Wq/ba/Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре һәм әйтемдәре

Башҡорт халыҡ мәҡәлдәре һәм әйтемдәре

А

Аб

• Абайламай ашаһаң, ауыҙың бешер
• Абайламай һөйләгән - ауырымай үлгән
• Абруй - ирҙең ҡеүәте
• Абынмаҫ ерҙә абынма, абруйың төшөр
• Абынмаҫ ат булмаҫ
• Абынмаҫ аяҡ булмаҫ, ярылмаҫ таяҡ булмаҫ
• Абыныр өсөн түңгәк табылыр
• Абынған алты һөрөнгән
• Абынған һөрөнгәндән көлә.
• Абынғанға аяҡ салмайҙар
• Абынғандың хәлен һөрөнгәндән һора
• Абзый-абзый, аҡ мыйыҡ, бер-беребеҙҙе ҡаҡмайыҡ,

Беҙҙе ҡағыусылар булһа, бер-беребеҙҙе яҡлайыҡ.

Ағ

• Аға булыр егеттең итәк-еңе киң булыр
• Ағай алғанда, еңгә йыйғанда яҡшы
• Ағаһы барҙың һағы бар, балаһы барҙың ялы бар
• Ағаһын күреп эне үҫер, апаһын күреп һеңле үҫер
• Ағайым кемде алһа - еңгәм шул, апайым кемгә барһа - еҙнәм шул
• Ағай алғанда, еңгәй йыйғанда яҡшы
• Ағай булыр егеттең итәк-еңе киң булыр
• Ағай булыр егеттең әйткән һүҙе им булыр, Булыр - булмаҫ егеттең әйткән һүҙе ел булыр
• Ағай - оло, мин - ҙур, атҡа бесән кем һалыр?
• Ағайым алғансы, еңгәм килгәнсе(яҡшы)
• Ағайым кемде алһа - еңгәм шул, апайым кемгә барһа - еҙнәм шул
• Ағайым өйө - аҡ йәйләү, энем өйө - өң төбө
• Ағайҙыҡы алғансы, еңгәйҙеке елгәнсе
• Ағай - эне -ағай - эненең көҙгөһө
• Ағай - эне аҙһа, ала булыр
• Ағай- эне бер үлелә, бер терелә кәрәк
• Ағай - эне менән аш татлы
• Ағай - эне талашһа, ятҡа йәм
• Ағай - эне талашыр, атҡа менһә ярашыр
• Ағай - эне татыу булһа, ат күп булыр; Апһын - әзе татыу булһа, аш күп булыр
• Ағай - эне татыу булһа, менергә ат етә; Килендәштәр татыу булһа, ашарға аш етә
• Ағай - эне яуға кәрәк, мал дауға кәрәк
• Ағай - энегә ҡарап мал үҫер, ҡарағайға ҡарап тал үҫер
• Ағай-эненән айыу-бүре ҡурҡҡан
• Ағай - энеңдең аты уҙғансы, ауылдашыңдың тайы уҙһын
• Ағай - энеңдең аты үткәнсе, ауылыңдың эте үтһен
• Ағай- эненең ҡыҙығы - алыш-биреш, ҡоҙалыҡтың ҡыҙығы - барып килеш
• Ағай - эненең тартышы - туй бүләге йыртышы
• Ағай - эненән айыу-бүре ҡурҡҡан
• Ағай - энең бар ерҙә, "дошманым" юҡ тимә, апһының бар ерҙә, "көндәшем" юҡ тимә
• Ағайым өйө - аҡ йәйләү, энем өйө - өң төбө
• Ағас ағасҡа таяна, әҙәм әҙәмгә таяна
• Ағас айыры үҫһә лә тамыры бер
• Ағас ауыҙ, балта тел
• Ағас балтанан ҡурҡа
• Ағас башы - ҡаҙыҡ, балдыҙ алыу - яҙыҡ
• Ағас башы - япраҡ, ҡырау төшһә, һарғайыр, кеше күрке - сепрәк, баҫып кейһәң, таушалыр
• Ағас башын ел алыр, күпер башын һыу алыр
• Ағас башын ел борор, әҙәм башын һүҙ борор
• Ағас бейек булһа ла, тамыры ерҙә
• Ағас ботаҡһыҙ булмаҫ, дан уртаҡһыҙ булмаҫ
• Ағас емеше менән, кеше эше менән
• Ағас емеше менән матур
• Ағас емешенән, кеше ҡыланышынан билгеле
• Ағас күрке -япраҡ, әҙәм күрке - сепрәк
• Ағас ҡырҡһаң, оҙон ҡырҡ: ҡырҡа -ҡырҡа ҡыҫҡарыр, тимер ҡырҡһаң, ҡыҫҡа ҡырҡ: һуға-һуға оҙонайыр
• Ағас нәҫеле - ерҙә, ир нәҫеле - илдә
• Ағас сыбыҡ саҡта бөгөлә
• Ағас та ергә төпләнә
• Ағас та үҙ нәҫелен үҙе тирәһенә йыя
• Ағас тамыры ер үтә керә, әҙәм тамыры ил үтә керә
• Ағас тамырынан әҙәм тамыры күберәк
• Ағас урмандан йыраҡ үҫһә лә шунда табан һығыла
• Ағас үлеме балтанан
• Ағас япрағы менән матур
• Ағасҡа ла мен, ботаҡҡа ла ҡаҙалмаһын
• Ағастан япраҡ төшмәй тормай
• Ағасты йәштән бөк
• Ағасты кем ултыртһа, емеше шуныҡы
• Ағасты ҡапыл эймә -һыныр
• Ағасты тотҡан ерҙән һындырып булмай
• Ағасты япраҡ биҙәй, кешене хеҙмәт биҙәй.
• Ағастың башын киҫһәң, төбө ҡалыр
• Ағастың йомшағын ҡорт баҫыр
• Ағастың тамырына балта сабып, япрағы менән дуҫ булма
• Ағасына күрә алмаһы, инәһенә күрә балаһы
• Ағасһыҙ йортҡа ҡош ҡунмаҫ, балаһыҙ йортҡа ҡот ҡунмаҫ
• Ағасһыҙ урман юҡ, хужаһыҙ донъя юҡ
• Ағасына күрә емеше
• Ағиҙел ҡаты аҡһа ла, ҡомо ҡалыр; Хәсрәт үҙе баҫылһа ла, моңо ҡалыр
• Ағиҙелдең аръяғында бер энәгә бер һыйыр
• Ағиҙелдең башы — Ирәмәл
• Ағы барҙың туғы бар
• Ағыр һыуҙың ҡәҙере юҡ
• Ағыу менән дарыу бер заттан.
• Ағыу хәтәр, ағыуҙан ғәйбәт хәтәр
• Ағыу яһаған ағыуҙан үлер, һөңгө яһаған һөңгөнән үлер
• Ағымға ҡаршы йөҙөү ауыр
• Аҡҡан һыу кире ҡайтмай
• Аҡҡан һыу юлын табыр
• Аҡҡан һыуҙа монтар юҡ
• Аҡмаған һыуҙы үлән баҫа
• Аҡмаһа ла тама

