Wp/rki/ဂေဟဗေဒ
ဂေဟဗေဒ (ဂရိဘာသာ oîkos, "ဂေဟာ"; -λογία, -logia, ဘာသာဗေဒ၊ အင်္ဂလိပ် - ecology) ရေ သက်ဟိတိ ဖြန့်ကျက်တည်ဟိပုံ၊ ဦးရေနန့် သက်ဟိ အော်ဂင်နစ်ဆင်တိနန့် သဘာဝဝန်းကျင်အကြား ဇာပိုင် အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှု ဟိရေကို လေ့လာသည့် သိပ္ပံပညာတရပ်ဖြစ်ရေ။ [1] သက်ဟိ အော်ဂင်နစ်ဆင်ဧ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ရုပ်သတ္တိတိ ပါဝင်ရေ။ ယင်းသတ္တတိတွင် အဇီဝအချက်တိဖြစ်သည့် နီရောင်ခြည်၊ ရာသီဥတု၊ ဘူမိအနေအထားနန့် ဇီဝအချက်တိဖြစ်သည့် ယင်းသက်ဟိတိနန့်အတူ ကျက်စားနီထိုင်ကြသည့် အခြားသက်ဟိတိ ပါဝင်ရေ။ [2]
"Ecology" ဆိုရေ ဝေါဟာရကို နှုတ်ပြောစကားအနိန်နန့် social ecology၊ deep ecology စရေရို့တွင် ထည့်သွင်းသုံးနှုန်းကြသပိုင်သဘာဝဝန်းကျင် သို့မဟုတ် သဘာဝဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရီးဝါဒ ဆိုရေစကားလုံးတိဧ အဓိပ္ပာယ်တူ ဝေါဟာရအဖြစ် အသုံးပြုလေ့ဟိရေ။
Ecology သို့မဟုတ် oekologie ဆိုရေ ဝေါဟာရကို ဂျာမန် ဇီဝဗေဒပညာသျှင် Ernst Haeckel က ၁၈၆၆ ခုနှစ်တွင် တီထွင်ခပြီး "အော်ဂင်နစ်ဆင်နန့် ယင်းရို့ဧ ပတ်ဝန်းကျင်အကြား ဆက်နွှယ်မှုအား လေ့လာသည့် သိပ္ပံပညာရပ်"ဟု အဓိပ္ပာယ် သတ်မှတ်ခရေ။[3] Haeckel ရေ ဒေသဘောတရားကို အသေးစိတ် ဆက်လက် ပြုစုခခြင်းမဟိပါ။ ပထမဦးဆုံး ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်ကိုဒိန်းမတ် ရုက္ခဗေဒပညာသျှင် Eugenius Warmingက ရီးသားခရေ။ ယင်းစောစောပိုင်း စာအုပ်ကြောင့် Warming အား ဂေဟဗေဒပညာရပ်အား ထူထောင်ခသူဟု နောင်လာနောက်သားတိက အသိအမှတ်ပြုကတ်ရေ။ [4]
ကျမ်းကိုး
[edit | edit source]- ↑ Begon, M. (2006). Ecology: From individuals to ecosystems. (4th ed.). Blackwell. ISBN 1405111178.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Campbell, Neil A. (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6.
{{cite book}}: Unknown parameter|coauthors=ignored (|author=suggested) (help) - ↑ Frodin, D.G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge: Cambridge University Press. p. 72. ISBN 0-521-79077-8.
[ecology is] a term first introduced by Haeckel in 1866 as Ökologie and which came into English in 1873
{{cite book}}: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=(help) - ↑ Goodland, R.J. (1975) The tropical origin of ecology: Eugen Warming’s jubilee. Oikos 26, 240-245.