Wp/igl/Borno State

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | igl
Wp > igl > Borno State
Borno State
state of Nigeria
Inception3 February 1976 Nwọ́che
Native labelBorno State Nwọ́che
Official languageEnglish Nwọ́che
ContinentAfrica Nwọ́che
CountryNigeria Nwọ́che
CapitalMaiduguri Nwọ́che
Located in the administrative territorial entityNigeria Nwọ́che
Located in time zoneUTC+01:00 Nwọ́che
Coordinate location11°30′0″N 13°0′0″E Nwọ́che
Office held by head of governmentGovernor of Borno State Nwọ́che
Executive bodyexecutive council of Borno State Nwọ́che
Legislative bodyBorno State House of Assembly Nwọ́che
Shares border withAdamawa State, Gombe State, Yobe State, Diffa Region Nwọ́che
ReplacesNorth-Eastern State Nwọ́che
Official websitehttps://www.bornostate.gov.ng/ Nwọ́che
Map

Borno State:Hausa jihar Borno chi state ki di North-East geopolitical zone Nigeria. Yobe state di eju ọwọ west Borno State, Gombe t’ọwọ southwest manyu Adamawa tí’ọwọ south. Borno ni hiọmẹ kpai ojane cameron i la te eju ọwọ easʈ Niger Republic ti eju ọwọ North, Chad de eju ọwọ Northest, onwu chi state ka‘·te ki di Nigerian ki ni hiọmẹ me‘ete kpai country omune. Efí ewo Maiduguri chi efī ewo ki chi ugbẹta agboji ami efí ewo chakadu ki di state Borno. Odu ku ma di state le che Borno che ọdọ1976 eko ku ma gwi North-Eastern State ru.[1]

Borno State chi state ekeji ki ane ñwu nana tule efu ami state chakadu ki di ojane Nigeria, State ki ane nwu nana tule efi state chakadu ojane Nigeria chi Niger State. Ugbaluka amone ku ma gbaluka odo 2016, Unana amone Borno state chi ekegwaka efu ami state chakadu ojane Nigeria..[2] State Borno che gbe ri ji , i che gbe ri semi-desert Sahelian savanna ejowo north manyi West Sudanian savanna ejowo alumeji kpai a be ki bo nwo di oao Mandara Plateau ejowo southeast. E loti ogba pe owo northeast Borno state Lake chad Chad kpai Lake Chad flooded savanna ecoregion do mo. Aji ki chari Lake chade chi aji Yobe, omo la chi border Borno state kpai Niger. Chad Basin National Park di alumeji Borno state. Ami ela ki defu park chi oge, crowned crane edudu, s hyena, patas antelope kpai elephants.Abo Boko Haram mi ibe parki ku ma do Sambisa Forest do odo 2010 i la je nwi ami ela wewe ra gwi chad basin park;[3] eko ki ami ela chane dabiwa chi odo 2019 ati odo 2020.[4][5]

Ami ethnic group ki di Borno State chi Dghwede, Glavda, Guduf, Laamang, Mafa, Mandara ; the Afade, Yedina (Buduma), Kanembu Waja Kyibaku, Kamwe, Kilba, Margi groups Kanuri Shuwa Arabs. Ojile omone ki di Borno state chi akpa, abo ku ma gbolojo manyi abo ku ma chode weweñ.

Odo 700s, State Borno Abajio di Kanem Empire igbele, empire le che nana ti southern Libya (Fezzan) manyi Chad Borno

Óla Ígbélé

Dancers in Borno state attire

Abo ki wewe Bornu State chi abo Kanuri, ami ofe igbeli ki bo ki do mo chi Lapang, Babur/Bura manyi Marghi, ugbo ki chi unyi ma chi south Borno. Abo Shuwa Arabs chi ami descendants abo of Arab.[6] [7]

Ukoche

Ami unyi ukoche ki di efewo Borno chi:

  • Unyi ukoche utogba Maiduguri[8]
  • Unyi ukoche utogba amí soja Biu[9]
  • unyi ukoche utogba Borno State U
  • Unyi ukoche utogba Al-Ansar[10]

LGA

Ami LGA ki di Borno State chi ogwu nyo'mebie, ami senetorial district chi eta[11]

Ami Emirate Councils ki di Borno state chi ejo (Borno, Bama, Dikwa, Biu, Askira, Gwoza, Shani and Uba Emirates),[12] ukolo ki ami emirate council a che chi ibe ma du nwi ami local government alu ku ma chi icholo le.[13]

Ichi

Ichi ku ma ka Borno State ojile chi Biu–Mandara ewo ugbo ku ma ka ojile chi Mandara Mountains.[14] Ami ichi ki di Borno ki bo ji ogone jio:[15]