Аж

• Ажғырған айғырҙың өйөрөн күр

Аҙ

• Аҙ аҙҙырыр, күп яҙҙырыр
• Аҙ ауырыу, анһат үлем(бир)
• Аҙ аша - йыш аша
• Аҙ ашаған да ауырыған, күп ашаған да ауырыған
• Аҙ ашаған май ашар, күп ашаған лай ашар
• Аҙ ашаһаң, тағы ашарһың, күп ашаһаң, ни ашарһың?
• Аҙ ашым - ҡайғыһыҙ башым
• Аҙ белмәгән күп тә белмәҫ
• Аҙ булһа ла күптәй күр
• Аҙ булһын, тәмле булһын
• Аҙ ҙа етә, күп тә бөтә, бергә торғанға ни етә?
• Аҙ кешене күп кеше бер яйға килтерер
• Аҙ күпкә буйһонор
• Аҙ ҡап, ҡаҙ ҡап
• Аҙ һөйлә, күп тыңла
• Аҙ һөйлә, күп эшлә
• Аҙ һөйләгән күп эшләр
• Аҙ һөйләһәң, күп ишетерһең
• Аҙ һүҙ менән күпте әйт
• Аҙ һүҙҙән мәғәнә сығыр, күп һүҙҙән бәлә сығыр
• Аҙ эш күп һүҙҙән яҡшыраҡ
• Аҙға ҡәнәғәт итмәгән күбен күрмәҫ
• Аҙғын ат тайға эйәрер, әрһеҙ кеше байға эйәрер.
• Аҙҙан ғына күңел табыла, юҡтан ғына күңел ҡала
• Аҙҙан күп була, күптән юҡ була
• Аҙҙы күпкә ҡушҡандың арманы юҡ
• Аҙҙың аҙығы бергә
• Аҙҙың ҡәҙерен белмәгән күптең ҡәҙерен белмәҫ
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, аҙыҡһыҙ ат бармаҫ.
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, дағалы ат таймаҫ.
• Аҙамат ирҙең билдәһе - аҙ һөйләр ҙә күп тыңлар, арғымаҡ аттың билдәһе - аҙ уртлар ҙа күп юшар
• Аҙаматҡа ҡул бирһәң, абруйың артыр
• Аҙанды ҡырҡ ҡабат әйтмәйҙәр
• Аҙашҡандан юл һорамайҙар
• "Аҙашмам" тигән егетте ҡара томан аҙаштырыр
• "Аҙашмайым" тигән кеше күҙ менән ҡаш араһында аҙашыр
• Аҙашһаң, алдыңа ҡара
• Аҙашһаң, алдыңа ҡара
• Аҙашһаң, ил менән аҙаш
• Аҙбары бар, аты юҡ
• Аҙғын ат тайға эйәрер, әрһеҙ кеше байға эйәрер
• Аҙғын ҡатын йөрөр-йөрөр ҙә, өйөнә еткәс, йүгерер
• Аҙғын тапһа, айырым ашар; йомарт тапһа, бергә ашар
• Аҙғын эт үҙ ояһына ҡарап өрөр
• Аҙғын тапһа, айырым ашар; йомарт тапһа, бергә ашар
• Аҙғынға эйәрһәң, аҙырһың, тоғро юлдан яҙырһың
• Аҙығың булһа, арымаҫһың, дуҫың булһа, бәләгә тарымаҫһың
• Аҙығыңды алыҫ ҡуй, ҡаҙығыңды ҡулбуй(ы)
• Аҙыҡлы ат арымаҫ.
• Аҙыҡ мулда бисмилла артын ҡыҫа
• Аҙыҡ мул ерҙә ауырыу булмаҫ
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, аҙыҡһыҙ ат бармаҫ
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, дағалы ат таймаҫ
• Аҙыҡлы ҡунаҡ ҡупрайыр
• Аҙыҡлы ат арымаҫ, аҙыҡһыҙ ат бармаҫ

Айыуға

• Ай айламай ат маҡтама, йыл йылламай килен маҡтама
• Ай байыһа - йондоҙ бар, ҡатын үлһә - балдыҙ бар
• Ай бирҙе - ҡояш алды
• Ай битендә ҡөмөш йылтырай
• Ай йөрө - аман йөрө
• Ай йөрөмәй ат маҡтама, йыл тормай кейәү маҡтама
• Ай ҡолаҡланһа - аяғыңды нығыт, көн ҡолаҡланһа - ҡолаҡсыныңды нығыт
• Ай менән көн уртаҡ, йыр менән көй
• Ай менән көндәй, һәр кемгә берҙәй
• Ай менән ҡояш берәр генә була
• Ай менән ай бер түгел
• Ай уртаҡ, көн уртаҡ, яҡшы кешенең эше уртаҡ
• Ай уртаҡ, төн уртаҡ
• Айға үрелгән – нурға күмелгән
• Ай үткәс - көн һана, көн үткәс - ай һана(ғүмер үтә)
• Ай үтә, йыл үтә, ай әйләнә көн үтә
• Ай яҡтыһы ҡауыштырмаҫ, ҡояш нуры ҡыуандырмаҫ.
• Ай яҡтыртҡанда, йондоҙ күренмәй
• Айға ҡарап ай булма
• Айға ҡарап аҡырма, илгә бәлә саҡырма
• Айғыр ҡалдырһаң, йүнлеһен ҡалдыр, ҡусҡар ҡалдырһаң, йөнлөһөн ҡалдыр
• Айғыр малға ни етә, йөрөй белгән кешегә?Тыуған илгә ни етә - ҡәҙерен белгән кешегә?
• Айғыр менән уйнаған тайҙың арҡаһы яралы булыр
• Айғыр өйөрөн ташламаҫ
• Айғырың ала булһа, ҡолоноң ҡола булыр
• Айҙың да йондоҙо бар
• Айғыр ҡалдырһаң, йүнлеһен ҡалдыр, ҡусҡар ҡалдырһаң, йөнлөһөн ҡалдыр.
• Айлы төн аҙашмаҫҡа яҡшы
• Айныҡ башта - айныҡ аҡыл
• Айныҡ өгөтө иҫереккә кермәй
• Айран һорап килһәң, туҫтағыңды йәшермә
• Айран эскән ҡотолған, күнәк ялаған тотолған
• "Айт" иткәнгә "тайт" иткән
• Айһыҙ атың маҡтама, йылһыҙ ҡатын маҡтама
• Айһыҙ төндә ҡыҙ күҙләмәйҙәр, болғансыҡ һыуҙа балыҡ эҙләмәйҙәр
• Айы еткән -айында үлә, көнө еткән - көнөндә үлә
• Айым тура баҡҡанда, йондоҙҙарға йоҙроҡ
• Айың-көнөң уртаҡ булһын, ирең уртаҡ булмаһын
• Айың-көнөң уртаҡ булһын, малың уртаҡ булмаһын
• Айырылған ил аҙыр, ҡушылған ил уҙыр
• Айырылған ҡаҙ тупланған ҡарғаға ем булыр
• Айырылғанды айыу ашар, бүленгәнде бүре ашар
• Айырылғандың ҡанаты ҡайырылған
• Айырылмаҫтай дуҫыңа ҡайырылмаҫтай һүҙ әйтмә
• Айырылыу - ҡанатың ҡайырылыу
• Айырылма өйөрөңдән: айырылһаң өйөрөңдән, ике ҡулың китмәҫ бөйөрөңдән
• Айырылыр дуҫ аяулы малыңды һорар
• Айырылыр дуҫ эйәрҙең арт ҡашын һорай
• Айыу алыр егетте атынан танырмын, бүре алыр егетте бүркенән танырмын
• Айыу йоҡоһон йоҡлама, айыу йоҡоһо айҙа ла бөтмәй.
• Айыу атырҙың аяғынан, бүре атырҙың бүркенән билгеле
• Айыу балаһын алға һалһаң да иш булмаҫ
• Айыу балаһын итәккә һалһаң да илекмәҫ, бүре балаһын бүреккә һалһаң да берекмәҫ
• Айыу беләгенә, әҙәм белегенә ышана
• Айыу беләгенә ышаныр, егет йөрәгенә ышаныр
• Айыу майы һөрткән
• Айыу ҡашҡа булмаҫ, яман яҡшы булмаҫ
• Айыу ҡыуып ҡуян тотҡан
• Айыу өңөндә, ҡурҡаҡ өйөндә көслө
• Айыу урманды һаҡлай, урман айыуҙы һаҡлай
• Айыу-бүре берекмәҫ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ, муллаға аҡыл өйрәткән - тамаҡ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ, йүнһеҙгә аҡыл өйрәткән - һабаҡ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ, йүнһеҙгә аҡыл өйрәткән - һабаҡ
• Айыуға аҡыл өйрәткән - таяҡ, муллаға аҡыл өйрәткән - тамаҡ
• Айыуға намаҙ өйрәткән - таяҡ
• Айыуҙан ҡасҡан -бүрегә тарыған; Дощмандан ҡасҡан - үлемгә тарыған
• Айыуҙан ҡастым - бүрегә юлыҡтым
• Айыуҙан ҡурҡҡан урманға бармаҫ
• Айыуҙан ҡурҡҡан урманға бармаҫ, сиңерткәнән ҡурҡҡан иген икмәҫ
• Айыуҙы айыу ашамаҫ, бүрене бүре ашамаҫ
• Айыуҙы еңгән - ярты ир, асыуҙы еңгән - бөтөн ир
• Айыуҙы ла бейергә өйрәтәләр
• Айыуҙы үҙ майы менән майлайҙар
• Айыу сәмләнһә, ҡоралайҙы баҫтырыр.
• Айыуҙы үлтермәҫ борон тиреһен һатмайҙар
• Айыуҙы һыйпау менән һыйыр булмаҫ
• Айыуҙың үҙен тапҡас, эҙен эҙләмә
• Айыуҙы айыу ашамаҫ, бүрене бүре ашамаҫ.
• Айыу балаһын алға һалһаң да, иш булмаҫ.
• Айыу-бүре берекмәҫ.

