Wp/rki/မြောက်ဦးမြို့တော် သမိုင်းကြောင်း
မြောက်ဦးမြို့တော်ကို လောင်းကြက်ခေတ်နောက်ဆုံးမင်းဆက်ဖြစ် ရေ မင်းစောမွန်မှ သက္ကရာဇ် ၇၉၂ ခု၊ တော်သလင်းလဆန်း(၁)ရက်နီ့ (အေဒီ ၁၄၃၀ ခု)တွင် မြောက်ဦးမြို့တော်ကို စတင် တည်ထောင်ခပါရေ။ ဘုရင်မင်းစောမွန်တည်ထောင်ခရေ မြောက်ဦးမြို့တော်ရေ အတိုးတက်၊ အထွန်းကားဆုံးရေ မြို့တော်ဖြစ်ခပါရေ။ မင်းစောမွန်နောက်ဆက်ခံရေ ညီတော် နရနုမင်း၊ သားတော် ဘစောဖြူမင်းတို့ရေလည်း မြောက်ဦးမြို့တော်ကို ထပ်မံတိုးချဲ့ ခကြပြန်ပါရေ။ ဘုရင်မင်းစောမွန် လက်ထက်နန်းတော်ကို အုတ်တို့ဖြင့် တည်ဆောက်ခပြီး သက္ကရာဇ် ၈၉၃ ခုနှစ်၊ အေဒီ ၁၅၃၁ တွင် နန်းတက်ရေ မင်းဗာကြီးလက်ထက်၌ နန်းတော်ကိုကျောက်တို့ဖြင့် မြို့တော်ကို ပိုမိုခိုင်ခံ့ကျယ်ပြန့်စွာ တိုးချဲ့ တည်ဆောက်ခရေ။ ထို့ကြောင့် “စောမွန်ပြုပြင်၊ မင်းဗာတည်ကေ၊ ရွှေမြောက်ဦး” ဟူ၍ အဆိုဟိခပါရေ။ ထို့ပြင် ကျုံး၊ ဆည်မြောင်း၊ တာတမံ၊ ရေနုတ်မြောင်းတို့ကိုပါ တစ်ပါတည်း တည်ဆောက်ခလေရေ။ မင်ဗာဘုရင်နောက်ဆက်လက်စိုးစံရေ မင်းဖလောင်း၊ မင်းရာဇာကြီး၊ မင်းခမောင်း၊ မင်းဟရီတို့လက်ထက်တွင်လည်း မြို့တော်ကို ထပ်မံပြုပြင်တိုးချဲ့ခြင်းတိ ပြုလုပ်ခကြရေကြောင့် မြို့တော်မှာ ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခပါရေ။
မြောက်ဦးခေတ်ကို ခေတ်ကာလအားဖြင့် သုံးပိုင်းခွဲခြား သတ်မှတ်ထားပါရေ။ ပထမ မြောက်ဦးခေတ်ရေ ဘုရင်မင်းစောမွန်လက်ထက် (အေဒီ ၁၄၃၀)မှ မင်းခေါင်ရာဇာမင်း (အေဒီ ၁၅၃၁) ထိ မင်းဆက်ပေါင်း (၁၂)ဆက်စိုးစုံပနာ နှစ်ပေါင်း (၁၀၁)နှစ်ကြာရှည်ခပါရေ။
ဒုတိယမြောက်ဦးခေတ်ကို ဘုရင်မင်းဗာကြီးက (အေဒီ ၁၅၃၁) မှ မင်းစနေ(အေဒီ ၁၆၃၈)ထိ မင်းဆက်(၉)ဆက် စိုးစံပနာ နန်းစံနှစ်ပေါင်း (၁၀၇)နှစ်ဖြစ်ပြီး မြောက်ဦးခေတ်ဧ့ အတိုးတက်ဆုံးခေတ်ကာလလည်း ဖြစ်ခ ပါရေ။ တတိယမြောက်ဦးခေတ်ကို နရပတိကြီးမင်း(အေဒီ ၁၆၃၈) မှ မဟာသမ္မတရာဇာမင်းထိ မင်းဆက်ပေါင်း(၂၈)ဆက် စိုးစံခပြီး နှစ်ပေါင်း(၁၄၆) နှစ်ကြာမြင့်ခပါရေ။ ထိုတတိယမြောက်ဦးခေတ်တွင် စန္ဒယဝိဇယရာဇာမင်းနန့်နရအဘယရာဇာလက်ထက်တို့တွင် ဒင်္ဂါးတိသွန်းလုပ်သုံးစွဲခြင်းဖြင့် ကုန်သွယ် မှုတွင် ကောင်းမွန်တိုးတက်ခရေ။ ။
