Wp/kus/George Yaw Gyan-Baffour

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kus
Wp > kus > George Yaw Gyan-Baffour
George Yaw Gyan-Baffour
human
Sex or gendermale Dɛmisim gbɛlima
Country of citizenshipGhana Dɛmisim gbɛlima
Given nameGeorge Dɛmisim gbɛlima
Date of birth27 March 1951 Dɛmisim gbɛlima
Place of birthWenchi Dɛmisim gbɛlima
Languages spoken, written or signedEnglish Dɛmisim gbɛlima
Occupationpolitician, university teacher, economist, banker Dɛmisim gbɛlima
EmployerHoward University Dɛmisim gbɛlima
Position heldMember of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana, Member of the 4th Parliament of the 4th Republic of Ghana Dɛmisim gbɛlima
Educated atHarvard University, University of Wisconsin–Madison, Aalto University School of Business, University of Ghana, Opoku Ware Senior High School Dɛmisim gbɛlima
Member of political partyNew Patriotic Party Dɛmisim gbɛlima
Religion or worldviewCatholicism Dɛmisim gbɛlima

George Yaw Gyan-Baffour [1]anɛ Ghana pɔlitis nwɛ'ɛd nɛ onɛ mɔr mi'ilim kati wa'ae bɛllim nɔbigir yɛla. O anɛ wadmaan kʋdʋg n tis Wenchi sʋ'ʋlʋm lin da yi yʋʋm 2005 ti paae yʋʋm 2021. O da anɛ profɛsa n bɛ Howard Nyunivɛsiti linɛ bɛ Washington, D.C., lin da yi yʋʋm 1993 ti paae yʋʋm 2001 la ni. O anɛ Wabʋg Na'adɔɔg nid ka an minista kʋdʋg onɛ da gɔsid gban'e suma kati wa'ae nɛ nɔbigir yɛla Ghana kpɛla.

Vʋm pin'ilʋg nɛ sakur yɛla

Ba da du'a Gyan-Baffour nɛ n bɛ Wenchi linɛ bɛ Brong Ahafo Region linɛ bɛ Ghana sʋ'ʋlʋm la. O da keŋi o sakuri nɛ Nyunivɛsiti of Ghana sakur la ni, ani ka o da maal o digirii zamisʋg n bɛ economics la.[2] O da tɔlisi keŋ Helsinki sakur la ni n bɛ Finland ani ka o paam o diloma kasɛta gbaʋŋ n bɛ Economics ni ya'as. Lin nya'aŋ ka o maal o mastɛs…

George Yaw Gyan-Baffour anɛ Ghana pɔlitis nwɛ'ɛd nɛ onɛ mɔr mi'ilim kati wa'ae bɛllim nɔbigir yɛla. O anɛ wadmaan kʋdʋg n tis Wenchi sʋ'ʋlʋm lin da yi yʋʋma 2005 ti paae yʋʋma 2021. O da anɛ profɛsa n bɛ Howard Nyunivɛsiti linɛ bɛ Washington, D.C., lin da yi yʋʋma 1993 ti paae yʋʋma 2001 la ni. O anɛ Wabʋg Na'adɔɔg nid ka an minista kʋdʋg onɛ da gɔsid gban'e suma kati nɔbigir yɛla Ghana kpɛla.

Ba da du'a Gyan-Baffour nɛ n bɛ Wenchi linɛ bɛ Brong Ahafo Region linɛ bɛ Ghana sʋ'ʋlʋm la. O da keŋi o sakuri Nyunivɛsiti of Ghana sakur la ni, ani ka o da maal o digirii zamisʋg n bɛ economics la.[2] O da tɔlisi keŋ Helsinki sakur la ni n bɛ Finland ani ka o paam o diloma kasɛta gbaʋŋ n bɛ Economics ni ya'as. Lin nya'aŋ ka o maal o mastɛs digirii n bɛ Wisconsin Nyunivɛsiti sakurin la.[2][3] Ka o lɛn maali o doctoral diploma kasɛta gbaʋŋ n bɛ Harvad Nyunivɛsiti sakur la ni.[4]

