English or Translate ja:Nihon-koku to English
Script error: The function "wp/rki/InfoboxImage" does not exist.
Script error: The function "wp/rki/InfoboxImage" does not exist.
Script error: The function "wp/rki/InfoboxImage" does not exist.
image_flag Imperial Seal
နိုင်ငံတော် သီချင်း: "ကီမီဂါယို" (君が代?){{#ifeq:|
"အသင်ဧ ခေတ်"
အစိုးရ စည်းတံဆိပ်
Seal of the Office of the Prime Minister and the Government of Japan
မြို့တော်
နန့် အကြီးဆုံးမြို့		တိုကျိုမြို့ (東京)
ရုံးသုံး ဘာသာစကားတိဂျပန်
DemonymJapanese
အစိုးရပြည်ထောင်စု ပါလီမန် စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်
နာရူဟီတို
ဖူမီအို ခီဟိဒ
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်ဒိုင်းယက်လွှတ်တော်
House of Councillors
House of Representatives
တည်ထောင်ခြင်း
ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၁ ရက် ၆၆၀ ဘီစီ
၁၈၉၀ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်
၁၉၄၇ ခုနှစ် မေလ ၃ ရက်
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း
၃၇၇,၉၇၅ km2 (၁၄၅,၉၃၇ sq mi)[1] (အဆင့်: ၆၂)
• ရေထု (%)
၁.၄ (၂၀၁၅ ခုနှစ်အရ)[2]
လူဦးရေ
• ၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
Decrease ၁၂၅,၃၆၀,၀၀၀[3] (အဆင့် - ၁၁)
• ၂၀၂၀ သန်းခေါင်စာရင်း
၁၂၆,၂၂၆,၅၆၈[4]
• သိပ်သည်းမှု
၃၃၄/km2 (၈၆၅.၁/sq mi) (အဆင့် - ၂၄)
GDP (PPP)၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း
Increase $၅.၅၈၆ ထရီလီယံ[5] (အဆင့် - ၄)
• Per capita
Increase $၄၄,၅၈၅ (အဆင့် - ၂၇)
GDP (nominal)၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း
Increase $၅.၃၇၈ ထရီလီယံ[5] (အဆင့် - ၃)
• Per capita
Increase $၄၂,၉၂၈ (အဆင့် - ၂၃)
Gini (၂၀၁၈)Decrease ၃၃.၄[6]
အလယ် · ၇၈
HDI (၂၀၁၉)Increase ဝ.၉၁၉[7]
အမှား။ မရီရာရေ HDI တန်ဖိုး · ၁၉
ငွေကြေးဂျပန် ယန်း (¥)
အချိန်ဇုန်JST (UTC+09:00)
ယာဉ်ကြောစနစ်ဘယ်
တယ်လီဖုန်းကုဒ်+၈၁
Internet TLD.jp

ဂျပန်နိုင်ငံ(Lua error in Module:Lang at line 15: attempt to index field 'lang_name_table' (a nil value).၊ တရားဝင်နာမည်: Lua error in Module:Lang at line 15: attempt to index field 'lang_name_table' (a nil value).)ရေ အရှေ့အာရှတွင်ဟိရေ ကျွန်းနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာအတွင်း၌ တည်ဟိပြီး ဂျပန်ပင်လယ်၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ မြောက်ကိုရီးယား၊ တောင်ကိုရီးယားနန့် ရုရှားရို့ဧ အရှေ့ဘက်တွင် ဟိပြီး မြောက်ဘက်ဟိ အိုဟွတ်ပင်လယ်မှတောင်ဘက် အရှေ့တရုတ်ပင်လယ်နန့် ထိုင်ဝမ်ရို့အထိ ဖြန့်ကျက်တည်ဟိရေ။ ဂျပန်ဧ နာမည်ကို ဖော်ကျူးထားရေ စာလုံးမှာ "နေပင်; နေမြစ်; နေဧ အရင်းအမြစ်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရရေ။

ဂျပန်ရေ ကျွန်းပေါင်း ၆၈၅၂ကျွန်း ပါဝင်သည့် ကျွန်းစုနိုင်ငံဖြစ်ရေ။ အကြီးဆုံးကျွန်းတိမှာ ဟွန်ရှူး(本州)၊ ဟော့ကိုင်းဒိုး(北海道)၊ ကျူရှူး (九州) နန့် ရှီကိုကူး (四国) ရို့ဖြစ်ကတ်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံဧ မြေနီရာစုစုပေါင်းဧ ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းမျှဟိရေ။ ဟွန်းရှူးကျွန်းပေါ်တွင် မြို့တော်တိုကျိုနန့် အခြားအိုဆာကာ၊ကျိုတို ကဲ့သို့မြို့ကြီးတိလည်းဟိရေ။ ကျွန်းအများစုမှာ တောင်ထူထပ်ပြီးအများအပြားမှာ မီးတောင်တိဖြစ်ကတ်ပြီး မီးတောင်ပေါင်း၁၁၀ဟိရေ။ ထိုမီးတောင်တိအနက် မီးတောင်၄၇ခုရေ မီးတောင်သျှင်တိဖြစ်ရေဟု သိပ္ပံပညာသျှင်တိက ဆိုကတ်ရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ဂျပန်ဧ အမြင့်ဆုံးတောင်ထိပ်ဖြစ်ရေ ဖူဂျီတောင် (富士山) ရေ မီးတောင်တစ်ခုဖြစ်ရေ။

ဂျပန်ရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒဿမမြောက် လူဦးရေအများဆုံးဖြစ်ပြီး စုစုပေါင်း လူဦးရေ ၁၂၈ သန်းမျှဟိရေ။ တိုကျိုမြို့ရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံးမြို့ကြီးတိထဲတွ င်ပါဝင်ရေ။ မြို့တော်ဖြစ်ရေ တိုကျို့မြို့ကိုစီရင်စု(၃)ခုဖြင့်ဖွဲစည်းထားကာ ခန့်မှန်းလူဦးရေ သန်း ၃်၈.၁၄ နီထိုင်ကတ်ရေ။

ရှေးဟောင်းသုတေသန လေ့လာချက်တိအရ ကျောက်ခေတ်ဟောင်း ခေတ်နှောင်း အချိန်ကာလကပင် ဂျပန်ကျွန်းတိ ပေါ်တွင် လူတိ နီထိုင်လျက် ဟိကြောင်း သက်သေအထောက်အထားတိ တွိ့ဟိရရေ။ ဂျပန်ဟူရေ နာမည်နာမကို သမိုင်းမှတ်တမ်းအဖြစ် ပထမအေဒီရာစုနှစ်မှ တရုတ်သမိုင်းစာအုပ်အတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ် တွိ့ဟိရပြီး အကျဉ်းချုံးသာ ဖော်ပြထားရေ။

အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ တသီးတသန့် နေခပြီးနောက် ပြင်ပကမ္ဘာမှ လွှမ်းမိုးမှုတိ ရောက်ဟိလာခြင်းရေ ဂျပန်သမိုင်းဧ သွင်ပြင်လက္ခဏာပင်ဖြစ်ရေ။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဂုလက်ဟိ ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံဥပဒေကို စတင်သုံးစွဲသည့် အချိန်မှစ၍ ဂျပန်ရေ ဘုရင်ဟိရေ စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ်နန့် ဒိုင်းယက်ခေါ် လူထုကိုယ်စားလှယ်တိဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားရေ အထက်နန့် အောက်လွှတ်တော်ရို့ တပေါင်းတစည်းတည်းအုပ်ချုပ်သည့်စနစ်ကို ထိန်းသိမ်းကျင့်သုံးလာခရေ။

ဂျပန်ရေ အဓိက စီးပွားရီး အင်အားစုဖြစ်ပြီး nominal GDP (စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းထုတ်ကုန်တန်ဖိုး) အရ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဒုတိယအကြီးဆုံး စီးပွားရီးစနစ်ဖြစ်ပြီး တတိယမြောက် အကြီးဆုံး ဝယ်အားဟိသည့် နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ဂျပန်ရေ ကုလသမဂ္ဂ၊ G8၊ G4၊ OECD နန့် APEC ရို့ဧ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကာကွယ်ရီးသုံးငွေ ပဉ္စမမြောက် အများဆုံး နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စတုတ္တမြောက် အကြီးဆုံး ကုန်စည်တင်ပို့သူဖြစ်ပြီး ဆဋ္ဌမမြောက် အကြီးဆုံး ကုန်စည် တင်သွင်းသူဖြစ်ရေ။ ဂျပန်ရေ လူနေမှု အဆင့်အတန်း မြင့်မားရေ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ လူထုဖွံဖြိုးမှုကိန်းညွှန်းနိုင်ငံတိ စာရင်းတွင် အဆင့် ၈ ဟိရေ။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် နည်းပညာ၊ စက်ပစ္စည်းနန့် စက်ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တိတွင် ဦးစီးဦးဆောင်သည့် နီရာမှဟိရေ နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ကုလသမဂ္ဂနန့် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရီးအဖွဲ့ဧ ခန့်မှန်းချက်အရ လူ့သက်တမ်းအရှည်ဆုံးနန့် ကလေးသူငယ်သေဆုံးမှု အနည်းဆုံးနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ရေ။

ကီမီဂါယော့ရေ ဂျပန်ပြည်ဧ နိုင်ငံတော်သီချင်းဖြစ်ရေ။ ဒေသီချင်းရေ ဂျပန်အင်ပါယာဧ နိုင်ငံတော်သီချင်း ဖြစ်သကဲ့သို့ ဂျပန်ဧကရာဇ်ဧ ဘုန်းတော်ဘွဲ့တေးလည်းဖြစ်ရေ။

အခေါ်အဝေါ်

[edit | edit source]

အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် ဂျပန်နိုင်ငံဟု ခေါ်ဆိုကေလည်း ဂျပန်ဘာသာ စကားတွင် ဂျပန်နိုင်ငံကို နိပွန် သို့မဟုတ် နိဟွန်း ဟုခေါ်ဆိုကတ်ပြီး ထိုနာမည် နှစ်ခုစလုံးကို ဂျပန် ခန်းဂျီး အက္ခရာဖြင့် ( 日本) ဟု ရီးရေ။ ဂျပန်တွင် နိပွန် ဆိုရေ နာမည်ကို ရုံးသုံးအတွက် အသုံးတိကတ်ပြီး ဂျပန်ယန်းငွေ၊ စာတိုက်တံဆိပ်ခေါင်း နန့် နိုင်ငံတကာ အားကစားပွဲတိတွင် သုံးနှုန်းလေ့ ဟိကတ်ရေ။ နိဟွန်း ဆိုရေ အခေါ်အဝေါ်ကိုမူ ဂနိခေတ် စကားပြောတိတွင် သုံးကတ်ရေ။ ဂျပန် လူမျိုးရို့ကို သူရို့ဘာသာ ဂျပန် ဘာသာစကားဖြင့် နိဟွန်းဂျင်း ဟု လည်းကောင်း၊ ဂျပန်ဘာသာကို နိဟွန်းဂေါ့ ဟု လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုလေ့ ဟိပြီး အဓိပ္ပာယ်မှာ နေအမျိုးအနွယ်ဟူ၍ ဖြစ်ပြီး တစ်ခါတရံ နေထွက်ရာတိုင်းပြည် (Land of the Rising Sun) ဟု ဘာသာပြန်ဆိုတတ်ကတ်ရေ။ ထိုအသုံးအနှုန်းမှာ တရုတ်ပြည်ဟိ ဂျပန်သံတမန်တိမှ စတင်ခခြင်း ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံနန့် နှိုင်းယှဉ်ကေ ဂျပန်က ပို၍ ရှေ့ဘက်သို့ ကျခြင်းကို ညွှန်းဆိုခြင်း ဖြစ်ရေ။

သမိုင်းကြောင်း

[edit | edit source]
အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါး - Wp/rki/ဂျပန်သမိုင်း

သမိုင်းမတင်မီခေတ် နန့် ရှေးခေတ် သမိုင်းကြောင်း

[edit | edit source]
ဟိုးယူးဂျိ မှ ရွှေခန်းမ နန့် ငါးထပ်ဘုရား ရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရှေးအကျဆုံး သစ်သားအဆောက်အအုံတိတွင် ပါဝင်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံဧ အမျိုးသားရီးဆိုင်ရာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရာ နီရာနန့် ယူနက်စကိုမှ ကမ္ဘာ့အမွေခံနီရာတိ စာရင်းဝင် ဖြစ်ရေ။

ဂျပန်ကျွန်းစုတွင် လူသားရို့ အခြီချနီထိုင်ခသည့် လက္ခဏာကို ကျောက်ခေတ်ဟောင်း ကာလ ဘီစီ ၃၀,၀၀၀ ခန့်က ပင်တွိ့ဟိရရေ။ ယပြီးနောက်တွင် ဂျိုမွန်ကာလ ဘီစီ ၁၄,၀၀၀ ခန့်မှ စ၍ ကျောက်ခေတ်လယ် နန့် ကျောက်ခေတ်သစ် ကာလဟိ ဂနိခေတ် အအီနု လူမျိုးနန့် ယာမာတိုလူမျိုး [8][9] ရို့ဧ ဘိုးဘေးတိ ဖြစ်ကတ်ရေ တစ်နီရာမှ တစ်နီရာသို့ အမြဲတစေ ရွှေ့ပြောင်းခြင်း မပြုတော့ဘဲ ကျောက်ဂူတွင်း နီထိုင်ရေ မုဆိုးနန့် ပစ္စည်းယှာဖွီသူရို့ဧ အကြွင်းအကျန်တိ နန့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရီး လုပ်ငန်းရို့ဧ အကြွင်းအကျန်တိကို တွိ့ရရေ။[10] ထိုကာလမှ ရွှံ့ဖြင့် ပြုလုပ်ပြီး အလှဆင်ထားရေ ခွက်တိရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အစောဆုံးရေ အိုးလုပ်ငန်းမှ လက်ရာတိပင် ဖြစ်ရေ။ ဘီစီ ၃၀၀ ခန့်တွင် ယာယိုအီ လူမျိုးရို့ ဂျပန်ကျွန်းတိသို့ ရောက်ဟိလာကတ်ပြီး ဂျိုမွန်လူမျိုးရို့နန့် ရောနှောနီထိုင်ကတ်ရေ။[11]

ဘီစီ ၅၀၀ ခန့်တွင် စတင်ရေ ယာယိုအီ ကာလတွင် အလေ့အထအသစ်တိ စတင်မိတ်ဆက်လာရေကို တွိ့ရရေ။ ၎င်းရို့မှာ စပါးစိုက်ပျိုးခြင်း၊[12] အိုးလုပ်ငန်း ပုံစံအသစ်[13] နန့် သတ္တုပညာ ရို့ဖြစ်ပြီး ကိုရီးယား နန့် တရုတ်မှ ရွှေ့ပြောင်းလာရေသူရို့ ယူဆောင်လာခြင်း ဖြစ်ရေ။[14]

ဂျပန်နိုင်ငံနန့် ပတ်သက်သည့် အစောဆုံး မှတ်တမ်းကို တရုတ်လူမျိုးရို့ဧ "ဟန်မှတ်တမ်း" ဟုခေါ်ရေ တရုတ်သမိုင်းမှ[15] တဆင့် တွိ့ရရေ။ တရုတ်ရို့ဧ "ပြည်ထောင် ၃ ခု မှတ်တမ်း" ဟု နာမည်ရရေ သမိုင်းစာအုပ်အရ အေဒီ ၃ရာစုတွင် ဂျပန်ကျွန်းစုပေါ်မှ အင်အားအကောင်းဆုံး တိုင်းပြည်ကို ယာမာတိုင်းကိုကု ဟု ခေါ်ရေဟု ဆိုရေ။ ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဂျပန်နိုင်ငံနန့် စတင် ရောက်ဟိလာရေမှာ ကိုရီးယား ပတ်ချဲ တိုင်းပြည်မှ ဖြစ်ရေ။ ယကေလည်းလည်း နောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ တိုးတက် ပြန့်ပွားလာမှုတွင် တရုတ်ရို့ဧ လွှမ်းမိုးမှု များစွာ ပါဝင်လီရေ။[16] အစောပိုင်းက လက်မခံမှုတိဟိကေလည်း နောက်ပိုင်းတွင် အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစားတိက ဗုဒ္ဓဘာသာကို ပြန့်ပွားအောင် လုပ်ဆောင်လာကတ်ပြီး အာဆုကာ ခေတ် (၅၉၂-၇၁၀) သို့ ရောက်ရေ အခါတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် လက်ခံ လာကတ်ရေ။[17]

၈ ရာစုနှစ် နာရာခေတ် (၇၁၀-၇၈၄) သို့ ရောက်ရေအခါတွင် ဟဲအိဂျို နန်းတော် (ဂနိခေတ် နာရာ နီရာ) နီရာကို ဗဟိုပြု၍ အင်အား အလွန်ကောင်းရေ ဂျပန်တိုင်းပြည် ဖြစ်ပေါ်လာခရေ။ နာရာခေတ်မှစ၍ ဂျပန်စာပေ အစပျိုးလာခပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာပေါ် အခြီခံရေ ဂျပန် အနုပညာ နန့် ဗိသုကာပညာရပ်ရို့ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်လာခရေ။[18] ၇၃၅-၇၃၇ ကြား ဖြစ်ပွားခရေ ကျောက်ရောဂါ ကပ်ကြီးကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံဧ လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံခန့် သေဆုံးခရေ။[19] ၇၈၄ ခုနှစ်တွင် ကန်မူးမင်းက မြို့တော်ကို နာရာမှ နာဂါအိုကာကျိုး နီရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ခပြီး ထိုမှ တဆင့် ဂနိခေတ် ကျိုတိုမြို့ နီရာ ဖြစ်ရေ ဟဲအိအန်ကျိုး သို့ ၇၉၄ ခုနှစ်တွင် ပြောင်းရွှေ့ခရေ။

မွန်ဂိုရို့ ဂျပန်သို့ ကျူးကျော်စဉ်အတွင်း ဆာမူရိုင်းတိ မွန်ဂိုရို့နန့် ရင်ဆိုင်နေစဉ်။ ကာမိကာဇဲဟု နာမည်ရရေ တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်း နှစ်ခုက ဂျပန်ရို့ကို မွန်ဂိုတပ်ရို့ဧ ရန်မှ ကာကွယ်ပီးခရေဟု ဆိုရေ။

ထိုအချိန်မှစ၍ ဟဲအိအန် ခေတ် (၇၉၄-၁၁၈၅) စတင်ခပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ တသီးတခြားဖြစ်ရေ ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှု ခိုင်မာစွာ ပေါ်ထွန်းလာခကာ အနုပညာ၊ အိုးလုပ်ငန်း နန့် ဘာသာစကားရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ လေဒီ မူရာဆာကီဧ ဂန်းဂျိ ပုံပြင်တိနန့် ဂျပန်နိုင်ငံတော် သီချင်းဖြစ်ရေ ကိမိဂါရိုရို့ကို ထိုအချိန်က ရီးသားခကြခြင်း ဖြစ်ရေ။[20]

ဟဲအိအန်ခေတ်အတွင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ ပြန့်ပွားလာခပြီး အဓိကအားဖြင့် ဂိုဏ်းနှစ်ခု ဖြစ်ရေ ဆိုင်ချိုးဧ တန်ဒိုင်းဂိုဏ်း နန့် ကူးကိုင်းဧ သျှင်ဂုံဂိုဏ်းရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ မဟာယန ဗုဒ္ဓဘာသာဧ ဂိုဏ်းခွဲတစ်ခု ဖြစ်ရေ သန့်သျှင်းရေမြေဧ ဗုဒ္ဓဝါဒ (ဂျိုဒိုရှူး ၊ ဂျိုဒိုသျှင်ရှူး ) မှာ ၁၁ ရာစုဧ နောက်တစ်ဝက်တွင် အလွန် ထင်ရှားလာခရေ။

မြေသျှင်ပဒေသရာဇ်ခေတ်ကာလ

[edit | edit source]

ဂျပန်ရို့ဧ မြေသျှင်ပဒေသရာဇ် ခေတ်ကာလမှ ဆာမူရိုင်း ဟုခေါ်ရေ အုပ်ချုပ်သူ စစ်သူရဲတိ ပေါ်ပေါက်လာခြင်းနန့် ထင်ရှားလာခြင်းရို့ဖြင့် အစပျိုးခရေ။ ၁၁၈၅ ခုနှစ် ဂန်ပီးစစ်ပွဲအတွင်း တိုင်ရာ မျိုးနွယ်စုရို့ ရှုံးနိမ့်ခပြီးနောက် ဟဲအိကဲပုံပြင်တိအရ ဆာမူရိုင်း မိနာမိတို နော့ ယိုရီတိုမိုကို ရှိုးဂန်း အဖြစ် ခန့်အပ်ခပြီး ကမာကူရာ တွင် အခြီစိုက် အုပ်ချုပ်ခရေ။ သူ သေဆုံးပြီးနောက် ဟိုဂျို မျိုးနွယ်စုရေ ရှိုးဂန်း တိအတွက် အုပ်ချုပ်သူ ဖြစ်လာခရေ။ ကမာကူရာ ခေတ် (၁၁၈၅-၁၃၃၃) အတွင်းတွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာကို စတင်မိတ်ဆက်ခပြီး ဆာမူရိုင်းအလွှာတိ ကြားတွင် ရေပန်းစားလာခရေ။[21] ကမာကူရာ ရှိုးဂန်းရို့က ၁၂၇၄ နန့် ၁၂၈၁ တွင် မွန်ဂို ကျူးကျော်သူရို့ကို တွန်းလှန်ခကေလည်း နောက်ဆုံးတွင် ဂိုဒိုင်ဂိုမင်းမှ နောက်ဆုံးတွင် သူရို့အား ဖယ်ရှားပစ်ခရေ။ ဂိုဒိုင်ဂိုမင်းရေ ၁၃၃၆တွင် အာရှီကာဂါ တာကာအူဂျီ အား ရှုံးနိမ့်ခရေ။

