Wp/rki/ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း
ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ဟူရေ အရာဝတ္ထုတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ လူတိအတွင်း ခွဲခြားမှုပြုခြင်း ဖြစ်ရေ။ မူလတွင် ယင်းအသုံး အနှုန်းဧ အဓိပ္ပာယ်မှာ ကြားနီသဘောဖြစ်ပြီး ကွဲပြားခြင်း ဆိုရေ စကားလုံးနန့် အဓိပ္ပာယ်တူကေလည်း၊ လူမှုရီး ကိစ္စတစ်ခုနန့် သက်ဆိုင်လာကေ ရှုတ်ချချိုးနှိမ်ရေ အနက်တစ်ခု၊ မတရား ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဥပဒေအရမဟုတ်ဘဲ ခွဲခြားရန် ပြုလုပ်မှု အညွှန်းသင်္ကေတအနိန်နန့် မှတ်ယူရေ။ ဥပမာ အနိန်နန့် “အခြားသူတိ” ဟု လူမှုဝန်းကျင်အုပ်စုတစ်ခုအား ခွဲခြားပနာဆက်ဆံရီးကျဲပါးစွာသုံးခြင်း။
အနက်ဖွင့်ဆိုခြင်းတိ[edit | edit source]
လူမှုရီးရာပညာ တွင် 'ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း' ဟူရေ လူတစ်ဦးအား သူဧ အုပ်စုတစ်ခုခု ယပိုင်မဟုတ်ကေ အမျိုးအစား တစ်ခုခုတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ်ပါဝင်နီမူ အပေါ်တွင် အခြီခံပနာရမ်းဆပနာအစွဲဖြင့် ဆက်ဆံခြင်း ဖြစ်ရေ။ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ရေ အခြားအုပ်စုတစ်ခုဧ အဖွဲ့သားတိအပေါ် အမှန်တကယ် ပြုမူဆက်ဆံပုံ ဖြစ်ရေ။ ယင်းတွင် အုပ်စုတစ်စုဧ အဖွဲ့သားတိအား အခြားရေအုပ်စုတိတွင် ရဟိနိုင်ရေအခွင့်အလမ်းတိမှ ဖယ်ထုတ်ခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကန့်သတ် ထားခြင်းရို့ ပါဝင်ရေ။ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်ပညာသျှင်ရို့မှ ယင်းကို ဆိုးကျိုးဖြစ်စေရေ ဆက်ဆံမှု ယပိုင်မဟုတ်ကေ စဉ်းစားတွေးတောခြင်းအဖြစ် ဖွင့်ဆိုခရေ။ ယင်းမှာ သိသိသာသာဖြစ်ရေ ဖွင့်ဆိုချက်တစ်ခု ဖြစ်ရေ။ လူတစ်ဦးရေ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းခံရရန် အထိ အမှန်တကယ် ထိနိန်ချိန်နစ်နာ စရာမလိုပေ။ အချို့ရေ ထင်ရာမြင်ရာ အကြောင်းပြချက် တစ်ခုအတွက် သူ ယပိုင်မဟုတ်ကေ သူမ ရေ အခြားသူတိထက် ပိုပနာဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဆက်ဆံခံရရုံသာ လိုရေ။ တစ်စုံတစ်ယောက်မှ မိဘမဲ့ကလေးရို့အား ကူညီဖို့လှူဒါန်းရန် ဆုံးဖြတ်ကေလည်း လူမျိုးရီး သဘောထားမပါဘဲနန့် လူဖို့းကလေးတိအား လျော့ပနာလှူဒါန်းရန် ဆုံးဖြတ်ကေဆိုပါစို့ သူ ယပိုင်မဟုတ်ကေ သူမရေ အမှန်တကယ်အားဖြင့် သူခွဲခြားဆက်ဆံသည့် သူတိအား