Tʋʋma bɛllim yɛla

George Gyan-Baffour da anɛ profɛsa n bɛ Howard Nyunivɛsiti la ni lin da yi yʋʋm 1993 ti paae yʋʋm 2001.[4] Vɔɔt kanɛ ka Ghana da maal yʋʋm 2000 ni la, ka o da di ya'an ka lɛb Ghana ka Gɔmina John Kufour da gaŋ o ye o an Darɛta onɛ gɔsid gban'asa yɛla kati wa'ae nɔbigir yɛla, o si'iŋ tʋʋma nɛ yʋʋm 2002 la ni. [2][5][6] Li da anɛ saŋkanna linɛ an yiiga daan linɛ tʋm linɛ an ye o gɔs sʋ'ʋlʋm la wʋsa nɛ Ghana wʋsa nɔbigir. O da nyaŋi gɔs Ghana bɛllim nɛ li nɔbigir yɛla sʋ'ʋŋa hali.[6]

Pɔlitis nwɛ'ɛb yɛla

O da sigi o tʋʋm kanɛ ni ka o da tʋm la lin na niŋ si'em ka o nɔki o mɛŋ n paas Pɔlitis ni yʋʋma 2004 la ni tʋm Pɔlitis tʋʋma. Yʋʋm kan ni, ka o da zi'en Wabʋg Na'adɔɔg zugu nya'a Wenchi Sʋ'ʋlʋm wadmaanib kʋk la. Ba da vɔti ya ka o di ka da lɛn tɔlis tuonɛ di yʋʋm 2008, 2012, nɛ yʋʋm 2016 vɔɔt la ni ka di yʋʋm ban ni wʋsa. Onɛ da an minista kanɛ gɔsid Ghana ligidi yɛla la nya'andɔl lin da yi yʋʋm 2005 la ni ti paae nwadis pii nɛ ayi' la yʋʋm 2008 la ni Gɔmina Kufour win la.[6]

Yʋʋma 2015 la ni, ka o yi yiŋ pian'a zab nɛ Mahama da gɔmina la ye li pʋ suor ye ba keŋ pɛŋ ligidi n yi IMF ni.[7] O da ye lignɔŋ kanɛ ni Ghana bɛ la ti tun'e yii li ni ka pʋ pɛŋ ligidi yi dunia Gil wʋsa ligidi la'asʋg la nii o ye ti tun'e pɛŋ ligidi n bɛ ti Ghana sʋ'ʋlʋm kpɛla ni maali ti yɛla ka pʋ yi yiŋa.[7]

Yʋʋma 2004 vɔt la ni yɛla

Gyan-Bafour yiiga gaŋir ye o an wadmaan n tis Wenchi sʋ'ʋlʋm saŋkanɛ ka sʋ'ʋlʋm la da pʋdigi an Wenchi East nɛ Wenchi west sʋ'ʋlʋm la.[8][9]yʋʋma 2004 Ka ba da vɔt ka o di. [8][9] N paas wadmaanib yir linɛ paas anaasi la Ghana Republic linɛ paas anaasi.[10] O da paamnɛ  vɔt bam 18183 n yi vɔt la wʋsa  ni linɛ da 33806 la. [8][9] Kɔbiga pʋʋginɛ o da mɔri 53.8% n yi vɔt wʋsa kanl ni.[8][9]Onɛ Abdul-Latif Umar Abdullah onɛ an CPP nid,  Alhassan Bene, onɛ an EGLEP nid nɛ Osei Kwadwo Hayford onɛ da zi'en o nyari.[8][9] Ba wʋsa da paamnɛ vɔt 1286, 7669, nɛ 6668 wʋʋ ba yʋda la tʋʋnl dɔl taab si'em la n yi vɔt la wʋsa ni. [8][9] Kɔbiga pʋʋginɛ ba wusa da paamnɛ 3.8%, 22.7%, nɛ 19.7% n yi vɔt la wʋsa ni.[8][9] Gyan-Bafour da zi'en Wabʋg Na'adɔɔg la nɔba zug di kʋk la.[8][9] O sʋ'ʋlʋm la da paas Wabʋg Na'adɔɔg wadmaanib bam piina anaasi 14 la banɛ da di n yi wadmaanib ban piisi nɛ anaasi 24 la ni n bɛ Brong Ahafo Region linɛ bɛ Ghana la.[8][11] Li wʋsa nii, Wabʋg wadmaanib la da mɔr worʋg n gaad sɔ' wʋsa ba da mɔr wadmaanib bam 128 n yir wadmaanib kanl wʋsa linɛ an 230 la ni ka paas wadmaanib yir linɛ paas anaasi la ni.[11]

