Jump to content

Wp/kri/Guyana

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Guyana

Gayana (/ɡaɪˈɑːnə/ (lisin) ɔ /ɡaɪˈænə/ (lisin)),[7][8] ɔfishal wan na di Kɔ‐ɔprɛtiv Ripɔblik fɔ Gayana,[9] na wan kɔntri we de na di nɔt pat na di men land na Sawt Amɛrika. Gayana na wan indijinos wɔd we min "Land of Many Waters". Di kapital siti na Jɔj Taun. Gayana gɛt bɔda wit di Atlantik Oshɔn na di nɔt, Brazil na di sawt ɛn sawt-wɛst, Vɛnizwela na di wɛst, ɛn Surinam na di ist. Wit 215,000 km2 (83,000 sq mi), Gayana na di tɔd smɔl sovayb stet bay eria na menlan Sawt Amɛrika afta Yurugway ɛn Surinam, ɛn na di sɛkɔn sovayb stet we nɔ gɛt bɔku pipul dɛn na Sawt Amɛrika afta Surinam; na wan pan di kɔntri dɛn bak we nɔ gɛt bɔku pipul dɛn na di wɔl. I gɛt bɔku difrɛn natura l ples dɛn ɛn i gɛt bɔku bɔku tin dɛn we gɛt layf.

Di rijyɔn we dɛn kɔl "di Gayanas" gɛt di big shild landmas we de na di nɔt pat na di Amazɔn Riva ɛn di ist pat na di Orinoco Riva we dɛn kɔl di "land fɔ bɔku wata". Nayn indijinos trayb dɛn de na Gayana: di Wai Wai, Makushi, Patamona, Lokono, Kalina, Wapishana, Pemon, Akawaio ɛn Warao. Frɔm trade trade, na di Lokono ɛn Kalina trayb dɛn bin de kɔntrol Gayana, di Dutch dɛn bin de rul am bifo i kam ɔnda British kɔntrol insay di let 18t sɛntinari. Dɛn bin de rul am as British Gayana, wit mɔs plantɛshɔn-stayl ikɔmi te to di 1950 dɛm. I bin gɛt indipɛndɛns insay 1966, ɛn ɔfishal wan bi ripablik insay di Kɔmɔnwelt ɔf Neshɔn dɛn insay 1970. Di lɛgsi fɔ British rul de sho insay di kɔntri in pɔlitikal administreshɔn ɛn difrɛn pipul dɛn, we inklud Indian, Afrikan, Indijɔns, Chaynish, Pɔtyugis, ɔda Yuropian, ɛn difrɛn grup dɛn we gɛt difrɛn kɔlɔ dɛn. Insay 2017, 41% pan di pipul dɛm na Gayana bin de liv ɔnda di po layn.[10]

Gayana na di wangren Sawt Amerika neshɔn we Inglish na di ɔfishal langwej. Bɔt bɔku pan di pipul dɛn de tɔk Gayana Krio, we na wan kriol langwej we dɛn yuz Inglish, as di fɔs langwej. Gayana na pat pan di Anglophone Caribbean. I de pat pan di menlan Karibian rijɔn we de kip strɔng kɔlchɔ, istri, ɛn pɔlitikal tayt wit ɔda Karibian kɔntri dɛn ɛn i de wok bak as di hedkwata fɔ di Karibian Kɔmyuniti (CARICOM). Insay 2008, di kɔntri bin jɔyn di Yuniɔn fɔ Sawt Amɛrika Neshɔn dɛn as di wan we mek di kɔntri.

Gayana in ikɔmi dɔn de gɛt transfɔmeshɔn frɔm we dɛn fɛn krud ɔyl insay 2015 ɛn kɔmɛshɔnal drɔlin insay 2019, bikɔs na wan pan di wan ol ikɔmi dɛn we dɔn gro pan ɔl we di pandemik bin de insay 2020 wit 49% GDP growth tru di ia, we mek i, bay sɔm akɔn dɛn, naw na di wɔl in ikɔmi we de gro fast pas ɔl. Bikɔs ɔf di smɔl pipul dɛm na Gayana ɛn as mɔ as 11 bilyan barɛl na di ɔyl rizɔv,[11] di kɔntri de pan kɔs fɔ bi wan pan di big wan dɛm we de prodyuz ɔyl fɔ ɛni pɔsin na di wɔl bay 2030.[12] Di tin we dɛn fɛn pas 11 bilyɔn barɛl ɔyl we dɛn dɔn fɛn na di kɔst na Gayana insay di las fayv ia na di big wan we dɛn ad pan di ɔyl we dɛn dɔn kip na di wɔl insay di las 50 ia.[13] Naw, Gayana de na di nɔmba 4 ay GDP fɔ ɛnibɔdi na di Amɛrika dɛn afta Amerika, Kanada, ɛn Bahamas, ɛn i dɔn bi wan pan di kɔntri dɛn we dɔn impɔtant pas ɔl di ɔda kɔntri dɛn na di Human Development Index ranking frɔm 2015.