ပိုက်ဆံလှူဒါန်းခြင်းနန့် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေရေ ဆိုကေကေမှ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ပြုသည့်သူသာပင်ဖြစ်ရေ။ ကုလသမဂ္ဂ မှ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း နန့်ပတ်သက်ပနာသဘောထားဖော်ပြချက်တစ်ခုတွင် “ခွဲခြားသည့် အပြုအမူရို့တွင် ပုံစံမျိုးစုံ ပါဝင်ရေ ဆိုကေလည်း သူရို့အားလုံးတွင် ဖယ်ထုတ်သည့် ယပိုင်မဟုတ်ကေ ငြင်းဆိုသည့် အချို့ရေ ပုံစံရို့ ပါဝင်ကတ်ရေ” ဟုဆိုရေ။
လူမျိုးရီး နန့် လူမျိုးစုဆိုင်ရာ ခွဲခြားခြင်း[edit | edit source]
လူမျိုးရီး ခွဲခြားခြင်းရေ အမှန်စင်စစ် နန့် ထင်မြင်ယူဆရေ လူမျိုးကွဲပြားမှုတိပေါ်တွင် မူတည်ပြီး လူအများ အကြား ကွဲပြားမှုဖြစ်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ ယင်းရေ တောင်အာဖရိက အပါတိုက် ခေတ် နန့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု ပိုင်ရေ နိုင်ငံအများကြီးတွင် တရားဝင် အစိုးရမူဝါဒ ဖြစ်ခရေ။အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တွင် လူနည်းစုရို့ဧ လူမျိုးရီးသတ်မှတ်ခြင်း ကို ဥပဒေဖြင့်တွန်းအားပေးဆောင်ရွက်သူတိ ဖြင့် ပြုရေကို လူမျိုးရီးခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ဟုခေါ်ရေ။၁၈၆၅ ပိုင်ရေ စောစဉ် အချိန်အခါက ပုဂ္ဂလိက အလုပ်၊ နိုင်ငံနန့် ဒေသတွင်း အများဆိုင်ရာအလုပ်သျှင်ရို့မှ လုပ်ငန်းခွင်တွင်း တမင်တကာလူမျိုးရီးခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း အတွက် ပြည်သူတိ ရပိုင်ခွင့် အက်ဥပဒေ ကို ကုစားမှုတစ်ရပ်အဖြစ် ပြဋ္ဌာန်းခရေ။
အချို့ရေ အနောက်တိုင်းနိုင်ငံတိတွင် ရာဇဝတ်မှုတရားစီရင်ရီးစနစ်အတွင်းတွင် လူနည်းစုရို့မှာ လူဖြူ ရို့နန့် ယှဉ်ကေ မမျှတစွာ စီရင်ချက်ချခြင်း၊ ချုပ်နှောင်ခြင်း ခံရရေ။၁၉၉၈ တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ၌ အသက် ၂၀-၂၉ ကြားဟိ လူဖို့းသုံးယောက်တွင် တစ်ယောက်နီးပါးမှာ ထောင် ယပိုင်မဟုတ်ကေ အချုပ်ကျခြင်း၊ ခံဝန်ကာလ ယပိုင်မဟုတ်ကေ သတ်မှတ်ထားသည့် ဇာနေ့ထိမဆိုတွင် အာမခံရို့နန့် နေနေရရေ။ မြောက်အမေရိကဧဒေသခံ တိုင်းရင်းသား အမေရိကန်တိ မှာ ကနေဒါ ဧ လူဦးရေတွင် ၂% နီးပါး ပါဝင်ကေလည်း ဗဟိုအကျဉ်းထောင်ဟိ လူဦးရေဧ ၁၈% အဖြစ် လူ ၂၀၀၀ ဟိနေခရေ။ ဇွန်လ ၂၀၀၆ ခု ဩစတြေးလျအစိုးရဧ အကျဉ်းထောင်စာရင်းတိ ထုတ်ပြန်မှု အရ ဩစတြေးလျ ဟိ အကျဉ်းထောင်တိ အားလုံးရေလူဦးရေဧ ၂၄% မှာ တိုင်းရင်းသားတိ ဖြစ်ရေ။