ဆာမူရိုင်းရို့ရေ အရပ်သားရို့ကို အသေးအဖွဲစော်ကားမှုတိနန့်ပင် သတ်ဖြတ်တတ်ကြအတွက်နန့် အဲဒိုခေတ် (၁၇၉၈)အတွင်း ဂျပန်ပြည်သူရို့က အကြီးအကျယ် ကြောက်ရွံ့ကတ်ရေ။

အာဟိကာဂါ တာကာအူဂျီက မူရိုမာချီ ၊ ကျိုတိုတွင် ရှိုးဂန်းနိတ် ကို တည်ထောင်ခပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ မူရိုမာချီခေတ် (၁၃၃၆-၁၅၇၃) စတင်ခရေ။ အာရှီကာဂါ ရှိုးဂန်းနိတ် ရေ အာဟိကာဂါ ယိုရှီမိဆု လက်ထက်တွင် ဂုဏ်ရောင် ထွန်းပြောင်ခပြီး ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာကို အခြီခံရေ ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်မြင့်မားခရေ။ ထိုမှတဆင့် ဟီဂါဟိယာမ ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်လာခပြီး ၁၆ ရာစုတိုင်အောင် တိုးတက် မြင့်မားခရေ။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ နောက် ဆက်ခံရေ အာဟိကာဂါ ရှိုးဂန်းတိရေ ဒိုင်မျိုဟုခေါ်ရေ မြေသျှင်ပဒေရာဇ် စစ်ခေါင်းဆောင်တိကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခခြင်း မဟိဘဲ ၁၄၆၇ တွင် အိုးနင်စစ်ပွဲဟု ခေါ်ရေ ပြည်တွင်းစစ် စတင်ခကာ ရာစုနှစ်တစ်ခုစာ ကြာသည့် ဆန်ဂိုးကုခေတ် ဟုခေါ်ရေ ပြည်ထောင်စစ်ပွဲတိ စတင်လာခရေ။[22]

၁၆ရာစု အတွင်းတွင် ပေါ်တူဂီမှ ကုန်ရေတိနန့် ခရစ်ယာန် သာသနာပြုတိ ဂျပန်သို့ ရောက်ဟိလာခပြီး ဂျပန်နန့် အနောက်တိုင်းရို့အကြား ကုန်သွယ်ရီးနန့် ယဉ်ကျေးမှု တိုက်ရိုက်ဖလှယ်ခြင်း စတင်ခရေ။ အိုဒါ နိုဘူနာဂါရေ အခြား ဒိုင်မျိုတိကို ဥရောပ နည်းပညာနန့် လက်နက်တိကို အသုံးပြု၍ အောင်နိုင်ခရေ။ ၁၅၅၂ ခုနှစ် သူ လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် ဆက်ခံသူ တိုယိုတိုမီ ဟီဒဲယိုရှီက ၁၅၉၀တွင် နိုင်ငံကို ပေါင်းစည်းခရေ။ ဟီဒဲယိုရှီက ကိုရီးယားကို နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် ကျူးကျော်ခရေ။ ကိုရီးယားနန့် မင်မင်းဆက်ဧ တရုတ်တပ်တိကို ရှုံးနိမ့်ပြီး ဟီဒဲယိုရှီ ကွယ်လွန်ပြီးနောက် ဂျပန်တပ်တိ ကိုရီးယားမှ ၁၅၉၈ တွင် ဆုတ်ခွာလာခရေ။[23] ထိုခေတ်ကို အာဇူချီ-မိုမိုယာမာခေတ် (၁၅၇၃-၁၆၀၃) ဟု ခေါ်ရေ။

ဂျပန်နိုင်ငံဧ မြေပုံကို ပြန်လည် ထွင်းထုထားပုံ

တိုဂူဂါဝါ အိအဲယာဆု ရေ ဟိဒဲယိုရှီဧ သားအရွယ်မရောက်မီ ယာယီအုပ်ချုပ်သူအဖြစ် အမှုထမ်းခပြီး သူဧ နီရာကို အသုံးပြု၍ နိုင်ငံရီးနန့် စစ်ရီး ထောက်ခံမှု ရဟိစီရန် ပြုလုပ်ခရေ။ စစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားရေ အခါတွင် သူရေ ၁၆၀၀ ခုနှစ်၌ ပြိုင်ဘက် မျိုးနွယ်စုရို့ကို ဆဲကိဂါဟာရ စစ်ပွဲတွင် အနိုင်ရခရေ။ အိအဲယာဆုရေ ၁၆၀၃ ခုနှစ်တွင် ရှိုးဂန်းအဖြစ် ခန့်အပ်ခရပြီး အဲဒိုခေါ် ဂနိခေတ်တိုကျို နီရာတွင် တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် ကို တည်ထောင်ခရေ။[24] တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် ရေ ဘူကဲ ရှိုဟတ်တို အပါအဝင် စည်းမျဉ်းတိကို ချမှတ်ခပြီး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒိုင်မျိုတိ ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် အတွက် လိုက်နာရမည့် စည်းမျဉ်းအဖြစ် သတ်မှတ်ခရေ။[25] ၁၆၃၉ ခုနှစ်တွင် ဆာကိုကု ဟုခေါ်ရေ တံခါးပိတ် ဝါဒ ပေါ်လစီကို ရာစုနှစ် ၂ ခုခွဲမျှ ကြာအောင် ကျင့်သုံးခပြီး အားပျော့ရေ နိုင်ငံရီးဆိုင်ရာ စည်းလုံးညီညွတ်မှု အချိန်ကာလ ဖြစ်သည့် အဲဒိုခေတ် (၁၆၀၃-၁၈၆၈) အဖြစ် တည်ဟိခရေ။[26] ရန်းဂါးကု ဟုခေါ်ရေ အနောက်တိုင်း သိပ္ပံပညာတိကို နာဂါဆာကီဟိ ဒတ်ချ်ရို့ စုဝီးရာ ဖြစ်ရေ ဒဲဂျီးမားမှ တဆင့် ဆက်လက်လေ့လာခရေ။ အဲဒိုခေတ်တွင် ကိုကုဂကု (အမျိုးသားရီး ဘာသာ) ဟုခေါ်ရေ ဂျပန်ရို့မှ ဂျပန်နိုင်ငံ အကြောင်း လေ့လာရေ ဘာသာရပ်လည်း တိုးတက် ထွန်းကားလာခရေ။[27]

ခေတ်သစ်ကာလ

[edit | edit source]

၁၈၅၄ ခုနှစ် မတ်လ ၃၁ ရက်တွင် အမေရိကန် ရေတပ်ဗိုလ်မှူးချုပ် မက်သယူးပယ်ရီရေ အမေရိကန်ရေတပ်မှ သင်္ဘောနက်ဟု ဂျပန်ရို့ခေါ်ရေ အနောက်တိုင်း သင်္ဘောတိဖြင့် ရောက်ဟိလာပြီး ကာနာဂါဝါ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ဂျပန်ရို့ကို ဖိအားပီး၍ ပြင်ပကမ္ဘာနန့် ဆက်သွယ်စီခရေ။ ဘာကူမတ်ဆု ခေတ်အတွင်း နောက်ဆက်တွဲ အနောက်နိုင်ငံတိနန့် ချုပ်ဆိုရေ အလားတူစာချုပ်တိကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် စီးပွားရီး နန့် နိုင်ငံရီး ပြဿနာတိ ဖြစ်ပေါ်စီခရေ။ ရှိုးဂန်း နုတ်ထွက်ပြီးနောက် ဘိုသျှင်းစစ်ပွဲ ဖြစ်ပွားပြီး ဘုရင်အောက်တွင် အားလုံး စုပေါင်းထိန်းချုပ်ရေနိုင်ငံ (မေဂျီပြန်လည်တည်ထောင်ရီး) အဖြစ် စတင် တည်ထောင်ခရေ။[28]

၁၈၉၄-၁၈၉၅ ပထမ တရုတ်-ဂျပန်စစ်တွင် တရုတ် ဗိုလ်ချုပ်ရို့ ဂျပန်ရို့ ထံတွင် လက်နက်ချစဉ်

အနောက်တိုင်းမှ နိုင်ငံရီး၊ တရားစီရင်ရီး နန့် စစ်ရီးအဖွဲ့အစည်းတိ ပုံစံကို ယူပြီးနောက် ဂျပန်အစိုးရအဖွဲ့ရေ ပရိုင်ဗီကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းခပြီး မေဂျီ ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံဥပဒေ ကို စတင်မိတ်ဆက်ကာ ဂျပန်လွှတ်တော်ကို တည်ထောင်ခရေ။ မေဂျီ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရီးမှ ဂျပန် အင်ပိုင်ယာကို စက်မှုလုပ်ငန်း ဖွံ့ဖြိုးရေ ကမ္ဘာ့အင်အားကြီး နိုင်ငံ အဖြစ်သို့ ရောက်ဟိစီခပြီး ၎င်းဧ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ချဲ့ထွင်ရန်အတွက် စစ်ရီးပဋိပက္ခတိကို စတင် ဖန်တီးခရေ။ ပထမ တရုတ်-ဂျပန်စစ် (၁၈၉၄-၁၈၉၅) နန့် ရုရှား-ဂျပန်စစ် (၁၉၀၄-၁၉၀၅) ရို့ အပြီးတွင် ဂျပန်ရို့ရေ ထိုင်ဝမ်၊ ကိုရီးယား နန့် ဆာခါလင်ဧ တောင်ဘက် တစ်ဝက်ကို ရယူ ထိန်းချုပ်နိုင်ခရေ။[29] ဂျပန်နိုင်ငံဧ လူဦးရေမှာ ၁၈၇၃တွင် ၃၅ သန်းမှ ၁၉၃၅ တွင် သန်း ၇၀ သို့ တိုးတက်လာခရေ။[30]

မေဂျီ ဘုရင် (၁၈၆၈-၁၉၁၂) သူဧ နာမည်ဖြင့် တိုကုဂါဝါ ရှိုးဂန်းနိတ် အပြီးတွင် ဘုရင်စနစ်ကို ပြန်လည် အသက်သွင်းခရေ။

၂၀ ရာစု အစောပိုင်းတွင် တိုင်းရှိုး ဒီမိုကရေစီခေတ်အနိန်နန့် ခဏတာ ဟိခကေလည်း နယ်ချဲ့စနစ်နန့် စစ်အင်အားတိုးချဲ့မှုရို့က လွှမ်းမိုးလားခရေ။ ပထမကမ္ဘာစစ် တွင် ဂျပန်ရို့ရေ စစ်နိုင်သည့် မဟာမိတ်တိဘက်မှ ဟိခပြီး သူရို့ဧ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုနန့် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ချဲ့ထွင်နိုင်ခရေ။ ဂျပန်ရို့ရေ နယ်ချဲ့ ပေါ်လစီကို ဆက်လက် ကျင့်သုံးခပြီး ၁၉၃၁တွင် မန်ချူးရီးယားကို သိမ်းပိုက်ခအတွက်နန့် နိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက် ရှုံ့ချခြင်းကို ခံခရရေ။ နှစ်နှစ်အကြာတွင် ဂျပန်ရို့ နိုင်ငံပေါင်းချုပ် အသင်းကြီး မှ နုတ်ထွက်ခရေ။ ၁၉၃၆တွင် ဂျပန်ရို့ရေ နာဇီဂျာမနီ နန့် ကွန်မြူနစ် ဆန့်ကျင်ရီး ပဋိညာဉ် စာချုပ်ကို လက်မှတ် ထိုးခပြီး ၁၉၄၀တွင် သုံးပွင့်ဆိုင် ပဋိညာဉ် စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရီးထိုးပြီးနောက် ဝင်ရိုးတန်းအင်အားကြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ အဖြစ်သို့ ရောက်ဟိလာခရေ။[31] ၁၉၄၁ တွင် ဂျပန်ရို့က ဆိုဗီယက်-ဂျပန် စစ်မတိုက်ရီး ပဋိညာဉ်စာချုပ်ကို ညှိနှိုင်း ချုပ်ဆိုခရေ။[32]

ဂျပန်အင်ပိုင်ယာရေ ၁၉၃၇တွင် တရုတ်နိုင်ငံ အခြားဒေသတိကို ကျူးကျော်ခပြီး ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန်စစ် (၁၉၃၇-၁၉၄၅) ကို ဆင်နွှဲခရေ။ ဂျပန် ဘုရင့် တပ်မတော်ရေ နန်ကျင်းမြို့ကို အကေအမြန် သိမ်းပိုက်ခပြီး နန်ကင်း လူသတ်ပွဲကို ကျူးလွန်ခရေ။[33] ၁၉၄၀ တွင် ဂျပန်ရို့ ပြင်သစ် အင်ဒိုချိုင်းနားကို ကျူးကျော် ဝင်ရောက်ခပြီးနောက် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက ဂျပန်ရို့အား လောင်စာဆီ ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်ကန့်သတ်ခရေ။[34] ၁၉၄၁ ဒီဇင်ဘာ ၇ ရက်တွင် ဂျပန်ရို့က အမေရိကန် ရေတပ်စခန်း ဖြစ်ရေ ပုလဲဆိပ်ကမ်း ကို တိုက်ခိုက်ပြီး စစ်ကြေညာခကာ အမေရိကန်ရို့ကို ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အတွင်းသို့ ဝင်ရောက် လာစီခရေ။[35][36] ဆိုဗီယက်ရို့က မန်ချူးရီးယားကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး ဟီရိုရှီးမားနန့် နာဂါဆာကီ မြို့ရို့တွင် အဏုမြူဗုံး ကြဲချခြင်း ခံရပြီးနောက် ဂျပန်ရို့ ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်တွင် အကန့်အသတ်မဟိ လက်နက်ချခရေ။[37] စစ်ပွဲကြောင့် ဂျပန် နန့် အရှေ့အာရှ တစ်ခုလုံးတွင် လူသန်းပေါင်းများစွာ သေဆုံးခပြီး နိုင်ငံဧ စက်မှုလုပ်ငန်းနန့် အခြီခံ အဆောက်အအုံများစွာ ပျက်စီးခရေ။ အမေရိကန် ဦးဆောင်ရေ မဟာမိတ်တိက အာရှတဝှမ်းဟိ ကိုလိုနီတိ နန့် စစ်စခန်းတိမှ ဂျပန် သန်းပေါင်းများစွာကို အိမ်ပြန်ပို့ခရပြီး ဂျပန် အင်ပိုင်ယာကို ဖျက်သိမ်းကာ ၎င်းရို့ သိမ်းယူထားရေ နယ်မြေတိကို လွတ်လပ်ရီး ပြန်လည် ရဟိစီခရေ။[38] မဟာမိတ်တိက အရှေ့ဖျားဒေသအတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စစ်ခုံရုံးကို ၁၉၄၆ ခုနှစ် မေလ ၃ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းခပြီး ဂျပန်ခေါင်းဆောင် အချို့ကို စစ်ရာဇဝတ်မှုတိ အတွက် တရားစွဲဆိုခရေ။ ယကေလည်းလည်း ဘက်တီးရီးယား သုတေသန ဌာန နန့် ဘုရင့်မိသားစုရို့ကိုမူ တရားခွင်သို့ တက်ရောက်စီခကေလည်း ရာဇဝတ်သားအဖြစ် တရားစွဲဆိုခြင်းမှ မဟာမိတ်တပ်တိဆိုင်ရာ စစ်သေနာပတိချုပ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့် ပီးခရေ။[39]

၁၉၄၇ တွင် ဂျပန်ရို့က လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရေစီဝါဒကို အလေးပီးရေ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေအသစ်ကို စတင်ကျင့်သုံးခရေ။ ၁၉၅၂ တွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကို စာချုပ်ဖြင့် မဟာမိတ်ရို့ ဂျပန်မှ ထွက်ခွာလားခကာ [40] ၁၉၅၆ တွင် ဂျပန်ရို့အား ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လက်ခံခရေ။ ယပြီးနောက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံရေ အကေအမြန် တိုးတက်လာခပြီး ကမ္ဘာတွင် ဒုတိယမြောက် အကြီးဆုံး စီးပွားရီး ဟိရေနိုင်ငံ ဖြစ်လာခရေမှာ ၂၀၁၀ ခုနှစ် တရုတ်ရို့ ကျော်တက် မလားခင်အချိန်အထိ ဖြစ်ရေ။ ထိုတိုးတက်မှုမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်လည်တိတွင် အဓိက စီးပွားရီး ကျဆင်းမှု ကြုံတွိ့ပြီးနောက် ပြီးဆုံးလားခရေ။ ၂၁ ရာစု အလယ်ပိုင်းတွင် အပေါင်းလက္ခဏာ ဆန်ရေ တိုးတက်မှုတိဖြင့် စီးပွားရီး ပြန်လည် တိုးတက်လာခရေ။[41] ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ ရက်တွင် ဂျပန်ရို့ရေ သမိုင်းတွင် အပြင်းထန်ဆုံးရေ ငလျင်နန့် ကြုံတွိ့ခရပြီး နျူကလီးယား စွမ်းအင်ဧ သမိုင်းတလျှောက်တွင် အဆိုးရွားဆုံး ဖြစ်ရေ ဖူကူရှီးမား ဒိုင်အိချိ နျူးကလီးယား ကပ်ဘေးနန့် ကြုံတွိ့ခရရေ။[42]

အစိုးရနန့် နိုင်ငံရီး

[edit | edit source]
လက်ဟိ ဧကရာဇ် နာရူဟီတို

ဂျပန်နိုင်ငံရေ စည်းမျဉ်းခံ ဘုရင်စနစ် ကျင့်သုံးရေ နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ဘုရင်ဧ ဩဇာအာဏာမှာ အနည်းအကျဉ်းမျှသာ ဟိရေ။ ပွဲလမ်းသဘင်တိအတွက် ဥသျှောင် ဖြစ်ရေ ဘုရင်ကို ဖွဲ့စည်းပုံအခြီခံဥပဒေက "နိုင်ငံတော်နန့် ပြည်သူရို့ဧ စည်းလုံးညီညွတ်မှု ဧ ပြယုဂ်" ဟု သတ်မှတ်ထားရေ။ ဩဇာအာဏာမှာ ဝန်ကြီးချုပ် နန့် ဒိုင်းယက်ဟု ခေါ်ရေ လွှတ်တော်ဧ ရွီးချယ်ခံ အမတ်တိ တွင်သာ ဟိရေ။ အချုပ်အခြာ အာဏာမှာ ပြည်သူရို့ ထံတွင်သာ ဟိရေ။[43] ဂျပန်နိုင်ငံဧ လက်ဟိဘုရင်မှာ နာရူဟီတိုဖြစ်ရေ

ဂျပန်နိုင်ငံဧ ဥပဒေပြု အစိတ်အပိုင်းမှာ နေသျှင်နယ် ဒိုင်းယက် ဟုခေါ်ရေ လွှတ်တော် နှစ်ရပ်ဖြစ်ရေ။ လွှတ်တော်တွင် အမတ် နီရာ ၄၈၀ ပါရေ အောက်လွှတ်တော် ပါဝင်ပြီး ၄ နှစ်တကြိမ် သို့မဟုတ် ဖျက်သိမ်းသည့် အခါတွင် ပေါ်ပြူလာ ဖြစ်ရေ မဲဖြင့် ရွီးချယ်ခန့်အပ် ကတ်ရေ။ ဟောက်စ်အော့ဖ် ကောင်ဆယ်လာ ခေါ်ရေ အထက်လွှတ်တော်တွင် အမတ်နီရာ ၂၄၂ နီရာ ပါဝင်ပြီး ၆ နှစ်သက်တမ်း ဟိရေ။ အသက် ၂၀ ပြည့်ပြီးသူတိုင်း မဲပီးပိုင်ခွင့် ဟိပြီး[44] ရွီးချယ်ခံ နီရာတိ အားလုံးအတွက် လျှို့ဝှက်မဲစနစ်[43] ကို ကျင့်သုံးရေ။ လွှတ်တော်တွင် ဆိုရှယ်လစ်ဘရယ် ပါတီ ဖြစ်ရေ ဂျပန် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီ နန့် ကွန်ဆာဗေးတစ် ဖြစ်ရေ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီရို့ ကြီးစိုးနီကတ်ရေ။ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီမှာ ၁၉၅၅ မှစ၍ မဲအရေအတွက် အသာရခပြီဂ ၁၉၉၃ နန့် ၁၉၉၄ ကြား ၁၁ လ နန့် ၂၀၀၉ နန့် ၂၀၁၂ ကြား ကာလတိမှ လွဲ၍ ဖြစ်ရေ။ လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီမှ အောက်လွှတ်တော်တွင် ၂၉၄ နီရာနန့် အထက်လွှတ်တော်တွင် ၈၃ နီရာ ရဟိထားရေ။

ဝန်ကြီးချုပ်မှာ ဂျပန်အစိုးရဧ ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ပြီး လွှတ်တော်တိမှ အမတ်တိထဲနေ၍ ရွီးချယ် သတ်မှတ်ပြီးနောက် ဘုရင်မှ ခန့်အပ်ရေ။ ဝန်ကြီးချုပ်ရေ အစိုးရအဖွဲ့ဧ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံခြားရီးဝန်ကြီးကို ခန့်အပ်ပိုင်ခွင့် နန့် ထုတ်ပယ်နိုင်ခွင့် ဟိရေ။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ အပြီး လစ်ဘရယ် ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီမှ အပြတ်အသတ် အနိုင်ရခပြီးနောက် သျှင်ဇို အာဘေးမှ ယိုရှီဟီကို နိုဒါဧ နီရာတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၂၆ မှစ၍ ဝန်ကြီးချုပ် ဖြစ်လာခရေ။[45] ဝန်ကြီးချုပ်နီရာကို ဘုရင်က ခန့်အပ်ခြင်း ဖြစ်ကေလည်း ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံ ဥပဒေအရ လွှတ်တော်မှ သတ်မှတ်ပီးသူ မည်သူကို မဆို ဘုရင်က ခန့်အပ်ပီးရဖို့ဟု ဖော်ပြပါဟိရေ။[43]

