Wq/tt/Удмурт мәкальләре

А

• Агулы гөмбә – матур, ләкин ашка ярамый.
• Аз гына белер өчен дә бик күп укырга кирәк.
• Акыллы сүз ишетсәң – суыкта да өшемисең.
• Ал көпчәк кайда барса, арткысы шунда узар.
• Ананың теле тирги, ә йөрәге ярата.
• Ат җиккәндә дуга бөкмиләр.
• Ат эчергәндә – сызгыр, кунак сыйласаң – җырла.
• Атаң улы гына булма, Ватан улы да була бел.
• Атна саен туй булмый.
• Атын иртә иярли, ә юлга бик соң чыга.

Ә

• Әче булганы өчен борычны берәү дә ташламый.

Б

• Балалары булмаса – ир белән хатын ятим.
• Балан үзен мактый: имеш ул балдан татлы.
• Балы булса, чебен табыла.
• Барча кулның да учы хуҗа ягына карый.
• Баш колакка иярә.
• Бәйләгәнеңне чишә бел.
• Бәхет канат җилпеп оча, сагыш үрмәләп килә.
• Бәхет тәрәзәдән карый, кайгы ишектән керә.
• Безнең байлыгыбыз – икмәк, байлыкның әнкәсе – җир.
• Бензинны яшереп куйсаң да, исе борынга бәрә.
• Бер аяк икенчесеннән һичкайчан уза алмый.
• Бер кулы куйган имзаны икенчене юк итә.
• Бергәләп эшләү – уендай җиңел, ә ялгыз булсаң – үлемдәй авыр.
• Биеклеген белим дисәң, тауның түбәсенә мен.
• Бик хәйләле төлке дә капкынга килеп каба.
• Боҗраның очы булмый.
• Борыны керсә – башын да тыгар.
• Бөркет көче – тырнакта.
• Бөтен нәрсә картая, тик дөреслек мәңге яшь.

В

• Ватан белән ата-ананы чит җирдә табалмыйсың.

Д

• Дуганы акрын бөгәләр.

Е

• Елан да тыштан ялтырый.
• Еламаган баланы юатып тирбәтмиләр.
• Елганың да үзәне үзгәрә.

Җ

• Җәй әзерли, кыш ашый.
• Җиде елга кичеп тә аякларын чылатмый.
• Җирдә учак яндырып күкне җылытып булмый.
• Җирнең мае – ашлама.

З

• Зур көтү бүредән курыкмый.

И

• Идән чиста булсын дисәң, билне ешрак бөгәсең.
• Илен оныткан гомерлеккә адаша.
• Ипи аякка бастыра, аракы ега.
• Иртә аткан чәчәк – җимешсез.
• Иртә торган саескан ризык тапмыйча калмый.
• Исерекнең юлы тар.
• Иске икмәк бәрәкәтле була.

Й

• Йомыркадан сөяк эзләмә.
• Йөрәк сайлаган дустың үзеңнән яхшырак булсыню
• Йөрәкне йозаклап булмый.
• Йөрәктән чыккан бер сүз өч кыш буе җылытыр.
• Йөреп торсаң – мүкләнмисең.

К

• Кабып йотар алдыннан төлке дә тавыкны мактый.
• Кадагын саклап дага югалткан.
• Каймак төпкә утырмый.
• Кайсы яктан җил иссә, яңгыр шул яктан килә.
• Капчыкка салып төтен йөретмиләр.
• Кеше кулындагы энә бүрәнә булып күренә.
• Кешегә өстен карасаң, намусың түбән була.
• Кешегә ышанмаганның үзенә ышанмыйлар.
• Кизләү кипсә, елга да кибә.
• Коеп яуган яңгырдан суга төшеп качмыйлар.
• Корыган агач кабат яшәрми.
• Корыган агач җилдән сакламый.
• Кояш көнгә ике чыкмый, кеше гомере ике килми.
• Көзгегә карап кына матур була алмыйсың.
• Көймәгә дип кискән усак ишкәккә дә җитмәде.
• Көлгәнне юатмыйлар.
• Көнче кеше – унике күзле.
• Кунакка барсаң – бәхәс кузгатма.
• Кунакка барыр алдыннан суган ашап куймыйлар.
• Куркакны куркытучы күп.
• Курыккан куян эткә каршы чаба.
• Куян эзе буйлап барып, аю эзенә төшкән.
• Күз күргәнгән кул да җитсә иде.
• Күлмәге булса, төймәсе табыла.
• Күпме генә өрсә дә, эт тавышы тау ишми.
• Күсәге белән суга да таягы белән сыйпый.
• Кызу пешкән аш көя.
• Кыска тәртә озын булалмый.