Аҡ

• Аҡ аҡса ҡара көн өсөн
• Аҡ ашаған арымаҫ
• Аҡ булмаһа ла пак булһын
• Аҡ кейем кер тотмай
• Аҡ кеше - саҡ кеше, ҡара кеше - ныҡ кеше
• Аҡ күңелдең аты арымаҫ, туны туҙмаҫ
• Аҡ кәүҙәңдең ҡәҙерен ауырыу булғас белерһең
• Аҡҡа ҡара тамһа - бөтмәй
• Аҡҡа ҡара тиҙ тейә
• Аҡҡа төшкәнсе, ташҡа төш
• Аҡ матур - саҡ матур, ҡара матур - бик матур
• Аҡ сәлләле мулланан аҡ яулыҡлы ҡатын артыҡ
• Аҡ тигәнең - алғыш, ҡара тигәнең - ҡарғыш
• Аҡ өҫтөндә аҡ яҙыу беленмәҫ, аҡ өҫтөнә ҡара төшһә, юйылмаҫ
• Аҡ туныңды яманлап, атлас ҡайҙан табырһың? Түрәләрҙе яманлап, ғәҙел ҡайҙан табырһың?
• Аҡ эт бәләһе ҡара эткә
• Аҡ эт, ҡара эт - икеһе лә эт
• Аҡ юл - оҙон ғүмер
• Аҡайған күҙҙә аҡыл аҙ
• Аҡбуҙ атҡа еҙ ҡамсы
• Аҡҡа ҡара тиҙ йоға
• Аҡҡа төшкәнсе, гүргә төш
• Аҡҡан һыу кире ҡайтмай
• Аҡҡан һыу юлын табыр
• Аҡҡан-тамғанды көтмә, үҙең тап
• Аҡҡош күлдә булыр, аҡсарлаҡ һыуҙа булыр
• Аҡҡош күрһәң, атып ал, былбыл күрһәң, һатып ал
• Аҡҡош боҙ ашап китә,боҙ ашап ҡайта
• Аҡмаған һыуҙы үлән баҫа
• Аҡмаһа ла тама
• Аҡрын барған аҡрын аттан уҙған, йүгереп барған тайҙан ҡалған
• Аҡса аҡыл таптыра
• Аҡса алһаң, һанап ал, ҡатын алһаң, һынап ал
• Аҡса таш аҫтында, таш аждаһа башы аҫтында.
• Аҡса - байҙыҡы, янсыҡ - тайҙыҡы
• Аҡса - баҡса емеше түгел
• Аҡса баҡыр, һанарға таҡыр
• Аҡса барҙа бары ла дуҫ
• Аҡса батшаны еңгән
• Аҡса бөткәнгә ҡайғырма, эш бөткәнгә ҡайғыр
• Аҡса бөткәс, аҡыл керә
• Аҡса бөтә донъяны гиҙә
• Аҡса иҫәп ярата.
• Аҡса - иҫәпте, аҡыл үлсәүҙе ярата
• Аҡса кемдеке - мал шуныҡы
• Аҡса кешене кешегә ят итә
• Аҡса ҡалала ҡала
• Аҡса-мал бер көнлөк, ғилем-һөнәр ғүмерлек
• Аҡса - һанаулы, аҡсалы - танаулы
• Аҡса сыҡмай, аҡса кермәй
• Аҡса тапҡансы, аҡыл тап
• Аҡса тарат, белем йый
• Аҡса - таш аҫтында, таш аждаһа башы аҫтында
• Аҡса таш киҫтерә
• Аҡса туҙа, мал уҙа
• Аҡса һанағанды ярата
• Аҡса - һанаулы, аҡсалы - танаулы
• Аҡса эсте тищмәй
• Аҡса янына аҡса һыя
• Аҡсаға һат, аҡсаға һатылма
• Аҡсаға хеҙмәт итмә, һаулыҡҡа хеҙмәт ит.
• Аҡсалының ҡулы уйнай, аҡсаһыҙҙың күҙе уйнай
• Аҡсалының ҡулы уйнар, аҙғындың күҙе уйнар
• Аҡсалының эше күп, баҡсалының ашы күп
• Аҡсаны аҡса таба
• Аҡсаны ахмаҡ та ярата
• Аҡсаны берәү ҙә һыуға атмай
• Аҡсаның йоҙағы - һаран, ашлыҡтың йоҙағы - һалам
• Аҡсаның күҙе юҡ
• Аҡсаң бөткәнгә ҡайғырма, эшең бөткәнгә ҡайғыр
• Аҡсаң бөттө - ҡәҙерең бөттө
• Аҡсаң булмаһа ла, выжданың булһын
• Аҡсаң булһа - аш күп, ашың булһа - дуҫ күп
• Аҡсаң күп булғансы, дуҫың күп булһын
• Аҡсаңды юғалт, өмөтөңдө юғалтма
• Аҡсаңды юғалтһаң да, аҡылыңды юғалтма
• Аҡсаһыҙ баҙарға барғансы, кәфенһеҙ гүргә бар
• Аҡсаһыҙ баҙарға бармайҙар.
• Аҡта ҡара юҡ, ҡараға сара юҡ
• Аҡһаҡ ат күп йөрөр
• Аҡһаҡ булһа ла үҙ атың
• Аҡһаҡ булһа ла үҙ атың булһын
• Аҡһаҡ йөрөп туҡтамаҫ, һуҡыр күреп туҡтамаҫ
• Аҡһаҡ ултырмаҫ, һаҡау тик тормаҫ
• Аҡһаҡты сатанларға өйрәтмәйҙәр
• Аҡыл айнымаҫ, алтын серемәҫ
• Аҡыл аҡсаны таба
• Аҡыл йәштә түгел, башта
• Аҡыл йәштән сыға, аҫыл нәмә таштан сыға
• Аҡыл көстө еңә
• Аҡыл - ҡаҙна, күңел - йоҙаҡ, тел- асҡыс
• Аҡыл менән алтын табыла, алтын менән аҡыл табылмай
• Аҡыл өләшкәндә урынында булмаған
• Аҡыл - теҙген, ҡылыҡ - ат, теҙгенеңде белеп тарт
• Аҡыл теше ахмаҡта ла бар
• Аҡыл төбө алтын
• Аҡыл төбө- тәжрибә
• Аҡыл һаҡалға ҡарап йөрөмәй
• Аҡыл һатма, үҙеңә ҡалмаҫ
• Аҡыл һуң төшә, һуң төшһә лә, мул төшә
• Аҡыл эҙләгән - аҡыл табыр, мал эҙләгән - мал табыр, Нәфсеһенә эйәргән малынан да, аҡылынан да яҙыр
• Аҡыл эйәһен табыр
• Аҡылды аҡсаға һатып алып булмай
• Аҡылды ҡаш аҫтында маяҡ ит
• Аҡылды сәсеп үҫтермәйҙәр
• Аҡылдың ҡулы нәфсенең теҙгенен тотор
• Аҡылдың ҡәҙере әҙәп менән
• Аҡылдың ҡәҙере әҙәп менән, байлыҡтың ҡәҙере йомартлыҡ менән