လက်ဟိဝန်ကြီးချုပ် ဖူမီအို ခီဟိဒ

ဂျပန် ဥပဒေမှာ သမိုင်းကြောင်းအရ တရုတ်ဥပဒေဧ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ဟိကေလည်း အဲဒိုခေတ် အတွင်းတွင် "ကူဂျီကာတာ အိုဆာဒါမဲဂါကီ" အစဟိရေ သီးသန့် ဥပဒေတိ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက် လာခရေ။ [46] ယကေလည်းလည်း ၁၉ ရာစု နှောင်းပိုင်းမှ စ၍ တရားစီရင်ရီး စနစ်မှာ ဥရောပမှ အရပ်ဘက် ဥပဒေတိ ပေါ်တွင် များစွာ အခြီခံလာပြီး အထူးအတွက်နန့် ဂျာမနီ နိုင်ငံ ဥပဒေ ပေါ်တွင် အခြီခံရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၈၉၆ တွင် ဂျပန် အစိုးရမှ ဂျာမန် ဥပဒေကြမ်း တစ်ခုပေါ်တွင် မူတည်၍ အရပ်ဘက် ဥပဒေ တစ်ခုကို ပြဋ္ဌာန်းခပြီး ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီး ပြင်ဆင် ပြီးချိန် အထိတိုင်အောင် သက်ရောက်မှု ဟိခရေ။[47] ဥပဒေပြု လွှတ်တော်မှ ပြဋ္ဌာန်းလိုက်ရေ ဥပဒေတိကို ဘုရင်က တရားဝင် အသိအမှတ် ပြုပီးရရေ။ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေအရ ဘုရင်ရေ လွှတ်တော်မှ အတည်ပြုလိုက်ရေ ဥပဒေကို အတည်ပြုပီးရန် လိုအပ်ပြီး ထိုပြဋ္ဌာန်းချက်ကို ဆန့်ကျင်ရန် အခွင့်အာဏာ ပီးမထားပေ။[43] ဂျပန် တရားရုံးစနစ်ကို လေးပိုင်း ခွဲခြားထားပြီး တရားရုံးချုပ် နန့် အောက်ရုံး ၃ ခု ရို့ ဖြစ်ရေ။[48] ဂျပန်နိုင်ငံ ပြဋ္ဌာန်း ဥပဒေဧ အဓိက အပိုင်းကို ဥပဒေ သတ်မှတ်ချက်ဟု ခေါ်ရေ။[49]

နိုင်ငံခြား ဆက်ဆံရီး နန့် စစ်ရီး

[edit | edit source]
ဂျေဒီအက်စ် ကွန်ဂို (DDG-173) ထိန်းချုပ် ဒုံးကျည်ဖျက်စနစ်မှ တိုက်ချင်းပစ် ဒုံးပျံ ဖျက် ဒုံးကျည်ကို ပစ်လွှတ်နေစဉ်

ဂျပန်ရေ ဂျီအိတ် (G8)၊ အေးပက် နန့် အာဆီယံ ပေါင်း ၃ နိုင်ငံ ရို့ဧ အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်ပြီး အရှေ့အာရှ ညီလာခံတွင် ပါဝင်သူ ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်ရေ ဩစတြေးလျနိုင်ငံနန့် လုံခြုံရီး ပဋိဉာဏ် စာချုပ်ကို ၂၀၀၇ ခုနှစ် မတ်လတွင် လက်မှတ် ရီးထိုးခပြီး[50] အိန္ဒိယနိုင်ငံ နန့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် လက်မှတ် ရီးထိုးခရေ။[51] အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဖွံ့ဖြိုးရီး ရန်ပုံငွေ အတွက် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု နန့် ပြင်သစ်နိုင်ငံရို့ ပြီးကေ တတိယမြောက် အများဆုံး လှူဒါန်းရေ နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၉.၄၈ ဘီလီယံ လှူဒါန်းခရေ။[52]

ဂျပန်နိုင်ငံရေ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနန့် စီးပွားရီး၊ စစ်ရီး အရ နီးစပ်မှု ဟိရေ။ ဂျပန်-အမေရိကန် လုံခြုံရီးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုရေ ဂျပန်နိုင်ငံခြားရီး ပေါ်လစီဧ အရီးပါရေ ကိစ္စရပ်တစ်ခု ဖြစ်ရေ။[53] ၁၉၅၆ ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘာ့ကုလသမ္မဂ္ဂဧ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ခပြီးနောက် ဂျပန်နိုင်ငံရေ လုံခြုံရီးကောင်စီဧ အမြဲတမ်းမဟုတ်ရေ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ အဖြစ် တာဝန်ယူခရေမှာ စုစုပေါင်း နှစ် ၂၀ မျှ ဟိပြီး လတ်တလော အနေနန့် ၂၀၀၉ ခုနှစ်နန့် ၂၀၁၀ ခုနှစ်ရို့တွင် ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်ရေ ဂျီဖိုး နိုင်ငံတိထဲမှ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရီးကောင်စီဧ အမြဲတမ်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ဖြစ်ရန် ကြိုးစားနီရေ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်ရေ။[54]

ဂျပန်ရေ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတိနန့် နယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်ကေ ဟိရေ။ ၎င်းရို့မှာ ရုရှားနိုင်ငံနန့် တောင်ကူရီးကျွန်းတိ အငြင်းပွားမှု၊ တောင်ကိုရီးယားနန့် လျန်ကုတ် ကျောက်ဆောင် အငြင်းပွားမှု နန့် တရုတ်၊ ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံရို့နန့် ဆန်ကာကူးကျွန်း အငြင်းပွားမှု၊ တရုတ်နန့် အိုကီနိုတိုရီရှီမာ ပတ်ဝန်းကျင် သီးသန့်စီးပွားရီးဇုန် ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုရို့ ဖြစ်ရေ။[55] ထို့ပြင် ဂျပန်ရို့ရေ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ နန့် ဂျပန်နိုင်ငံသားရို့အား ပြန်ပီးဆွဲမှု နန့် နျူးကလီးယားလက်နက် နန့် ဒုံးကျည်တိ ကိစ္စရို့ကြောင့် ပြဿနာ ဖြစ်ပွားလျက် ဟိရေ။[56]

ဂျပန်ရေ ကမ္ဘာပေါ်ဟိ နိုင်ငံတိထဲမှ စစ်ရီး အသုံးစရိတ် အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံတိတွင် တစ်ခု အပါအဝင် ဖြစ်ရေ။[57] အီရတ်စစ်ပွဲ အတွင်းက ဂျပန်နိုင်ငံမှ တိုက်ခိုက်ရီး မဟုတ်ရေ တပ်တိကို စေလွှတ်ခကေလည်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းခရေ။[58] ဂျပန်ဧ ရေကြောင်းကာကွယ်ရီးတပ်မှာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းခြေ နိုင်ငံတိ စစ်ရီးလေ့ကျင့်မှုတွင် အမြဲပါဝင်လေ့ ဟိရေ။[59]

ဂျပန်စစ်တပ် (ဂျပန်ကာကွယ်ရီးတပ်) အား ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေ ပုဒ်မ ၉ အရ စစ်ကြေညာခြင်းနန့် နိုင်ငံတကာ အငြင်းပွားမှုတိတွင် စစ်ရီးအရ ဖြေသျှင်းခြင်းကို တားမြစ်ထားရေ။ ဂျပန် ကာကွယ်ရီးတပ်ရေ ပုံမှန် စစ်တပ်တစ်ခု ဖြစ်ကေလည်း ဂျပန်နိုင်ငံ ပြင်ပတွင် သေနတ်တစ်ချက်မျှ မဖောက်သည့် စစ်တပ် ဖြစ်ရေ။[60] ဂျပန်စစ်တပ်ကို ကာကွယ်ရီးဝန်ကြီးဌာနက အုပ်ချုပ်ပြီး အခြီခံအားဖြင့် ဂျပန်မြေပြင်ကာကွယ်ရီးတပ်(JGSDF) ၊ ဂျပန်ရေကြောင်း ကာကွယ်ရီးတပ် (JMSDF) နန့် ဂျပန် လေကြောင်းကာကွယ်ရီးတပ် (JASDF) ရို့ ပါဝင်ရေ။ ထိုတပ်တိရေ လတ်တလောတွင် ငြိမ်းချမ်းရီး ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရီး လုပ်ငန်းတိတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်လျက် ဟိရေ။ အီရတ်သို့ ဂျပန်တပ်တိပို့လွှတ်ခြင်းမှာ ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးသည့် အချိန်မှစ၍ ပထမဆုံး ဂျပန်စစ်တပ်အား နိုင်ငံခြားတွင် အသုံးပြုခြင်းပင် ဖြစ်ရေ။[58] နိပွန်ကဲအီဒန်ရန် ဟု ခေါ်ရေ ဂျပန်စီးပွားရီး အသင်းမှ ဂျပန်နိုင်ငံ အနေနန့် နိုင်ငံတကာ စစ်လေယာဉ်နန့် ဒုံးကျည် ပူးပေါင်း တည်ဆောက်သည့် စီမံကိန်းလုပ်ငန်းတိတွင် ပါဝင်နိုင်ရန် အတွက် အစိုးရအား လက်နက်တင်ပို့မှုကို ပိတ်ပင်ထားခြင်းမှ ရုပ်သိမ်းရန် တောင်းဆိုလျက် ဟိရေ။[61]

၂၀၁၄ ခုနှစ် မေလတွင် ဂျပန်ဝန်ကြီးချုပ် သျှင်ဇိုအာဘေးမှ ဂျပန် အနေနန့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးသည့် အချိန်မှ စ၍ ထိန်းသိမ်းထားရေ ပါဝင်ပတ်သက်မှု မဟိခြင်းကို ရပ်တန့်၍ ဒေသတွင်း လုံခြုံရီးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်တိတွင် တာဝန်ယူဆောင်ရွက်လိုရေဟု ပြောကြားခရေ။ သူဧ ပြောကြားချက်အရ ဂျပန်အနေနန့် အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံတိအား ဂျပန်ဧ ပံ့ပိုးမှုကို ပီး၍ အဓိက အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လိုရေဟု ဆိုရေ။[62]


အုပ်ချုပ်ရီး ဒေသတိ

[edit | edit source]

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပရီဖက်ချာပေါင်း ၄၇ ခုဟိပြီး ပရီဖက်ချာ တစ်ခုစီတွင် ရွေးချုပ်ထားရေ အုပ်ချုပ်ရီးမှူး၊ ဥပဒေရီးရာ အဖွဲ့ နန့် အုပ်ချုပ်ရီး အဖွဲ့ရို့က ကြီးကြပ်ရေ။ ပရီဖက်ချာတိကို မြို့တော်တိ၊ မြို့တိ နန့် ကျေးရွာတိ အဖြစ် ဆက်လက် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာထားရေ။[63] ဂျပန်နိုင်ငံရေ လက်ဟိတွင် မြို့တော်တိ၊ မြို့တိ နန့် ကျေးရွာတိကို ပြန်လည် ပေါင်းစပ် ဖွဲ့စည်းလျက် ဟိရေ။ ယင်းပိုင် ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် ပရီဖက်ချာတိဧ အုပ်ချုပ်ရီး ဒေသတိ လျော့နည်းလားပြီး အုပ်ချုပ်ရီးဆိုင်ရာ အသုံးစရိတ်ကို လျှော့ချနိုင်ရန် မျှော်လင့်ထားရေ။[64]

ပထဝီဝင်

[edit | edit source]
ဂျပန်ကျွန်းတိဧမြေမျက်နှာသွင်ပြင်

ဂျပန်နိုင်ငံရေ အရှေ့အာရှ ပစိဖိတ်ကမ်းရိုးတန်း တလျှောက်တွင် ကျွန်းပေါင်း ၆,၈၅၂ ကျွန်း ဟိရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံနန့် ပိုင်ဆိုင်ရေ ကျွန်းတိရေ မြောက်လတ္တီကျု ၂၄° မှ ၂၆° အတွင်း နန့် အရှေ့ လောင်ဂျီကျု ၁၂၂° မှ ၁၄၆° အတွင်း တည်ဟိရေ။ အဓိကကျွန်းတိမှာ မြောက်မှ တောင်သို့ ဟော့ကိုင်းဒိုးကျွန်း၊ ဟွန်ရှူးကျွန်း၊ ဟိကိုကူးကျွန်း နန့် ကျူရှူးကျွန်း ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ အိုကီနာဝါ ပါဝင်ရေ ရူကျူးကျွန်းတိမှာ ကျူရှူးကျွန်းဧ တောင်ဘက်တွင် ဆက်လျှက် တည်ဟိရေ။ ထိုကျွန်းတိအားလုံးကို စုပေါင်း၍ ဂျပန်ကျွန်းစုတိဟု ခေါ်ဆိုကတ်ရေ။[65]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ ၇၃ ရာခိုင်နှုန်းမှာ သစ်တောထူထပ်ပြီး တောင်ကုန်းတိပြားအတွက်နန့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရီး၊ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်ရန် နန့် လူနီထိုင်ရန် မသင့်လျော်ပေ။[44][66] ထို့အတွက်ကြောင့် လူနီထိုင်နိုင်ရေ အထူးအတွက်နန့် ကမ်းရိုးတန်း ဒေသတိတွင် လူနေ အလွန်ထူထပ်ရေ။ ဂျပန်ရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူနီထိုင်မှု သိပ်ရီးမှု အများဆုံး နိုင်ငံတိတွင် တစ်နိုင်ငံ အပါအဝင် ဖြစ်ရေ။[67]

ဂျပန်ကျွန်းတိရေ ပစိဖိတ် မီးကွင်းဟု ခေါ်ရေ မီးတောင်ဇုန်ပေါ်တွင် တည်ဟိရေ။ ယင်းပိုင်ဖြစ်ရခြင်းမှာ လွန်ခရေ နှစ်သန်းရာပေါင်းများစွာက ဆီလူရီယန် အလယ်ပိုင်းမှ ပလေစတိုဆင်း အထိ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ ရွေ့လျားမှုတိကြောင့် ဖြစ်ရေ။ အကျိုးဆက်အားဖြင့် တောင်ဘက်တွင် ဖိလစ်ပိုင်ပင်လယ်ကျောက်လွှာထုမှ အာမူရီယန် ကျောက်လွှာထုနန့် အိုကီနာဝါ ကျောက်လွှာထု အောက်သို့ ဝင်ရောက်လားခပြီး မြောက်ဘက်တွင် ပစိဖိတ် ကျောက်လွှာထု က အိုကောက်စ် ကျောက်လွှာထုအောက်သို့ ဝင်ရောက်လားခရေ။ ဂျပန်ရေ ရှေးယခင်က ယူရှေးရှန်း တိုက်ကြီးဧ အရှေ့ဘက် ကမ်းရိုးတန်းနန့် တွဲဆက်နေခရေ။ ကျောက်လွှာထုတိ ရွှေ့လျားပြီး အောက်သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းကြောင့် လွန်ခရေ နှစ်ပေါင်း ၁၅ သန်းခန့်က ဂျပန်ကျွန်းစု နီရာကို အရှေ့သို့ ဆွဲထုတ်ခပြီး ဂျပန်ပင်လယ်ကို ဖြစ်ပေါ်စီခရေ။[68]

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် မီးမငြိမ်းသေးရေ မီးတောင်ပေါင်း ၁၀၈ ခု ဟိရေ။ ရာစုနှစ်အတွင်း အကြီးအကျယ် ပျက်စီးစေရေ ငလျင်တိနန့် ဆူနာမီတိ မကြာမကြာဆိုပိုင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ ဟိရေ။[69] ၁၉၂၃ တိုကျို ငလျင်ကြောင့် လူပေါင်း ၁၄၀,၀၀၀ သေဆုံးခရေ။[70] လတ်တလော ဖြစ်ပွားခရေ အဓိက ငလျင်ကြီးတိမှာ ၁၉၉၅တွင် ဖြစ်ပွားရေ မဟာဟန်သျှင်းငလျင် နန့် ရစ်ချ်တာစကေး ၉.၀ ဟိပြီး[71] ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ရက်တွင် ဖြစ်ပွားခရေ တိုဟိုကူး ငလျင်ရို့ ပြီး ထိုငလျင်ကြောင့် ကြီးမားရေ ဆူနာမီ လှိုင်းလုံးကြီးတိဧ ရိုက်ခတ်မှုကို ခံခရရေ[42] ပစိဖိတ် မီးကွင်း ပေါ်တွင် တည်ဟိရေကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံရေ ငလျင်လှုပ်ရန် နန့် ဆူနာမီ ဖြစ်ပေါ်ရန် အခြီအနေတိပြီး ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတိတွင် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် အတွက် အမြင့်မားဆုံး အန္တရာယ် ဟိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ရေ။ [72]

ရာသီဥတု

[edit | edit source]
ယိုရှီနိုတောင်တွင် ချယ်ရီပန်းတိပွင့်နေပုံမှာ ပြဇာတ်တိနန့် ဝါကာ ကဗျာတိတွင် ချယ်မှုန်း သရုပ်ဖော်လေ့ ဟိရေ။
ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နီရာဖြစ်ရေ ကိုယာတောင်ပေါ် ကွန်ဂိုဘူဂျိဟိ ဆောင်းဦးရာသီ မေပယ်လ်ရွက်တိ

ဂျပန်နိုင်ငံဧ ရာသီဥတုမှာ အများအားဖြင့် အပူအအေးမျှတကေလည်း မြောက်မှတောင်သို့ များစွာ ကွဲပြားခြားနားရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံဧ ပထဝီဝင် အနေအထားအရ ရာသီဥတုဇုန် ၆ ခု ကွဲပြားနေရေ။ ၎င်းရို့မှာ ဟော့ကိုင်းဒိုး၊ ဂျပန်ပင်လယ်၊ အလယ်ပိုင်းကုန်းမြင့် ဒေသ၊ ဆဲတိုကုန်းတွင်းပင်လယ်၊ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ နန့် ရူကျူးကျွန်းတိ ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ မြောက်ဘက် အစွန်ဆုံး အပိုင်းဖြစ်ရေ ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင် စိုစွတ်ရေ ကုန်းမြေ ရာသီဥတု ဟိပြီး ရှည်လျားပြီး အေးမြရေ ဆောင်းရာသီတိနန့် အလွန်ပူနွေးရေမှ အေးမြရေ နွေရာသီတိ ဟိရေ။ မိုးရေချိန် မတိကေလည်း ဆောင်းရာသီတွင် ဧရာမ နှင်းထုကြီးတိ ဖြစ်ပေါ်လေ့ ဟိရေ။[73]

ဟွန်ရှူးကျွန်းဧ အနောက်ဘက် ကမ်းရိုးတန်းတွင် ဟိရေ ဂျပန်ပင်လယ်ဇုံတွင် အနောက်မြောက် ဆောင်းလေကြောင့် နှင်းတိ အများအပြား ကျရောက်တတ်ရေ။ နွေရာသီတွင်မူ ပစိဖိတ်ဒေသထက် ပို၍ အေးမြတတ်ကေလည်း တစ်ခါတစ်ရံတွင် ဖာန်းလေတိကြောင့် အလွန်မြင့်မားရေ အပူချိန် ဖြစ်ပေါ်လေ့ ဟိရေ။ အလယ်ပိုင်း ကုန်းမြင့်ဒေသတွင် ပုံမှန် စိုစွတ်ရေ ကုန်းမြေရာသီဥတု ဟိကေလည်း နွေရာသီနန့် ဆောင်းရာသီ၊ နေ့နန့်ည ရို့တွင် အပူချိန် ကွာခြားမှု မြင့်မားရေ။ မိုးရေချိန်နည်းကေလည်း ဆောင်းရာသီတွင် အစဉ်အတွက်နန့် နှင်းကျလေ့ဟိရေ။ ချူးဂိုးကု နန့် ရှီကိုးကုဒေသရို့မှ တောင်ကုန်းတိရေ ဆဲတိုကုန်းတွင်းပင်လယ်ကို ရာသီလေတိမှ ကာဆီးထားအတွက်နန့် တစ်နှစ်ပတ်လုံး မအေးလွန်းရေ ရာသီဥတု ဟိရေ။[73]

ပစိဖိတ် ကမ်းရိုးတန်းမှာမူ စိုစွတ်ရေ အပူလျော့ပိုင်း ရာသီဥတု ဟိပြီး အရှေ့တောင် ရာသီလေတိကြောင့် တစ်ခါတရံ နှင်းကျတတ်ရေ မအေးလွန်းသည့် ဆောင်းရာသီနန့် ပူပြင်းပြီး စိုစွတ်ရေ နွေရာသီတိ ဟိရေ။ ရူကျူးကျွန်းတိတွင် အပူလျော့ပိုင်း ရာသီဥတု ဟိပြီး နွေးထွေးရေ ဆောင်းရာသီနန့် ပူပြင်းရေ နွေရာသီတိ ဟိရေ။ မိုးရေချိန်မှာ အလွန်တိပြီး အထူးအတွက်နန့် မိုးရာသီတွင် ဖြစ်ရေ။ ယေဘူယျအားဖြင့် စိုစွတ်ပြီး အပူအအေးမျှတရေ ရာသီဥတု တိကြောင့် နွေဦးရာသီတွင် ချယ်ရီပန်းတိ ပွင့်ဝေခြင်း၊ နွေရာသီ ပုစဉ်းရင်ကွဲရို့ဧ အော်မြည်သံတိ၊ ဆောင်းရာသီ သစ်ရွက်ရို့ဧ အရောင်အဆင်းစရေရို့ကို ဂျပန်အနုပညာ နန့် ဂျပန် စာပေရို့တွင် ဖော်ထုတ်ခြယ်မှုန်းလေ့ ဟိကတ်ရေ။[73]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ ပျမ်းမျှ ဆောင်းရာသီ အပူချိန်မှာ ၅.၁ °C (၄၁.၂ °F) ဖြစ်ပြီး ပျမ်းမျှ နွေရာသီအပူချိန်မှာ ၂၅.၂ °C (၇၇.၄ °F) ဖြစ်ရေ။.[74] ဂျပန်တွင် အမြင့်ဆုံးတိုင်းတာခရေ အပူချိန်မှာ ၄၀.၉ °C (၁၀၅.၆ °F) ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၆ ရက်တွင် တိုင်းတာခခြင်း ဖြစ်ရေ။[75] မိုးရာသီမှာ အိုကီနာဝါတွင် မေလ အစောပိုင်းတွင် စတင်ပြီး တဖြည်းဖြည်း မြောက်ဘက်သို့ ရွေ့လျားလားရာ ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင် ဇူလိုင် နှောင်းပိုင်း မှ စတင်လေ့ဟိရေ။ ဟွန်ရှူးကျွန်း နီရာ အများစုတွင် မိုးရာသီရေ ဇွန်လ အလယ်ပိုင်း မတိုင်မီ စတင်လေ့ဟိပြီး ရက်သတ္တပတ် ၆ ပတ်မျှ ကြာမြင့်လေ့ ဟိရေ။ နွေရာသီ နှောင်းပိုင်း နန့် ဆောင်းဦးရာသီ အစောပိုင်းတွင် တိုင်ဖွန်းမုန်တိုင်းတိကြောင့် မကြာမကြာ မိုးကြီးလေ့ ဟိရေ။[76]

