Wp/hke/Akihyahya kya Kongo

Akihyahya ky'akichi Kongo kiuma mwa bindu binene binene byebikinaliho mwa ndokolo ya hofi na ekwatere. N'akiche'ki kiri mwa kati kati ka Afurika. Na kandi andokolo'yi yo ya kabiri mwa ndokolo sosinawamo mpfula nyingyi ineulu hoshi, ni yaba yakabiri kwekulikira andokolo ya mwa Amasoni.

Kyámemenyibwa ku kyo buhumukaliro bwa Afurika, akihyahya kya Kichi Kongo kyo kishima kya karbone k'eneulu hoshi.Kinakulula karbone kangi kulengya andokolo ya mwa Amasoni. Kyámeba mu bihuo ndatu, andololo (tropikale) yeiri mwa akihyahya kino, amuxuka bilyo bingi , naro bo buufulo bwa bundu bakasinasina. ,( ainsi qu'un habitat crucial pour des espèces menacées.) Arekulumirira sandokolo sa mwa kihyahya kya Kichi Kongo, liri mwa bindu bya mbensi kutsibu kwa Afurika, na neulu hoshi kubushi andokolo ino ailwisa abuhyuhe bw'abyǎnda.

.Ambusha yarelwisa arebirinduka r'abyanda , n'arehera ra bibumbwa akituma abindi bihuo byoshe by'eneulu abilwisa mbu andokolo iyi itahira ikahwa.

Nganuliro y'akinwa "kihyahya" Hali bishangi akihyahya kya Kongo kinaba ni akiahula kushe kushe akibotebote kya mwa Kongo. Nakyo kyamueri kinene kiri hakatikati k'amieri yaishendetsa amechi mwa kichi Kongo. Akihyahya kya Kongo kirimo n'amalambo momali mwa kiche kye tako wa Kongo, mwa Angola, na mwa kihuo kya Sambia ye tako. N'abitwa byebinaba mwa misike misike y'akikyangukyangu kya mwa Afurika (rift valley)

Mwa ekoloshi, akihyahya kya Kongo kinaba ni akiahula kihyahya kya ndokolo ya bihuo ndatu : (Kongo ya Kitemokarasia, Kongo Burasa, Repubulika ya ha kati ka Afurika, Kameruni, Kinea kya kwa EKWATERE na mwa Kabo).

I Burasafile - amutsi munene w'aKongo mu biro 26 kuhika mwa biro 28 bya mwetsi we kumi, kwabaa mubuanano (Le sommet des trois grands bassins forestiers tropicaux (Amazonie, Congo et Bornéo-Mékong) . Mubuanano wa bihuo byabirimo bihyahya binene binene. Mwabaa bandu bandu abshembashemba 3000 na ba peresita 10 ba mwa Afurika babaa ho. Bobaimanirire akihyahya kye' Amasoni na kye'Boroneo.

Amuhio wa mbensi wa mubuanano abaa wesimikiritsa abuuma bwa bihyahya bishatu byebibikire a 80 % y'abixuka ineulu hoshi. Na 3/4 byabiodiversité . Mwa nsindiro ya binwa ni abanalaanira iba mu buuma.

Felix Tshisekedi, Peresita w'akihuo kya Kongo ya Kitemokarasia aneenaa ku luenda lwarebihibwa ra bindu byebiri mwa parake ye Birunga n'abuisiritsa bw'abikumbura bobwapfumbukire mu Rwanda. Bobabaaho niabanalaanira indi mibuanano yexonda buuma mwa mubuanano COP28.

Denis Sassou Nguesso atsitsinyaa kwekola buteeki bwesunsuma nekulumirira hauma abihyahya bishatu binene binene bya mwa kihuo kyoshi

Koro abihyahya binaba Buǎli Akihyahya kya Kongo kiri mu milioni 3 ,7Km2. Handu hanene kwirengyaa bǔsu bwa India n'aBufaransa hauma.