Yʋʋma 2008 vɔt la yɛla

Ba da lɛn vɔt ka Gyan Bafour di ya'as yʋʋma 2008 la ni n an wadmaan n tis Wenchi sʋ'ʋlʋm.[12][13] O da lɛn zi'en Sʋ'ʋlʋm la nɔba zug n bɛ wadmaanib yir linɛ paas anu la Ghana Republic linɛ paas anaasi la. [10] O da dinɛ nɛ vɔt bam 18516 n yi vɔt kanl wʋsa linɛ da an 32573 la ni.[12][13] Kɔbiga pʋʋginɛ o da paamnɛ 56.84% n yi vɔt la kanl wʋsa ni. [12][13]Onɛ Yaw Osei Agyei onɛ an Ma'asim Tiig Na'adɔɔg nid la, Akotia Kwaky Thompson onɛ da an DFP nɛ Abdul-Latif Omaru Abdullay onɛ da an CPP nid la da nya'and nɛ taaba. [12][13] Ba da paamnɛ vɔt bam 13495, 284, nɛ 278 wʋʋ ba yʋda la tʋʋnl dɔl si'em la.[12][13] Kɔbiga pʋʋginɛ ba wʋsa da paamnɛ 41.43%, 0.87%, nɛ 0.85 n yi vɔt kanl wʋsa ni. [12][13]Gyan-Bafour da zi'enɛ Wabʋg Na'adɔɔg la nɔba zugu n di kʋk la.[12][13] O sʋ'ʋlʋm la da paas Wabʋg wadmaanib bam piina ayuobʋ n yi wadmaanib la wʋsa kanl bam piisi nɛ anaasi banɛ bɛ Brong Ahafo Region Sʋ'ʋlʋm la.[14]Wabʋg wadmaanib la wusa Ghana ni da la'asnɛ 107 n yi wadmaanib kanl la wʋsa ni linɛ an bam 230 n paas wadmaanib yir line paas anu la Gbana Republic linɛ paas anaasi la ni.[11]

Yʋʋma 2012 Vɔt la Yɛla

Yʋʋma 2012 la ni ka ba vɔɔt ka Gyan-Bafour lɛn di nɛ vɔɔt bam 50.83% kɔbiga pʋʋgin ka bas Yaw Osei Agyei onɛ Ma'asim Tiig Na'adɔɔg la nid, Ebenezer Gyimah Koomson onɛ da an PPP nɛ Jacob Steve Kojo Akasampah Gyan onɛ mɛ da an Wabʋg Na'adɔɔg nid la da nya'a ka o di ka basi ba.[5][15]

Kpɛɛm banɛ ni ka o paas n bɛ wadmaanib yir

On mɔr mi'ilim ka an Economist la zug, Gyan-Bafour da kpɛɛm banɛ tʋʋma kpin nɛ o zamisʋg la ni. Tʋʋma sieba anɛ: Banɛ gɔsid ligidi diib yɛla, tɔlʋŋ, la'ad maalʋg, nɛ zin'ibanɛ banɛ ka maal ka nidib kenɛ gɔsid la yɛla, Gbaʋŋ zamisʋg lʋgʋr kpɛɛmnam, aniŋ yɔlig nɔŋ kpɛɛmnam, ka onɛ mɛ da an Kʋk daan n tis kpɛɛm banɛ gɔsid ligidi diib yɛla.[3][6]