М

• Майны майлап ашамыйлар.
• Мактанчыкның әтәче дә эре йомырка сала.
• Мәче каймак саклый алмый.
• Миләштән алма көтмә.
• Мич башында ятканда түшәксез дә бик җылы.
• Мичтә боз сакламыйлар.
• Мичтән чыккан чи ипи кояшта пешеп җитми.
• Мыштым зат каты тешли.

Н

• Нинди чиста аракы да тормышны болгандыра.
• Ничек кенә карасаң да, көзгедә йөрәк күренми.
• Ничек кенә киссәң дә – бүрек бүрек булып кала.

Ө

• Өйрәлек тә ярмасы юк, ботка пешерәм дип йөри.

П

• Попның күзе корсагыннан киң.
• Пуля – бал корты сыман: качсаң, куып җитеп чага.

С

• Саран базарга чыкса – намусын да сатачак.
• Сары усак яфрагы җил юкта да селкенә.
• Симез атта – сигез аяк бар.
• Сөйләшергә тел кирәк, яратырга җан кирәк, эш белергә аң кирәк.
• Суган ашамаганның авызыннан ис килмәс.
• Сукыр тавыкка арыш та – бодай.
• Сүз тимер тишә.
• Сыерчык белән саескан бер ояга сыешмый.
• Сынган таяк ялганмый.

Т

• Тавыгы йомыркасыннан арзан.
• Тавык артка тырмаша.
• Тау бар җирдә тугай да була.
• Тауга карап торып кына тау булып калмый.
• Тәгәрмәч тәгәрәргә, чаңгы шуарга тиеш.
• Текә борсаң, тәртә сына.
• Тел күтәреп сүз әйтергә курка: авызыннан май түгелер төсле.
• Тел сөяксез, уй төпсез.
• Тел тезгене баш була.
• Теле белән майлый, теше белән ботарлый.
• Теле озынның акылы кыска.
• Телне кимсетсәң, йөрәк хурлана.
• Тешем төшкәч чикләвек бирә.
• Тик бер тәрәзәдән карап бөтен урам күренми.
• Тимер кирәк булган төшкә таш китереп кыстырма.
• Тимерченең – кулы алтын, ә шагыйрьнең – сүзләре.
• Тирән диңгез төбеннән дә өскә чыга дөреслек.
• Төлке төшенә тавык керә.
• Төлкенең койрыгы башыннан кыйбат.
• Төн колаклы, көн күзле.
• Туган телен оныткан – туган анасын белмәс.
• Тук булыйм дисәң, җиреңне сыйла.
• Тынгысыз йөрәкне май басмый.

У

• Угын начар аткан укчы һаман кухнга карар.
• Уйлары – күктә, үзе – идәндә.
• Урман кисүчене тун түгел, балта җылыта.
• Учка ут яшереп булмый.

Ү

• Үз бүреген үзе урлый.
• Үз күләгәңнән качып ерак китә алмыйсың.
• Үз күләгәсеннән узып беркем дә китә алмый.
• Үзе алдашкан кеше бүтәннәргә ышанмый.
• Үзе шытып чыкмаганны тартып үстереп булмый.
• Үләне үсми торып, кибән куя алмыйсың.
• Үлгән ат арба тарталмый.
• Үтә каты булган кеше майласаң да йомшармый.

Х

• Халык бердәм алынса, күлне күчерә ала.
• Хәрам акча кесә тишә.

Ч

• Черек агачның ботагы каты.
• Чиста эшне эшләргә пычрак куллар ярамый.
• Чүпне суга атсаң да өскә калкып чыгачак.
• Чыпчыктан куркып тары чәчмәгән.

Ш

• Шөпшә бал бирер дип көтмә.

Э

• Эш эшләргә өйрәтә.
• Эштә тимер тутыкмый.

Ю

• Юаш сарыкны кыркуы җиңел.
• Юкәсе әле кисмәгән, ул чабата үрмәкче.
• Юл алга алып бара, ә тел илтеп җиткерә.

Я

• Ябык авызга чебен керәлми.
• Яз күрке – чәчәк, көз яме – җимеш.
• Якын дус янына барсаң – озын юл да кыскара.
• Яктыдан качып булмый.
• Ялгыз агачны җил тизрәк ега.
• Ялкау йоклап ятканда, эшчән кеше ял итә.
• Ялкау кеше утырып та арый.
• Янгынны йөгәнләү кыен.
• Яхшы эшне куллар гына түгел, йөрәк тә эшли.

Чыганак

• «Удмурт мәкальләре һәм әйтемнәре»/Алтын Хәзинә. Дөнья халыклары мәкальләре һәм әйтемнәре/төз. Зәки Нури. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1973. - 190 бит.