၂၀၀၄ တွင် နယူးဇီလန် ဟိ လူဦးရေစုစုပေါင်းဧ ၁၅% ခန့် မှာ Māori (မာအိုရီ) ရို့ ဖြစ်ကေလည်း အကျဉ်းသား တိဧ ၄၉.၅% လည်းဖြစ်ရေ။ မာအိုရီရို့မှာ မာအိုရီမဟုတ်သူရို့ အကျဉ်းထောင်ဝင်နှုန်းဧ ၈ ဆ ဟိနီရေ။ အင်္ဂလန် ဧ အကျဉ်းထောင်တိဟိ လေးပုံတစ်ပုံရေသူရို့မှာ လူမျိုးကွဲအနည်းစုရို့မှ ဖြစ်ရေ။ သာတူညီမျှမှုနန့် လူ့အခွင့်အရီးကော်မသျှင် မှ အင်္ဂလန် နန့် ဝေလနယ်ရို့ဟိ လူဦးရေဧ လူဖြူတစ်ယောက်ကေ လူဖို့း ငါးယောက်နှုန်း မှာ အကျဉ်းကျခံနေရကြောင်း တွိ့ဟိခရေ။ ပညာသျှင်တိ နန့် နိုင်ငံရီးသမားတိမှ ဆိုရေမှာ လူဖို့းတိအား အလွန်အကျွံ ကိုယ်စားပြုထားခြင်းမှာ ရာဇဝတ်တရားရီးစီရင်မှုစနစ်ဟိ နှစ်ကာလများစွာဟိခရေ လူမျိုးရီးအစွဲဧ ရလဒ်ဖြစ်ရေ ဟူဧ။
လိင်အရ ယောက်ျား၊ မိန်းမ သတ်မှတ်ပနာခွဲခြားခြင်း[edit | edit source]
ကျား၊ မ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း နန့် လိင်အရ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ဟူရေ လူတစ်ယောက်ဧ ကျား၊မ ဖြစ်ခြင်း နန့် ဆက် နွယ်ရေ ခံယူချက်တိ နန့် အပြုအမူတိ ကို ရည်ညွှန်းကေလည်း လူမှုသဘာဝ၌ ယင်းခံယူချက်တိနန့် အပြုအမူ တိမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ဥပဒေဆိုင်ရာအကျိုးအပြစ်တိ လုံးဝ မပါဝင်ပေ။ လိင်အရ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း တွင် တစ်ဘက်မှ ကြည့်ကေ ဥပဒေဆိုင်ရာ အကျိုးအပြစ်တိ ပါဝင်နိုင်ရေ။ လိင်အရခွဲခြားခြင်းတွင် ဖို့ရေရို့ပါဝင်ရေမှာ နိုင်ငံတိအတွင်း ကွာခြားနိုင်ကေလည်း အနှစ်သာရမှာ လူတစ် ယောက်မှာ အခြားလိင်တစ်ယောက် မဖြစ်သည့်အတွက် အခြားလူတစ်ယောက်မှ ကောင်းကျိုးမပြုရေ အပြုအမူရို့ ပြုလုပ်ခြင်းပင် ဖြစ်ရေ။ နိုင်ငံအတော်တိတိတွင် အချို့ရေဖော်ပြထားသည့် အခြေအနေရို့တွင် ယင်းသဘာဝအား ခွဲခြားမှုပြုခြင်းရေ တရားမဝင်ဖြစ်ရေ။
လက်ဟိတွင် လိင်ပေါ်တွင် အခြီခံပနာခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းအား လူတစ်ယောက်မှာ အခြားလိင်တစ်ယောက် မဖြစ်သည့်အတွက် အခြားလူတစ်ယောက်မှ ကောင်းကျိုးမပြုရေ အပြုအမူရို့ပြုလုပ်ခြင်းဟု ဖွင့်ဆိုထားရေ။ ယင်းရေ အစွဲနန့် သတ်မှတ်ခြင်း ပုံစံတစ်မျိုးဖြစ်ပြီး နိုင်ငံအများစုဟိ ယင်းယင်းရေဖော်ပြထားသည့် အခြေအနေရို့တွင် တရားမဝင် ဖြစ်ရေ။ လိင်မှုဆိုင်ရာ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းရေ အခြေအနေ အမျိုးမျိုးတွင် တိုးလာနိုင်ရေ။ ဥပမာအနိန်နန့် အလုပ်အင်တာဗျူး တစ်ခုတွင် အလုပ်သမားတစ်ဦးရေ ခွဲခြားခြင်းဖြစ်ရေ မေးခွန်းတိ အမေးခံရပြီး ခွဲခြားမှုပြုခံရနိုင်ရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အလုပ်သျှင် မှ အလုပ်သမားတစ်ဦးအား ကျား၊ မ ပေါ်တွင်အခြီခံပနာမငှားရမ်းခြင်း၊ ရာထူးမတိုးခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ တာဝန်မှ မှားယွင်း ရပ်စဲခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ အလုပ်သျှင်မှ ကျား၊ မ ပေါ်အခြီခံပနာမမျှတစွာ လုပ်ခပေးခြင်းရို့ ပြုနိုင်ရေ။ လူမှုရီးအရ ကျား၊ မ ကွဲပြားခြင်းရေ ယောက်ျား နန့် မိန်းမရို့အတွက် ကွဲပြားရေ အခန်းကဏ္ဍတိကို အကျိုးသင့် အကြောင်းသင့် ဖြစ်စီရန်အသုံးပြုလေ့ဟိရာ အချို့ရေကိစ္စတိတွင် ပထမဦးစားပေးနန့် ဒုတိယဦးစားပေး အခန်း ကဏ္ဍတိအဖြစ် တောင်းဆိုမှုတိသို့ တိုးလာရေ။
အမျိုးသမီးများရေ "ဖန်မျက်နှာကျက်" ကို ခံစားကြုံတွိ့ရလေ့ဟိပြီး အမျိုးသမီးတိအနိန်နန့် အမျိုးသား တိပိုင် တန်းတူအခွင့်အရီး ရဟိခံစားနိုင်ရေ လူမှုဝန်းကျင်ဟူပနာမဟိပေဟု ကုလသမဂ္ဂ က ကောက်ချက်ချခရေ။ "ဖန်မျက်နှာ ကျက်" ဟူရေ အသုံးအနှုန်းမှာ ခွဲခြားခြင်းကို အခြီခံပနာအထူးရေအတွက်နန့် ကျား၊မ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းကြောင့် အလုပ်အကိုင်တွင် တိုးတက်မှုအတွက် သိသာရေ အတားအဆီး တစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြရန် သုံးခြင်းဖြစ်ရေ။ ယောက်ျားမှ မိန်းမသို့ နန့် မိန်းမမှ ယောက်ျားသို့ လိင်ပြောင်းလဲထားသူတိ နှစ်မျိုးလုံးရေ ထုတ်ပယ်ခြင်း၊ အောင်မြင်မှုမရဟိခြင်း၊ အလုပ်အကိုင်ရှာဖွေရာတွင် ခက်ခဲခြင်း၊ လူ့အသိုင်းအဝိုင်းမှ သီးသန့်ဖြစ်နေခြင်း နန့် အကြမ်းဖက် တိုက်နိန်ချိန်ခံရခြင်းရို့ကို ဦးတည်စေရေ ပြဿနာတိကို ကြုံတွိ့ရလေ့ဟိရေ။ ယကေလည်းလည်း ကျား၊ မ ခွဲခြား ဆက်ဆံခြင်း ပြဿနာမှာ လိင်ပြောင်းလဲထားသူတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ အမျိုးသမီးတိအတွက် ရပ်တန့်လားခြင်း မဟိပေ။ ကလေးပြုစုစောင့်ရှောက်ခြင်းရေ ထုံးစံအားဖြင့် "အမျိုးသမီးတိဧ အလုပ်" အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီး အမျိုးသားတိမှ ရုံးအလုပ်ကို စတင်ရှာဖွေရေတွင် အချို့ရေအလုပ်အကိုင် နယ်ပယ်တိတွင် ဒုက္ခရေတိဖြစ်လာရေ။
အမျိုးဇာတ်ခွဲခြားခြင်း[edit | edit source]
