Wy/eu/Larrun

Larrun Lapurdi eta Nafarroa artean dagoen mendia da.

Ibilbidea

Urruñatik Azkainerako bidean dagoen Olheta auzoko ermitaren ondoan hasi gara oinez, errepidearen ondoan bertan (44 m). Neguko eguzki atsegina dugu gaur lagun eta laino mazkal batzuk daude hemendik ederki ikusten den Larrunen gailurrari erantsita. Mendirantz zuzen-zuzen doan pista bakarretik abiatu gara eta berehala Urtubienborda baserriaren ondotik pasa gara, zakurrak zaunka bizian jarriz. Asfaltoa bukatu denean bide hau zen galtzadaren harriak ikusi ahal izan ditugu. Bera alderantz zihoan galtzada honek eramango gaitu, ibilaldiaren puska handi batean, mugaren inguruan dauden bentetaraino. Bidearen ezkerrean "Gîte d'etape" dioen seinale bat ikusi dugu ezkerrerantz xenda txiki bat adieraziz; hortik bueltatuko gara gero. Galtzadari segituz, erreka beti ezkerrean dugula joan gara zuhaitz artean konglomeratuzko bloke handi bitxiei begira. Bidea laua da eta oso erabilia. Bidegurutze batera heldu gara: eskuinera eta gora doana da galtzadaren jarraipena, hemendik joanez gero ongi kontserbatutako tarte ederrak ikusi ahal izango ditugu; ezkerrekoa hartuz gero, minutu gutxiren buruan berriro eskuinekoarekin elkartuko gara eta leku berera iritsiko, erreka ondoan dauden haritz eder batzuetara (115 m).

Haritz hauetan geldiunea egin eta gero, ezkerrera egin dugu erreka gurutzatuz. Bide garbitik berehala heldu gara Intzolako bentara. Erreka zuloan kokatua, fatxadan letra handiz idatzita dauka "Souvenirs d'Espagne" lotsagabe bat. Frantsesak "sevillana"z jantzitako panpin txikiak oroigarri moduan erostera erakartzeko izango da... Tabernak terrazatxo bat dauka atarian, eta turistak dabiltza inguruan, hona kotxez irits baitaiteke Ibardin aldetik datorren pistatik. Benta Zahar ezagutzeagatik bakarrik, galtzadaren antzinako trazatua segitu dugu (orain hartxintxarrez estalia). Berehala heldu gara Benta Zaharrera, etxe berritu ederra, erreka ondo-ondoan hau ere, eta aurrekoak bezalako taberna-terraza batekin. Hemendik aurrera segitzen du galtzada zaharrak, erreka ezkerrean duela, zubia pasa gabe, Bera aldera. Intzolara itzuli gara eta etxe ondoan GR10 ibilbidearen seinale baten ondoan dagoen zubi txikitik beste aldera pasa.

Bukatu da tarte laua, eta bidexka maldatsuari heldu diogu honela, pintura zuri-gorriz markatua. Pirinioak estatu frantsesetik alderik alde igarotzen dituen GR10 ibilbidearen marka da honakoa. Ibilbide bera, baina mugaren beste aldetik egiteko beste bide bat dago, GR11. Biak interesgarriak bezain ilogikoak, mendiaren formek ez baitute mugarik ezagutzen... Zigi-zaga, Deskargahandiko leporaino iritsiko gara bidexka honetatik, Ziburu mendia eta Subizia mendien artera (273 m). Bazkan dagoen ganaduaren atzean, Larrunen gailurra agertu zaigu bat-batean harro-harro. Mendi handi garrantzitsu bat dirudi hemendik ikusita. Lepoan harrespila bat dago, pinturazko seinaleekin zikindua gaixoa, eta GR10 bidearen beste panel bat. Ezkerrerantz jaisten den bidea Mentto Baitara doa. Guk kontrako norabidea hartu dugu gorantz Yasola aldera. Yasolako benta Subiziaren mendebaldeko aldapetan kokatutako borda txiki bat da, udako hilabeteetan kanpoaldeko mahaiak jendez gainezka izaten dituena, bertan edozein edari hartu eta bazkaldu ere egin baitaiteke. Jendea oinez iristen da bertaraino. Bertakoek, benta hornitzeko, Bera aldetik datorren lurrezko pista erabiltzen dute. Urtarrileko asteburu honetan, irekita topatu dugu (395 m).

Borda ondotik abiatzen den pistatik joan daiteke galerarik gabe Larruneraino, baina luzea eta aspergarria litzateke. Yasola gainean dagoen Subizia tontorrera igo, eta gailurreria ederra jarraituko dugu guk, Larruneraino. Oso ikusmira ederreko ibilbidea da. Subizia zorrotza hegomendebaldetik inguratu dugu, ezkerrean mendia eta eskuinean basoa dugula, eta belardietatik muinoz muino, Larrun Ttipiaren parera heldu. Arrokazko hormak erakutsi dizkigu; guk eskuinetik ekin diogu, bide errazena hortik baita. Larrunen beste ikuspegi bat gozatu ahal izan dugu gailurretik (700 m). Larrun Ttipia aurrean dugunean, berau igo gabe posible da Zizkuitzeko lepora zuzenean bidexka batetik joatea.