O minista tʋʋma

Nwadig yinne la dabisim piinɛ nɛ ayi la yʋʋma 2017 la ni, ka Gɔmina Nana Akuffo-Addo da gaŋ o ye o an minista kanɛ gɔsid gban'asa kati wa'ae nɔbigir yɛla la.[16] Gɔmina la da pian'a wɔ'ɔk o ye o mɔr mi'ilim kati wa'ae tʋʋma kanɛ ka ba tis o la ni n gaad minista kʋdʋg onɛ da an Ma'asim Tiig Na'adɔɔg nid la.[17] O  da pian'a paas Wabʋg Na'adɔɔg nɔzi'ela banɛ ka ba da maal la ni ye ban anɛ banɛ na nyaŋi maal ka kɛ ka teŋ la nɔbig.[17][18]

Vɛɛnsi gɔs o nɛ o Zʋŋʋr

Wadmaanib kpɛɛmnam da vɛɛnsi o gɔs nwadis ayi la ni yʋʋma 2017 la ni. Vɛɛnsʋg la saŋa, o da yɛl kpɛɛm nam la ye li ka' ye Ghana bɔɔdnɛ gban'ar linɛ na an wʋʋ yʋʋma piisnaasi ye li naan nɔbigɛ.[19] O yamɛnɛ, o da ye ya'am sieba bɛ na sʋŋ Gbana ka li nɔbig yimmɔ.[7]Kpɛɛmnam la da naae la ka tis o suor ye o siak ya ye o an minista kan n tis teŋ la wʋsa.[20] Gɔmina Akuffo-Addo da zʋŋi o nwadis ayi dabisim piinɛ nɛ yinne daar yʋʋma 2017 la ni.[21]

Zin'is banɛ ni ka o tʋm nɛ ba

Gyan-Baffour da tʋm nɛ Institute of Chartered Economists of Ghana. O da paas Gɔmina tʋʋma kɔn'ɔb-kɔn'ɔb ni, ba sieba anɛ Ghana bank, Council for Scientific and Industrial Research nɛ Ghana Institute of Management nɛ Public Administration. [6]

O vʋm bɛllim

George Gyan-Baffour di pu'a mɔr biis ayɔpɔi.[3] O anɛ Catholic Karim biig n bɛ Ghana. [3][22]

Gbanvɛɛnsa

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,%22Hon.%20Prof%20George%20Yaw%20Gyan%2DBaffour%22.%20Odekro.org.%20Archived%20from%20the%20original%20on%2028%20July%202017.%20Retrieved%2028%20July%202017.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 https://web.archive.org/web/20170728204317/http://www.pulse.com.gh/bio/politicians/george-yaw-gyan-baffour-prof
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 http://ghanamps.com/mps/details.php?id=150
  4. 4.0 4.1 https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,%22HON.%20GEORGE%20YAW%20GYAN%2DBAFFOUR%22.,-Parliament%20of%20Ghana
  5. 5.0 5.1 http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2515
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 https://web.archive.org/web/20170728203718/http://www.ghana.gov.gh/index.php/en/governance/ministers/3443-prof-gyan-baffour-minister-for-planning
  7. 7.0 7.1 7.2 http://www.foreverghana.com/news/detail/27871#IMF-bailout-will-be-counterproductive-%E2%80%93-Gyan-Baffour
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/63/index.php
  9. 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%20November%202005.%20p.%C2%A0138.
  10. 10.0 10.1 https://www.parliament.gh/mps?mp=263
  11. 11.0 11.1 11.2 https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/
  12. 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/63/index.php
  13. 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A074.
  14. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/index.php
  15. https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,%22Election%202012%3A%20Wenchi%22.,-Ghana%20Web.%20Retrieved
  16. http://www.ghananewsagency.org/politics/president-announces-eleven-more-ministerial-nominees-112208
  17. 17.0 17.1 https://web.archive.org/web/20170728202205/https://thefinderonline.com/news/item/5167-nana-calms-nerves
  18. https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#:~:text=limited%20content%20width-,%22I%27ll%20Champion%20Implementation%20of%20Campaign%20Promises%2DProf%20Gyan%20Baffour%22.,-Ultimate%20FM%20Online
  19. https://www.ghanastar.com/news/we-dont-need-40-year-devt-plan-gyan-baffour/
  20. http://citifmonline.com/2017/02/10/parliament-completes-vetting-of-sector-ministers/
  21. http://www.graphic.com.gh/news/general-news/president-swears-in-last-batch-of-sector-ministers.html
  22. https://web.archive.org/web/20170728210253/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=82