UNICEF (ကုလသမဂ္ဂ ကလေးတိရန်ပုံငွေအဖွဲ့) နန့် လူ့အခွင့်အရီးစောင့်ကြည့်မှု ရို့အရ အမျိုးဇာတ် ခွဲခြားဆက် ဆံခြင်းရေ ကမ္ဘာတစ်လွှားတွင် လူပေါင်း ၂၅၀ မီလီယံကို သက်ရောက်လျက်ဟိရေ။ ကုလသမဂ္ဂ ကလေး တိ ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ ဧ တွိ့ဟိမှုအရ အမျိုးဇာတ်ပေါ်တွင် အခြီခံပနာခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းရေ အာရှ (အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာ၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ နီပေါနိုင်ငံ၊ ဂျပန်) နန့် အာဖရိက ဒေသတိတွင် အထူးပျံ့နှံ့ နီရေ။
အလုပ်သမားငှားရမ်းခြင်းတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း[edit | edit source]
အလုပ်သမားငှားရမ်းခြင်းတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းဟူရေ အချို့ရေ ပုဂ္ဂိုလ်တိအား သူရို့ဧလူမျိုး၊ အသက်၊ ယောက်ျား၊ မိန်းမဖြစ်ခြင်း၊ ကိုးကွယ်မှု၊ အရပ်အမြင့်၊ ကိုယ်အလေးချိန်၊ နိုင်ငံသား၊ ကိုယ်ခန္ဓာမသန်စွမ်းမှု၊ လိင် နှစ်သက်မှု ယပိုင်မဟုတ်ကေ ကျား၊ မ အဖြစ် သတ်မှတ်ချက်ရို့ပေါ်တွင် အခြီခံပနာအလုပ်လျှောက်ရန် နန့် အလုပ်လက်ခံရန် ရို့ မဖြစ်နိုင်အောင် ပြုခြင်းကို ရည်ညွှန်းပါရေ။ လူမှုရီးရာပညာ နန့် ဆက်စပ်နေသည့်အတွင်း အလုပ်သမား ငှားရမ်းခြင်း တွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းဟူရေ အများအားဖြင့် ယင်းအချိန်တွင် လူမှုဝန်းကျင်၌ ဇာအဖြစ်အပျက်တိ ဖြစ်ပျက်နီရေရို့နန့် ဆက်စပ်နီရေ။ ဥပမာအားဖြင့် လွန်ခရေ နှစ် ၅၀ ကျော်က အာဖရိကန် အမေရိကန် ယောက်ျားတစ်ယောက်ကို ငှားရမ်းရန်ရေ အဓိပ္ပာယ်မဟိဖွယ် ဖြစ်နေနိုင်ပြီး၊ အာဖရိကန်အမေရိကန် မိန်းမ တစ်ယောက်ကို ငှားရမ်း ရန်မှာ လုံးဝကြားဖူးဖို့ပင် မဟုတ်ပေ။ ယကေလည်းလည်း ယနေ့ ကျွနု်ပ်ရို့ လူမှုဝန်းကျင်တွင် အရည်အချင်းဟိသူ ဖို့သူ ကို မဆို ငှားရမ်းရန် လုံးဝသတ်မှတ်ထားရေ။
အလုပ်သမားငှားရမ်းခြင်းတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းမှာ ပြီးခရေနှစ်များစွာ မှစပနာအကြီးအကျယ် လျော့ကျလာပြီ ဖြစ် ရေ။ ယင်းမှာ အလုပ်သမားငှားရမ်းခြင်းတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းကို တားမြစ်ထားရေ ဥပဒေတိကြောင့် ဖြစ်ရေ။ ယနေ့ ကျွနု်ပ်ရို့ဧ လူမှုဝန်းကျင်တွင် လူအယောက်တိုင်း ပုံစံကွဲပြားရေ လူအားလုံးကို တူညီစွာဆက်ဆံရန် နန့် တူညီရေ အခွင့်အရီးတိပေးရန် အမိန့်ထုတ်ထားရေ။ တစ်စုံတစ်ယောက်မှ အခြားတစ်ယောက်ကို ငှားရမ်းရာ တွင် ယင်းစည်းကမ်းတိကို ဖောက်ဖျက်ပါက လူမျိုးမုန်းတီးမှုကြောင့်ကျူးလွန်ရေ ရာဇဝတ်မှုတိအဖြစ် တရားစွဲခံရနိုင် ရေ။