ဇီဝမျိုးကွဲတိ

[edit | edit source]
ဂျိဂိုကုဒါနိ ရေပူစမ်းမှ ဂျပန်မျောက်တိမှာ ဆောင်းရာသီတွင် ရေပူစမ်းသို့ လာရောက်လေ့ ဟိသည့်အတွက် ထင်ရှားရေ။

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် သစ်တော ဂေဟဒေသ ကိုးခု ဟိပြီး ထိုဒေသတိမှ ကျွန်းတိဧ ရာသီဥတုနန့် ပထဝီဝင်ကို ထင်ဟပ်ပြ နီကတ်ရေ။ ထိုဒေသတိတွင် ရူကျူး နန့် ဘိုနင်ကျွန်းတိဟိ အပူလျော့ပိုင်း စိုစွတ်ရေ ဆောင်းရွက်ကြွေ သစ်တောတိမှ အအေးလျော့ရေ ဒေသတိနန့် ပင်မကျွန်းတိဟိ သမမျှတရေ ဆောင်းရွက်ကြွေနန့် မျိုးစုံ သစ်တောတိ၊ မြောက်ဘက်ကျွန်းတိဟိ အအေးပိုင်းဒေသတိမှ သမမျှတရေ ထင်းရူးတောတိ အထိ ဟိရေ။[77] ဂျပန်တွင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန် မျိုးပေါင်း ၉၀,၀၀၀ ကျော် ဟိပြီး ဝက်ဝံညို၊ ဂျပန်မျောက်၊ ဂျပန် ရက်ကွန်းခွေး နန့် ဧရာမ ဂျပန်ရေပုတ်သင် ရို့ ပါဝင်ရေ။[78] ဒေသရင်း အပင်နန့် တိရစ္ဆာန်ရို့ဧ အရီးပါရေ ဒေသတိကို ထိန်းသိမ်းရန် အမျိုးသား ဥယျာဉ် အများအပြား ဟိပြီး ရမ်ဆာ စိမ့်မြေဒေသ ၃၇ ခုလည်း ဟိရေ။[79][80] နီရာ ၄ခုမှာ သဘာဝ အများုင်း အလွန်ထူးခြားရေ တန်ဖိုးတိ ဟိအတွက်နန့် ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံစာရင်းတွင် ထည့်သွင်းထားခြင်း ခံရရေ။[81]

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်

[edit | edit source]

ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အပြီး အလျင်အမြန် စီးပွားရီး တိုးတက်လာရေ အချိန်တိတွင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရီး ဆိုင်ရာ ပေါ်လစီတိကို အစိုးရနန့် ကုန်ထုတ်လုပ်ရီး ကော်ပိုရီးသျှင်းတိမှ ဘေးဖယ်ထားခကတ်ရေ။ ထို့အတွက်ကြောင့် ၁၉၅၀ ခုနှစ်တိ နန့် ၁၉၆၀ ခုနှစ်တိတွင် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ညစ်ညမ်းမှုကို အနှံ့အပြား ကြုံတွိ့ရရေ။ ထိုပြဿနာတိနန့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်မှု တိပြားလာအတွက်နန့် ၁၉၇၀ တွင် အစိုးရမှ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရီး ဥပဒေအချို့ကို ထုတ်ပြန်ခရေ။ [82] ၁၉၇၃ ခုနှစ်တွင် ဖြစ်ပွားခရေ ရေနံအခက်အခဲကြောင့်လည်း သဘာဝ အရင်းအမြစ် မဟိရေ ဂျပန်ရို့အား စွမ်းအင်တိကို ထိရောက်စွာ အသုံးပြုနိုင်ရန် တွန်းအားဖြစ်ခရေ။[83] လက်ဟိ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ပြဿနာတိတွင် မြို့ပြလေထု ညစ်ညမ်းမှု (မိုနို နိုက်ထရိုဂျင် အောက်ဆိုက်ဒ်၊လေထဲတွင်တွဲခိုနီရေ အမှုန်အမွှားတိ နန့် အဆိပ်အတောက်တိ) ၊ အညစ်အကြေး စွန့်ထုတ်မှု စီမံခန့်ခွဲရီး၊ ရေထု ညစ်ညမ်းခြင်း၊ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲ၊ ဓာတုပစ္စည်း စီမံခန့်ခွဲမှု နန့် ထိန်းသိမ်းရီး အတွက် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုရို့ ပါဝင်ရေ။[84]

ဂျပန်နိုင်ငံရေ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နန့် သဟဇာတဖြစ်ရေ နည်းပညာတိကို တီထွင်ထုတ်လုပ်ရာတွင် ကမ္ဘာ့ရှေ့ဆောင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဧ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အနာဂတ် ရည်မျှော် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်နိုင်စွမ်းကို တိုင်းတာရေ ၂၀၁၄ ခုနှစ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်း ညွှန်းကိန်းတွင် အဆင့် ၂၆ သတ်မှတ်ခြင်း ခံရရေ။[85] ၁၉၉၇ ခုနှစ် ကျိုတိုပရိုတိုကောလ် ကို လက်မှတ်ရီးထိုးထားပြီး နန့် ၎င်းအစည်းအဝီးကို လက်ခံကျင်းပရေ အိမ်သျှင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ရေ ဂျပန်နိုင်ငံအနေနန့် ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်ဒ် ထုတ်လွှတ်မှုကို လျှော့ချရန်နန့် ရာသီဥတု အပြောင်းအလဲကို ထိန်းချုပ်နိုင်မည့် အခြား လုပ်ဆောင်ချက်တိကို ဆောင်ရွက်ရန် စာချုပ်ပါ စည်းကမ်းတိအရ တာဝန်ဟိရေ။[86]

စီးပွားရီး

[edit | edit source]

စီးပွားရီး သမိုင်းကြောင်း

[edit | edit source]
အာရှတွင် အကြီးမားဆုံး စတော့ခ်အိတ်ချိန်း ဖြစ်ရေ တိုကျိုစတော့ အိတ်ချိန်း[87]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ စီးပွားရီးဖွံ့ဖြိုးမှုနန့် ပတ်သက်ရေ ဖွဲ့စည်းပုံ အင်္ဂါရပ်တိဖြစ်သည့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရီးဆိုင်ရာ ကုန်းလမ်းနန့် ရေလမ်း လမ်းကြောင်းကွန်ယက်တိ နန့် အိုဆာကာ ဆန်ကုန်ရေရို့ဧ အနာဂတ်သို့ ကြိုတင်ရောင်းဝယ်ခြင်း၊ ဘဏ်လုပ်ငန်းနန့် အာမခံလုပ်ငန်းရို့ မှာ အဲဒိုခေတ်မှ စတင်ဖွံ့ဖြိုးလာခရေ။[88] မေဂျီခေတ် ၁၈၆၈ မှစ၍ ဂျပန်ရေ စီးပွားရီး အရ ဖွံဖြိုးလာခပြီး ဈေးကွက်စီးပွားရီး စနစ်ကို ကျင့်သုံးလာခရေ။[89] ဂနိခေတ်ဧ စီးပွားရီး လုပ်ငန်း အများစုမှာ ထိုအချိန်မှ စတင်ထည်ထောင်ခခြင်း ဖြစ်ပြီး ဂျပန်အနေနန့် အာရှဧ အဖွံ့ဖြိုးဆုံး နိုင်ငံတစ်ခု ဖြစ်လာခရေ။[90] ၁၉၆၀ ခုနှစ်တိ မှ ၁၉၈၀ ခုနှစ်တိ အတွင်း အမှန်တကယ် ဖြစ်ပျက်ခသည့် စီးပွားရီး တိုးတက်မှုတိကို ဂျပန်ဧ စစ်ပြီးခေတ် စီးပွားရီး ထူးထွေဆန်းပြားခြင်းတိဟု ခေါ်တွင်ခရေ။ စီးပွားရီး တိုးတက်မှုမှာ ၁၉၆၀ ခုနှစ်တိမှ ၁၉၇၀ ခုနှစ်တိအတွင်း ပျမ်းမျှအားဖြင့် ၇.၅ ရာခိုင်နှုန်း ဟိခပြီး ၁၉၈၀ ခုနှစ်တိမှ ၁၉၉၀ခုနှစ်တိ အစောပိုင်း အထိ ၃.၂ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဟိခရေ။[91]

၁၉၉၀ ခုနှစ်တိတွင် ဖွံ့ဖြိုးမှု သိသိသာသာ လျော့ကျလားခပြီး ထိုအချိန်ကို ဂျပန်ရို့က ဆုံးရှုံးမှု ဆယ်စုနှစ်ဟု ခေါ်ကတ်ရေ။ အဓိကအားဖြင့် ဂျပန်ရို့ဧ ပိုင်ဆိုင်မှုတိဆိုင်ရာ ပူဖောင်း အကျိုးသက်ရောက်မှု အပြီး သက်ရောက်မှုတိနန့် စတော့ခ်ဈေးကွက်နန့် အိမ်ခြံမြေဈေးကွက်တိမှ ဈေးကစားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် အပိုတန်ဖိုးတိကို ညှစ်ထုတ်ယူရန် ကြိုးစားသည့် ပြည်တွင်း ပေါ်လစီတိကြောင့် ဖြစ်ရေ။ စီးပွားရီး ဖွံ့ဖြိုးမှုကို ပြန်လည် သျှင်သန်ရန် ကြိုးစားသည့် အစိုးရဧ ကြိုးပမ်းမှုတွင် အောင်မြင်မှု တဖဲ့ချေသာ ရဟိပြီး ၂၀၀၀ ခုနှစ်တိအတွင်း ကမ္ဘာ့စီးပွားရီး ကျဆင်းမှုကြောင့်လည်း ပိုပြီးကေ၍ အဟန့်အတား ဖြစ်စီခရေ။[44] ၂၀၀၅ ခုနှစ် နောက်ပိုင်းတွင် စီးပွားရီးမှာ ပြန်လည်အသက်ဝင်မည့် လက္ခဏာတိ ပြသလာခပြီး ထိုနှစ်ဧ ဂျီဒီပီ တိုးတက်မှုနှုန်းမှဦ ၂.၈ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်အတွက်နန့် အမေရိကန်နန့် ဥရောပသမဂ္ဂရို့ဧ ထိုအချိန်အတွင်း ဖွံ့ဖြိုးမှုနှုန်းထက် သာလွန်ခရေ။[92]

၂၀၁၂ ခုနှစ် စာရင်းအရ ဂျပန်ရေ အမေရိကန်နန့် တရုတ်နိုင်ငံရို့ပြီးကေ နိုင်ငံအဆင့် နာမည်ခံ ဂျီဒီပီအားဖြင့် တတိယ စီးပွားရီး အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး[93] ဝယ်ယူနိုင်စွမ်း ကွာခြားမှုနှုန်းကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်ကေ အမေရိကန်၊ တရုတ် နန့် အိန္ဒိယရို့ ပြီးကေ စတုတ္ထမြောက် နိုင်ငံအဆင့် စီးပွားရီး အကြီးမားဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ရေ။[94] ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ အစိုးရဧ ကြွေးမြီမှာ နိုင်ငံဧ စုစုပေါင်းပြည်တွင်းထုတ်ကုန်မှ ၂၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ထက်ကျော်လွန်အတွက်နန့် ကမ္ဘာပေါ်ဟိ နိုင်ငံအားလုံးတွင် ဒုတိယမြောက် ကြွေးမြီ အများဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ခရေ။ ၂၀၁၁ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ မူဒီ စံသတ်မှတ်ချက်တွင် နိုင်ငံအလိုက် ဘတ်ဂျက် လိုငွေပြမှုနန့် ချေးငွေအပေါ်တွင် မူတည်၍ ဂျပန်ဧ နှစ်ရှည်နိုင်ငံ ကြွေးမြီ စံသတ်မှတ်ချက်အား Aa3 မှ Aa2 သို့ တစ်ဆင့် လျှော့ချ ခရေ။ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ စီးပွားကျဆင်းမှုနန့် ၂၀၁၁ မတ်လ ငလျင်နန့် ဆူနာမီရို့ကြောင့် ဖြစ်ရေ အစိုးရဧ ကြွေးမြီနန့် ဘတ်ဂျက် လိုငွေပြမှုရို့ကြောင့် ယင်းပိုင် စံသတ်မှတ်ချက် လျှော့ချ ခံခရခြင်း ဖြစ်ရေ။[95] ဝန်ဆောင်မှု ကဏ္ဍမှ စုစုပေါင်း ပြည်တွင်းဝင်ငွေဧ ၄ပုံ ၃ပုံမျှကို ပံ့ပိုးပီးလျက် ဟိရေ။[96]

တင်ပို့ကုန်တိ

[edit | edit source]

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းနန့် ပတ်သက်၍ ကြီးမားရေ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းဟိရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အကြီးမားဆုံးနန့် နည်းပညာအားဖြင့် အများုးတက်ဆုံး ဖြစ်ရေ ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်း အချို့ ဖြစ်သည့် မော်တော်ကား၊ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ စက်ကိရိယာတိ၊ စတီးလ်နန့် သံမဟုတ်ရေ သတ္တုတိ၊ သင်္ဘောတိ၊ ဓာတုပစ္စည်းတိ၊ အဝတ်အထည်တိ၊ အစားအရေက် ကုန်ချောတိ စရေရို့ ထုတ်လုပ်လျက် ဟိရေ။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရီး လုပ်ငန်းအားဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံရေ မြေစုစုပေါင်းဧ ၁၃ ရာခိုင်နှုန်းကို စိုက်ပျိုးထားပြီး တကမ္ဘာလုံးဟိ ငါးဧ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းကို ဂျပန်မှ ဖမ်းဆီးလျက် ဟိကာ တရုတ်နိုင်ငံပြီးကေ ဒုတိယ နီရာမှ လိုက်ရေ။[44] ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အလုပ်လုပ်သူ ၆၅.၉ သန်းမျှ ဟိရေ။[97] ဂျပန်တွင် အလုပ်လက်မဲ့ ရာခိုင်နှုန်း နည်းပြီး ၄ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ဟိရေ။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေ သန်း ၂၀ သို့ လူဦးရေဧ ၁၇ ရာခိုင်နှုန်းရေ ဆင်းရဲမွဲတေမှု သတ်မှတ်ချက်ဧ အောက်တွင် ဟိရေ။[98] ဂျပန်နိုင်ငံဟိ လူနေအိမ်တိမှာ မြို့ပြနီရာတိတွင် မြေ မလုံလောက်မှုနန့် ကြုံတွိ့နေရရေ။[99]

ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးမားဆုံးရေ ကားထုတ်လုပ်ရီး ကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်သည့် တိုယိုတာမှ ထုတ်လုပ်ရေ ပလဂ်အင် ဟိုက်ဘရစ် ကား[100]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ တင်ပို့ကုန်မှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် လူတစ်ဦးချင်းအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၂၁၀ မျှ ဟိရေ။ ဂျပန်ဧ အဓိကတင်ပို့ကုန် ဈေးကွက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ (၁၈.၁ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အမေရိကန် (၁၇.၈ ရာခိုင်နှုန်း)၊ တောင်ကိုရီးယား (၇.၇ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ထိုင်း (၅.၅ ရာခိုင်နှုန်း) နန့် ဟောင်ကောင် (၅.၁ ရာခိုင်နှုန်း) ရို့ဖြစ်ရေ အဓိက တင်ပို့ကုန်တိမှာ မော်တော်ကား၊ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ ကိရိယာတိနန့် ဓာတုပစ္စည်းတိရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဂျပန်ဧ အဓိက တင်ပို့ကုန်တိမှာ တရုတ် (၂၁.၃ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အမေရိကန် (၈.၈ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ဩစတြေးလျ (၆.၄ ရာခိုင်နှုန်း)၊ ဆော်ဒီအာရေဗျ (၆.၂ ရာခိုင်နှုန်း)၊ အာရပ်စော်ဘွားတိ ပြည်ထောင်စု (၅.၀ ရာခိုင်နှုန်း)၊ တောင်ကိုရီးယား (၄.၆ ရာခိုင်နှုန်း) နန့် ကာတာ (၄.၀ ရာခိုင်နှုန်း) ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။[44]

တင်သွင်းကုန်တိ

[edit | edit source]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ အဓိက တင်သွင်းကုန်တိမှာ စက်ယန္တရားတိ၊ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းမှ ရရေ လောင်စာတိ၊ အစားအရေက်တိ (အထူးအတွက်နန့် အမဲသား)၊ ဓာတုပစ္စည်းတိ၊ အဝတ်အထည်တိ နန့် ကုန်ထုတ်လုပ်ငန်းတိ အတွက် ကုန်ကြမ်းတိရို့ ဖြစ်ရေ။ ဈေးကွက်ဝေစုအားဖြင့် ကြည့်ကေ ပြည်တွင်း ဈေးကွက်ရေ အိုအီးစီဒီ နိုင်ငံတိတွင် ပြင်ပသို့ တံခါးဖွင့်မှု အနည်းဆုံး ဖြစ်ရေ၎င်း[101] ဂျူနီချီရို ကိုအိဇူမီ ဧ အစိုးရလက်ထက်တွင် ပြိုင်ဆိုင်မှုနန့် ပတ်သက်၍ အလေးပီးရေ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရီးတိ ပြုလုပ်ခပြီး ဂျပန်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု တိုးတက်လာခရေ။[102]

ဂျပန်နိုင်ငံရေ ၂၀၁၄ ခုနှစ် ၌ စီးပွားရီးလုပ်ရန် လွယ်ကူရေ တိုင်းပြည်တိ ညွှန်းကိန်းတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၈၉နိုင်ငံအတွင်း အဆင့် ၂၇ သတ်မှတ်ခြင်း ခံရရေ။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံတိတွင် အခွန်ဝင်ငွေ အနည်းဆုံး နိုင်ငံဖြစ်ရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံဧ အရင်းသျှင်စနစ်တွင် သိသာထူးခြားရေ လက္ခဏာရပ်တိ ဟိရေ။ ၎င်းရို့အနက် ကဲရက်ဆု ဟုခေါ်ရေ ကုမ္ပဏီ အစုအဖွဲ့တိမှာ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု တိခြင်း၊ တသက်တာလုံး အလုပ်ခန့်အပ်မှု ဟိခြင်း၊ အလုပ်တွင် အဆင့်ဆင့်တိုးတက်ရာတွင် လုပ်သက်ကို ဦးစားပီးခြင်းရို့မှာ ဂျပန် လုပ်ငန်း ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ထင်ရှားရေ။[101][103] ဂျပန်ကုမ္ပဏီတိတွင် တိုယိုတာဧနည်းလမ်းကဲ့သို့ရေ စီမံခန့်ခွဲမှု နည်းလမ်းတိမှာ ထင်ရှားပြီး ရှယ်ယာပိုင်ဆိုင်သူရို့ဧလှုပ်ရှားပြောင်းလဲရီး လှုပ်ရှားမှုမှာ ရှားပါးရေ။[104]

ဂျပန်နိုင်ငံဟိ အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီတိထဲတွင် တိုယိုတာ၊နစ်တန်ဒိုး၊ အင်န်တီတီ ဒိုကိုမို၊ ကင်နွန်၊ ဟွန်ဒါ၊ တာကဲဒ ဆီးဝါး ကုမ္ပဏီ၊ ဆိုနီ၊ ပင်နာဆိုးနစ်၊ တိုရှီဘာ၊ ရှပ်၊ နစ်ပွန်စတီးလ်၊ နစ်ပွန်ရေနံ နန့် ဆဲဗင်းန်အင်န် အိုင် ဦးပိုင် ကုမ္ပဏီရို့ ပါဝင်ရေ။[105] ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ဘဏ်အချို့ ဟိပြီး နစ်ကီ ၂၂၅ နန့် တိုပစ်အညွှန်းရို့ကြောင့် ထင်ရှားရေ တိုကျိုစတော့ခ်အိတ်ချိန်းရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဈေးကွက် အရင်းအနှီးအားဖြင့် ဒုတိယ အကြီးဆုံး ဖြစ်ရေ။[106] ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ အနေနန့် ဖော်ဘီ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကုမ္ပဏီ ၂၀၀၀ စာရင်းတွင် ၃၂၆ ခု ပါဝင်ခပြီး ရာခိုင်နှုန်းအားဖြင့် ၁၆.၃ ရာခိုင်နှုန်း ဖြစ်ရေ။[107] ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ယှေလကျောက် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တိကို တင်သွင်းမည်ဟု ကြေညာခရေ။[108]

သိပ္ပံနန့် နည်းပညာ

[edit | edit source]
နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်းတွင် တွိ့ရရေ ဂျပန်ရို့ဧ စမ်းသပ်မှု အစိတ်အပိုင်း (ကီဘို)