Abyǎnda Akyǎnda kya mwa kihyahya kya Kongo kirimo bindi bipupo bishatu:(climat tropical, chaud et humide.) Ampfula inawa ikulikirana na biche bya mwa kihyahya. Naro hatali yanamenya mwa kashangi ikawa.

Byobirimo Amoko m'asanyamexwa sosinaba mwa kihyahya kya KOngo: mihǔmba ya mwa bǐhya na ya mwa bitwa, bonobo, shiko, nchopfu ,mbǒo, bongo (fumbiri ya mikyamikya), Okapi, muiti , fi ya meno, na ngǔru.

Ineulu hoshi akihyahya kya Kongo kyo kya kabiri ni kya kulikira akihyahya kya Amasone. na kandi kitsimbene n'akihyahya kya Nile. nga kuno akihyahya kya Amasone kibikire ndikolo ya mbashe yo irimo buxoki bwa hya bindu hingi. N'andokolo iyi yahera iiherera kutsibu. Hofi nga 0,16 % ya ndokolo yaihweraa mwa 2010

En 2010, il reste environ 160 millions d’hectares, et l'Afrique centrale abriterait là 10 % de la biodiversité mondiale : les forêts de plaine et alluviales compteraient plus de 10 000 espèces de plantes supérieures (dont 3000 endémiques).

Ihuluka mu mwaka 2010 kwashiba hekitari160, aAfurika ya ha katikati yabaa niibikire 10 % ya hya bindu hyohitaboneka handi handu ineulu hoshi: sandokolo sa mwa bihyahya na sindi sa kwa misike ya sanyichi sangabamo moko mangi kulengya moko10000 ma bixuka byebinabako mbúto. (3000 yabixuka bitashiba bibonekerera)

Andokolo buxoki bunene bweleta faranga sa mu bindi bihuo (devises) kwa bihuo byoshi bya mwa kihyahya. Kwebula mbu amiti itapfakye kondwa kondwa, n'arebula abandu baxoke kubushi bw'amiti y'andokolo ya kihuo kyabo, aAFD n'aFFEM bawete muhiyo (projet) walukwa mbu yo ECOFORAF(appui à l'écocertification des concessions forestières en Afrique centrale) kwexondotsa arekolesa amiti ya mwa kihyahya kya Kongo na certificat FSC.

Horo akihyahya kinaba. Le Bassin du Congo s'étend sur six pays: le Cameroun, la République centrafricaine, la République démocratique du Congo, la République du Congo, la Guinée équatoriale et le Gabon.

Akihyahya kya Kongo kihikire mu bihuo ndatu: Kameruni, Repubulika ya ha kati kati ka Afurika, Kongo ya temokarsia ya Kongo, Repubulika ya Kongo burasa, Kine ya hofi n'aekwatere, n'aKabo.

Ahyanyichi hikehike Itengera ha mashango m'angetsi ya Atalandike n' akichi Kongo, Akihyahya kya KOngo kirimo biche:

Congo : Bundi Mpozo Inkisi : Nsati Gombe Fula Ndjili Nsele Bombo Kasaï : Fimi : Lukenie Kwango : Wamba Sanguru Lulua Tshikapa Lukaya Léfini Nkéni Lokoro Likouala Sangha : Kadeï Ngoko Oubangui : Giri Uele : Mbomou Ruki : Tshuapa : Lomela Momboyo Ikelemba Lulonga : Maringa Lopori Mongala : Ebola Dua Itimbiri Moliba Aruwini : Ituri Lukombe Lomami Tshopo Lowa Elila Luana Lukuga Lubuwa : Luapula Lufira Lubudi (Gestion par chaque pays) I Kameruni I Kameruni hechibwe kubandu milioni ibiri banaba handu hali bumira na abixuka abiumauma. Hale hale mwa bunyaluulu iri bulio (kashika), n'amataka matakixukako kiro kindu n'abyoshi'bi abileta mbangano kubushi bw'arebusha buxoki bwa kasinasina.

