Antatika (òrere Antartica mè Antarctica me usem Ebeke) ìre ge me lek ebi kè kọntinenti (ikpele lek ijọn̄) ìkukup me linyọn̄. Ọmọ ore eyi òfofo agan̄ Osiki ichit me etete kọntinenti jaaba cha. Ọfọkọ-linyọn̄ eyi agan̄ Osiki ìkup me emen kan̄. Kọntinenti yi ìkup me agan̄ Antatik me Ìkike-iba linyọn̄ agan̄ Osiki [Southern Hemisphere]; mè ikup si me emen Okokop Antatik [Antarctic circle]

Emen-awaji agan̄ Òsiki otap ikana ọmọ okokop. Okike ijọn̄ îbenbe ìre 142 000 000 kilo ikat ikana. Ọmọ ore òso go me lek ikpele lek ijọn̄ jaaba cha. Îmin inu isolek mgbọ iba ire isa itọt me lek Ọstirelia. Akọp irek onaan̄ge mè jeeta me efit irek (98%) me lek ijọn̄ Antaktika ìre ewuuk-mun̄ [ice] ochit. Ewuuk-mun̄ cha mîlobo ọkpọk ijot kilo ge mè okpọkọ onaan̄ge (1.9km) - me usini ere, îlobo ọkpọk igak eya; me usini ere, îsip igak eya. Ere ya îfiik enenen. Eys orọ ebiene kpeluk. Me otutuuk ikpele lek ijọn̄ ya, obop ene ge mè efit ge mè gweregwen gaalek eluk. Otutuuk kiban̄ eluk me esese uwu-nweek [Research Stations] ikikween̄ mè ikiweek si inu ifolek ijọn̄ ya.

Me otutuuk ikpele lek ijọn̄ jaaba cha, Antaktika ofiik ichit; ọmọ ochat ichit; ọmọ ke efet onye me emen ichit; ijọn̄ kan̄ si obene ichit. Agan̄ ilile me lek otutuuk ijọn̄ kan̄ ìre èwê ewuuk-mun̄.

Ibot òkirerep îkijot akọp senti iba (20cm) me otuuk kè acha me agan̄ otu mun̄, mè òsip ogak eya me inyọn̄ ama. Ere îkifiik ire òsiki akọp jeeta mè onaan̄ge mè okpọkọ iba me otitọ Selsiọs (-89.2 ℃). Me ere ewuuk-mun̄ ìkachit, inu òtitibi ere asabọn uti mè mbubet. Ita me lek ebi kè anam kpekimun̄ me chieen̄ mè ebi kè asabọn irin̄ mè akọkọọk, anam eluluk me ere ya ìre penijuwin, mè siilù mè tadiguredi.

Kpekeriọọn̄ ibe ke ere òkup ikeya îkup me linyọn̄ meege ire acha 1820 mgbọ ebi Rọsia eweekbe ere ya imun̄.

Erieen̄ ya, Antatika, inan̄a me usem Giris inin̄ me use Rom. Ìsibi "eyi òkibene chieen̄ ikpọ Atik" mè iyaka isibi "eyi òkibene chieen̄ ikpọ agan̄ Inyọn̄." Aristọtulu îge inu ifolek Agan̄ Antatik me ikps kan̄ ekigwen "Metiọrọlọji" îgebe me inu òkup kire emen 350 SK (Sabum Karais) sabum ufiene onige ibak. Ebi ufiene kire Marinius ogwu ido Taya; Aijinus [Hyginius] mè Apuliọs [Apuleius] (ènan̄a me Rom); mè Jiọfiri Chọsa [Geofrey Chaucer], otutuuk mîgọọk itumu ikọ ifolek erieen̄ ya me emen ikpa kiban̄. Me oka mgbọ cha, erieen̄ ya ìkakisibi esese inu, kpokore ijọn̄ ekitumu ikọ ifolek mgbọ keyi. Adasi ogwu òsasa erieen̄ yi igeen ibak ikpele lek ijọn̄ yi Jọ Jọọji Batolomi [John George Batholomew] me emen ebi kè acha 1890. Ọmọ ìkare ogwu usọ òkîgwook ogugo okike ijọn̄ [cartographer].

Nrọnnye