ဂျပန်နိုင်ငံရေ သိပ္ပံသုတေသနတွင် ဦးဆောင်ဦးရွက် ပြုနီရေ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အထူးအတွက်နန့် နည်းပညာ၊ စက်ယန္တရားနန့် ဇီဝဆီးပညာ သုတေသနရို့တွင် ဖြစ်ရေ။ သုတေသနပညာသျှင်ပေါင်း ၇၀၀,၀၀၀ ခန့်ရေ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၃၀ ဘီလံယံ မျှ ဟိရေ သုတေသနနန့် ဖွံ့ဖြိုးရီး ဘတ်ဂျက်ကို ခွဲဝေသုံးစွဲ နီကတ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် တတိယမြောက် အကြီးမားဆုံး ဘတ်ဂျက်ဖြစ်ရေ။[109] ဂျပန်ရေ အခြီခံ သိပ္ပံ သုတေသနတွင် ကမ္ဘာ့ဦးဆောင် နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ရူပဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒ နန့် ဆီးပညာရို့တွင် နိုဘယ်လ်ဆုသျှင် ၁၆ဦး ၊[110] ဖီးဒ် တံဆိပ်ဆုသျှင် ၃ ဦး ၊ [111] ဂေါက်စ်ဆုသျှင် တစ်ဦးရို့ ထွက်ပေါ်ခရေ။[112] ဂျပန်နိုင်ငံဧ နည်းပညာဆိုင်ရာ ပါဝင်မှုတိတွင် အထင်ရှားဆုံးမှာ အီလက်ထရွန်းနစ်၊ မော်တော်ယာဉ်၊ စက်ယန္တရား၊ ငလျင်အင်ဂျင်နီယာဘာသာ၊ စက်ရုံသုံး စက်ရုပ်၊ အော့ပတစ်၊ ဓာတုဗေဒ၊ ဆီမီးကွန်ဒပ်တာ နန့် သတ္တု နယ်ပယ်ရို့တွင် ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံရေ စက်ရုပ် ထုတ်လုပ်မှုနန့် အသုံးပြုမှုတွင် ကမ္ဘာ့ရှေ့ဆောင်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်ဟိ စက်ရုပ်တိထဲမှ တစ်ဝက် (၇၄၂,၅၀၀၀ မှ ၄၀၂,၂၀၀) ကို ပိုင်ဆိုင်ရေ နိုင်ငံဖြစ်ရေ။[113]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ အာကာသဆိုင်ရာ အေဂျင်စီကို ဂျပန် လေကြောင်းနန့် အာကာသ စူးစမ်းယှာဖွီရီး အေဂျင်စီ (ဂျာဆာ) ဟုခေါ်ပြီး ၎င်းရို့မှာ အာကာသ၊ ဂြိုဟ်တိ၊ လေကြောင်းသွာလာရီးရို့နန့် ပတ်သက်ရေ သုတေသနလုပ်ငန်းတိကို လုပ်ဆောင်ကတ်ပြီး ဒုံးပျံ နန့် ဂြိုဟ်တိုရို့ကို ထုတ်လုပ်ရာတွက် ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံရေ နိုင်ငံတကာ အာကာသ စခန်းတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရေ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ဂျပန်ရို့ဧ စမ်းသပ်မှု အစိတ်အပိုင်း တစ်ခု ဖြစ်ရေ ကီဘိုကို ၂၀၀၈ ခုနှစ် အာကာသလွန်းပျံယဉ်ဧ တပ်ဆင်ရီးအတွက် ပျံသန်းမှုတွင် နိုင်ငံတကာ အာကာသစခန်းသို့ ထည့်သွင်း တပ်ဆင်ခရေ။[114] ဂျပန်နိုင်ငံဧ အာကာသ စူးစမ်းလေ့လာရီး အစီအစဉ်တိတွင် ဗီးနပ်စ်ဂြိုဟ်ကို လေ့လာမည့် အာကာဆူကီ အာကာသ စူးစမ်းရီး ယာဉ် လွှတ်တင်ရီး[115][116] ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် လွှတ်တင်မည့် မာကျူရီဂြိုဟ်ဧ သံလိုက်စက်ကွင်းကို လေ့လာမည့် ဂြိုဟ်ပတ်ယာဉ် [117] နန့် ၂၀၃၀တွင် လကမ္ဘာပေါ်တွင် အခြီစိုက်စခန်း တည်ဆောက်ရန်ရို့ ပါဝင်ရေ။[118]

၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၁၄ ရက်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံရေ ဆယ်လင်း ဟုအများုကောက်ခေါ်ရေ လကမ္ဘာဆိုင်ရာနန့် အင်ဂျင်နီယာဆိုင်ရာ စူးစမ်းလေ့လာရီး ယာဉ်ကို H-IIA ရောကက်ဖြင့် တာနဲဂါရှီးမား အာကာသစခန်းမှ လွှတ်တင်ခရေ။ ဆယ်လင်းကို ဂျပန် ဝါးခုတ်သမားပုံပြင်ထဲမှ မင်းသမီးလေးဧ နာမည် ကာဂုယာ ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကတ်ရေ။[119] ကာဂုယာရေ အပိုလို အစီအစဉ်ပြီးကေ လကမ္ဘာအား စူးစမ်းလေ့လာရေ မစ်သျှင်တိတွင် အကြီးဆုံး ဖြစ်ရေ။ ၎င်းဧ ရည်ရွယ်ချက်မှာ လကမ္ဘာဧ မူလအစ နန့် ဆင့်ကဲ ပြောင်းလဲပုံရို့ကို လေ့လာရန်ဖြစ်ရေ။ ထို ယာဉ်ရေ လပတ်လမ်းကြောင်းအတွင်းသို့ အောက်တိုဘာ ၄ ရက်တွင် ဝင်ရောက်ခပြီး[120][121] ၆၂မိုင် (၁၀၀ကီလိုမီတာ) အမြင့်မှ ပျံသန်းနေခရေ။[122] ထိုစူးစမ်းလေ့လာရီးမှာ ဂျာဆာက ထိုယာဉ်ကို လမျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ ရည်ရွယ်ချက်ဟိဟိ ဖျက်ချခခြင်းဖြင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၁ ရက်တွင် ပြီးဆုံးခရေ။[123]

အခြီခံ အဆောက်အအုံ

[edit | edit source]
တိုကျို ဘူတာတွင် တွိ့ရရေ ကျည်ဆန်ရထား သို့ နိုဇိုမိ သျှင်းကန်းဆင်[124]

၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံဧ စွမ်းအင်တိထဲမှ ၄၆.၁ ရာခိုင်နှုန်းကို လောင်စာဆီ၊ ၂၁.၃ ရာခိုင်နှုန်းကို ကျောက်မီးသွေး၊ ၂၁.၄ ရာခိုင်နှုန်းကို သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ၊ ၄.၀ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယား စွမ်းအင်နန့် ၃.၃ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယားစွမ်းအင်မှ ထုတ်လုပ်ခရေ။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားဧ ၉.၂ ရာခိုင်နှုန်းကို နျူးကလီးယားစွမ်းအင်မှ ထုတ်လုပ်ခပြီး ယခင်နှစ် ၂၄.၉ ရာခိုင်နှုန်းမှ ကျဆင်းလာခြင်း ဖြစ်ရေ။[125] ယကေလည်းလည်း ၂၀၁၂ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက်နိတွင် ဖူကူရှီးမား ဒိုင်အိချိ နျူးကလီးယား ကပ်ဘေး အပြီး အများပြည်သူဧ ကန့်ကွက်မှုကြောင့် နိုင်ငံတဝှမ်းဟိ နျူးကလီးယား လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပီး စက်ရုံအားလုံးကို ရပ်တန့်ခရရေ။ ယကေလည်းလည်း အစိုးရ တာဝန်ဟိသူတိက အများပြည်သူဧ ဆန္ဒကို ပြောင်းလဲရန် ကြိုးစားလျက် ဟိကတ်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံဧ နျူးကလီးယား ဓာတ်ပေါင်းဖို အနည်းဆုံး ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ပြန်လည် အသုံးပြုနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက် ဟိကတ်ရေ။[126] နိုင်ငံခြားမှ စွမ်းအင် တင်ပို့မှုကို ကြီးမားစွာ မှီခိုနေရအတွက်နန့်[127] ဂျပန်နိုင်ငံရေ ရင်းမြစ်တိကို မျိုးစုံအသုံးပြုနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပြီး စွမ်းအင်သုံးစွဲမှုကို ထိရောက်မှု ဟိစီရန် လုပ်ဆောင်လျက် ဟိရေ။[128]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ ကုန်းလမ်းအတွက် အသုံးပြုငွေမှာ အလွန်တိရေ။[129] အဓိက သယ်ယူပို့ဆောင်ရီး လမ်းကြောင်းမှာ ၁.၂ သန်း ကီလိုမီတာမျှ ခင်းထားသည့် လမ်းတိ ဖြစ်ရေ။[130] အဓိကမြို့ကြီးတိကို ကွန်ယက်တစ်ခုတည်းဖြစ်ပြီး အမြန်မောင်းနိုင်ရေ၊ ပိုင်းခြားထားရေ၊ သုံးစွဲမှု ကန့်သတ်ထားရေ လမ်းအသုံးပြုခ ကောက်ခံရေ လမ်းတိဖြင့် ဆက်သွယ်ထားပြီး လမ်းအသုံးပြုခ ကောက်ခံရေ ကုမ္ပဏီတိမှ တာဝန်ယူ လုပ်ဆောင်လျက် ဟိရေ။ ကားအသစ်နန့် အဟောင်းတိမှာ ဈေးမကြီးပေ။ ကားပိုင်ဆိုင်မှု အခွန် နန့် လောင်စာဆီ လဲဗီးတိဖြင့် စွမ်းအင် ထိရောက်စွာ အသုံးပြုနိုင်မှုကို မြှင့်တင်လျက် ဟိရေ။ ယကေလည်းလည်း ခရီးအားလုံးဧ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းတွင်သာ ကားကို အသုံးပြုအတွက်နန့် ဂျီအိတ် နိုင်ငံတိတွင် မော်တော်ကား အသုံးပြုမှု အနည်းဆုံး ဖြစ်ရေ။[131]

ရထားကုမ္ပဏီ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာရို့ရေ ဒေသတွင်းနန့် မြို့တွင်း ခရီးရေ သယ်ယူပို့ဆောင်ရီး ဈေးကွက်တွင် ပြိုင်ဆိုင်လျက် ဟိကတ်ရေ။ အဓိက ကုမ္ပဏီတိတွင်း ဆဲဗင်း ဂျေအာရ် အင်တာပရိုက်စ်၊ ကင်တက်ဆု ကော်ပိုရီးသျှင်း၊ ဆဲဘု ရထားကုမ္ပဏီ နန့် ကဲအိယို ကော်ပိုရီးသျှင်းရို့ ပါဝင်ရေ။ အဓိက မြို့ကြီးတိကို သျှင်းကန်းဆင်ဟု ခေါ်ရေ ကျည်ဆန်ရထား ၂၅၀ ဖြင့် ဆက်သွယ်ထားပြီး ဂျပန်ရထားတိမှာ လုံခြုံစိတ်ချရမှုနန့် အချိန်မှန်မှု ရို့အတွက် နာမည်ကြီးရေ။[132][133] တိုကျိုနန့် အိုဆာကာ ကြားတွင် သံလိုက်ရထားဖြင့် ဆက်သွယ်ရန် အဆိုပြုချက်မှာ အတော် ခရီးရောက်နေပြီ ဖြစ်ရေ။[134] ဂျပန်နိုင်ငံတွင် လေဆိပ်ပေါင်း ၁၇၃ ခု ဟိပြီး အကြီးဆုံး ပြည်တွင်းလေဆိပ်ဖြစ်ရေ ဟနဲဒါလေဆိပ်ရေ အာရှတွင် ဒုတိယမြောက် လူသုံးအများဆုံး လေဆိပ်ဖြစ်ရေ။[135] အကြီးဆုံးရေ နိုင်ငံတကာ လေဆိပ်တိမှာ နာရိတ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်၊ ကန်ဆိုင်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ် နန့် ချူးဘူး စင်န်တာအဲယား အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လေဆိပ်ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။[136] နာဂိုယာ ဆိပ်ကမ်းမှာ ဂျပန်နိုင်ငံဧ အကြီးမားဆုံး နန့် အလုပ်အများဆုံး ဆိပ်ကမ်းဖြစ်ပြီး နိုင်ငံကုန်သွယ်ရီးဧ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှ ဟိရေ။[137]

လူဦးရေ ပျံ့နှံ့နီထိုင်ပုံ

[edit | edit source]
ဂျပန်နိုင်ငံဟိ လူမျိုးစုတစ်ခုဖြစ်ရေ အအိနု လူမျိုးတိ
မေဂျီဘုရားကျောင်းမှ ဂျပန်မင်္ဂလာပွဲ

ဂျပန်နိုင်ငံဧ လူဦးရေမှာ ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် ၁၂၇.၃သန်းမျှ ဟိပြီး ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းရေ လူဦးရေမှာ ဟွန်ရှူးကျွန်းပေါ်တွင် နီထိုင်ကတ်ရေ။ ဂျပန်လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဘာသာစကားအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ယဉ်ကျေးမှုအားဖြင့် ဖြစ်စေ တူညီကတ်ပြီး [138] ၈၅ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂျပန်လူမျိုးတိ ဖြစ်ကာ[139] နိုင်ငံခြား အလုပ်သမား လူနည်းစု ဟိရေ။[138] ဇိုင်းနိချိကိုရီးယားလူမျိုး၊[140] ဇိုင်းနိချိ တရုတ်လူမျိုး၊ ဖိလစ်ပိုင်လူမျိုး၊ အများအားဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင်း ဆင်းသက်လာကတ်ရေ ဘရာဇီးလူမျိုး[141] နန့် ပီရူးလူမျိုး ရို့မှာ ဂျပန်နိုင်ငံအတွင်း လူနည်းစု လူမျိုးတိ ဖြစ်ရေ။[142] ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် လက်တင်အမေရိကမှ မဟုတ်ရေ အနောက်တိုင်းသား ၁၃၄,၇၀၀ နန့် လက်တင် အမေရိကမှ ၃၄၅,၅၀၀ မျှ ဟိရေ နိုင်ငံခြားသား ကျွမ်းကျင်ပညာသျှင်တိ ဟိကတ်ရေ။ လက်တင်အမေရိကသားထဲမှ ၂၇၄,၇၀၀ ဦးမှာ ဘရာဇီးလူမျိုးတိ ဖြစ်ကတ်ပြီး (ဂျပန်နိုင်ငံတွင်း အဆင့်ဆင့် ဆင်းသက်လာသူ သို့မဟုတ် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ရွှေ့ပြောင်းရောက်ဟိလားသူတိနန့် ၎င်းရို့ဧ အိမ်ထောင်ဘက်တိ) ဂျပန်နိုင်ငံအတွင်း အကြီးမားဆုံးရေ အနောက်နိုင်ငံသား အစုအဝီးဖြစ်ရေ။[143]

ဌာနေလူမျိုးစုတိထဲတွင် အများဆုံးမှာ ယာမာတိုလူမျိုးတိ ဖြစ်ပြီး အဓိက လူနည်းစု လူမျိုးတိတွင် ရှေးဦးနေ အအိနု လူမျိုးတိ [144] နန့် ရူကျူးလူမျိုးတိ အပြင် လူမှုရီး အရ လူနည်းစု ဖြစ်ရေ ဘူရာကူမင် လူစု တိလည်း ဟိရေ။[145] ယင့်ချင့်အပြင် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက်က သွေးနှောနေခရေ လူတိလည်း ဂျပန်လူမျိုး သို့ ယာမာတိုတိထဲတွင် ဟိနေပြီး ဥပမာအားဖြင့် အိုဂါဆာဝါရာ ကျွန်းစုတိမှ ဂျပန်တိတွင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်မှာ ဥရောပ၊ အမေရိကန်၊ မိုက်ခရိုနီးရှန်း နန့် ပိုလီနီးသျှင်း နောက်ခံတိ ဟိနေပြီး အချို့မှာ မျိုးဆက် ခုနစ်ဆက်မျှ ဟိရေ။ လူအများစုက ဂျပန်တွင် လူမျိုးအားဖြင့် အားလုံးတူညီရေဟု ယုံကြည်ကတ်ပြီး (၂၀၀၉တွင် ဂျပန်နိုင်ငံ၌ နေရင်းမဟုတ်ရေ နိုင်ငံခြားသား အလုပ်သမားမှာ လူဦးရေဧ ၁.၇ ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ဟိရေ။)[146] ဂျပန်နိုင်ငံသားတိတွင် လူမျိုးစု နန့် ဆိုင်ရေ စာရင်းဇယားမဟိကေလည်း ပရော်ဖက်ဆာ ဇွန်လိုင်း ကဲ့သို့ရေ အနည်းဆုံး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှု တစ်ခုအရ ဂျပန်တွင် လူမျိုးကွဲများစွာဟိရေ လူ့အဖွဲ့အစည်းဟု ဆိုရေ။ [147] ယကေလည်းလည်း ထိုယူဆချက်ကို ဂျပန် လူ့အဖွဲ့အစည်းဧ အလွှာပေါင်း များစွာမှ လက်ခံရန် ငြင်းဆန်ကတ်ပြီး သူရို့ အနေနန့် ဂျပန်နိုင်ငံရေ ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခုတည်းဟိရေ နိုင်ငံ ဆိုရေ အယူအဆကိုသာ ဆက်လက်ထိန်းသိမ်း လိုကတ်ရေ။ ထိုအယူအဆကို လူနည်းစု လူမျိုးစုတိ ဖြစ်ရေ အအိနုနန့် ရူကျူးလူမျိုးတိကပင် ငြင်းဆန်ကတ်ရေ။ ယင်းပိုင်ရေ လူမျိုးတစ်မျိုးတည်းသာ ဟိရေဟူရေ အယူအဆကြောင့် လူမျိုးကွဲပြားမှုကို အသိအမှတ်ပြုရန် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် ငြင်းဆန်လေ့ ဟိကတ်ရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံဧ ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း တာရို အာဆိုက ဂျပန်ရေ "လူမျိုးတစ်မျိုး၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၊ ဘာသာစကားတစ်မျိုး၊ ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခု" ဟု ဆိုခဖူးရေ။ [148]

ဂျပန်နိုင်ငံရေ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူ့သက်တမ်းအားဖြင့် ဒုတိယမြောက် အရှည်ဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ၂၀၁၀-၂၀၁၅ အတွင်း မွေးဖွားရေ လူတိဧ သက်တမ်းမှာ ၈၃.၅ နှစ် ဖြစ်ရေ။[149][150] ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးခေတ် လူဦးရေ အများအပြား တိုးတက်မှု နန့် နောက်ပိုင်း မွေးဖွားနှုန်းကျဆင်းမှုကြောင့် လူဦးရေမှာ အသက်ကြီးသူ တိပြားလာရေ။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေဧ ၂၄.၁ ရာခိုင်နှုန်းမှာ အသက်၆၅ နှစ်ကျော်ပြီ ဖြစ်ပြီး ထိုအချိုးမှာ ၂၀၅၀တွင် ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းသို့ တိုးတက်လာလိမ့်မည် ဖြစ်ရေ။[151]

ယင်းပိုင် လူဦးရေ အချိုးအစား ပြောင်းလဲလာခြင်းရေ လူမှုရီး ဆိုင်ရာ ပြဿနာများစွာကို ဖြစ်ပေါ်စေရေ။ အထူးအတွက်နန့် အလုပ်လုပ်နိုင်ရေ လူဦးရေ ကျဆင်းနိုင်ခြင်း နန့် ပင်စင် ကဲ့သို့ရေ လူမှုဖူလုံရီး စရိတ်တိ တိပြားလာခြင်းရို့ ဖြစ်ရေ။[152] ဂျပန်လူငယ်တိထဲတွင် လက်မထပ်လိုသူနန့် မိသားစု မထူထောင်လိုသူ တိပြားလာရေ။[153] ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံဧ လူဦးရေမှာ ငါးနှစ်မြောက် အဖြစ် ကျဆင်းခပြီး ၁၂၆.၂၄ သန်းမှ ၂၀၄,၀၀၀ ကျဆင်းခခြင်း ဖြစ်ရေ။ ယင်းပိုင် ကျဆင်းမှုမှာ ၁၉၄၇ ခုနှစ် နှိုင်းယှဉ်နိုင်ရေ စာရင်းဇယား စတင်ကောက်ယူသည့် အချိန်မှစ၍ ပထမအကြိမ် အများဆုံး ကျဆင်းခခြင်း ဖြစ်ရေ။[154] ၂၀၁၁ ခုနှစ် မတ်လ ၁၁ ရက် ငလျင်နန့် ဆူနာမီကလည်း ယင်းပိုင် ကျဆင်းမှုကို ပိုပြီးကေဆိုးရွားစီခပြီး လူပေါင်း ၁၆,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံးကာ ခန့်မှန်းခြေ လူ ၃,၀၀၀ ခန့်မှာ ပျောက်ဆုံးနေဆဲ ဖြစ်ရေ။[155]

ဂျပန်နိုင်ငံဧ လူဦးရေမှာ ၂၀၅၀တွင် ၉၅ သန်းသို့ ကျဆင်းမည်ဟု ခန့်မှန်းရရေ။[151][156] လူဦးရေ အချိုးအစား လေ့လာသူတိနန့် အစိုးရ စီမံကိန်း ရီးဆွဲသူတိက ထိုပြဿနာကို မည်သို့မည်ပုံ ဖြေသျှင်းမည် ဆိုရေ အချက်ကို အပြင်းအထန် ငြင်းခုံဆွေးနွေးလျက် ဟိကတ်ရေ။[153] ရွှေ့ပြောင်းနီထိုင်သူတိကို လက်ခံခြင်းနန့် ကလေးမွေးသူတိကို အကျိုးအမြတ်ပီးခြင်းရို့ဖြင့် လူငယ်တိ အနိန်နန့် အသက်ကြီးသူ အများအပြားကို ထောက်ပံ့လာနိုင်မည်ဟု ဆွေးနွေး အဖြေရှာခြင်းမျိုးလည်း ဟိရေ။[157][158] ဂျပန်နိုင်ငံရေ နိုင်ငံသား အသစ် ၁၅,၀၀၀ ကို နှစ်စဉ် ပုံမှန် လက်ခံလျက် ဟိရေ။[159] ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခရေတိဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံးဧ အဆိုအရ ဂျပန်အနေနန့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် ဒုက္ခရေ ၁၈ ဦးကိုသာ ပြန်လည် အခြီချနိုင်ရန် လက်ခံခရေဟု ဆိုရေ။[160] အမေရိကန်နိုင်ငံကမူ ဒုက္ခရေပေါင်း ၇၆,၀၀၀ ကို ယင့်အချိန်က လက်ခံခရေ။[161]