• Аҡылдың ҡәҙере- әҙәп менән, Байлыҡтың ҡәҙере йомартлыҡ менән, Ҡеүәттең ҡәҙере - баһадирлыҡ менән
• Аҡылдың үлсәүе - һүҙҙә
• Аҡылдың юлдашы - бәхет
• Аҡыллы аҡса йыя, аҡылһыҙ таш йыя
• Аҡыллы аҡса йыя, ахмаҡ тоҡсай тегә
• Аҡыллы алға барыр, артына ҡарар
• Аҡыллы атын маҡтар, тинтәк ҡатынын маҡтар
• Аҡыллы атын маҡтар, урта йүләр ҡатынын маҡтар, үтә йүләр үҙен маҡтар
• Аҡыллы аҡса йыя, аҡылһыҙ таш йыя
• Аҡыллы аҡса йыя, ахмаҡ тоҡсай тегә
• Аҡылһыҙ баш аяҡ тындырмаҫ, аяҡһыҙ баш донъя ҡыҙырмаҫ
• Аҡылһыҙ башҡа алтын бүрек файҙа бирмәҫ
• Аҡылһыҙ башҡа дан ҡунмаҫ, ҡунһа ла оҙаҡ тормаҫ
• Аҡыллы булған - әйтмәй белгән, йомарт булған - һорамай биргән
• Аҡыллы ир - ил ағаһы, аҡылһыҙ ир - ил бәләһе
• Аҡыллы ир ҡатынын яманламаҫ
• Аҡыллы ир шул булыр: ҡулындағың алдырмаҫ; Кеше һайын туҡталып, юҡ һүҙ тыңлап ҡаңғырмаҫ;Барынан да бере шул: бөгөнгө эшен таңға ҡалдырмаҫ
• Аҡыллы ирҙең эсендә эйәрле - йүгәнле ат ятыр
• Аҡыллы кеше алдамаҫ та, алдатмаҫ та
• Аҡыллы кешенең һүҙе алдан йөрөр
• Аҡыллы ҡатын - хазина
• Аҡыллы ҡатын 3 көнлөгөн алдан уйлар, аҡыллы ир 3 йыллығын алдан уйлар
• Аҡыллы ҡош ҡанатын һаҡлай, аҡыллы кеше һүҙен һаҡлай
• Аҡыллы ҡуйҙым, иҫәр еңдем тиәр
• Аҡыллы өйләнгәнсе, тиленең улы булған
• Аҡыллы тигәнең маҡтана башлаһа, тинтәк тип иҫәплә
• Аҡыллы тип әйтәләр кеше әйтмәй белгәнгә, Йомарт тип әйтәләр - кеше һорамай биргәнгә
• Аҡыллы тиргәлһә лә, тир сығармаҫ
• Аҡыллы тәкә һуйыр, ахмаҡ йүкә һуйыр
• Аҡыллы уйлағнсы, алйот эшен бөтөргән
• Аҡыллы уйлағансы, тиле һуғып йыҡҡан
• Аҡыллы ул - алтын ҡул
• Аҡыллы үҙен ғәйепләр, алйот иптәшен ғәйепләр
• Аҡыллы хәтер ҡалдырмаҫ, ахмаҡ хәтер һаҡламаҫ
• Аҡыллы һүҙҙән ҡурҡа, ахмаҡ таяҡтан ҡурҡа
• Аҡыллы һүҙен тыңлағанда, ашар ашың онотолор
• Аҡыллыға аҡыл бирһәң, күпте белер, Аҡылһыҙға аҡыл бирһәң, ҡысҡырып көлөр
• Аҡыллыға баш ҡиммәт, аҡылһыҙға мал ҡиммәт
• Аҡыллыға бер һүҙ - мая, аҡылһыҙға мең һүҙ -зая
• Аҡыллыға ишара
• Аҡыллыға һүҙ әйттем - уйланы ла белде, Аҡылһыҙға һүҙ әйттем - тыңланы ла көлдө
• Аҡыллыға аҡыл бирһәң, күпте белер, Аҡылһыҙға аҡыл бирһәң, ҡысҡырып көлөр
• Аҡыллыға ым да етә, ахмаҡҡа туҡмаҡ та аҙ
• Аҡыллыға әйтһәң - белә, тинтәккә әйтһәң - көлә
• Аҡыллылар янына барһаң, аңраны эйәртмә
• Аҡыллынан ғилем ал, аҡылһыҙҙан ғибрәт ал
• Аҡыллының аҡылы - йөрәгендә, тинтәктеке - телендә
• Аҡыллының аты ла арымай, туны ла туҙмай
• Аҡыллының йөҙө әйтер, йөҙө әйтмәһә, һүҙе әйтер
• Аҡыллының ҡәҙере ахмаҡ янында беленер
• Аҡыллының теле күңелендә, аҡылһыҙҙың күңеле телендә
• Аҡыллының - уйында, тиленең - телендә
• Аҡыллының аҡылы - йөрәгендә, тиленеке - телендә
• Аҡылһыҙ атҡа менһә, атаһын танымаҫ
• Аҡылһыҙ егет - ауыҙлыҡһыҙ ат, йүнһеҙ егет - йүгәнһеҙ ат
• Аҡылһыҙ кеше алтмышта ла йәш була, аҡыллы алтыла ла баш була
• Аҡылһыҙ кеше дошманы менән дуҫ булыр, дуҫы менән дошман булыр
• Аҡылһыҙҙан алты тапҡыр маҡталғансы, аҡыллынан бер тиргәл
• Аҡылһыҙҙан кәңәш һорау - үҙе аҡылһыҙлыҡ
• Аҡылһыҙҙан маҡталғансы, аҡыллынан бер тиргәл
• Аҡылһыҙҙың аҡылын эт ашар
• Аҡылһыҙҙың ауыҙынан да бер аҡыллы һүҙ сығыр
• Аҡылһыҙҙың һаҡалы үҫһә лә, аҡылы үҫмәҫ
• Аҡылһыҙҙан кәңәш - үҙе аҡылһыҙлыҡ
• Аҡылһыҙҙың аҡылын эт ашар
• Аҡылһыҙҙың ауыҙынан да бер аҡыллы һүҙ сыға
• Аҡылһыҙҙың һаҡалы үҫһә лә, аҡылы үҫмәҫ
• Аҡылы бер мыҫҡал
• Аҡылы ҡыҫҡаның теле оҙон
• Аҡылы юҡ кешенең аҙырайған күҙе бар
• Аҡылы юҡтың яҡыны юҡ
• Аҡылын алтынға алышҡан алтынын баҡырға алышыр
• Аҡылың булһа, аҡыллыға эйәр, аҡылың булмаһа - мәҡәлгә эйәр
• Аҡылың булһа, алданмаҫһың, алйот булһаң, алдыра алмаҫһың
• Аҡылың булһа, асыу һаҡлама
• Аҡылыңды ҡаш араңа маяҡ ит
• Аҡырған башлыҡ түгел, аҡылы бар башлыҡ
• Аҡшам ваҡыты - ашам ваҡыты

Ал

• Ала белһәң, бирә бел
• Ала ҡарға алдан ҡысҡырыр
• Ала ҡарҙа аласағың булһын, бирәсәгең булмаһын
• Ала ҡарғала аласағың булһын, бирәсәгең бул¬маһын
• Аласағым китһә лә, әйтәсәгем китмәһен
• Аласағың булһын, бирәсәгең булмаһын
• Аласағың китһә лә, әйтәсәгең китмәһен
• Аласаҡ менән бирәсәк бөтмәй
• Алаһы нәмә алтын булып күренер
• Алаһы тауар — мең алтын
• Алашаны атҡа һанама
• Ала ҡуңыҙ тиреһе эйегә күнмәҫ
• Алабута аш икән, баҡыр аҡса таш икән
• Алабута аш булмаҫ, алтын-көмөш таш булмаҫ
• Алабута аш булмаҫ, ара бутаған иш булмаҫ
• Алабута аш икән, баҡыр аҡса таш икән
• Алабутала ҡолаҡ юҡ, алйот кешелә оят юҡ
• Алам тигән ауыҙ яман, күрәм тигән күҙ яман
• Алама ағас ботаҡҡа үҫер
• Алама атҡа менгәнсе, йүгер кеше күргәнсе
• Алама булһа ла ир яҡшы
• Алама булһа ла, ир яҡшы, һуҡыр булһа ла, ҡыҙ яҡшы
• Алама кешегә дәрәжә килешмәй
• Алама кешелә һүҙ тормаҫ
• Алама ҡәйнәгә сәсең менән ер һеперһәң дә ярамаҫһың
• Алама тайҙың тире әсе, алдаҡсының теле әсе
• Алама эт ҡойроҡҡа үҫер
• Алан-йолан йә артыңды алыр, йә ҡатыныңды алыр
• Алға бар, артыңа ҡара
• Алға барырҙың эте үлән ашар
• Алға киткән кешенең эте үлән ашар, Кирегә киткән кешенең килене урлап ашар
• Алған алғанда ҡала
• Алған — алғандыҡы, ат — менгәндеке
• Алған алыр, ҡалған ҡалыр
• Алған бер яҙыҡлы, алдырған мең яҙыҡлы
• Алған ҡулдан биргән ҡул артыҡ
• Алған ҡулдан биргән ҡул өҫтә
• Алған менән биргән бер түгел, сыҡҡан менән кергән бер түгел
• Алғанға алты ла аҙ, биргәнгә биш тә күп
• Алғанда - бисмилла, биргәндә –әстәғафирулла!
• Алғандың бирәһе бар
• Алғаныңа ҡарап шөкөр ит, алырыңа ҡарап фекер ит
• Алғанға алты ла аҙ, биргәнгә биш тә күп
• Алғыр кеше алымынан, йылғыр кеше аҙымынан билдәле
• Алғыр кеше алмышынан, йылғыр кеше аҙмышынан билдәле
• Алда булһа ҙур теләк, эштән ял таба йөрәк
• Алдан аяғын кейенгән – алға сыҡҡан
• Алданым тип маҡтанма, үҙеңде лә алдарҙар
• Алдап, алты аҙым да китмәҫһең
• Алдашһаң - абруйың китер, әрләшһәң - ҡәҙерең китер
• Алды барҙың арты бар
• Алды болот булһа, арты - аяҙ
• Алды-артыңды ҡарап йөрө
• Алдың-артың йыйып йөрө
• Алдыма килде тип тығынма: ҡоҫоуың бар
• Алдын аяғына ҡарап юрғанын һуҙыр, ялҡау юрғанына ҡарап аяғын һуҙыр.
• Алдын бер уйла, артын биш уйла
• Алдынғылыҡ – тәхеткә, иремтәлек – ләхеткә.
• Алдыңа бер ҡара, артыңа биш ҡара
• Алдыңа килгән ашты йота бел
• Алдыңа ҡуйған ашты хурлама
• Алдыңда етәксең булһа, артыңда таянысың булһын
• Алдыңда ышаныс булһын, артыңда таяныс булһын
• Алдыңдан артың хәйерле
• Алдыңдан әйткән телең артыңдан килеп тотмаһын
• Алдыңды бер ҡара, артыңды биш ҡара
• Алйот булһаң, аҡыл кәрәкмәй
• Алйот еңдм тиер, аҡыллы ҡуйҙым тиер
• Алйоттоң эше булмаҫ, ялҡауҙың ашы булмаҫ.
• Алйот дуҫтан аҡыллы дошман артыҡ
• Алйот ирҙән аҡыллы ҡатын артыҡ.
• Алйот төйнәгән төйөндө аҡыллы ла сисә алмаҫ
• Алйот юлдаш булмаҫ, ишәк моңдаш булмаҫ
• Алйотҡа өгөт әйтһәң, алдай, тиер, аҡыллыға өгөт әйтһәң, балдай, тиер
• Алйотҡа әйткән кәңәшең ағып киткән һыуға тиң
• Алйоттан аҡыл һорама
• Алла биҙәр, мин биҙәр
• Алла еңмәһә, бәндә еңмәҫ
• Алма ағасынан алыҫ төшмәҫ
• Алма үҙең һөйгәнде - алданырһың, Ал һине һөйгәнде - ҡыуанырһың
• Алма һигеҙҙе, ал һимеҙҙе
• Алмағаста алма бешә, дегәнәктә - дегәнәк
• Алманың алына ҡорт төшөр
• Алма беш, ауыҙыма төш.
• Алтау ала булһа — аулағаны китер, икәү иптәш булһа — аңдығаны китер
• Алтау ала булһа — ауыҙҙағы китер,Дүртәү теүәл булһа — түбәләге китер
• Алтмыш аҙым алға атла, алты тапҡыр артыңа ҡара
• Алтмыш көн ат булғансы, алты көн айғыр бул
• Алтмыш ҡолон ат булмаҫ.
• Алтмыш - ҡайтмыш
• -Алтмыш, һиңә ни ҡылдым? Аяғыма бау һалдың, ҡолағыма шау һалдың.-Етмеш, Һиңә ни ҡылдым? Уртымдағы теште алдың, башымдағы һушты алдың.

-Һикһән, һиңә ни ҡылдым?Маңлайҙағы күҙҙе алдың, бурбайҙағы биҙҙе алдың. - Туҡһан, һиңә ни ҡылдым?Ауыҙҙағы һүҙҙе алдың, илтеп ләхеткә һалдың.

• Алтмышҡа еткәс, атайыңдан аҡыл һорама
• Алтмыштыҡы бөтә, алтыныҡы бөтмәй
• Алтмышта ҡартлығың ҡаршы алыр
• Алты ағай-эненән айыу-бүре ҡурҡыр
• Алты аҙым атлағансы алтмыш тапҡыр артыңа ҡара
• Алты йәшәр юлдан ҡайтһа, алтмыш йәшәр күрешергә килер
• Алтылағы алтмышта
• Алты көн утын киҫмәһәң, алты ай туҡылдарһың
• Алты тин аҡсаһы юҡ, баҙарҙа ат һатыулашҡан
• Алты тин файҙа итәм тип, алтмыш тин аҡсаһын сығарған
• Алтыға алып бишкә һат, атың булһын һатыусы
• Алтыға алып бишкә һатмайҙар
• Алтыла бер дәңгелдәк, алтмышта бер дәңгелдәк
• Алтылағы аҡылың алтмышҡа тиклем
• Алтын алма, аҡыл ал
• Алтын алма, аҡыл ал, алтын - аҡыл була алмаҫ
• Алтын алма, алғыш ал
• Алтын балдаҡ кейһәң дә кәкре бармаҡ тураймай.
• Алтын булһа ла, эш һаулыҡты алмаштырмай.
• Алтын тотҡан алтынды таныр, күрмәй күргән еҙҙе лә алтын тир.
• Алтын түгел, ғилем дәүләт.
• Алтын ирең атыңа тейһә, алтынын ал да утҡа яҡ
• Алтын кәрәкмәй, аҡыл кәрәк, аҡыл булһа, алтын табылыр
• Алтын күрһә, фәрештә лә шайтанға әйләнә
• Алтын өҫтөнә аҡыл - ике алтын
• Алтын таш ҡаш булмаҫ, алабута аш булмаҫ, дошман яуҙа иш булмаҫ
• Алтын - ташта, аҡыл - башта
• Алтын теш тә телде тешләй.
• Алтын тотҡан алтынды таныр, күрмәй күргән еҙҙе лә алтын тиер
• Алтынға иҫе киткән - аҡылынан ситкә киткән
• Алтынға эйәргән юғалған, аҡылға эйәргән - юл алған
• Алтын эйәр атҡа тейер, эйәһе белмәҫ, ат белер.
• Алтындан аҡыл ҡиммәт
• Алтынды тут алмаҫ, һыуҙы ут алмаҫ
• Алы булды, гөлө лә булыр
• Алып маҡтарлыҡ түгел, һалып таптарлыҡ түгел
• Алыҫ аҙаштыра, тәрән батыра
• Алыш-биреш - артҡа тибеш
• Алыҫтан ут алма, яҡындан ҡыҙ алма
• Алтынды эҙлә таштан, аҡылды эҙлә баштан
• Алтының менән маҡтанма, аҡылың менән маҡтан
• Алтын ҡомһоҙҙоң күңелен ташҡа, күҙен аҡҡа әйләндерә
• Алырмын тигән алдан ингән
• Алыҫ аҙаштыра, тәрән батыра
• Алыуҙан биреү яҡшы.

Ам

• Аманатҡа итһәң хыянат, алырһың ғүмерлек яман
• Амин, амин — аман төбө,әбейҙәргә — ҡаба төбө,ирҙәргә — һуҡа башы,

ҡатындарға — киҫәү башы

Ан

• Андыҙлы ерҙә ат үлмәҫ, атлы ерҙә ир үлмәҫ.