လိင်နှစ်သက်မှု ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း[edit | edit source]
၂၀၀၉ ခုတွင် ဆွီဒင်နိုင်ငံ၊ စတော့ဟုမ်းဟိ Södertörn (ဆိုဒါတွန်း) တက္ကသိုလ် မှ Daniel Ottosson (ဒယ်နီရယ် အိုတို စွန်) ပြုလုပ်ရေ သုတေသန အပေါ်တွင် အခြီခံပနာILGA (အိုင်အယ်လ်ဂျီအေ) က ပြန်တမ်းတစ်စောင် ထုတ်ဝေ ခရေ။ ယင်းသုတေသန မှ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လိင်တူဆက်ဆံခြင်း ကို တရားမဝင်ဟု သတ်မှတ်နေဆဲဖြစ်ရေ နိုင်ငံပေါင်း ၈၀ ဟိပြီး၊ ငါးခုမှာ လိင်တူဆက်ဆံမှုပြုခြင်းအတွက် သေဒဏ် ကျရောက်စေပြီး နိုင်ငံဧအချို့ရေဒေသတိတွင် နှစ်ယောက်အား အပြစ်ပေးခရေ။[26] အစီရင်ခံစာတွင် ယင်းကို “နိုင်ငံတော်မှ ထောက်ခံရေ လိင်တူဆက်ဆံမှု ကြောက်ရွံ့ခြင်း” ဟု ဖော်ပြခရေ။ ယင်းမှာ အစ္စလာမ် နိုင်ငံတိတွင် ယပိုင်မဟုတ်ကေ ယင်းကိစ္စနှစ်ရပ်ရေ အစ္စလာမ် အခွင့်အာဏာအောက်ဟိ ဒေသတိတွင်ဖြစ်ပွားခြင်း ဖြစ်ရေ။
၂၀၀၅ ဖေဖော်ဝါရီ ၅ ရက်တွင် IRIN (အိုင်အာရ်အိုင်အန်) မှ “အီရတ် = ယောက်ျား လိင်တူဆက်ဆံခြင်းရေ တားမြစ်ထားသည့်အရာ ဖြစ်နေဆဲဖြစ်ရေ” ဟုခေါင်းစဉ်တပ်ထားရေ ပြန်တမ်းတစ်စောင်ကို ထုတ်ဖော်ခရေ။ ယင်းဆောင်းပါးမှဖော်ပြထားရေမှာ အီရတ်အမျိုးသားရီးကိုဆန့်ကျင်ရေ မိန်းမလျာတစ်ဦးဧမိသားစုဝင်တိမှ ဂုဏ်သိက္ခာထိန်းသိမ်းသည့်အနေဖြင့်သတ်ဖြတ်ခြင်း ရေဖြစ်နေကျဖြစ်ပြီးတရားဝင် ကာကွယ်မှုအချို့ ပေးထားရေ။၂၀၀၉ ဩဂုတ်တွင် လူ့အခွင့်အရီးတိ စောင့်ကြည့်ရီးအဖွဲ့ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေရေ ကျယ်ပြန့်ရေ အစီရင်ခံစာတစ်စောင်တွင် အီရတ်တွင်လိင်တူဆက်ဆံသူ ဟု စွပ်စွဲခံရသူ အမျိုးသားတိအား အသေးစိတ် ညှင်းပန်းခြင်းအပါအဝင် အမျိုးသားရို့ဧစအိုကို ကော်ဖြင့်ပိတ်ပြီးနောက် ယင်းအမျိုးသားတိအား ဝမ်းနှုတ်ဆေးကျွေးခြင်း ရို့ ပါဝင်ရေ။ တောင်အာဖရိက တွင် လိင်တူတိ ပေါင်းဖော်ခြင်းတိအား "အာဖရိကသား-မစစ်" ဟု မကြာခဏ ရှုတ်ချလေ့ ဟိရေ။ သုတေသန မှ ဖော်ပြထားရေမှာ Cape (ကိတ်) အနောက်ပိုင်း မှ ၈၆% ရေ လူဖို့း လိင်တူဆက်ဆံ ရေ မိန်းမ ရို့ရေ လိင်မှုဆိုင်ရာစော်ကားမှု အားကြောက်ရွံ့စွာဖြင့် နေယင်းင်ရရေ ဟူဧ။
ဘာသာစကားကြောင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း[edit | edit source]