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်မှုနှုန်း အလွန်တိပြားရေ။[162][163] ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် မိမိကိုယ်ကို သတ်သေသူ ၃၀,၀၀၀ ကျော်ရေမှာ ၁၂ နှစ်ဆက်တိုက် ဖြစ်ခရေ။[164] မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်မှုမှာ အသက် ၃၀ အောက် လူငယ်တိအတွက် အဓိက သေဆုံးရသည့် အကြောင်းအရင်း ဖြစ်ရေ။[165]

ဘာသာရီး

[edit | edit source]
ဟီရိုရှီးမားမြို့ အနီးဟိ အိဆုကူရှီးမား ဝတ်ပြုကျောင်းမှ ဂိတ်တံခါး ရေ ဂျပန်နိုင်ငံဧ အလှဆုံးနီရာသုံးခုတွင် တစ်ခုအပါအဝင် ဖြစ်ပြီး ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နီရာတစ်ခု ဖြစ်ရေ။

ဂျပန်နိုင်ငံရေ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြီခံဥပဒေဧ အပိုဒ် ၂၀ အရ ဘာသာရီး လွတ်လပ်ခွင့် အပြည့်အဝ ဟိရေ။ ခန့်မှန်းချက်အရ ဂျပန်လူဦးရေ ဧ ၈၄ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၉၆ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ သို့မဟုတ် သျှင်တိုဘာသာကို ကိုးကွယ်ကတ်ရေပြီး ထိုဘာသာ နှစ်ခု စလုံးကို လက်ခံသူလည်း အများ အပြား ဟိရေ။[44][166] ယကေလည်းလည်း ထိုခန့်မှန်းချက်မှာ ဘုရားကျောင်းနန့် ဆက်နွယ်နေသူကိုသာ ခန့်မှန်းခြင်း ဖြစ်ပြီး အမှန်တကယ် ယုံကြည်သက်ဝင်သူကို ခန့်မှန်းခြင်း မဟုတ်ပေ။ အခြားလေ့လာချက်တစ်ခု အရ လူဦးရေဧ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းက နီပြီးကေ ဘာသာတရား တစ်ခုခုကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်သူတိဟု မိမိရို့ဘာသာ ဆိုကတ်ရေ ဟု ဆိုရေ။[167] အက်ဒ်ဝင် ရိုင်းရှာဝါ နန့် မားရီးယပ်စ် ဂျန်ဆန်ရို့ဧ အဆိုအရ ဂျပန်လူမျိုး ၇၀ မှ ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းမှာ စာရင်းဇယား ကောက်ယူသူတိအား သူရို့ရေ မည်သည့်ဘာသာကိုမှ ကိုးကွယ်သူတိ မဟုတ်ဟု ပြောလေ့ဟိကြောင်း သိရရေ။[168]

ယကေလည်းလည်း ဘာသာရီးတွင် ပါဝင်ပတ်သက်မှုမှာ မြင့်မားပြီး အထူးအတွက်နန့် ပွဲတော်တိနန့် နန့် နှစ်သစ်ကူး ပထမဆုံး ဘုရားကျောင်းသို့ လားခြင်း စရေ အခါကြီးတိတွင် ဖြစ်ရေ။ တရုတ်နိုင်ငံမှာ တာအိုဘာသာ နန့် ကွန်ဖြူးရှပ် ဘာသာရို့မှာလည်း ဂျပန်ရို့ဧ ယုံကြည်မှုနန့် ထုံးတမ်းစဉ်လာတိကို လွှမ်းမိုးမှု ဟိရေ။[169] ဂျပန်နိုင်ငံ ဟိ လမ်းတိမှာ တာနာဘာတာ (ကြယ်ပွဲတော်)၊ အိုဘွန် (သင်္ချိုင်းကန်တော့ပွဲ) နန့် ခရစ်စမတ်ရို့တွင် အလှဆင်ထားလေ့ ဟိရေ။ ဂျပန်လူဦးရေဧ ၁ ရာခိုင်နှုန်း အောက်မှာသာ ခရစ်ယာန် ဘာသာ ကိုးကွယ်ကတ်ရေ။အစ္စလာမ်ဘာသာကိုကိုးကွယ်သူတိလည်းဟိရေ။

ဂျပန်နိုင်ငံတိုကျိုမြို့ဟိဗလီပုံ

ျပန်နိုင်ငံဟိအစ္စလာမ်ဘာသာဝင်လူဦးရေဧ၉၀ရာခိုင်နှုန်းမှာပါကစ္စတန်၊အင်ဒိုနီရှားအစဟိသည့်မွတ်ဆလင်နိုင်ငံတိမှလာရောက်အလုပ်လုပ်ကိုင်ကြသည့်ပြောင်းရွှေ့လုပ်သားတိဖြစ်ပြီးကျန်၁၀ရာခိုင်နှုန်းမှာဂျပန်နိုင်ငံသားတိဖြစ်ရေ။အစ္စလာမ်ဘာသာအားကိုးကွယ်သူ၂၀၀၀၀၀ဟိရေ။အစ္စလာမ်ဘာသာကိုဂျပန်နိုင်ငံလူဦးရေဧဝဒဿမ၁ရာခိုင်နှုန်းကိုးကွယ်ကတ်ရေ[170] ယင့်ချင့်အပြင်ဟိန္ဒူဘာသာဝင်၊ ဆစ်ခ်ဘာသာဝင်နန့် ဂျူးဘာသာဝင် တဖဲ့ချေမျှလည်း ဟိရေ။[171]

ဘာသာစကား

[edit | edit source]

ဂျပန်လူဦးရေဧ ၉၉ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂျပန်ဘာသာစကားကို ပထမ ဘာသာစကားအနိန်နန့် ပြောဆိုကတ်ရေ။[44] ဂျပန်ဘာသာမှာ အဓိပ္ပာယ်ဟိသာ စာလုံးတစ်လုံးစီကို ပေါင်းစပ်ခြင်းဖြင့် စာလုံးတွဲ ဖြစ်ပေါ်ရေ ဘာသာစကားဖြစ်ပြီး ဂုဏ်ပြုခြင်း ချီးမြှောက်ခြင်းကို အလေးပီးကာ ဂျပန် လူ့အဖွဲ့အစည်းဧ ဝါစဉ် ခွဲခြားမှု သဘာဝကို ထင်ဟပ်ပြနေပြီး ကြိယာနန့် အချို့ရေ စကားလုံးတိမှာ နားထောင်သူနန့် ပြောကြားသူရို့ဧ အဆင့်ကို ညွှန်းဆိုလျက် ဟိရေ။ ဂျပန် စာ ရီးသားရာတွင် ခန်းဂျီး ဟု ခေါ်ရေ တရုတ်စကားလုံးတိကို အသုံးပြုကတ်ပြီး ရိုးသျှင်းရေ တရုတ်အက္ခရာတိကို အခြီခံထားရေ ခါန ဟုခေါ်ရေ အက္ခရာစဉ် နှစ်မျိုးဟိကာ လက်တင် အက္ခရာနန့် အာရပ်ကိန်းဂဏန်းတိကိုလည်း အသုံးပြုကတ်ရေ။[172]

ဂျပန်ဘာသာစကား အပြင် ရူကျူးဘာသာစကားတိ ဖြစ်ရေ အာမာမိ၊ ကူနိဂါမိ၊ အိုကီနာဝန်၊ မိယာကို၊ ယဲယမာ၊ ယိုနဂူနိ အစဟိရေ ဂျပိုနစ် မိသားစုဝင် ဖြစ်ရေ ဘာသာစကား ဖြစ်ရေ ဘာသာစကားတိကိုလည်း ရူကျူးကျွန်းတိတွင် ပြောဆိုကတ်ရေ။ ကလေးငယ်တိထဲမှ ထိုဘာသာစကားတိကို သင်ယူသူ နည်းပါးရေ။[173] ယကေလည်းလည်း ဂု လတ်တလောနှစ်တိတွင် ဒေသခံ အစိုးရတိက ရိုးရာ ဘာသာစကားနန့် ပတ်သက်၍ စိတ်ဝင်စားမှု တိုးပွားလာရန် လုပ်ဆောင်လျက် ဟိရေ။ အိုကီနာဝါ ဂျပန်ဘာသာစကားခွဲကိုလည်း ထိုနယ်မြေတွင် ပြဆိုကတ်ရေ။ အအိနု ဘာသာစကားမှာ ဂျပန်ဘာသာစကားနန့် မည်သည့် ဘာသာစကားနန့်မျှ ဆက်စပ်ခြင်း မဟိဘဲ ပျောက်ကွယ်မည်ကို စိုးရိမ်ရသည့် အခြီအနေဖြစ်နီပြီး ဟော့ကိုင်းဒိုးတွင်သာ အသက်ကြီးရေ ဌာနေ စကားပြောသူ အချို့ ကျန်ဟိရေ။[174] အစိုးရကျောင်းနန့် ပုဂ္ဂလိက ကျောင်း အတော်တိတိတွင် ကျောင်းသားတိ အနေနန့် ဂျပန်ဘာသာနန့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ နှစ်ခုစလုံးကို သင်ယူရန် လိုအပ်ရေ။[175][176]

ပညာရီး

[edit | edit source]
တိုကျိုတက္ကသိုလ်တွင် ဝင်ခွင့် စာမေးပွဲ အောင်စာရင်းကို ထုတ်ပြန်ကြေညာနေစဉ်

၁၈၇၂ ခုနှစ် မေဂျီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရီးခေတ်တွင် မူလတန်းကျောင်းတိ၊ အထက်တန်းကျောင်းတိ နန့် တက္ကသိုလ်တိကို စတင် ဖွင့်လှစ်ခရေ။ [177] ၁၉၄၇ ခုနှစ်မှစ၍ မူလတန်းနန့် အလယ်တန်း ပညာရီးကို မသင်မနေရ ပညာရီး အဖြစ် သတ်မှတ်ခပြီး အချိန်ကာလ အားဖြင့် အသက် ၆ နှစ် မှ ၁၅ နှစ် အထိ ၉ နှစ် ကြာမြင့်ရေ။ ဂျပန် ပညာရီး၊ယဉ်ကျေးမှု၊ အားကစား၊ သိပ္ပံနန့် နည်းပညာ ဝန်ကြီးဌာန ဧ အဆိုအရ အလယ်တန်း အောင်မြင်ပြီးရေ ကလေးငယ် အတော်တိတိက အထက်တန်း ၃ နှစ်ကို ဆက်လက်သင်ယူကတ်ရေ။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် အထက်တန်း အောင်မြင်ပြီးသူ ၇၅.၉ ရာခိုင်နှုန်းရေ တက္ကသိုလ်၊ ဂျူနီယာ ကောလိပ်၊ ကုန်သွယ်ရီး သင်တန်းကျောင်းနန့် အခြားရေ အဆင့်မြင့်ပညာသင်ကျောင်းတိသို့ ဆက်လက် တက်ရောက်ကတ်ရေ။[178]

ဂျပန်တွင် ထိပ်ဆုံးအဆင့် သတ်မှတ်ထားရေ တက္ကသိုလ် နှစ်ခုမှာ တိုကျိုတက္ကသိုလ် နန့် ကျိုတိုတက္ကသိုလ်ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။[179][180] အိုအီးစီဒီမှ ကြီးမှူးကျင်းပရေ နိုင်ငံတကာကျောင်းသားတိဧ အရည်အချင်းစစ် စာမေးပွဲတွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ၁၅ နှစ်သား ကျောင်းသားတစ်ဦးဧ အသိပညာနန့် အတတ်ပညာကို တကမ္ဘာလုံး ဆဋ္ဌမ အဆင့်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားရေ။[181]

ကျန်းမာရီး

[edit | edit source]

ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ကျန်းမာရီး စောင့်ရှောက်မှုကို နိုင်ငံအစိုးရနန့် ဒေသဆိုင်ရာ အစိုးရတိက တာဝန်ယူပီးရေ။ တစ်ဦးချင်းအတွက် ကျန်းမာရီး ဝန်ဆောင်မှုနန့် သက်ဆိုင်ရေ အဖိုးအခတိကို အားလုံးနန့် ဆိုင်ရေ ကျန်းမာရီး အာမခံစနစ်မှ ပီးဆောင်ပြီး အားလုံး တန်းတူညီမျှ အသုံးပြုနိုင်ကာ အစိုးရ ကော်မတီမှ အဖိုးအခတိကို သတ်မှတ်ပီးရေ။ အလုပ်သျှင်မှ အာမခံ ထားမပီးရေ လူတိ အနိန်နန့် တစ်နိုင်ငံလုံးနန့် ဆိုင်ရေ ကျန်းမာရီး အာမခံတွင် ပါဝင်နိုင်ပြီး ဒေသခံ အစိုးရတိမှ စီမံခန့်ခွဲပီးရေ။ ၁၉၇၃ မှစ၍ အသက်ကြီးရေ သူတိအားလုံးကို အစိုးရမှ ထောက်ပံ့ရေ အာမခံဖြင့် အကာအကွယ် ပီးထားရေ။[182] လူနာတိ အနိန်နန့် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ဆီးကုသမည့် နီရာကို မိမိစိတ်ကြိုက် ရွီးချယ်ခွင့် ဟိရေ။[183]

ယဉ်ကျေးမှု

[edit | edit source]
ကျိုတိုမြိုမှ ကင်ကကုဂျိ သို့မဟုတ် ရွှေကနား ဘုရားကျောင်း ရေ အထူးသမိုင်းဝင်နီရာတိ၊ ရှုမျှော်ကွင်း လှပရေ အထူးနီရာတိနန့် ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံနီရာတိတွင် ပါဝင်ရေ။

ဂျပန်ရို့ဧ ယဉ်ကျေးမှုရေ ရှေးဦးအစ ယဉ်ကျေးမှုမှ အဆင့်ဆင့် တိုးတက်ပြောင်းလဲ လာခခြင်းဖြစ်ရေ။ ခေတ်ပြိုင် ယဉ်ကျေးမှုတွင် အာရှ၊ ဥရောပ နန့် မြောက်အမေရိကမှ လွှမ်းမိုးမှုတိ ပေါင်းစပ်နေရေကို တွိ့ရရေ။ ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှုတိတွင် လက်မှုပညာတိဖြစ်ရေ ကြွေထည်၊ အဝတ်အထည်၊ ယွန်းထည်၊ ဓား နန့် အရုပ်တိ၊ ဖျော်ဖြေမှုတိ ဖြစ်ရေ ဘွန်းရာကု (ရုပ်သေး)၊ ကာဘုကီ(ကဇာတ်)၊ နို (ဂီတပဒေသာ)၊ အက နန့် ရာကုဂို (ကွက်စိပ်)၊ အခြားယဉ်ကျေးမှုတိ ဖြစ်ရေ လက်ဖက်ရည်ပွဲ(ရေနွေးကြမ်း)၊ အိကဲဘာနာ (ပန်းအလှဆင်ခြင်း)၊ ကိုယ်ခံပညာ၊ လက်ရီးလှပညာ၊ အိုရိဂါမီ (စက္ကူခေါက်ပညာ)၊ အွန်ဆန်(ရေပူစမ်းချိုးခြင်း)၊ ဂေးရှား(ကချေရေ) နန့် ကစားပွဲတိ ပါဝင်ရေ။ ဂျပန်ရေ ရုပ်ဝတ္ထုဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှုတိအပြင် ရုပ်ဝတ္ထုမဟုတ်သည့် ယဉ်ကျေးမှု လက္ခဏာတိနန့် အမျိုးသားရီး အမွေအနှစ်တိကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန် စနစ်တစ်ခု ထားဟိရေ။[184] ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေခံ နီရာတိတွင် ဂျပန်နိုင်ငံမှ နီရာ ၁၆ခု ပါဝင်ပြီး ၁၂ ခုမှာ ယဉ်ကျေးမှုနန့် သက်ဆိုင်ရေ နီရာတိ ဖြစ်ရေ။[81]

အနုပညာ

[edit | edit source]

အိဆဲ ဝတ်ပြုကျောင်းရေ ဂျပန် ဗိသုကာ ပညာဧ ဥပမာ တစ်ခု အဖြစ် မှတ်ယူကတ်ရေ။ [185] အများအားဖြင့် သစ်သားကို အသုံးပြုထားရေ ဂျပန်ရိုးရာအိမ်တိနန့် တိပြားလှစွာရေ ဘုရားကျောင်းတိတွင် တာတာမီ ခေါ် မြက်ဖျာတိနန့် ဘေးသို့ ဆွဲဖွင့်ရရေ တံခါးတိ အသုံးပြုထားရေကို တွိ့နိုင်ပြီး ထိုတံခါးတိမှာ အခန်းတိ အချင်းချင်း ခွဲခြားရန်နန့် အတွင်းနန့် အပြင် ခွဲခြားရန် အသုံးပြုလေ့ ဟိကတ်ရေ။[186] အများအားဖြင့် သစ်သား အသုံးပြုရေ ဂျပန်ပန်းပုပညာ နန့် ဂျပန်ပန်းချီရို့မှာ ဂျပန် အနုပညာတိထဲတွင် ရှေးအကျဆုံး ဖြစ်ပြီး အစောဆုံး ရုပ်ပုံရီးဆွဲမှုမှာ ဘီစီ ၃၀၀ ခန့်ကပင် တွိ့နိုင်ရေ။ ဂျပန်ဧ ပန်းချီ သမိုင်းမှ ဌာနေဂျပန်ရို့ဧ အမြင် နန့် ပြည်ပမှ ဝင်ရောက်လာရေ အတွေးအမြင်တိ ရောနှောမှုနန့် အားပြိုင်မှုကို တွိ့ရရေ။[187]

ဂျပန်နန့် ဥရောပ အနုပညာရို့အကြား ဆက်နွယ်မှုမှာ ထင်ရှားရေ။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၉ ရာစုတွင် တင်ပို့ခရေ အူကီယို-အဲ ပန်းချီတိမှာ ဂျပိုနစ်ဆင်ဟု သိကတ်ပြီး အနောက်တိုင်းတွင် မော်ဒန်ပန်းချီတိ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုအတွက် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုဟိကာ အထူးအတွက်နန့် ပို့စ်အင်ပရက်စ်သျှင်နစ်ဆင် ပေါ်တွင် ဖြစ်ရေ။[187] ထင်ရှားရေ အူကီယို-အဲ ပန်းချီဆရာတိတွင် ဟိုကုဆိုင်းနန့် ဟိရိုဟိဂဲရို့ ပါဝင်ရေ။ ရိုးရာ သစ်သားတုံးဖြင့် ပုံနှိပ်ခြင်းအား အနောက်တိုင်း အနုပညာနန့် ရောနှောလိုက်သည့်အခါ ဂု ဂျပန်နိုင်ငံတွင်းနန့် ပြင်ပ တွင် ကျော်ကြားရေ မန်ဂါဟူသည့် ရုပ်ပြစာအုပ် ဖြစ်ပေါ်လာခရေ။[188] မန်ဂါဧ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာရေ တီဗွီနန့် ရုပ်သျှင်တိကို အန်နီမဲ ဟုခေါ်ရေ။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ပြုလုပ်ရေ ဗွီဒီယိုဂိမ်းစက်တိရေ ၁၉၈၀ ခုနှစ်တိမှ စ၍ လူကြိုက်တိခရေ။[189]

ဂီတ

[edit | edit source]

ဂျပန်ရို့ဧ ဂီတမှာ ရွီးချယ်စရာ တိပြားပြီး အမျိုးမျိုး အစားစား ကွဲပြားခြားနားရေ။ ရိုးရာတူရိယာတိဖြစ်ရေ ကိုတို ဟုခေါ်ရေ ဂျပန်ဒုံမင်း စရေရို့ကို ၉ ရာစု နန့် ၁၀ ရာစုနှစ်တိကပင် စတင် အသုံးပြုခရေ။ နို ဂီတပဒေသာတိနန့် အတူ ယှဉ်တွဲတင်ဆက်လေ့ ဟိရေ စကားပြောဂီတတိမှာ ၁၄ ရာစုကတည်းကပင် ဟိခပြီး လူကြိုက်တိ၍ ရှားမိဆန် ဟုခေါ်ရေ ဂစ်တာနန့် အလားသဏ္ဍန်တူသည့် တူရိယာနန့် တွဲဖက်လေ့ဟိရေ ကျေးလက်ရိုးရာ ဂီတတိမှာ ၁၆ ရာစုမှပင် အစပျိုးခရေ။[190] ၁၉ ရာစုတွင် စတင်မိတ်ဆက်ခရေ အနောက်တိုင်း ဂန္ထဝင် ဂီတမှာ ဂုအခါတွင် ဂျပန် ယဉ်ကျေးမှုဧ အရီးပါရေ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်လာခပြီ ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်နန်းတော်ဧ တူရိယာဝိုင်းဧ ဂါဂါကု ဂီတ ရေ အချို့ရေ ၂၀ရာစု အနောက်တိုင်း ဂန္ထဝင် တေးရီးတိဧ အချို့ရေ သီချင်းတိတွင် လွှမ်းမိုးမှု ဟိရေကို တွိ့ရရေ။[191]

ဂျပန်နိုင်ငံမှ ဂန္ထဝင် ဂီတဖန်တီးသူတိတွင် နာမည်ကျော်ကြားသူတိမှာ တိုရု တာကဲမိဆု နန့် ရန်န်တာရိုး တာကီ ရို့ ဖြစ်ရေ။ စစ်ပြီးခေတ် ဂျပန်ဧ လူကြိုက်တိရေ ဂီတတိရေ အမေရိကန်နန့် ဥရောပရို့ဧ ဂီတရေစီးကြောင်းတိမှ အကြီးအကျယ်လွှမ်းမိုးမှု ဟိပြီး ထိုမှတဆင့် ဂျေပေါ့ပ် ဂီတ သို့မဟုတ် ဂျပန်လူကြိုက်တိဂီတ အမျိုးအစား ဖြစ်ပေါ်လာခရေ။[192] ကာရာအိုကေ သီဆိုခြင်းရေ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အနှံ့အပြား ကျင့်သုံးရေ ယဉ်ကျေးမှု တစ်ခု ဖြစ်ရေ။ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ အေဂျင်စီဧ ၁၉၉၃ စစ်တမ်းအရ ဂျပန်အများစုမှာ နှစ်တစ်နှစ်အတွင် ကာရာအိုကေ သီဆိုချိန်ရေ အခြားယဉ်ကျေးမှု ဓလေ့တိဖြစ်ရေ အိကဲဘာနာ ခေါ် ပန်းအလှဆင်ခြင်းနန့် လက်ဖက်ရည်ပွဲ ကျင်းပခြင်းရို့ထက် ပို၍ တိကြောင်း တွိ့ရရေ။[193]