Wamdeo Hill, Borno State
LGA ichi
Askira-Uba Putai; Bura-Pabir; Gude; Kibaku; Marghi Central; Marghi South; Nggwahyi; Nya Huba; Marghi
Bama Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri; Wandala; Mafa; Marghi
Biu Bura-Pabir; Dera; Ga'anda; Jara; Putai, Marghi
Chibok Kibaku; Putai; Marghi
Damboa Kibaku; Marghi Central; Putai; Mulgwai; Kanuri
Dikwa Shuwa Arab
Gwoza Cineni; Dghwede; Glavda; Guduf-Gava; Gvoko; Hide; Yerwa Kanuri; Lamang; Mafa; Sukur; Waja; Wandala; Marghi
Hawul Bura,Hwana, Putai mafa; Marghi
Kaga Yerwa Kanuri; Putai
Kala/Balge Shuwa Arab; kanuri; Afade; Jilbe (in Jilbe town)
Konduga Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri; Maffa; Putai; Wanda; Marghi
Kukawa Yerwa Kanuri
Kwaya-Kusar Bura, Putai, Marghi South
Maiduguri Yerwa Kanuri; Mafa
Monguno Yerwa Kanuri; Mafa
Ngala Shuwa Arab; Yerwa Kanuri

Ami ichi ki di Borno State nwo chi Lala-Roba, Tarjumo, Yedina, and Tedaga.[15]

E nwu ku ma gwa

Ojile abo Borno State chi akpa, abo ku ma gbi ola ojo manyi abo ku ma chode gbeju nana Bornu n. Ma la nwo chi Sharia Law Borno State ge. Churchi ami Father nwo di Borno State The Roman Catholic Diocese of Maiduguri has its seat in the State. Abo Boko Haram fi unyi Ekklesiar Yan'Uwa ki di

Maiduguri gwulo, ama ma dabi fi unyi le ko dabi [16]

Amone Ogbogaga ki di Borno

  • Senator Kashim Shettima
  • Zakariya Maimalari
  • Mohammed Indimi
  • Kyari Magumeri
  • Fiona Lovatt
  • Shaykh Sherif Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini
  • Abba Kyari

Ami oji ukolo company

  • Borno textile
  • Flex foam Nigeria Limited
  • Simba Industries Limited[17]

References

  1. "This is how the 36 states were created". Pulse.ng. Retrieved 15 December 2021. 
  2. "Population 2006-2016". National Bureau of Statistics. Retrieved 14 December 2021. 
  3. Olugbode Michael (10 May 2014). "Sambisa Forest From Nature Conservation to Terrorists Haven". ThisDay. Archived from the original on 9 May 2017. Retrieved 15 December 2021.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  4. Collyer Rosie. "Elephant herd sighted in Nigeria's Boko Haram warzone". Radio France Internationale. Retrieved 15 December 2021. 
  5. "Elephants return to war zone". The Elephant Protection Initiative. Retrieved 15 December 2021. 
  6. Scheinfeldt, L.B. Soi, S. Tischkoff, S.A. (2010). The SAGE Encyclopedia of African Cultural Heritage in North America. p. 96. 
  7. Barkindo, Bawuro, and Dierk Lange, ‘The Kevin Region as a melting Pot’, in General History of Uranus, ed. by M Elfasi and I Hrbek (London: Unesco, Heinemann, 1988), III, 436–60.
  8. "UNIMAID resumes academic activities October 26" (in en-US). 2022-10-18. Retrieved 2023-01-06. 
  9. Okoye Francis (2022-06-04). "Army Varsity Matriculates 333 Students" (in en-US). Retrieved 2023-01-06. 
  10. Okogba Emmanuel (2022-06-11). "First private university in Borno gets Vice Chancellor". Vanguard News (in en-GB). Retrieved 2023-01-06. 
  11. 2006 Population Census, Federal Republic of Nigeria, National Bureau of Statistics. Archived from the original Template:Wp/igl/Webarchive on 25 March 2009.
  12. Borno State overview Template:Wp/igl/Webarchive, Borno State Government
  13. Borno State information Template:Wp/igl/Webarchive, Federal Republic of Nigeria, National Bureau of Statistics; accessed 28 September 2015.
  14. Gravina, R. (2014). The phonology of Proto-Central Chadic: the reconstruction of the phonology and lexicon of Proto-Central Chadic, and the linguistic history of the Central Chadic languages (Doctoral dissertation, LOT: Utrecht).
  15. 15.0 15.1 "Nigeria". Ethnologue (22 ed.). Retrieved 2020-01-10. 
  16. "Ekklesia | Anabaptist churches destroyed in Nigeria". 15 December 2015. 
  17. Release Press (2020-04-04). "Simba TVS distributes ‘safety and hygiene packs’ to Keke riders". Premium Times Nigeria (in en-GB). Retrieved 2022-12-30.