Wp/kum/Мария Склодовская-Кюри
Мария Склодовская-Кюри (1867–1934 йй.) ― Нобел савгъатны алгъан биринчи къатынгиши. Ол тарихде Нобел савгъатны эки керен алгъан биринчи адам да дюр. Айтагъаныкъ, Мария Склодовская-Кюри – Нобел савгъатны эки тюрлю илмуда – химиядан (1911 й.) ва физикадан (1903 й.) алгъан янгыз биринчи адам, гьалиге дюньяда шолай савгъатлангъан алим дагъы ёкъ.
Мария Склодовская-Кюри Сорбон университетде биринчи дарс беривчю – къатынгиши деп де тарихге гирген алим къатын. Тек М. Кюри къатынгиши саялы Францияны академиясыны члени гьисапда къабул этилмеген.
Яшав йолу
[edit | edit source]Мария оьзю муаллимни агьлюсюнде Польшада тувгъан. Парижде, Варшавада оьзюню уьягьлюсю Пьер Кюрини атындагъы институтларын ачгъан къатын да дюр. Уьягьлюсю Пьер Кюри де – белгили алим. Олар бирче ахтарыв ишлер юрютгенлер: радий ва полоний элементлени биринчилей ачгъан алимлер. Олар яшавдан не себепден гетгени гьакъда айтсакъ, Пьер Кюри 1906-нчы йыл атарбаны тюбюне тюшюп оьлген. Мария Кюри буса сынавланы натижасында радиоактив шавласыны таъсирине (облучение) гёре авруп, лейкемиядан (анемия) гечинген. Алим эр-къатынны эсделиги кёп ерлерде сакълана, оланы атлары хыйлы ерлеге къоюлгъан. Оланы аслуларын эсгерейик.
Эс
[edit | edit source]- Пьер ва Мария Кюрини аты химия элементге – кюрий деп къоюлгъан, оьлчев единицасы – кюри (Ci(19)(20)).
- 1961-нчи йыл Айны бир бетиндеги кратерге де Мария Склодовская-Кюри деп ат къоюлгъан.
- Польшаны, Францияны бир-бир акъчалары Кюрини сураты булан чыгъарыла.
Китаплар
[edit | edit source]- Кюри Е., Мария Кюри / Пер. с франц. Е. Ф. Корша; Под ред. проф. В. В. Алпатова.. — Изд. 4-е. — М.: Атомиздат, 1977. — 328 с. — 700 000 экз. (обл.)
- Иоффе А. Ф., Мария Складовская-Кюри // О физике и физиках. — Л.: Наука, 1977.
- Коттон Э., Семья Кюри и радиоактивность / Пер. с франц. Н. Е. Горфинкель и А. Н. Соколова.. — М.: Атомиздат, 1964. — 176 с.
Байланывлар
[edit | edit source]