စာပေ

[edit | edit source]
၁၂ ရာစုမှ ဂျပန်အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်တစ်ခု ဖြစ်ရေ ဂန်းဂျိပုံပြင်တိလက်ရီးဖြင့် ရီးသားထားရေမူ

ဂျပန်နိုင်ငံဧ အစောဆုံး စာပေတိတွင် ကိုဂျိကိ မော်ကွန်းနန့် နိဟွန်းရှိုးကိ မော်ကွန်းရို့ ပါဝင်သည့်အပြင် မန်းယိုးရှုဟုခေါ်ရေ ကဗျာညွန့်ပေါင်း တိပါဝင်ရေ။ ထိုစာပေတိကို ၈ ရာစုက ဖန်တီးခခြင်း ဖြစ်ပြီး တရုတ်အက္ခရာတိဖြင့် ရီးသားထားရေ။[194][195] ဟဲအိအန်ခေတ်တွင် ဟိရာဂန နန့် ခတ်တာခန အက္ခရာတိ တီထွင်ဖန်တီးလာခရေ။ သစ်ခုတ်သမားပုံပြင်ရေ ဂျပန်နိုင်ငံဧ အစောဆုံးပုံပြင်ဟု ဆိုနိုင်ရေ။[196] ဟဲအိအန် နန်းတွင်းဘဝကို ဆဲအိ ရှိုးနာဂွန်ဧ ခေါင်းအုံးစာအုပ်တွင် မှတ်တမ်းတင်ထားခပြီး မူရာဆာကိ ဟိကိဘုဧ ဂန်းဂျိ ပုံပြင်တိမှာ ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး ဝတ္တုဟုပင် အမြဲလိုလို ရည်ညွှန်းလေ့ ဟိကတ်ရေ။ [197][198]

အဲဒိုခေတ်တွင် ချိုးနင်း ဟုခေါ်ရေ မြို့နေလူထုက စာပေဖတ်ရှုသူနန့် ဖန်တီးသူတိ အဖြစ် ဆာမူရိုင်း အထက်တန်းလွှာရို့ အား ကျော်တက်လားခရေ။ ဆိုင်းကကုဧ စာပေတိ လူကြိုက်တိလာခြင်းက စာဖတ်သူ လူတန်းစားနန့် စာရီးဆရာ လူတန်းစား ပြောင်းလဲလာမှုကို ဖော်ပြနေခပြီး ဘရှိုး က ကိုကင်းရှု ကဗျာ ယဉ်ကျေးမှုကို သူဧ ဟိုက္ကူ ကဗျာတိဖြင့် ပြန်လည်အသက်သွင်းခကာ ခရီးလား ကဗျာမှတ်တမ်း အိုကုနော့ ဟိုဆိုမိချီကို ဖန်တီးခရေ။[199] မေဂျီခေတ်တွင် ဂျပန်ရိုးရာ စာပေတိ ယုတ်လျော့လာခပြီး ဂျပန်စာပေတိမှာ အနောက်တိုင်း လွှမ်းမိုးမှုတိဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာခရေ။ နဆုမဲ ဆိုဆဲကိ နန့် မိုရိ အိုဂါအိရို့မှာ ဂျပန်နိုင်ငံဧ ပထမဆုံး ခေတ်သစ် ဝတ္ထုရီး ဆရာတိ ဖြစ်ကတ်ပြီး သူရို့နောက်တွင် ရူးနိုဆုကဲ အကုတာဂါဝါ၊ ဂျူးနိချိရို တာနိဇာကီ၊ ရူကီအို မီဟိမာရို့ ပေါ်ထွက်ခကာ လတ်တလောတွင် ဟာရူကီ မူရာကာမီ ရို့ ဖြစ်ကတ်ရေ။ ဂျပန် စာရီးဆရာ ယာဆုနာရီ ကာဝါဘာတာ နန့် ကင်ဇာဘူရို အိုအဲ ရို့ရေ စာပေဆိုင်ရာ နိုဘဲလ်ဆု တစ်ခုစီကို ရဟိခရေ။[196]

အစားအရေက်တိ

[edit | edit source]
ရိုကန်ခေါ် အင်းတွင် တည်ခင်းရေ နံနက်စာ

ဂျပန်ရို့ဧ အစားအရေက်တိမှာ နိစိုင်စားသုံးနီကတ်ဖြစ်ရေ ထမင်း သို့မဟုတ် ခေါက်ဆွဲကို ဟင်းရည် နန့် အိုကာဇု ဟုခေါ်ရေ ငါးဖြင့် ချက်ထားရေ ဟင်းတစ်မျိုး၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ ရို့ဖူးနန့် အလားသဏ္ဍန်တူရေအရာတိဖြင့် အရသာဟိစီရန် တွဲဖက်စားသုံးလေ့ ဟိကတ်ရေ။ မျက်မှောက်ခေတ် အစောပိုင်းတွင် ဂျပန်တွင် ယခင်က ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စားသုံးလေ့ မဟိကတ်ရေ အသားနီ ခေါ် အမဲသားကဲ့သို့ရေ အစားအစာတိကို စတင် စားသုံးခကတ်ရေ။ ဂျပန်အစားအရေက်တိရေ ရာသီအလိုက် အစားအစာတိပေါ်တွင် အလေးပီးခြင်း[200]၊ ပါဝင်ရေ ဟင်းခတ်တိနန့် ဟင်းပွဲပြင်ဆင်မှုရို့ကြောင့် ထင်ရှားရေ။ ဂျပန်အစားအရေက်တိတွင် ဒေသအလိုက် အထူးပြု ချက်ပြုတ်မှုတိ အမျိုးမျိုး အစားစား ဟိပြီး ရိုးရာချက်ပြုတ်နည်းတိနန့် ဒေသခံ ဟင်းခတ်တိကို သုံးစွဲလေ့ ဟိကတ်ရေ။ မီရှဲလင်း လမ်းညွှန်မှ ဂျပန်နိုင်ငံ အတွင်းဟိ စားရေက်ဆိုင်တိကို ကြယ်ပွင့် အဆင့် သတ်မှတ်ချက်ပီးရာတွင် ဂျပန်စားရေက်ဆိုင်တိဧ ကြယ်ပွင့်ပေါင်းရေ အခြားတကမ္ဘာလုံးဟိ စားရေက်ဆိုင်တိ အားလုံးပေါင်းခြင်းထက် ပိုတိရေကို တွိ့ရရေ။[201]

အားကစား

[edit | edit source]
ဆူမို နပန်းသမားတိ ကွင်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ပွဲတွင် ဒိုင်လူကြီးအား ဝိုင်းရံနေရေကို တွိ့ရပုံ

ဆူမို နပန်း သတ်ခြင်း ရေ ဂျပန်နိုင်ငံဧ အမျိုးသား အားကစားနည်း ဖြစ်ရေ။[202] ဂျပန် ကိုယ်ခံပညာတိ ဖြစ်ရေ ဂျူဒို၊ ကရာတေး နန့် ကန်ဒိုရို့ကို လူအများအပြား ကစားကတ်ပြီး နိုင်ငံတဝှမ်းဟိ ပရိသတ် အများအပြား ကြည့်ရှုအားပီးကတ်ရေ။ မေဂျီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရီးခေတ်အပြီးတွင် အနောက်တိုင်း အားကစားနည်းတိကို ဂျပန်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခပြီး ပညာရီးစနစ်အတွင်း ပျံ့နှံ့လားခရေ။[203] ဂျပန်နိုင်ငံရေ ၁၉၆၄တွင် နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို အိမ်သျှင် အဖြစ်လက်ခံကျင်းပ ခရေ။ ဂျပန်ရေ ဆောင်းရာသီ အိုလံပစ်ကို နှစ်ကြိမ်တိုင် အိမ်သျှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပခပြီး ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ဆပ်ပိုရို၊ ၁၉၉၈တွင် နာဂါနို ရို့၌ ကျင်းပခခြင်း ဖြစ်ရေ။[204] ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင် တိုကျိုရေ နွေရာသီ အိုလံပစ် အားကစားပွဲကို အိမ်သျှင် အဖြစ် လက်ခံကျင်းပမည် ဖြစ်ပြီး အာရှမြို့တော်တိတွင် အိုလံပစ် ကစားပွဲ နှစ်ကြိမ်တိုင် လက်ခံကျင်းပရေ ပထမဆုံး မြို့တော် ဖြစ်လာပေလိမ့်မည်။[205] ဂျပန်နိုင်ငံရေ ရပ်ဂ်ဘီ ယူနီယံ ကစားနည်းတွင် အအောင်မြင်ဆုံးရေ အာရှနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး အာရှ ငါးနိုင်ငံပြိုင်ပွဲကို စံချိန်တင် ၆ ကြိမ်တိုင် အနိုင်ရခကာ အသစ်ဖွဲ့စည်းရေ အိုင်အာရ်ဘီ ပစိဖိတ်နိုင်ငံတိ ဖလားကို ၂၀၁၁ တွင် ရဟိခရေ။ ဂျပန်ရေ ၂၀၁၉တွင် အိုင်အာရ်ဘီ ရပ်ဂ်ဘီ ကမ္ဘာ့ဖလားကို အိမ်သျှင် အဖြစ် လက်ခံ ကျင်းပမည် ဖြစ်ရေ။[206]

ဘေ့စ်ဘောလ် ကစားနည်းရေ ဂုလက်ဟိတွင် ဂျပန်၌ အားပီးသူ အများဆုံး အားကစားနည်း ဖြစ်ရေ။ ဂျပန်ဧ ထိပ်တန်း ပရော်ဖက်သျှင်နယ် လိဂ် ဖြစ်ရေ နိပွန် ပရော်ဖက်သျှင်နယ် ဘေ့စ်ဘောလ် ကို ၁၉၃၆ တွင် စတင် တည်ထောင်ခရေ။[207] ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဂျပန် ပရော်ဖက်သျှင်နယ် ဘောလုံးလိဂ်ကို တည်ထောင်ပြီးနောက်တွင် ဘောလုံး ကစားနည်းကို အားပီးသူ တိပြားလာခရေ။[208] ဂျပန်ရေ ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် တိုက်ကြီးတိ ဖလား ဘောလုံးပြိုင်ပွဲကို ကျင်းပခရာ နီရာဖြစ်ပြီး ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် ဖီဖာ ကမ္ဘာ့ဖလားကို တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ နန့် အတူ အိမ်သျှင် အဖြစ် လက်ခံ ကျင်းပခရေ။[209] ဂျပန်ရေ အာရှတွင် အအောင်မြင်ဆုံး ဘောလုံးအသင်းတိတွင် တစ်သင်း အပါအဝင် ဖြစ်ပြီး အာရှဖလားကို လေးကြိမ်တိုင် ဆွတ်ခူးရဟိခရေ။[210] ထို့အတူ မကြာသေးမီက ၂၀၁၁ ဖီဖာ ကမ္ဘာ့အမျိုးသမီး ဘောလုံးပြိုင်ပွဲတွင် ဂျပန်မှ ဖလားရဟိခရေ။[211] ဂေါက်သီးကစားခြင်းမှာလည်း ဂျပန်တွင် လူကြိုက်တိရေ ကစားနည်း ဖြစ်ရေ။[212] ထို့အတူ ကားပြိုင်ပွဲတိ ဖြစ်ရေ စူပါ ဂျီတီ နန့် ဖော်မြူလာ နိပွန် ရို့မှာလည်း လူကြိုက်တိရေ။[213] ဂျပန်ရေ အမေရိကန် အင်န်ဘီအေ ဘတ်စကက်ဘော လိဂ်တွင် ကစားရေ ကစားသမား ယူတာ တာဘုဆဲကို မွေးထုတ်ပီးနိုင်ခရေ။[214]

