Wp/liv/Kȭvaz

Kȭvaz Betula pendula

Vōlikšimi	Plantae
Phylum	Magnoliophyta
Klas	Magnoliopsida
Order	Fagales
Aim	Betulaceae

Kȭvaz (Betula pendula roth.) um laigāld lagtõnd līedpū Leţmōl, mis kazāb irdistiz 15 25 m kuordõks, mingizkõrd ka 40 m sōņõ. Kõuvõ tõv diamētõr um 40 cm, mingizkõrd īžkist 1 mētõr. Kõuvõn um vālda tõv ja pitkād tänkõbõd pīgõd. Õldziz-aļļõd lēḑõd pitkit um 4 -7 ja laigit 2- 4 cm. Lēḑõd āt pǟld sildzizt ja nūordõn kõuvõdõn klēvõbõd. Kõuvõd kazābõd 150 āigastõ vanāks. Kõuvõ līedidi sīebõd boŗīd ja mõtsātikād, mitmõd līndõd sīebõd kõuvõ sīemgidi.

Laigāld-lagtõmi

Kȭvaz um laigāld lagtõnd pigātagā amā Eirōpõs (Eirōp jedāl-jags setku mägši) ja Āzij lǟnd-jags. Mōgõrs ulātõb areāl Tsībõrmō vežgõr-jag sōņõ. Leţmōl um kȭvaz sagdi pū. Irdistiz kazāb kȭvaz siegmõtsis ja līedpūd-mõtsis. Kȭvaz sȭitab jõvīst kāndatõ kīlmõ ja jõugizt mūldõ. Pierrõ mõtsõ-palāmiži kazāb lagdõd pǟl lagdõ väggi kierdõ, bet ta äb sȭita kāndatõ val pūtõmizt ja pǟvaļikīz vōŗõs ta kūolõb. Sīepierāst jõvā mūldaks mõtsīs kazābõd saggõld kõuvõd ja kūzõd siegāmõl. Väggi kūjad mūldad pǟl kȭvaz kazāb lougõ nemē pȭzõzt.

Pǟgiņtõmi

Kõuvõ jemizt ja izzizt ēdrõmõd um tslīndõr vīțizt kannizt. Jemizt kannizt āt 2–3 cm pitkit aļļõd agā vīrlikiz-brūnizt. Izizt kaņņizt āt tänkõbõd, 5–8 cm pitkād ja sugõbõd jubā sigžõ. Kȭvaz ēdrikšõb maijs. Kõuvõ vīļa um piški rōz pitklimiz mūoḑkõks pēgõz. Sīemgõd sōbõd vaļmõks jūlij lopāndõksõs agā augusts. Sigžõ võibõd ne tūl äbţõks lindõ itt jõvāgit kōgaz.

Kȭlbatõmi

Kõuvõ-pū um joudli ja siedā sōb jõvīst ūolõ. Sīepierāst kȭlbatõbõd siedā mēbõl- ja līšõd tīemizõks. Kõūvõst teitõ ka kiŗŗõ-vaŗži, rieggõ-jōlikši ja mūḑi ažḑi. Īžkistiz knaššõ mēbõlt sōb tīedõ Karēļmō kõuvõ-pūst. Kõūvõst vaļmõstõbõḑ ka sitā, eţkõ, tõrrõ, atsetōnõ. Däggõţţõ ( kõuvõ tõrrõ) um kȭlbatõd ka aŗšt-āinadõks nōgõ-tebīd pierāst. Kõuvõ-tuoigõzt kȭlbatõbõd nōgõ-touvõmizõks. Kõuvõ-zaft (kȭļim) sizzõl um pǟgiņ tsukkõrt ja vitamīnidi. Kõuvõ līedidi um kȭlbatõd nōgõ-tebīd aŗštimizõks.