Wp/liv/Umārpū

Tarā-umārpū Malus domestica

Vōlikšimi	Wp/liv/Stōdõd Plantae
Phylum	Magnoliophyta
Klas	Magnoliopsida
Order	Rosales
Aim	Rosaceae

Umārpū (Malus domestica) um itt jõvāgit madāli, 5–12 metrõ kuordit vīļa-pū slakā, mis vīļa um umār. Tarā-umārpūd īrgiztõ kazātõm Sidām-Āzijs immõr 20 tūontõ āigastõ tāgiž ja sīenkõks võib ta vȱlda ežmi rištīngd kazātõt stōdõz. Täm ilāli jeds-kēji um mäg-umārpū (Malus sieversii, mis kazāb Sidām-Āzijs, nägţõbõks Kasakstans mis pǟjālgab Almatõ tǟntõb umārd tarrõ. Umārd ispidābõd setmidi kūḑi, ja ka nänt tuoitõmiz vǟrt ispidāb jõvīst. Sigžõ kuoŗdõd ja vilšõ ispidtõt tōla-umārd um vȯnnõd āigast-tūontidi tǟdzi sīedõbažā. Mäg-umārpūd ātõ jo joudzimizt tebīd vastõ ja nēḑi sōb kȭlbatõ ūd zortõd kazātimizõks. Vidū-āigal kazātiztõ umārpūḑi Leţmōl pǟažāliztõks klūstõrd jūs. Sǟld īrgiztõ umārpū zortõd laigāld-lagtõm ka mȯizõ- ja kōrand- tarīs ja 17. āigastsadāst um tieudtõb jubā immõr 60 zortõ. Tämpizpǟvan um tieudtõb jemīņ až 30 000 umārt zortõ, bet pǟgiņd nēšti ātõ äddõ īenõd, sīestõ ku pǟgiņ kazātõbõd setku amā jemīņ ie-tūojiži umārt zortidi.

Laigāld-lagtimi

Umārpū um Leţmōl amā lieudtõb ja amā jo kīlmõ-kāndatõb vīļa-pū. Amā sūrimõd umārt vaļmõstijizt um Kīnamō, Amērik Ītõnd-Valdõd, Pūoļmō, Prantsūzmō, Irōņmō, Itāļmō ja Tirkmō. Mōīlma amā tikkiž produkt um iļ 50 miljūon tonnõ umāŗi āigasts. Leţmō āigastli umārt sōdõks um iļ 10 tūontõ tonnõ.

Ēdrikšõmi ja vīļa-kāndajizõks-tīemi

Tarā-umārpū ēdrikšõb Leţmōl maijs agā jūnij īrgandõksõs. Ēdrõmõd āt vāldad agā rōzād. Vīļa-kāndajizõks-tīemi sugūb jūnijs ja jūlijs.