Wp/chn/tiinaalii
| qʰa tiinaalii miɬayt kʰapa alaska-iliʔi |
  tiinaalii
|
tiinaalii (tənaakk’ə-ləlang: Deenaalee) (bastən-wawa: Mount McKinley əbə Denali) ixt lamətay kʰapa alaska-iliʔi. iləp-sax̣ali iliʔi kʰapa kʰanawi bastən-iliʔi pi kʰanada-iliʔi tiinaalii. 125 mi./200 km iləp-kʰapa-kʰul-iliʔi-iwa kʰapa ankʰəlich-tʰawn (Dgheyay Kaq') tiinaalii. 20,310 ft./6,190 m. sax̣ali saltsəqw, pi 20,194 ft./6,155 m. sax̣ali wik-saya-iliʔi iləp-sax̣ali iliʔi kʰapa tiinaalii. wik iləp-sax̣ali kʰapa ebəlist-lamətay kʰapa nipal-iliʔi pi chayni-iliʔi tiinaalii, bət iləp-yuɬqat tiinaalii-uyx̣ət kʰapa ebəlist-uyx̣ət. kʰapa kʰanawi tʰam, wik saya 36,000 tilixam ɬaska tʰray kʰəpit chaku sax̣ali ukuk lamətay, bət wik hayu tilixam ɬaska tuluʔ. qʰiwa kʰanumakwst makwst iliʔi-laplash pʰush qʰa tiinaalii miɬayt, ukuk lamətay iskam 1 manaqi ft. kʰapa 300 kʰul əbə 1 manaqi m. kʰapa 1,000 kʰul.
anqati-tʰaym
[edit | edit source]
pus hayu kʰul, tənaakk’ə (Koyukon) tilixam ɬaska miɬayt wik saya ukuk lamətay. kʰapa 1794 kʰul, George Vancouver yaka nanich ukuk lamətay. tiinaalii iskam uk nim "Mount McKinley" kʰapa 1896 kʰul. William Dickey, ixt chxi-hampsha-iliʔi-man ɬaksta chaku kʰapa siʔaɬ-tʰawn, yaka munk-t’səm kʰapa New York Post kʰapa 1897 kʰul: "dret nsayka kəmtəks: iləp sax̣ali lamətay kʰapa kʰul-iliʔi-iwa-amilika-iliʔi ukuk, pi nsayka təmtəm: iləp-sax̣ali kʰapa 20,000 ft. (6,100 m.) ukuk lamətay." kʰapa 1903 kʰul, James Wickerham yaka tʰray ɬatwa sax̣ali ukuk lamətay, bət yaka t’sipi. kʰapa 1913, Hudson Stuck, Harry Karstens, Walter Harper pi Robert Tatum ɬaska tuluʔ pus kʰəpit ɬatwa sax̣ali ukuk lamətay. ukuk nim "Denali" k’ilapay kʰapa 2015 kʰul.
kusax̣
[edit | edit source]kʰapa 1990-kʰul, chapani-man ɬaska munk ixt "nanich-kusax̣-haws" kʰapa tiinaalii (18,713 ft. / 5,710 m. sax̣ali saltsəqw ukuk haws), pus chaku-kəmtəks qʰənchi wam ukuk lamətay, pi pus chaku-kəmtəks qʰənchi-hayu snu chaku kʰapa ukuk lamətay. wəx̣t tilixam ɬaska munk ixt x̣luyma nanich-kusax̣-haws, pi 19,000 ft. / 5,710 m. sax̣ali saltsəqw ukuk haws.
kʰimt’a ukuk makwst haws chaku tənas, 75.5 °F (−59.7 °C) iləp-kʰul qʰənchi-kʰul kʰapa ukuk lamətay.