Larrun Ttipitik malda leunetatik jaitsi gara Zizkuitzeko lepora (680 m). Hemen, pistari heldu edo zuzenean igo daiteke mugalerroa jarraituz. Gainean errepikagailu itzela eta eraikuntza erraldoiak ikusten dira. Gainera, tontorrean nafar mendi elkarte batzuen postontziak daude, benta handiak, San Ignazio lepotik datorren kremailera-trena eta bere geltokia, hemendik ikusten diren leku guztiak identifikatzen lagunduko digun orientazio-mahai bat... Udako Etxea benta handiak 150 lagunentzako jatetxea dauka, eta imajinatu ahal diren mota guztietako oroigarrien salmentarako denda handi bat. Udako egunetan, trena dabilenean, jendetzak pilatzen dira hemen; gaur, antza denez, haize hotzak uxatu ditu denak, ez dago trenik eta benta guztiak itxita daude (900 m).

Trenbidea gurutzatu eta berehala senda on bat hartu dugu beherantz, Hiru Iturrietako edo Hiru Iturri Ederren lepora jaisteko (593 m). Hemendik metro gutxira, harrespila multzo baten aztarnak ikus daitezke. Lepo zabaletik bide ona segitu dugu behera, Ihizelaia inguratuz, Mentto Baita deitu baserriraino, GR10 ibilbideko etapa-ostatua (90 m). Honen aparkalekutik, seinalatutako bidexka bat jaisten da gure abiapunturantz, baina lehengo pistara atera baino lehen, etzanda jarritako bi zuhaitz enborrez egindako zubitik pasa beharko dugu erreka.

Azkaineko Udalaren asmoak Larrunen

Larrun mendia "antolatzeko" proiektua 1996an hasi zen gauzatzen, herritar askoren haserrearekin. Baina, Larrun gune babestua izanik, lanak geldiarazi behar izan zituzten orduan. Garai hartan, Azkaineko auzapezak publiko adintsuarentzat mendiaren igotzea erraztu behar zela adierazi zuen. Eraikin berriak, otoiztegi bat eta beste instalazio batzuk eraikitzea da proiektua. Udalaren arabera, baserritarrak laguntzeko ona litzateke egitasmoa, aterpeak izateko eta bazka lekuak antolatzeko. Baina proiektu turistiko hutsa besterik ez ote den susmoa ezin dute saihetsi asmo honen aurkakoek. 300.000 lagunek igotzen dute urtero mendi hau, eta oraindik jende gehiago ekartzea erokeria litzatekeela iritzi dute. Ekologistek uste zuten Larrun gune babestu izendatzerakoan legeak ondare naturala babestea ziurtatuko zuela, baina ez da horrela. Laster, Larrun parke urbano antolatu bat izan daiteke.

Miarritze eta Montijoko Eugenia

Larrun mendiaren oinetan dago Sara herri txikia, urte luzeetan kontrabandoaren gune nagusia izan bide zena. Saran idatzi zuen Pedro Agirre, "Axular" apaizak, 1643an, "Gero" euskal obra garrantzitsua. Halaber, hementxe pasa zituen Joxe Migel Barandiaranek erbesteko urteak, eta Atauna itzultzean, dakigunez, herri honen izenaz deitu zuen bere baserria. Gainera, hemendik pasa dira beste hainbat pertsonaia ezagun, Winston Churchill, Luis Mariano, Napoleon hirugarrena...

Montijo-ko Eugenia, Napoleon III.aren emaztea, Miarritzeko giroan aspertu egiten omen zen, kokoteraino zegoen printze eta bestelako pertsonaien festetaz. 1859ko irailaren 30ean, bere gortea bildu eta Larruneko gailurrera ibilaldi bat antolatu zuen. Batek baino gehiagok beren gona zatiak utzi zituzten sastraketan trabatuta... Eugenia liluratuta gelditu omen zen mendiari itsasten zitzaizkion lainoei begira. Nanou Saint Lèbe-k "Viajeras por los Pirineos" liburuan kontatzen duenez, enperatriza eta bere segizioak Hiru Iturrietako lepoan geldiunea egin zuten bazkaltzeko. Gero, oinez egin zuten gailurreraino heltzeko falta zitzaien tarte maldatsua, eta goian, meza izan zen. Azkenik, bertan bildu zen nonzeberri ikusle andanak lagunduta, gorte inperiala Azkaine aldera jaitsi zen. Eugenia gona beltz motz batekin eta franelazko alkandora gorri batekin jantzita igo omen zen Larrunera; eta buruan kapela bat zeraman. Horrela jantzita dantzatu omen zuen fandangoa Hiru Iturrietako lepoko belazean, Berako dantzari eta musikariek lagunduta.

Montijo-ko Eugeniak ospea eman zion Miarritze herriari, horrela hartu zuen orain arte gorde duen itxura turistiko-aristokratikoa. Frantziako enperatriza hain gustura egoten omen zen Miarritzen, udak pasatzeko etxe bat eraikitzea bururatu zitzaiola. Honela eraiki zen "Villa Eugénie" Miarritzeko itsasertzean, eta han hartzen zituzten politiko, ministro edo erregeak. Miarritze printze, printzesa, erregin eta antzeko pertsonaietara ohitu zen honela, uda pasatzeko modako lekua bihurtu baitzen. Ingalaterrako Eduardo VII.a erregeak eta Victoria erreginak denboraldi luzeak igaro zituzten hemen. Itsasoan bainuak hartzea modan jartzen hasi zen, kanpotarrak herri hau bisitatzen hasi ziren, eta lehen arrantzale portu txiki bat zena, turismorako gune garrantzitsua izatera iritsi zen.

Erreferentziak

• Muskilda Tellabide, Asier Agirresarobe; LARRUN MENDIRA BENTAZ BENTA, Argia, 2003-03-16, CC-BY-SA lizentzia