Аң

• Аңра башҡа аҡыл йоҡмаҫ

Ап

• Аптыраған атаһының ҡуйынын аҡтарған
• Аптыраған ҡатын абышҡаһын "атай" тигән
• Ата-инә ҡәҙерен балалы булғас белерһең; Ағай-эне ҡәҙерен ялалы булғас белерһең
• Аптыраған һөлөк ағас тешләр
• аптыраған өйрәк арты менән һыуға сумған
• Аптырағанда ахмаҡҡа ла " ағай" тиерһең
• Апһын ағарып алдыма сыҡмаһын, ҡарайып артымда ҡалмаһын
• Апһынды апһын күрә алмай
• Асыу - ағыу, йотһаң - дарыу
• Аҫылынһаң, ағастың аҫылына аҫылын

Ар

• Араҡы яратҡан - аҡылын таратҡан
• Араланған ҡуйҙы бүре алыр
• Аралар тыныс булһа, ғаилә ҡорос була.
• Арбаның алды ҡайҙа аунаһа, арты шундай аунай
• Арба ватылһа —утын, үгеҙ үлһә —ит
• Арғы яҡта алабай, бирге яҡта ялағай.
• Арғымаҡ алын бирмәҫ
• Арғымаҡ менгән арымаҫ.
• Арғымаҡ ат юл башлар, Аҡыллы егет ил башлар; Батыр егет яу башлар; Сәсән егет дау башлар
• Арғымаҡ һыйпау һөймәҫ, алаша маҡтау һөймәҫ
• Арғымаҡты яманлап, толпар ҡайҙан табырһың? Ағай-энеңде яманлап, туған ҡайҙа табырһың?
• Арғымаҡтың билгеһе - ҡаҙы йыймаҫ, ял йыйыр; Яман егеттең билгеһе - ҡатын алмаҫ, мал йыйыр
• Арҡан ишһәң, бау булыр, арбаң-санаң һау булыр.
• Арҡандың оҙоно, һүҙҙең ҡыҫҡаһы яҡшы.
• Арҡауын атһаң, буйын алырһың
• Арҡыры ятҡан ағасты буй һалмаҫ
• Арпа алтмыш көндә өлгөрә.
• Арпа, бойҙай аш булды, алтын-көмөш таш булды
• Арпа сәскән бойҙай урмаҫ.
• Арт йортто туйҙырған ҡатын иренә баш бирмәҫ
• Арт йортто туйҙырған ҡатын ирҙе алға сығармай
• Артҡа ҡалһаң — тапалырһың, алға сыҡһаң - туҡмалырһың
• Артҡа ҡарап ғибрәт ал, алға ҡарап шөһрәт ал
• Артҡы аҡылға кем дә бай
• Артҡы айылың ныҡ булһа, атың тулап ни ҡылыр? Алған ҡатының яҡшы булһа, йортоң тулап ни ҡылыр?
• Артығын һөйләгән аҡылын ашаған.
• Артыҡ байлыҡ әҙәмде аҙҙырыр
• Артыш ағасы им булыр
• Артыңда ни барын белмәһәң - тотолорһоң,Алдыңда ни барын белмәһәң - йығылырһың
• Арыған ат соҡор һанай, асыҡҡан ат ҡулыңды ялай, ярат¬ҡан ат күҙеңә ҡарай.
• Арыҡ атҡа ҡамсы ла йөк.
• Арыҡ атҡа менгәнсе, аяғыңа мен.
• Арыҡ бейә шәп тарта
• Арыҡ булһа ла, һарыҡ аҫыра.
• Арыҡ мал яҙга сыҡһа уйнаҡлар.
• Арыҫландың аҙғаны айға һикерер
• Арыҫландың аҙғаны айға һикерер; тауыҡтың аҙғаны әтәс булып ҡысҡырыр
• Арыҫландың айға менмәһә лә һикереүе дан
• Арыҫландың айға менәм тип, биле биртенгән
• Арыш сәсһәң, икмәк ашарһың.
• Арыштың хисабы һуҡҡас беленер.
• Арышы булһа, батманы табылыр.
• Арбам һынды тип күстән ҡалма,

Башым ауырта тип эштән ҡалма.

• Арбаны ат тартыр,күләгәне эт тартыр
• Арғымаҡтың билгеһе-ҡаҙылыҡ йыймаҫ,ял йыйыр
• Арҡан ишһәң бау булыр,арба-санаң һау булыр
• Арҡауын атһаң,буйын алырһың

Артҡа ҡалһаң, тапалырһың

• Артыҡ байлыҡ — башҡа бәлә.
• Артыҡ байлыҡ әҙәмде аҙҙырыр.
• Арыҡлыҡтан ат үлмәҫ, ярлылыҡтан ир үлмәҫ.
• Арыҫлан аста төлкө туҡ.
• Арыҫлан балаһы арыҫлан булыр

Ас

• Ас айыу уйнамаҫ
• Ас балыҡ та селәү һайлай.
• Ас бет әсе тешләй
• Ас бүре тотолмаҫ, туҡ бүре ҡотолмаҫ.
• Ас кергән, яланғас керә алмаған
• Ас кешегә барыһы тәмле
• Ас французға ала ҡарға ла аш
• Ас айыу уйнамаҫ
• Асҡа—ҡаҙан аҫтырма, туңғанға — ут яҡтырма
• Астың күңеле ашта
• Ас күңеле икмәктә, туҡ күңеле хикмәттә.
• Астың хәлен ас белер.
• Астың хәлен туҡ белмәҫ.
• Ас һөлөк әсе тешләр.
• Астың иманы юҡ.
• Астың уйы икмәктә, яланғастың — бишмәттә.
• Асҡыс ярамаҫ йоҙаҡ юҡ
• Астан аҡыл һорама
• Астан ҡамыр баҫтырма, туҡтан икмәк киҫтермә
• Астан үлһәң дә, ата-әсәңде, тыуған илеңде ташлама.
• Астың асыуы яман
• Астың күҙе -икмәктә, туҡтың күҙе - хикмәттә
• Асыҡ ауыҙ ас ҡалмаҫ
• Асыҡ ҡапҡанан кем кермәҫ (ҡыҙ намыҫына ҡарата)
• Асыны татымаһаң, тәмлене белә алмаҫһың
• Асыҡ сырай, ҡайнар сәй
• Асыҡҡандан ҡаныҡҡан яман
• Асыр ишегеңде ҡаты япма
• Асыу - ағыу,Йота белһәң - дарыу!
• Асыу - аҡыл дошманы
• Асыу - алдан, аҡыл арттан
• Асыу алдан йөрөр, аҡыл арттан йөрөр
• Асыу - бысаҡ, аҡыл - дуҫ
• Асыу - бысаҡ, аҡыл - һап
• Асыу - дошман, аҡыл - дуҫ, асыуыңа аҡыл ҡуш
• Асыу йыйма, аҡыл йый
• Асыу килһә, аҡыл китер, аҡылың күп булһа - асыу бөтөр
• Асыуын алға ҡуйған - аҡылын артҡа ҡуйған
• Асыуыңды ат ит, аҡылыңды теҙген ит

Аҫ

• Аҫтындағын алты ай эҙләгән
• Аҫтыртын эт өрмәй тешләй
• Аҫыл ат һыртына ҡамсы тейҙертмәҫ
• Аҫыл ҡоштоң балаһы алдына ҡуймаҡ аш еймәҫ
• Аҫыл шоңҡар ҡаҙ алһа, ҡанатын ҡанға тигеҙмәҫ
• Аҫыл һөйәк ҙур булмаҫ, ҡайҙа барһа - хур булмаҫ.
• Аҫылынһаң, ағастың аҫылына аҫылын

Ат

4.Атмаған ҡуян - аҫмаған ҡаҙан.