ယဉ်ကျေးမှုကွဲပြားခြင်းအား တန်ဖိုးထားရေ နိုင်ငံအများစုတွင် ဘာသာစကား ကွဲပြားမှုအား ကာကွယ်ထားပြီး လေးစားမှုလည်းဟိရေ။ ယကေလည်းလည်း လူရို့မှာ တစ်ခါတစ်ရံ သူရို့နှစ်သက်ပြောဆိုရေ ဘာသာစကားရေ သီးသန့်ဖြစ်ရေ အုပ်စု၊ အဆင့်အတန်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ အမျိုးအစားရို့နန့် ဆက်နွယ်ရေအခါ ကွဲပြားရေ ဆက်ဆံမှုရို့ကို ပြုခံရရေ။ အများအားဖြင့် နှစ်သက်ပြောဆိုရေ ဘာသာစကားရေ သီးခြား လူမျိုးအုပ်စုတိ ဧ အခြားပုံစံတူ ဘာသာစကား သက်သက်သာဖြစ်ရေ။ ဒေတွင် သီးသန့်ဖြစ်ရေ ဘာသာစကား ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဒေသစကားကို ပြောရေ ပုဂ္ဂိုလ် ယပိုင်မဟုတ်ကေ လူအုပ်စုအား အစွဲထားဆက်ဆံမှုဟိရေအခါ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ဖြစ်လာရေ။
ကိုယ်ခန္ဓာ မသန်စွမ်းမှုကြောင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း[edit | edit source]
ကိုယ်ခန္ဓာမသန်မစွမ်းသူတိအား ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းနန့် မသန်မစွမ်း မဟုတ်သူရို့အား မျက်နှာသာပေးခြင်းအား စွမ်းဆောင်နိုင်ရေဝါဒ ယပိုင်မဟုတ်ကေ မစွမ်းဆောင်နိုင်ရေဝါဒ ဟု ခေါ်ရေ။ ကိုယ်ခန္ဓာမသန်မစွမ်းမှုကြောင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းတွင် မသန်မစွမ်းမဟုတ်သူရို့အား ‘သာမန်နေယင်းင်မှုစံ’ အဖြစ်ဆက်ဆံပြီး ‘စံပြု’ လူသားရို့အား ဝန်ဆောင်မှုပေးရန် အများပြည်သူဆိုင်ရာ နန့် ပုဂ္ဂလိကနီရာတိ နန့် ဝန်ဆောင်မှုတိ၊ ပညာရီး နန့် လူမှုရီး အလုပ်တိ ဖြစ်လာစီခြင်းနန့် အမျိုးစုံရေ ကိုယ်ခန္ဓာမသန်မစွမ်းသူတိအား ဖယ်ထုတ်ခြင်း ဖြစ်ရေ။ မသန်မစွမ်းဖြစ်ခြင်းကြောင့်ခွဲခြားဆက်ဆံခံရခြင်းတွင် ဉာဏ်ရည်မသန်စွမ်းခြင်းကြောင့်ခွဲခြားဆက်ဆံခံရခြင်းရေ အများဆုံးဖြစ်ရေ။Template:Wp/rki/Cn
ဘာသာရီးကြောင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း[edit | edit source]
ဘာသာရီးကြောင့် ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း ဟူရေမှာ လူတစ်ဦး ဖို့ရေကို ယုံကြည်ရေ ယပိုင်မဟုတ်ကေ မယုံကြည်ရေ အတွက်ကြောင့် လူတစ်ဦး ယပိုင်မဟုတ်ကေ အုပ်စုတစ်စုအား ကွဲပြားစွာ တန်ဖိုးထားခြင်း ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဆက်ဆံခြင်း ဖြစ်ရေ။ ဥပမာအားဖြင့် Ottoman (အော့တိုမန်) Kanun–i–Rayah (ကုနန်-အိုင်-ရာယာ့) လက်အောက်တွင် နေယင်းင်ရေ Balkans (ဘော်ကန်တိ) ("rayah" "(ရာယာ့)" ယပိုင်မဟုတ်ကေ "ကာကွယ်ထားရေအုပ်စု" လို့လည်း ခေါ်) ဒေသခံ ခရစ်ယာန်လူဦးရေ။ ယင်းစကားလုံးအား တစ်ခါတရံတွင် 'လူအုပ်' ယပိုင်မဟုတ်ကေ 'ပုဂ္ဂိုလ်တိ' ဟူရေထက် 'ကျွဲ၊နွား' ဟူပနာrayah (ရာယာ့) ရို့ဧ အဆင့်နိမ့်မှု အခြေအနေကို