Wp/kri/Sawt Amɛrika

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kri
Wp > kri > Sawt Amɛrika

Sawt Amɛrika na kɔntinɛnt we de ɔlsay na di Wɛstɛn Ɛmisfya[g] ɛn bɔku pan am na di Sawt Ɛmisfya, wit smɔl pat na di Nɔtan Ɛmisfya na di nɔt pat na di kɔntinɛnt. Wi kin tɔk bak se na di sawt pat na wan kɔntinɛnt we dɛn kɔl Amɛrika.

Sawt Amɛrika gɛt di bɔda na di wɛst wit di Pasifik Oshɔn ɛn na di nɔt ɛn ist wit di Atlantik Oshɔn; Nɔt Amɛrika ɛn di Karibian Si de na di nɔt-wɛst. Di kɔntinɛnt jɔs gɛt twɛlv sovayb stet dɛn: Ajentina, Bolivia, Brazil, Chili, Kɔlɔmbia, Ɛkwado, Gayana, Paragwai, Pɛru, Surinam, Yurugway, ɛn Vɛnizwela; tu dipɛndent teritɔri: di Fokland Ayland ɛn Sawt Jɔjia ɛn di Sawt Sandwich Ayland;[h] ɛn wan intanɛnt teritɔri: Frɛnch Gayana.[i] Apat frɔm dat, di ABC ayland dɛn na di Kiŋdɔm ɔf di Netherlands, Asɛnshɔn Ayland (dipɛndent fɔ Sɛnt Ɛlɛna , Ascension ɛn Tristan da Cunha, we na British Ovasi Tɛritri), Bouvet Ayland (dipɛndent fɔ Nɔwe), Panama, ɛn Trinidad ɛn Tobago, dɛn kin tek dɛn bak as pat dɛn na Sawt Amɛrika.

Sawt Amɛrika gɛt 17,840,000 skwea kilomita (6,890,000 skwea mayl). Dɛn dɔn tɔk se di pipul dɛn we de de as of 2021 pas 434 milyɔn.[1][2] Sawt Amɛrika de na di nɔmba 4 ples pan eria (afta Eshia, Afrika, ɛn Nɔt Amɛrika) ɛn na di nɔmba fayv ples pan pipul dɛn (afta Eshia, Afrika, Yurop, ɛn Nɔt Amɛrika). Brazil na di kɔntri we gɛt bɔku pipul dɛn pas ɔl na Sawt Amɛrika, wit pas af pan di pipul dɛn na di kɔntinɛnt, dɔn na Kolombia, Ajentina, Vɛnizwela ɛn Pɛru. Insay di las dikɛd ia, Brazil dɔn mek bak af pan di kɔntinɛnt in GDP ɛn i dɔn bi di kɔntinɛnt in fɔs rijinal pawa.[8]

Bɔku pan di pipul dɛn de liv nia di kɔntinɛnt in wɛst ɔ ist kɔst dɛn we di intɛriɔ ɛn di fa sawt nɔ gɛt bɔku pipul dɛn. Di jiografi na di wɛst pat na Sawt Amɛrika na di Andes mawnten dɛn de mɔna am; difrɛn frɔm dat, di ist pat gɛt ɔl tu di ayland rijyɔn dɛn ɛn big big lɔwland dɛn usay riva dɛn lɛk di Amazɔn, Ɔrinoko ɛn Parana de flɔ. Bɔku pan di kɔntinɛnt de na di tropik, pas wan big pat pan di Sawt Kɔn we de na di midul latitud dɛm.