• Ат абынғанға ишәк ғәйепле
• Ат аҙғыны тай була, ир аҙғыны бай була
• Ат аҙғыны тайға эйәрер, ир аҙғыны байға эйәрер
• Ат аҙғыны тайға эйәрер, ир аҙғыны ҡыҙға эйәрер
• Ат аҙғыны тайға эйәрер, ярлы малы байға эйәрер
• Ат аҙғыны юрға булыр, ир аҙғыны мулла булыр
• Ат аҙғыны тай була, ир аҙғыны бай була.
• Ат айғырланһа, баш була
• Ат айғырланһа, үҙ башына була
• Ат алмаҫ борон йүгән эҙләмә
• Ат айҙа һыналыр, әҙәм йылда һыналыр
• Ат айында, ир йылында һыналыр
• Ат айында һыналыр.
• Ат алғансы, тай ҙа мал.
• Ат алмаҫ борон йүгән эҙләмә.
• Ат алһаң, арба кәрәк
• Ат алһаң, арба кәрәк, ҡатын алһаң, бары ла кәрәк
• Ат алһаң, ауылына тартыр
• Ат алһаң, ауылың менән, ауылың менән булмаһа, бүркең менән кәңәш ит
• Ат алһаң, ауылыңдан алма
• Ат алһаң - ауылың менән, ҡыҙ алһаң - ырыуың менән кәңәшләш
• Ат алһаң, баш менән түш ал, ҡыл алһаң, ҡабаҡ менән ҡаш ал
• Ат алһаң, өйөң менән кәңәшләш, ҡатын алһаң, ауылың менән кәңәшләш
• Ат алһаң, һынап ал, аҡса алһаң, һанап ал
• Ат алһаң, яҡындан ал, ҡатын алһаң, алыҫтан ал
• Ат арымаһа, аҙыҡтан
• Ат арығын маҡтама, арғымаҡтан тай уҙыр.
• Ат аунаған ерҙә төк ҡала.
• Ат аяған ат менер, тун аяған тун кейер.
• Ат аяғынан һимерер.
• Ат — байҙа.
• Ат барҙа бейә сапмаһын, ир барҙа ҡатын алға сыҡмаһын
• Ат баҫмайым тигән еренә өс баҫа.
• Ат башы менән уйнағансы, атаң башы менән уйна.
• Ат башы тотҡан арымаҫ.
• Ат бирһәң - үлер, тун бирһәң - туҙыр, ә яҡшылыҡ барыһын да уҙыр.
• Ат булмағанда, ишәк тә ярай.
• Ат дағаланғанда баҡа ботон ҡыҫтырған
• Ат йәлләгән ергә ҡарар, ҡош йәлләгән күккә ҡарар.
• Ат кешнәшеп, кеше һөйләшеп таныша.
• Ат күреп аяғың аҡһамаһын
• Ат күрмәгән ат күрһә, саба-саба үлтерер,

Тун күрмәгән тун күрһә, ҡаға-ҡаға туҙҙырыр.

• Ат асыуын арбанан алмайҙар
• Ат асыуы тәртәгә
• Ат бирҙем - атлата алманым, тай бирҙем - туҡтата алманым
• Ат бирһәң - үлер, тун бирһәң - туҙыр, ә яҡшылыҡ барыһын да уҙыр.
• Ат йөрөп юл ала
• Ат ҡаҡҡанды тай ҡаҡҡан, ир ҡаҡҡанды мир ҡаҡҡан.
• Ат ҡартайһа — һуғымлыҡ.
• Ат менән ҡыҙҙы ауылдан алма
• Ат — менгәндеке, тун — кейгәндеке.
• Ат юрғалар, эйәһе дан алыр
• Ат, эйәһенә килгәс, аҡһамаһын
• Ат юҡ аранда, ҡайғы юҡ буранда.
• Ат яҡшы ла, ел ҡаршы.
• Ат яҡшыһы — ала тояҡ, тун яҡшыһы — төлкө тояҡ
• Ат яҡшыһы алға сығыр, алға сыҡҡан данға сығы
• Ат санала беленер.
• Ат тапҡансы ишәк мен.
• Ат тапҡансы эйәр тап.
• Ат тапһаң, эйәр табыла.
• Ат - тешенән, егет эшенән билдәле.
• Ат тирләһен, сирләмәһен.
• Ат ТОЯҒЫ сабата түгел, тишелһә, ямап булмай.
• Ат туйған ерендә, ир тыуған илендә.
• Ат әйләнеп, ҡаҙығын табыр,Һыу әйләнеп, юлығын табыр,Ир әйләнеп, илен табыр.
• Ат холҡона таянма.
• Ат хурлаған тай менер, тай хурлаған таяҡ менер.
• Ат юрғалар, эйәһе дан алыр.
• Ат яҡшыһы аранда.
• Ат яҡшыһы алға сығыр, алга сагаҡай данға сығыр.
• Ат яҡшыһы арҡанда, ир яҡшыһы тарханда
• Атаһы башҡа менән ҡуян да аулама.
• Атаһы ҡолан атмағандың балаһы ҡуян атмаҫ.
• Атҡа менгәс, атаһын танымаған.
• Атҡа - һоло, машинаға — май.
• Атҡа ышанма: ат, кем менһә, шуныҡы.
• Атҡан уҡ кире ҡайтмай
• Атланһаң үҙ атыңа атлан, кеше аты тиҙ арыр.
• Атлас һыуға батмаҫ
• Атлы тәртә төҙәтер, атһыҙ кәртә төҙәтер.
• Атлының аяғы да арымай, туны ла туҙмай.
• Атлыға тай менһә лә килешә.
• Атты айһыҙ маҡтама.
• Атта ла бар, тәртәлә лә бар.
• Аттан ала ла, ҡола ла тыуа.
• Атты ат һаҡлай.
• Атты сыбыртҡы менән ҡыума, һоло менән ҡыу.
• Аттың даны егет ҡулында.
• Аттың күрке ял булыр.
• Аттың саяһы — юрға.
• Аттың хаҡы оло, айғырҙың даны оло.
• Атһыҙ ир — ҡанатһыҙ ҡош.
• Атһыҙ ир — ҡулһыҙ кеше.
• Атһыҙ кеше — затһыҙ кеше.
• Аты бар — арыҫлан.
• Аты бар атланмаҫ, эйәре бар атланыр.
• Аты бар — батыр, аты юҡ — ятыр.
• Аты барҙың дуҫы бар.
• Аты барҙың ҡанаты бар
• Аты булһа, ҡамыты табыла.
• Аты барҙың ҡанаты бар, һыйыры барҙың һыйы бар.
• Аты-туны бар кешелә Алпамышаның көсө бар.
• Атым яҡшы тип, сыбыртҡыңды ҡуйма.
• Атың арыһа, абруйың китер.
• Атына ҡарама, затына ҡара
• Атың арыһа, үҙеңә үпкәлә.
• Атың барҙа арыш сәс.
• Атың булһа, арымаһын.
• Атың булһа, ил таный.
• Атың юғалһа ла, йүгәнең ташлама.
• Ата - ата ҡаҙ.
• Ата балаһы хур булмаҫ.
• Ата балаһы хатаһыҙ булмаҫ
• Ата балаһы алтмышҡа етмәй, аҡыл тапмаҫ
• Аталы бала арҡалы
• Ата маҡтағанды алма, ауыл маҡтағанды ҡуйма
• Ата-бабам баҡҡан ер - кендек ҡаным аҡҡан ер
• Ата - инә ҡәҙерен балалы булғас белерһең, ағай - эне ҡәҙерен ялалы булғас белерһең
• Ата-инәңә ни ҡылһаң, алдыңа шул килер
• Ата-инәһен һөймәгән ҡыҙ яман, Ҡәрҙәш-ҡәүемен һөймәгән ул яман
• Атай булмай тороп атай ҡәҙерен белмәҫһең, Әсәй булмай тороп әсәй ҡәҙерен белмәҫһең
• Атай-еҙнә, әсәй ҡаҙна
• Атай тапҡан йәл түгел
• Атай-әсә булһын, ауыҙ-мороно юҡ булһын
• Ата-әсә һүҙе - бала-саға күҙе.
• Атайҙар һүҙе – аҡылдың үҙе
• Атайҙың һүҙе- аҡылдың үҙе
• Атайһыҙға ҡыҙ бирмә, инәйһеҙҙән ҡыҙ алма
• Атайһыҙ ул көтмә, әсәйһеҙ ҡыҙ көтмә
• Атайһыҙҙы кейәү итмә, инәйһеҙҙе килен итмә.
• Атайым ай күргән, иртәгә байрам икән
• Атанан йәш ҡалдым, аҡылдан буш ҡалдым
• Атанан күргән уҡ юнған, инәнән күргән тун бескән.
• Атаңдан айырылһаң айырыл, илеңдән айырылма
• Атаһы айырымды ау ҡушыр,өйөрө айырымды яу ҡушыр
• Атаһы болан алмағандың балаһы ҡолан алмаҫ.
• Атаһы ғәйрәтле булһа, улы ғибрәтле булыр
• Атаһы торор - улы һөйләр, Әсәһе торор - ҡыҙы һөйләр.
• Атаһынан күргән - уҡ юнған, инәһенән күргән - тун бескән.
• Атҡа ышанып, арбала йоҡлама, аҙаштырһа, үҙеңә үпкәлә
• Атҡаҙанған артистар була, президенттар булмай.
• Атҡан таң алға һөйрәй, ахырҙа ҡәбергә һөйрәй
• Атты айһыҙ маҡтама
• Ат алһаң, һынап ал, аҡса алһаң, һанап ал
• Атты ҡамытҡа үлсәп алмайҙар, ҡамытты атҡа үлсәп алалар
• Атты өйрәтә белмәһәң, сығынсы булыр.
• Аттың хаҡы оло, айғырҙың даны оло
• Аттың - юрғаһын, бисәнең уңғанын ал
• Аттың яҡшыһы алға сыға, егеттең яҡшыһы данға сыға
• Атһыҙ арба алға китмәй, ирһеҙ ҡатын ал-ял белмәй.
• Атым юҡ бурамда, ҡайғым юҡ буранда
• Атын алма, затын ал
• Атын атама, аҙашып китһен
• Атың барҙа юл таны, аҡылың барҙа ир таны
• Атың насар булһа, һатып ҡотолорһоң; Аға-энең яман булһа ҡасып ҡотолорһоң; Ҡатының яман булһа нисек ҡотолорһоң?
• Атың арыҡ булһа - бер сап, утының аҙ булһа - бер яҡ
• Атың арыһа -абруйың китер, ҡарының асһа - ҡәҙерең китер
• Атың барҙа елеп ҡал, йөрөй алмай торған көн килер
• Атың булмаһа ла хутың булһын
• Атың насар булһа, һатып ҡотолорһоң, Ағай-энең яман булһа, ҡасып ҡотолорһоң,Ҡатының яман булһа, нисек ҡотолорһоң?
• Ат тешенән билгеле, егет эшенән билгеле.
• Аттың үҙе ниндәй, йөгө шундай.
• Ата алмаған - атаһына үпкәләр.
• Ата алмаған атынан күрер,