Kubushi bw'are birindukanga r'abyǎnda roliri muno bǐro , likekendebihya abuxoki n'abukǔngu mwa bishangi byabihika. Abukǔngu bwa Kameruni bwangendehetsa 10 % ya (PIB) iwe hofihofi hano mwa 2050 kubushi bw'arebinduka r'abyǎnda , byebikende biha kutsibu ni abuhige . Mwa 2050 abuhinge bwangendebihamo 13 %. Kubushi bwekyo mi mwaka wa 2001 na 2020 akiahuo kya Kameruni kyahetsaa hekitari sa ndokolo asishembashemba mulioni muuma na nusu.

Butsira kwa bubihya bwasampfula bobwabaa bwangahikire hofi nga kumilioni 800 bya ma Tollare ma kinsi mwaka . Aho abuchěne buteekirwe iiongerera kutsibu kutsibu mwa mits ya mwa ndokolo na mwa biche bya mwa luoloolo na mwa bunyaluulu lwa kihuo kya Kameruni.

Miomba kubushi bw'abyǎnda Kwelwisa arebirinduka r'abyǎnda n'arehetsa bingi mu byebitutsungwireko, akihuo kya Kameruni kikola miomba ilingirirene tikuno:

1. Buhǐmbe (Infrastructure)

en diversifiant les sources d'énergies et l'amélioration de l'efficacité énergétique; kwesisiritsa abubi bwamihengere nehana faranga kwekolesaro. 2. Ixondotsa abuhinge, arelya kushe, iitondekera abutaka ixuba mwa miomba y'abutaka n'arekulumirira sa ndokolo bali abakola na becha amitsi. Ihiraho buhinge na bupfui biobukulikirene n'abyǎnda. 3. Capital humain et inclusion (ikola n'abandu boshi butsira katondoolo) ihira maala mangi mwa buingo bw'abandu na mwesomeshabo ni bikulikirene n'abyǎnda ihira maala mangi mwa bulangi bw'abandu bobataikochitse. 4. Rebonekya buxoki n'arekolesa'bo Adopter des instruments de tarification du carbone afin de faciliter la réduction et le captage des émissions. 5. Amitsi minene minene Ikola miomba yexondotsa amitsi nesiyaro ni ikomire mwa kihuo kyoshi na mu kinsi mutsi. 6. Institutions ( Iereketsa apolotike na hohanatengera safaranga mwa bindu byebilaitse kutsibu. Ixuulula amibereho y'ateritware. N'abandu boshi ni berebaho kwekola amiomba. n'amateeko. Mwa kihuo kya Kongo ya Kitemokarasia La république démocratique du Congo (RDC) est le pays le plus riche en ressources forestières parmi les six pays du Bassin du Congo. En superficie, la RDC compte 234 millions d'hectares dont 181 millions hectares de forêts et 84 millions d'hectares de forêts primaires. Les forêts et tourbières congolaises stockent l'équivalent de 85 milliards de tonnes de dioxyde de carbone (CO2), soit à peu près l'équivalent de 3 années démission mondiale de dioxyde de carbone liée à l'énergie. Cependant, la RDC perd plus d'un demi-million d'hectares de forêts primaires chaque année à cause de 95 % de culture itinérante sur brûlis qui est un moyen de substances, pour la vente de nourriture et de bois de chauffage, 5 % d'exploitation forestière, d'huile de palme, mine, routes et feux.

Mwa bihuo byoshe bya mwa kihyahya kya Kongo, akihuo kya Kongo ya kitemokarasia kyo kiwete buxoki bunene bwa ndokolo. A Kongo ya kitemokarasia iwete hekitari mirioni 234. Mwa hekitari soshe' ti muli hekitari 181 sa ndokolo, na hekitari mirioni 84 ya ndokolo yoitechiyendehikwamo neri ikolwako. Muli na hya butimbutimbu hingi. Sandokolo n'abitonga bingi bibikire toni miliare 85 sa matsǔku.