အထူးပြုရန် ဘာသာပြန်ဆိုတတ်ရေ။ ခရစ်ယာန်များရေ တမင်တကာ လျော့ချထားရေ မွတ်စလင်မဟုတ်သူတိ လူခွန် နန့် မိသားစုမှ ခေါ်ယူလားပြီး အင်အားသုံးပနာအစ္စလာမ်ဘာသာသို့ ပြောင်းလိုက်ရေ ခုနစ်နှစ်အရွယ် ယောက်ျားလေးတိအတွက် သွေးခွန် အပါအဝင် မွတ်စလင်တိထက် ပိုမိုမြင့်မားရေ အခွန်အခတိကို အချိုးအစား မမျှတစွာ အတင်းအဓမ္မ ပေးဆောင်ရရေ။
ဂျူးလူမျိုးရို့အပေါ် အလုပ်အကိုင်တိ ကန့်သတ်ခြင်းအား ခရစ်ယာန် အာဏာပိုင်တိမှ ပြဋ္ဌာန်းသတ်မှတ်ထားရေ။ ဒေသတွင်း အုပ်ချုပ်သူတိနန့် ဘုရားကျောင်းအရာဟိများရေ ဂျူးရို့အား ကျွမ်းကျင်အလုပ်အကိုင် အများကြီးကို ပိတ်ထားပြီး အခွန် နန့် ငှားရမ်းခ ကောက်ခံခြင်း နန့် ပိုက်ဆံချေးခြင်း ရို့ပိုင် "မလွှဲမရှောင်သာရေ အနိဌာရုံ" အဖြစ် သာရီးခံရရေ အလုပ်အကိုင်မျိုး လူမှုရီးအရ နိမ့်ကျရေဟု မှတ်ယူရရေအစွန်အဖျား အခန်းကဏ္ဍသို့ တွန်းပို့ရေ။ ကွဲပြားရေနီရာတိတွင် နေယင်းင်ရန် ခွင့်ပြုထားရေ ဂျူးအရေအတွက်မှာ ကန့်သတ်ထားရေ။ သူရို့မှာ မြို့တစ်မြို့တွင် အမျိုးတူ၊ ဘာသာတူ၊ အောက်ကျ နောက်ကျဖြစ်သူ စုဝေးနေယင်းင်ရာ ရပ်ကွက်တိ တွင် စုပြုံနေပြီး မြေပိုင်ရန်လည်း ခွင့်မပြုထားပေ။ ၁၂၁၅ တွင် စတုတ္ထမြောက်လတ်ထရန်ကောင်စီ အမိန့်ချမှတ်ရေမှာ ဂျူးရို့ရေ ကွဲပြားခြားနားရေ အဝတ်အစားရို့ကို ဝတ်ဆင်ရဖို့ဟူဧ။
ပုံစံသွင်းခြင်း နန့် ကြားဝင်ခံရသူတိ[edit | edit source]
ပုံစံသွင်းခြင်း ရေ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း တစ်မျိုးဖြစ်ရေ။ လူတစ်ဦးမှ ပုံစံသွင်းခြင်းပြုရေအခါ အလျော့အတင်း မပြုနိုင်ရေ အမျိုးအစားတိအနိန်နန့် တွေးတောကြပြီး ယင်းရေ ဖယ်ရှားပစ်ခြင်း ဟု ခေါ်ရေ စိတ်ပညာဆိုင်ရာ လုပ်ထုံးလုပ်နည်း နန့် ဆက်နွယ်နီရေ။ ဖယ်ရှားပစ်ခြင်းဟူရေ တစ်ဦးမှ ရန်လိုမှု ယပိုင်မဟုတ်ကေ ဒေါသစသည့် ခံစားမှုတိအား ယင်းခံစားမှုတိဧရင်းမြစ်မဟုတ်သူ ခံရသူထံသို့ဖြစ်ပေါ်ခံစားရခြင်းဖြစ်ရေ။ လူအများမှာကြားဝင်ခံရသူရို့ဧအပြစ်မဟုတ်ဘဲဖြစ်လာသည့်ပြဿနာတိအတွက်အပြစ်တင်လေ့ဟိကတ်ရေ။ ယင်းမှာဆင်းရဲနွမ်းပါးရေလူမျိုးအုပ်စုနှစ်ခုစီးပွားရီးဆိုင်ရာ ဆုလာဘ်ရို့အတွက် တစ်ဦးနန့်တစ်ဦး ပြိုင်ရေအခါတွင် ဖြစ်လေ့ဟိရေ။ ပုံမှန်အားဖြင့် အင်အားမဟိရေ အုပ်စုတိမှာ လွယ်ကူရေပစ်မှတ်တိဖြစ်ရေကြောင့် ယင်းရို့သို့ ဦးတည် လေ့ဟိရေ။ ၎င်းတွင် မိမိဧ ကိုယ်ပိုင် ဆန္ဒတိ ယပိုင်မဟုတ်ကေ လက္ခဏာတိအား အခြားသူတိကို မရည်ရွယ်ဘဲ ထည့်တွက်စီခြင်းဖြစ်ရေ အာရုံမြင်စီရန်ယင်းးပြခြင်းရို့ ပါဝင်လေ့ဟိရေ။