Wp/cnr/Vitni Voren
Vitni Voren (Whitney Waren) rođen je u Njujorku 29. januara 1864.
Biografija[edit | edit source]
Studirao je arhitekturu na Univerzitetu Kolumbija, a usavršavanje nastavio u Parizu, na Školi likovnih umjetnosti (École des Beaux Arts). Arhitekta po obrazovanju,[1] imao je i slikarskog talenta, bavio se sakupljanjem umjetničkih djela i sportom. Smatran je jednim od najboljih arhitekata svoga vremena u Sjedinjenim Američkim državama, koji je svojim monumentalnim zdanjima doprinosio ekonomskom napretku zemlje. Obavljao je prepisku sa američkim predśednikom Teodorom Ruzveltom. Njegova dokumentacija i korespondencija čuvaju se na Univerzitetu Harvard, u Bostonu[2]. Za vrijeme studija u Francuskoj putovao je po Evropi. U Italiji se sprijateljio sa italijanskim pjesnikom i ultranacionalistom D’Anuncijom i pomagao njegove političke aspiracije. Arhitektonski crteži i likovna ostvarenja Vitnija Vorena čuvaju se u Kuper Hjuit muzeju (Cooper Hewitt Smithsonian Design Museum), koji se nalazi na Menhetnu, Njujork, na Petoj aveniji.[3]
Kao neko ko je proveo dobar dio vremena u Evropi, pretežno Francuskoj, imenovan je za člana američke delegacije na Versajskoj (Pariskoj) mirovnoj konferenciji, održanoj poslije Prvog svjetskog rata, od 18. januara 1919 – 21. januara 1920. To je i njegov prvi dodir i upoznavanje sa Crnom Gorom i crnogorskim pitanjem. Aktivno je radio na tome da Crna Gora dobije bolji položaj na međunarodnoj sceni. Ono što je Vorena potaklo na angažovanje bili su izvještaji američkih predstavnika o stanju u Crnoj Gori nakon nasilnog prisajedinjenja Srbiji na Podgoričkoj skupštini i djelovanje velikih sila na samoj Mirovnoj konferenciji. Izaslanici vlade SAD-a su zaključili da je Crna Gora nasilno anektirana i da je: “Ogromna nepravda učinjena jednom malom narodu od strane jednog većeg i to baš u vrijeme kada državnici Velikih sila, skupljeni u Parizu, upotrebljavaju fraze kao: pravo na samoopredjeljenje malih naroda.” [nedostaje referenca]
Završetak Prvog svjetskog rata[edit | edit source]
Po završetku Prvog svjetskog rata, Voren je ustao u borbu za prava Crne Gore, slično kao i Nikola Petanović-Naiad nešto kasnije.
Pariska mirovna konferencija[edit | edit source]
Na samoj Konferenciji prevladale su zakulisne igre, kojima je dirigovala Francuska (prijedlog američkog predśednika Vilsona u 14 tačaka, koji je sadržao i dio o rješenju crnogorske države, bio je marginalizovan). Vrhovni savjet Mirovne konferencije je odlukom br. 50, od 13. januara 1919., utvrdio pravo Crne Gore da na Mirovnoj konferenciji bude predstavljena sa jednim delegatom. Time je implicitno potvrđeno postojanje Crne Gore kao suverene države, iako su već bili proglašeni i prisajedinjenje Crne Gore Srbiji i stvaranje države jugoslovenskih naroda i zemalja. Vrhovni savjet Mirovne konferencije 22. januara obećao je “crnogorskom narodu da se slobodno izjasni o političkoj formi svoje buduće uprave” kada se za to ukaže “dobra prilika”. [nedostaje referenca]
Knjiga "Crna Gora – Zločin Mirovne konferencije"[edit | edit source]
Sva događanja oko Mirovne konferencije i položaja Crne Gore navele su Vorena da napiše knjigu – “Crna Gora – Zločin Mirovne konferencije“ („Montenegro: The Crime of the Peace Conference“), te da je objavi u Njujorku 1922. godine. Godine 1924. Voren je postao član „Međunarodnog komiteta za odbranu crnogorske nezavisnosti“. Umro je u Njujorku, 24. januara 1943. godine.
Njegova knjiga je doživjela više izdanja, a u Crnoj Gori je prvi put prevedena 2000. godine, u izdanju Kulturno-prosvjetne zajednice Podgorice i u prijevodu Dragana M. Vugdelića. O knjizi je Živko Andrijašević zapisao:
- „U cjelini gledano, knjiga Vitni Vorena „Crna Gora – zločin Mirovne konferencije” predstavlja koristan dio obimne literature o crnogorskom pitanju, pitanju koje je u Crnoj Gori oduvijek „manjinska zabava”. Priređivaču knjige, dr Branislavu Maroviću, treba odati priznanje na angažovanju da se knjiga objavi i na pravi način prezentuje savremenom čitaocu.“ [nedostaje referenca]
Svojim radom Vitni Voren dao je veliki doprinos američko-crnogorskim vezama i prijateljstvu.