မြောက်ဦးခေတ်တွင် အုပ်ချုပ်ရေမင်းတိဧ့ အရည်အချင်းပြည့်ဝမှုကြောင့် စီးပွားရေး ကောင်းမွန်ပြီး၊ စစ်ဘေးဒဏ်ခံရမှု နည်းပါးခြင်းတို့ကြောင့် အေဒီ ၁၆၀၀ နန့်အေဒီ ၁၆၃၈ ထိ ကြားကာလရေ မြောက်ဦးခေတ်ဧ့ ရွှေရောင်လွှမ်းခရေ အချိန်ပင်ဖြစ်ခရေ။ ထိုစဉ်က မြောက်ဦးမြို့တော်သို့ ရောက်ဟိခရေ ဒတ်ချ် လူမျိုး ဟိတင်ဆိုသူဧ့မှတ်တမ်းတွင် မြောက်ဦးမြို့တော်ရေ အာရှတိုက်တွင် အချမ်းသာဆုံးမြို့တော် တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ရေးသားထားခပါရေ။ မြောက်ဦးခေတ်ရေဗုဒ္ဓသာသနာတော်စည်ပင်ထွန်းကားခရေကြောင့် မြောက်ဦးမြို့တော်၌ စေတီပုထိုးတည်ထားကိုးကွယ်မှုတိစွာ ဟိခလေရေ။ ဓညဝတီခေတ်စန္ဒသူရိယမင်းကြီးဧ့ မင်းဆက် ဖြစ်ရေ သူရိယစက္ကမင်းလက်ထက်တွင် သီရိဓမ္မာရေကမင်းကြီးက ပေးအပ်ခရေ မြတ်စွာဘုရားသျှင် ဧ့ဓါတ်တော် မွေတော်တို့ကို ဘုရားသျှင် ဗျာဒိတ်ပေးခရေနီရာ(၂၄၈)ခုတွင် ဌာပနာထည့်ပနာ စေတီ တော်တိတည်ထား ကိုးကွယ်ခရာ ထိုကိုးကွယ်ခရေ သရီယဓါတ်တော်တို့ကို အစွဲပြုပနာ မုတ်ဆိတ်တော်စေတီ၊ ပီစိတောင်စေတီ၊ လက်မဓာတ်၊ ရင်ရိုးတော်၊ အရေတော်စေတီ စရေဖြင့် ဓါတ်တော်မွေတော်တို့ကို အမည်ပေးပနာ တည်ထား ကိုးကွယ်ခကြပါရေ။ထို့ကြောင့်လည်း 'သဇင် ပန်းခိုင်တမြိုင်မြိုင်၊ ရခိုင်ဘုရားပေါင်း” ဟူရေ ဆိုရိုးစကားအတိုင်း စေတီ၊ ပုထိုး၊ ဂူဘုရားတို့ ပေါတိရေ မြို့တော် တစ်ခု ဖြစ်ပါရေ။ ။
မြောက်ဦးခေတ်အဆက်ဆက်တွင် စိုးစံခရေ မင်းတိမှာ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို ကိုးကွယ်ကြည်ညို သည့် အလျောက် စေတီဘုရားတိစွာကို လှူဒါန်းခကြပါရေ။ ထိုခေတ်စေတီ၊ ဂူဘုရားတိ ဗိသုကာလက်ရာတို့ရေထိုခေတ်ဧ့ အဆင့်အတန်းမြင့်မားလှကြောင်းကို သက်သေထူနီရေ ပြယုဂ်တိပင်ဖြစ်ပါရေ။ ထို့ကြောင့် မြောက်ဦးခေတ်ရေ ဘာသာရေး၊ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး တိုးတက်ကောင်းမွန်ခရေ မြို့တော်တစ်ခု ဖြစ်ခရေကြောင့် ရှေးဟောင်းယဉ် ကျေးမှုအမွေအနှစ်တိစွာ ကျန်ဟိနီသိရေ မြို့တစ်မြို့ဖြစ်ပါရေ။
ကိုးကား[edit | edit source]
မြောက်ဦးဒေသ ရှေးဟောင်းအဆောက်အဦးများ (ရှေးဟောင်းသုတေသနနှင့် အမျိုးသားပြတိုက်ဦးစီးဌာန၊ ယဉ်ကျေးမူဝန်ကြီးဌာန) -၂၀၁၅