အစားအရေက်

ကိုးကား

[edit | edit source]
  1. ↑ "မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ" 令和元年全国都道府県市区町村別面積調（１０月１日時点） (in Japanese). Geospatial Information Authority of Japan. December 26, 2019. Archived from the original on April 15, 2020. Retrieved 26 September 2021. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  2. ↑ "Surface water and surface water change". OECD. Retrieved October 11, 2020.
  3. ↑ "Population Estimates Monthly Report July 2021)". Statistics Bureau (Japan). July 20, 2021.
  4. ↑ "2020 Population Census Preliminary Tabulation". Statistics Bureau (Japan). Retrieved June 26, 2021.
  5. ↑ 5.0 5.1 "World Economic Outlook database: April 2021". အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့. April 2021.
  6. ↑ Inequality - Income inequality - OECD Data. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Retrieved 25 July 2021.
  7. ↑ "Human Development Report 2020" (PDF). ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်. December 15, 2020. Retrieved December 15, 2020.
  8. ↑ Matsumara, Hirofumi; Dodo, Yukio (2009). "Dental characteristics of Tohoku residents in Japan: implications for biological affinity with ancient Emishi". Anthropological Science 117 (2): 95–105. doi:10.1537/ase.080325. 
  9. ↑ Hammer, Michael F., et al (2006). "Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes". Journal of Human Genetics 51 (1): 47–58. doi:10.1007/s10038-005-0322-0. PMID 16328082. 
  10. ↑ Travis, John. "Jomon Genes". University of Pittsburgh. Retrieved January 15, 2011.
  11. ↑ Denoon, Donald; Hudson, Mark (2001). Multicultural Japan: palaeolithic to postmodern. Cambridge University Press. pp. 22–23. ISBN 0-521-00362-8.
  12. ↑ "Road of rice plant". National Science Museum of Japan. Archived from the original on 30 April 2011. Retrieved January 15, 2011.
  13. ↑ "Kofun Period". Metropolitan Museum of Art. Retrieved January 15, 2011.
  14. ↑ "Yayoi Culture". Metropolitan Museum of Art. Retrieved January 15, 2011.
  15. ↑ Takashi, Okazaki; Goodwin, Janet (1993). "Japan and the continent". The Cambridge history of Japan, Volume 1: Ancient Japan. Cambridge: Cambridge University Press. p. 275. ISBN 0-521-22352-0.
  16. ↑ Brown, Delmer M., ed. (1993). The Cambridge History of Japan. Cambridge University Press. pp. 140–149.
  17. ↑ Beasley, William Gerald (1999). The Japanese Experience: A Short History of Japan. University of California Press. p. 42. ISBN 0-520-22560-0.
  18. ↑ Totman, Conrad (2002). A History of Japan. Blackwell. pp. 64–79. ISBN 978-1-4051-2359-4.
  19. ↑ Hays, J.N. (2005). Epidemics and pandemics: their impacts on human history. ABC-CLIO. p. 31. ISBN 1-85109-658-2.
  20. ↑ Totman, Conrad (2002). A History of Japan. Blackwell. pp. 79–87, 122–123. ISBN 978-1-4051-2359-4.
  21. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. pp. 106–112. ISBN 1-4051-2359-1.
  22. ↑ Sansom, George (1961). A History of Japan: 1334–1615. Stanford University Press. pp. 42, 217. ISBN 0-8047-0525-9.
  23. ↑ Turnbull, Stephen (2002). Samurai Invasion: Japan's Korean War. Cassel. p. 227. ISBN 978-0-304-35948-6.
  24. ↑ Turnbull, Stephen (2010). Toyotomi Hideyoshi. Osprey Publishing. p. 61. ISBN 978-1-84603-960-7.
  25. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. pp. 142–143. ISBN 1-4051-2359-1.
  26. ↑ Toby, Ronald P. (1977). "Reopening the Question of Sakoku: Diplomacy in the Legitimation of the Tokugawa Bakufu". Journal of Japanese Studies 3 (2): 323–363. doi:10.2307/132115. 
  27. ↑ Ohtsu, M. (1999). "Japanese National Values and Confucianism". Japanese Economy 27 (2): 45–59. doi:10.2753/JES1097-203X270245. 
  28. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. pp. 289–296. ISBN 1-4051-2359-1.
  29. ↑ Matsusaka, Y. Tak (2009). "The Japanese Empire". In Tsutsui, William M. (ed.). Companion to Japanese History. Blackwell. pp. 224–241. ISBN 9781-4051-1690-9.
  30. ↑ Hiroshi, Shimizu; Hitoshi, Hirakawa (1999). Japan and Singapore in the world economy : Japan's economic advance into Singapore, 1870–1965. Routledge. p. 17. ISBN 978-0-415-19236-1.
  31. ↑ "The Axis Alliance". iBiblio. Retrieved January 16, 2011.
  32. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. p. 442. ISBN 1-4051-2359-1.
  33. ↑ "Judgment International Military Tribunal for the Far East, Chapter VIII: Conventional War Crimes (Atrocities)". iBiblio. November 1948.
  34. ↑ Worth, Roland H., Jr. (1995). No Choice But War: the United States Embargo Against Japan and the Eruption of War in the Pacific. McFarland. pp. 56, 86. ISBN 0-7864-0141-9.
  35. ↑ "インドネシア独立運動と日本とスカルノ（２）". 馬 樹禮 (in Japanese). 産経新聞社. April 2005. Archived from the original on 1 May 2011. Retrieved October 2, 2009.
  36. ↑ "The Kingdom of the Netherlands Declares War with Japan". iBiblio. Retrieved October 2, 2009.
  37. ↑ Pape, Robert A. (1993). "Why Japan Surrendered". International Security 18 (2): 154–201. doi:10.2307/2539100. 
  38. ↑ Watt, Lori (2010). When Empire Comes Home: Repatriation and Reintegration in Postwar Japan. Harvard University Press. pp. 1–4. ISBN 978-0-674-05598-8.
  39. ↑ Thomas, J.E. (1996). Modern Japan. Longman. pp. 284–287. ISBN 0-582-25962-2.
  40. ↑ Coleman, Joseph (March 6, 2007). "'52 coup plot bid to rearm Japan: CIA". The Japan Times. Retrieved April 3, 2007.
  41. ↑ "Japan scraps zero interest rates"၊ BBC News၊ July 14, 2006။ December 28, 2006 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  42. ↑ 42.0 42.1 Fackler၊ Martin; Drew, Kevin။ "Devastation as Tsunami Crashes Into Japan"၊ March 11, 2011။ March 11, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  43. ↑ 43.0 43.1 43.2 43.3 "The Constitution of Japan". Prime Minister of Japan and His Cabinet. November 3, 1946. Retrieved February 14, 2014.
  44. ↑ 44.0 44.1 44.2 44.3 44.4 44.5 44.6 "Japan". US Department of State. Retrieved January 16, 2011.
  45. ↑ Fackler၊ Martin။ "Ex-Premier Is Chosen To Govern Japan Again"၊ December 27, 2013။ March 12, 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  46. ↑ Dean, Meryll (2002). Japanese legal system: text, cases & materials (2nd ed.). Cavendish. pp. 55–58. ISBN 978-1-85941-673-0.
  47. ↑ Kanamori, Shigenari (January 1, 1999). "German influences on Japanese Pre-War Constitution and Civil Code". European Journal of Law and Economics 7 (1): 93–95. doi:10.1023/A:1008688209052. 
  48. ↑ "The Japanese Judicial System". Office of the Prime Minister of Japan. Retrieved March 27, 2007.
  49. ↑ Dean, Meryll (2002). Japanese legal system: text, cases & materials (2nd ed.). Cavendish. p. 131. ISBN 978-1-85941-673-0.
  50. ↑ "Japan-Australia Joint Declaration on Security Cooperation". Ministry of Foreign Affairs. Retrieved August 25, 2010.
  51. ↑ "Joint Declaration on Security Cooperation between Japan and India". Ministry of Foreign Affairs. October 22, 2008. Retrieved August 25, 2010.
  52. ↑ "Net Official Development Assistance in 2009" (PDF). OECD. Archived from the original (PDF) on 26 April 2011. Retrieved January 16, 2011.
  53. ↑ Michael Green. "Japan Is Back: Why Tokyo's New Assertiveness Is Good for Washington". Real Clear Politics. Retrieved March 28, 2007.
  54. ↑ "UK backs Japan for UNSC bid". Central Chronicle. Archived from the original on February 21, 2007. Retrieved March 28, 2007.
  55. ↑ Schoenbaum, Thomas J., ed. (2008). Peace in Northeast Asia. Edward Elgar Publishing Limited. pp. 26–29.
  56. ↑ Chanlett-Avery, Emma. "North Korea's Abduction of Japanese Citizens and the Six-Party Talks" (PDF). CRS Report for Congress. Federation of American Scientists. Retrieved January 7, 2011.
  57. ↑ "The 15 countries with the highest military expenditure in 2009". Stockholm International Peace Research Institute. Archived from the original on 17 February 2011. Retrieved January 16, 2011.
  58. ↑ 58.0 58.1 "Tokyo says it will bring troops home from Iraq". International Herald Tribune. June 20, 2006. Archived from the original on 1 July 2006. Retrieved March 28, 2007.
  59. ↑ "About RIMPAC". Government of Singapore. Archived from the original on 6 August 2013. Retrieved March 2, 2014.
  60. ↑ 正論, May 2014 (171).
  61. ↑ "Japan business lobby wants weapon export ban eased"၊ Reuters၊ July 13, 2010။ April 12, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 29 October 2014။ 
  62. ↑ "Abe offers Japan's help in maintaining regional security"၊ Japan Herald။ May 31, 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 31 May 2014။ 
  63. ↑ McCargo, Duncan (2000). Contemporary Japan. Macmillan. pp. 84–85. ISBN 0333710002.
  64. ↑ Mabuchi, Masaru (May 2001). "Municipal Amalgamation in Japan" (PDF). World Bank. Retrieved December 28, 2006.
  65. ↑ McCargo, Duncan (2000). Contemporary Japan. Macmillan. pp. 8–11. ISBN 0-333-710002.
  66. ↑ "Japan". US Department of State. Retrieved January 16, 2011.
  67. ↑ "World Population Prospects". UN Department of Economic and Social Affairs. Archived from the original on March 21, 2007. Retrieved March 27, 2007.
  68. ↑ Barnes, Gina L. (2003). "Origins of the Japanese Islands" (PDF). University of Durham. Retrieved August 11, 2009.
  69. ↑ "Tectonics and Volcanoes of Japan". Oregon State University. Archived from the original on February 4, 2007. Retrieved March 27, 2007.
  70. ↑ James, C.D. (2002). "The 1923 Tokyo Earthquake and Fire" (PDF). University of California Berkeley. Archived from the original (PDF) on 7 August 2014. Retrieved January 16, 2011.
  71. ↑ "USGS analysis as of March 12, 2011". Earthquake.usgs.gov. June 23, 2011. Archived from the original on 13 March 2011. Retrieved November 9, 2011.
  72. ↑ "2013 World Risk Report" (PDF). Archived from the original (PDF) on 16 August 2014. Retrieved 5 August 2014.
  73. ↑ 73.0 73.1 73.2 Karan, Pradyumna Prasad; Gilbreath, Dick (2005). Japan in the 21st century. University Press of Kentucky. pp. 18–21, 41. ISBN 0-8131-2342-9.
  74. ↑ "Climate". JNTO. Retrieved March 2, 2011.
  75. ↑ "Gifu Prefecture sees highest temperature ever recorded in Japan – 40.9". Japan News Review Society. August 16, 2007. Archived from the original on 18 August 2016. Retrieved August 16, 2007.
  76. ↑ "Essential Info: Climate". JNTO. Retrieved April 1, 2007.
  77. ↑ "Flora and Fauna: Diversity and regional uniqueness". Embassy of Japan in the USA. Archived from the original on February 13, 2007. Retrieved April 1, 2007.
  78. ↑ "The Wildlife in Japan" (PDF). Ministry of the Environment. Archived from the original (PDF) on 23 March 2011. Retrieved February 19, 2011.
  79. ↑ "National Parks of Japan". Ministry of the Environment. Retrieved May 11, 2011.
  80. ↑ "The Annotated Ramsar List: Japan". Ramsar. Retrieved May 11, 2011.
  81. ↑ 81.0 81.1 "Japan – Properties Inscribed on the World Heritage List". UNESCO. Retrieved July 5, 2011.
  82. ↑ "日本の大気汚染の歴史" (in Japanese). Environmental Restoration and Conservation Agency. Archived from the original on 1 May 2011. Retrieved March 2, 2014.
  83. ↑ Sekiyama, Takeshi. "Japan's international cooperation for energy efficiency and conservation in Asian region" (PDF). Energy Conservation Center. Archived from the original (PDF) on February 16, 2008. Retrieved January 16, 2011.
  84. ↑ "Environmental Performance Review of Japan" (PDF). OECD. Retrieved January 16, 2011.
  85. ↑ "Environmental Performance Index: Japan". Yale University. Archived from the original on 19 February 2014. Retrieved February 3, 2014.
  86. ↑ "Japan sees extra emission cuts to 2020 goal -minister". World Business Council for Sustainable Development. Archived from the original on 26 October 2014. Retrieved March 2, 2011.
  87. ↑ "Japan's Tokyo Stock Exchange is the second largest stock market with a market value of $3.8 trillion"၊ The Economic Times၊ June 19, 2010။ June 19, 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  88. ↑ Howe, Christopher (1996). The Origins of Japanese Trade Supremacy. Hurst & Company. pp. 58f. ISBN 1-85065-538-3.
  89. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. pp. 312–314. ISBN 1-4051-2359-1.
  90. ↑ McCargo, Duncan (2000). Contemporary Japan. Macmillan. pp. 18–19. ISBN 0-333-71000-2.
  91. ↑ Ryan, Liam (January 1, 2000). "The "Asian economic miracle" unmasked: The political economy of the reality". International Journal of Social Economics 27 (7–10): 802–815. doi:10.1108/03068290010335235. 
  92. ↑ Masake၊ Hisane။ "A farewell to zero"၊ March 2, 2006။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 20 November 2006။ 
  93. ↑ Inman၊ James။ "China confirmed as World's Second Largest Economy"၊ January 21, 2011။ January 21, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  94. ↑ "Japan". International Monetary Fund. Retrieved June 28, 2014.
  95. ↑ "Moody's cuts Japan's debt rating on deficit concerns"၊ BBC News၊ August 24, 2011။ 
  96. ↑ "Manufacturing and Construction". Statistical Handbook of Japan. Statistics Bureau. Retrieved January 16, 2011.
  97. ↑ "Background Note: Japan". US State Department. Retrieved March 19, 2011.
  98. ↑ Fackler၊ Martin။ "Japan Tries to Face Up to Growing Poverty Problem"၊ April 21, 2010။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  99. ↑ "2008 Housing and Land Survey". Statistics Bureau. Retrieved January 20, 2011.
  100. ↑ "World Motor Vehicle Production by Country" (PDF). OICA. Retrieved January 16, 2011.
  101. ↑ 101.0 101.1 "Economic survey of Japan 2008". OECD. Retrieved August 25, 2010.
  102. ↑ "Foreign investment in Japan soars"၊ June 29, 2005။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  103. ↑ "Japan's Economy: Free at last"၊ July 20, 2006။ January 23, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  104. ↑ "Activist shareholders swarm in Japan"၊ June 28, 2007။ January 23, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  105. ↑ "Japan 500 2007"။ January 23, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 26 July 2012။ 
  106. ↑ "Market Data". New York Stock Exchange. January 31, 2006. Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved August 11, 2007.
  107. ↑ "The Forbes 2000"၊ Forbes။ January 7, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  108. ↑ Abe Says Japan, Canada Agree to Cooperate on Natural Gas
  109. ↑ McDonald၊ Joe။ "China to spend $136 billion on R&D"၊ December 4, 2006။ 
  110. ↑ "Japanese Nobel Laureates". Kyoto University. 2009. Archived from the original on 9 March 2010. Retrieved November 7, 2009.
  111. ↑ "Japanese Fields Medalists". Kyoto University. 2009. Archived from the original on 10 March 2010. Retrieved November 7, 2009.
  112. ↑ "Dr. Kiyoshi Ito receives Gauss Prize". Kyoto University. 2009. Archived from the original on 9 March 2010. Retrieved November 7, 2009.
  113. ↑ "The Boom in Robot Investment Continues". UN Economic Commission for Europe. October 17, 2000. Retrieved December 28, 2006.
  114. ↑ "Japan Aerospace Exploration Agency Homepage". Japan Aerospace Exploration Agency. August 3, 2006. Archived from the original on 21 March 2007. Retrieved March 28, 2007.
  115. ↑ "JAXA | Venus Climate Orbiter "AKATSUKI" (PLANET-C)". Japan Aerospace Exploration Agency. Archived from the original on 11 April 2012. Retrieved December 4, 2010.
  116. ↑ "ISAS | Venus Meteorology AKATSUKI (PLANET-C)". Institute of Space and Astronautical Science. Japan Aerospace Exploration Agency. Archived from the original on 13 May 2011. Retrieved December 4, 2010.
  117. ↑ "ESA Science & Technology: Fact Sheet". esa.int. Retrieved February 5, 2014.
  118. ↑ "Japan Plans Moon Base by 2030". MoonDaily. August 3, 2006. Retrieved March 27, 2007.
  119. ↑ ""KAGUYA" selected as SELENE's nickname". Retrieved October 13, 2007.
  120. ↑ "Japan Successfully Launches Lunar Explorer "Kaguya"". Japan Corporate News Network. Retrieved August 25, 2010.
  121. ↑ "Japan launches first lunar probe"၊ BBC News၊ September 14, 2007။ August 25, 2010 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  122. ↑ "JAXA, KAGUYA (SELENE) Image Taking of "Full Earth-Rise" by HDTV". Japan Aerospace Exploration Agency. Archived from the original on 29 April 2011. Retrieved August 25, 2010.
  123. ↑ "Japanese probe crashes into Moon"၊ BBC News၊ June 11, 2009။ April 12, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  124. ↑ Hood, Christopher P. (2006). Shinkansen – From Bullet Train to Symbol of Modern Japan. Routledge. pp. 61–68. ISBN 0-415-32052-6.
  125. ↑ "Energy". Statistical Handbook of Japan 2013. Statistics Bureau. Retrieved February 14, 2014.
  126. ↑ Tsukimori၊ Osamu။ "Japan nuclear power-free as last reactor shuts"၊ May 5, 2012။ May 8, 2012 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 18 July 2014။ 
  127. ↑ "Can nuclear power save Japan from peak oil??url=http://ourworld.unu.edu/en/can-nuclear-power-save-japan-from-peak-oil/". Our World 2.0. February 2, 2011. {{cite web}}: |access-date= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)
  128. ↑ "Japan". U.S. Department of State. Retrieved March 15, 2011.
  129. ↑ Pollack၊ Andrew။ "Japan's Road to Deep Deficit is Paved with Public Works"၊ March 1, 1997။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  130. ↑ "Transport". Statistical Handbook of Japan 2007. Statistics Bureau. Archived from the original on 27 April 2011. Retrieved March 2, 2014.
  131. ↑ "Transport in Japan". International Transport Statistics Database. International Road Assessment Program. Retrieved February 17, 2009. ()
  132. ↑ "About the Shinkansen – Safety". Central Japan Railway Company. Retrieved October 17, 2011.
  133. ↑ "Corporate Culture as Strong Diving Force for Punctuality- Another "Just in Time"". Hitachi. Archived from the original on May 13, 2008. Retrieved April 19, 2009.
  134. ↑ "Japan to approve plans for a new super-train"၊ The Independent၊ April 27, 2011။ May 11, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 18 November 2014။ 
  135. ↑ "Year to Date Passenger Traffic". Airports Council International. November 11, 2010. Archived from the original on 11 January 2011. Retrieved March 2, 2014.
  136. ↑ Nakagawa, Dai; Matsunaka, Ryoji (2006). Transport Policy and Funding. Elsevier. p. 63. ISBN 0-08-044852-6.
  137. ↑ "Port Profile". Port of Nagoya. Archived from the original on 30 November 2010. Retrieved January 7, 2011.
  138. ↑ 138.0 138.1 "'Multicultural Japan' remains a pipe dream"၊ March 27, 2007။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 16 July 2012။ 
  139. ↑ "CIA Factbook: Japan". Cia.gov. Archived from the original on 20 December 2015. Retrieved November 9, 2011.
  140. ↑ "Japan-born Koreans live in limbo"၊ April 2, 2005။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  141. ↑ Onishi၊ Norimitsu။ "An Enclave of Brazilians Is Testing Insular Japan"၊ November 1, 2008။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  142. ↑ "'Home' is where the heartbreak is for Japanese-Peruvians"၊ October 16, 1999။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 6 January 2010။ 
  143. ↑ "Registered Foreigners in Japan by Nationality" (PDF). Statistics Bureau. Archived from the original (PDF) on August 24, 2005. Retrieved January 16, 2011.
  144. ↑ Fogarty၊ Philippa။ "Recognition at last for Japan's Ainu"၊ BBC၊ June 6, 2008။ June 7, 2008 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  145. ↑ "The Invisible Race"၊ January 8, 1973။ January 16, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 16 December 2012။ 
  146. ↑ "Japan to Immigrants: Thanks, But You Can Go Home Now Archived 28 December 2012 at the Wayback Machine.". Time. April 20, 2009.
  147. ↑ John Lie Multiethnic Japan (Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 2001)
  148. ↑ "Aso says Japan is nation of 'one race'". The Japan Times. October 18, 2005.
  149. ↑ "WHO: Life expectancy in Israel among highest in the world"၊ May 2009။ January 15, 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  150. ↑ "Table A.17" (PDF). United Nations World Population Prospects, 2006 revision. UN. Retrieved January 15, 2011. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |work= (help)
  151. ↑ 151.0 151.1 "Statistical Handbook of Japan 2013: Chapter 2—Population". Statistics Bureau. Retrieved February 14, 2014.
  152. ↑ Gonzalo Garland et al "Dynamics of Demographic Development and its impact on Personal Saving : case of Japan", with Albert Ando, Andrea Moro, Juan Pablo Cordoba, in Ricerche Economiche, Vol 49, August 1995
  153. ↑ 153.0 153.1 Ogawa, Naohiro. "Demographic Trends and their implications for Japan's future". Transcript of speech delivered on 7 March 1997. Ministry of Foreign Affairs. Retrieved May 14, 2006.
  154. ↑ "Japan Population Drops Most Since World War II". January 2, 2012.
  155. ↑ Ryall၊ Julian။ "Japan's population contracts at fastest rate since at least 1947"၊ January 3, 2012။ October 29, 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  156. ↑ Forecast provided by International Futures
  157. ↑ Sakanaka, Hidenori (October 5, 2005). "Japan Immigration Policy Institute: Director's message". Japan Immigration Policy Institute. Archived from the original on September 29, 2007. Retrieved January 5, 2007.
  158. ↑ French၊ Howard။ "Insular Japan Needs, but Resists, Immigration"၊ July 24, 2003။ February 21, 2007 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  159. ↑ "帰化許可申請者数等の推移" (in Japanese). Ministry of Justice. Retrieved March 17, 2011.
  160. ↑ "2012 saw record-high 2,545 people apply for refugee status in Japan"၊ March 20, 2013။ 
  161. ↑ "Presidential Memorandum--Fiscal Year 2012 Refugee Admissions Numbers and Authorizations of In-Country Refugee Status". The White House. September 30, 2011.
  162. ↑ Strom၊ Stephanie။ "In Japan, Mired in Recession, Suicides Soar"၊ July 15, 1999။ September 20, 2008 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  163. ↑ Lewis၊ Leo။ "Japan gripped by suicide epidemic"၊ June 19, 2008။ September 20, 2008 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  164. ↑ "Bare statistics mask human cost of Japan’s high suicide rate"၊ March 31, 2010။ February 3, 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on 4 March 2016။ 
  165. ↑ Ozawa-de Silva, Chikako (December 2008). "Too Lonely to Die Alone: Internet Suicide Pacts and Existential Suffering in Japan". Cult Med Psychiatry 32 (4): 516–551. doi:10.1007/s11013-008-9108-0. PMID 18800195. 
  166. ↑ Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor (September 15, 2006). "International Religious Freedom Report 2006". US Department of State. Retrieved December 4, 2007.{{cite web}}: Wp/rki/CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  167. ↑ Kisala, Robert (2005). Wargo, Robert (ed.). The Logic Of Nothingness: A Study of Nishida Kitarō. University of Hawaii Press. pp. 3–4. ISBN 0-8248-2284-6.
  168. ↑ Jansen, Marius B. (1988). The Japanese today: change and continuity (2nd ed.). Belknap Press of Harvard University Press. p. 215. ISBN 978-0-674-47184-9. {{cite book}}: |first1= missing |last1= (help)
  169. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. p. 72. ISBN 1-4051-2359-1.
  170. ↑ Kato၊ Mariko။ "Christianity's long history in the margins"၊ February 24, 2009။ 
  171. ↑ Clarke, Peter, ed. (1993). The World's religions : understanding the living faiths. Reader's Digest. p. 208. ISBN 978-0-89577-501-6.
  172. ↑ Miyagawa, Shigeru. "The Japanese Language". Massachusetts Institute of Technology. Retrieved January 16, 2011.
  173. ↑ Heinrich, Patrick (January 2004). "Language Planning and Language Ideology in the Ryūkyū Islands". Language Policy 3 (2): 153–179. doi:10.1023/B:LPOL.0000036192.53709.fc. 
  174. ↑ "15 families keep ancient language alive in Japan". UN. Archived from the original on January 6, 2008. Retrieved March 27, 2007.
  175. ↑ Ellington, Lucien (September 1, 2005). "Japan Digest: Japanese Education". Indiana University. Archived from the original on April 27, 2006. Retrieved April 27, 2006.
  176. ↑ Ambasciata d'Italia a Tokio: Lo studio della lingua e della cultura italiana in Giappone.
  177. ↑ Ellington, Lucien (December 1, 2003). "Beyond the Rhetoric: Essential Questions About Japanese Education". Foreign Policy Research Institute. Archived from the original on 5 April 2007. Retrieved April 1, 2007.
  178. ↑ "School Education" (PDF). MEXT. Archived from the original (PDF) on 2 January 2008. Retrieved March 2, 2014.
  179. ↑ "TOP – 100". Global Universities Ranking. 2009. Archived from the original on 16 March 2010. Retrieved March 22, 2010.
  180. ↑ "QS World University Rankings 2010". QS TopUniversities. 2010. Archived from the original on 3 April 2011. Retrieved January 15, 2010.
  181. ↑ "OECD's PISA survey shows some countries making significant gains in learning outcomes". OECD. Retrieved January 16, 2011.
  182. ↑ Rodwin, Victor. "Health Care in Japan". New York University. Retrieved March 10, 2007.
  183. ↑ "Health Insurance: General Characteristics". National Institute of Population and Social Security Research. Retrieved March 28, 2007.
  184. ↑ "Administration of Cultural Affairs in Japan". Agency for Cultural Affairs. Retrieved May 11, 2011.
  185. ↑ Tange, Kenzo; Kawazoe, Noboru (1965). Ise: Prototype of Japanese Architecture. Massachusetts Institute of Technology Press.
  186. ↑ Kazuo, Nishi; Kazuo, Hozumi (1995). What is Japanese Architecture?: A Survey of Traditional Japanese Architecture with a List of Sites and a Map. Kodansha. ISBN 978-4-7700-1992-9.
  187. ↑ 187.0 187.1 Arrowsmith, Rupert Richard (2010). Modernism and the Museum: Asian, African, and Pacific Art and the London Avant-Garde. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-959369-9.
  188. ↑ "A History of Manga". NMP International. Archived from the original on 2 January 2008. Retrieved March 2, 2014.
  189. ↑ Herman, Leonard; Horwitz, Jer; Kent, Steve; Miller, Skyler (2002). "The History of Video Games". GameSpot. Archived from the original on 29 September 2007. Retrieved April 1, 2007.
  190. ↑ Malm, William P. (2000). Traditional Japanese music and musical instruments (New ed.). Kodansha International. pp. 31–45. ISBN 978-4-7700-2395-7.
  191. ↑ See for example, Olivier Messiaen, Sept haïkaï (1962), (Olivier Messiaen: a research and information guide, Routledge, 2008, By Vincent Perez Benitez, page 67) and (Messiaen the Theologian, Ashgate Publishing, Ltd., 2010, page 243-65, By Andrew Shenton)
  192. ↑ Campion၊ Chris။ "J-Pop History"၊ The Observer၊ August 22, 2005။ April 1, 2007 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ 
  193. ↑ Martinez, D.P., ed. (1998). The worlds of Japanese popular culture: gender, shifting boundaries and global cultures (Repr. ed.). Cambridge University Press. p. 76. ISBN 978-0-521-63729-9.
  194. ↑ Keene, Donald (2000). Seeds in the Heart: Japanese Literature from Earliest Times to the Late Sixteenth Century. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11441-7.
  195. ↑ "Asian Studies Conference, Japan (2000)". Meiji Gakuin University. Retrieved April 1, 2007.
  196. ↑ 196.0 196.1 "Windows on Asia—Literature : Antiquity to Middle Ages: Recent Past". Michigan State University. Archived from the original on October 11, 2007. Retrieved December 28, 2007.
  197. ↑ Totman, Conrad (2005). A History of Japan (2nd ed.). Blackwell. pp. 126–127. ISBN 1-4051-2359-1.
  198. ↑ Royall, Tyler, ed. (2003). The Tale of Genji. Penguin Classics. pp. i–ii, xii. ISBN 0-14-243714-X.
  199. ↑ Keene, Donald (1999). World Within Walls: Japanese Literature of the Pre-Modern Era, 1600–1867. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11467-7.
  200. ↑ "A Day in the Life: Seasonal Foods", The Japan Forum Newsletter No.September 14, 1999.
  201. ↑ "「ミシュランガイド東京・横浜・鎌倉2011」を発行　三つ星が14軒、 二つ星が54軒、一つ星が198軒に" (in Japanese). Michelin Japan. November 24, 2010. Retrieved February 7, 2011.
  202. ↑ "Sumo: East and West". PBS. Archived from the original on 30 September 2007. Retrieved March 10, 2007.
  203. ↑ "Culture and Daily Life". Embassy of Japan in the UK. Archived from the original on March 17, 2007. Retrieved March 27, 2007.
  204. ↑ "Olympic History in Japan". Japanese Olympic Committee. Retrieved January 7, 2011.
  205. ↑ IOC selects Tokyo as host of 2020 Summer Olympic Games
  206. ↑ "rugbyworldcup.com". Archived from the original on 17 December 2013. Retrieved November 1, 2013.
  207. ↑ Nagata, Yoichi; Holway, John B. (1995). "Japanese Baseball". In Palmer, Pete (ed.). Total Baseball (4th ed.). Viking Press. p. 547.{{cite book}}: Wp/rki/CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  208. ↑ "Soccer as a Popular Sport: Putting Down Roots in Japan" (PDF). The Japan Forum. Retrieved April 1, 2007.
  209. ↑ "Previous FIFA World Cups". FIFA. Archived from the original on 2 November 2013. Retrieved January 7, 2011.
  210. ↑ "Team Japan". Asian Football Confederation. Archived from the original on 25 January 2016. Retrieved March 2, 2014.
  211. ↑ "Japan edge USA for maiden title". FIFA. July 17, 2011. Archived from the original on 12 January 2016. Retrieved July 17, 2011.
  212. ↑ Varcoe, Fred. "Japanese Golf Gets Friendly". Metropolis. Archived from the original on September 26, 2007. Retrieved April 1, 2007. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
  213. ↑ Clarke, Len. "Japanese Omnibus: Sports". Metropolis. Archived from the original on September 26, 2007. Retrieved April 1, 2007.
  214. ↑ "Hoop Dreams – Yuta Tabuse, "The Jordan of Japan""၊ Consulate General of Japan in New York၊ December 2004 – January 2005။ January 19, 2009 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ Archived from the original on December 3, 2010။ 

အခြားဖတ်ရန်

[edit | edit source]

Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/rki/ဂျပန်ဘုရင့်နိုင်ငံတော်&oldid=6348629"