Ҡайтып килеп ҡатынынан күрер.

• Ата алмаған йәйә һайлар.
• Ата алмаған мылтығынан күрер
• Ата алмағандың уғы алты ҡолас китер
• Атаһыҙ тороп-балтаһыҙ тороп булмай

Инәһеҙ тороп була-энәһеҙ тороп булмай

• Атмаған ҡуян, аҫмаған ҡаҙан.
• Аты булһа, ҡамыты табылыр.

Ау

• Ау аула, ауылда тор.
• Ауға барһаң, зирәк бул, юлдашыңа терәк бул.
• Ауға сыҡҡанда эт ашатмайҙар.
• Аулаҡ күлгә тәлмәрйен хужа.
• Ауылда булмаған далала булыр.
• Ауылы башҡаның һыуы башҡа.
• Аусы — ауҙа, юлсы — юлда.
• Аусыны аяғы туйҙыра.
• Аусы ҡоҙғон ауламаҫ, өйрәк аулар.
• Ауыҙы биш бешерем
• Ауыҙы онға тейгән эт тирмән яламай түҙә алмай
• Ауыҙыңа бал да май
• Ауыҙың әйткәнде, ҡолағың ишетһен
• Ауыҙың менән сәскәнде ҡулың менән йыйып ала алмаҫһың
• Ауыҙың тулы ҡан булһа ла яттар алдында төкөрмә.
• Ауылдан ҡыҙ алма ла мал алма
• Ауыҙың тулы ҡан булһа ла, дошман алдында төкөрмә
• Ауыҙы-мороно ҡыйыш булһын, бай балаһы һөйләһен.
• Ауыҙын асһа, үпкәһе күренә
• Ауыҙы бешкән өрөп эсер.
• Ауыҙыңдан ел алһын
• Ауыл эте ала булһа, бүре килеп баш булыр
• Ауыл эте ала булһа ла, бүре килгәндә берегер
• Ауыл эте ала булыр
• Ауырыу ботлап керә, мыҫҡаллап сыға
• Ауырымаҫ башҡа тимер таяҡ
• Ауырыу ағас башынан йөрөмәй, әҙәм башынан йөрөй
• Ауырыу хәлен һау белмәҫ, ярлы хәлен бай белмәҫ.
• Ауырыу - аяҡтан, ҡайғы йөрәктән алыр
• Ауырыу китһә лә, ғәҙәт китмәй.
• Ауырыу көсәйһә, йәнеңде алыр; Дарыу көсәйһә, малыңды алыр
• Ауырыуҙың аҙығы үҙе менән
• Ауан кеше ауыҙы менән ҡош тотор.
• Ауан ауға сыҡһа, ауҙа ғауға сыға.
• Ауыҙыңа кергәнде сәйнәргә иренмә.
• Ауыр йөктө ат тарта, ауыр эште ир тарта
• Ауыр күтәргән - билен һындырған
• Ауыр таш - тау аҫтында, ауыр эш -бауыр аҫтында
• Ауыр эшкә беләк бар, ҡыйыу эшкә йөрәк бар.
• Ауыр эште күмәк ҡул еңгән.
• Ауырыу бер үлер, иренсәк көн дә үлер.
• Ауырыуға дауа бар, дәртһеҙгә дауа юҡ.
• Ауыҙы бешкән өрөп эсер.
• Ауырыу китһә лә, ғәҙәт китмәй.
• Ауырып торам» тимә, «иренеп торам» тиң.
• Ашап туймағанды ялап туймаҫһың.

Ат

• Ата алмаған «уғым кәкере булды» тигән.
• Атым тора аранда, бер ҡайғы юҡ буранда

Ах

• Ахмаҡ бирер, аҡыллы алыр
• Ахмаҡтан аҡыл һорама
• Ахмаҡтың эшләгән эше аҡыллыны алйытыр
• Ахмаҡтың һаҡалы үҫһә лә, аҡылы үҫмәҫ
• Ахыры заман булғанда, йүнһеҙ кеше йүнлегә эш өйрәтер.

Аш

• Аш атҡанға таш атма.
• Аш -ашҡа, урыны башҡа.
• Аштың майы, һүҙҙең яйы була.
• Аштың тәме хужанан
• Аш ҡәҙерен белмәгән өй хужаһын оялтыр
• Аш ҡәҙерен эт белмәҫ
• Аш хурлама-ҡоҫторор,ир хурлама-боҫторор.
• Аш янында аш үтә.
• Ашаған аттың теше аҡ
• Ашағанда аҙ яҡшы, эшләгәндә күп яҡшы
• Ашаған белмәй, тураған белә
• Ашаған мал үлмәй.
• Ашаған еренә эт тә ҡайта.
• Ашаған аш табыр, эшләгән эш табыр.
• Ашаған табағыңа төкөрмә.
• Ашағанда аҙ яҡшы, эшләгәндә күп яҡшы.
• Ашағанда— йән-фарман, эшләгәндә — юҡ дарман
• Ашағанда ҡолағың һелкенһен, эшләгәндә йөрәгең ел¬кенһен.
• Ашағаның ауыҙыңдан һәлҽнҽп тормаҫ.
• Ашағанда телһеҙ бул, эшләгәндә өнһөҙ бул.
• Ашау байҙан, үлем Хоҙайҙан
• Ашап, алаша булмаҫһың
• ашап туймағанды, ялап туймаҫһың
• Ашап-эскән саҡта дуҫтарың күп, башҡа бәлә килһә бере юҡ
• *Ашамаһаң да, май яҡшы, яманлаһаң да, бай яҡшы
• Ашаған үлмәҫ, ярлы бөлмәҫ.
• Ашарын ашаған, йәшәрен йәшәгән
• Ашҡаҙар менән Ағиҙел, Йөрәктауҙа табышҡан; Яҡшы егет, яҡшы ҡыҙ, шулай итеп табышҡан, яр иткәнде пар иткән, айырылтмаҫҡа ҡауышҡан
• Ашлыҡты бураға һалмайынса "уңыш алдым", тимә
• Ашланған ер аш бирер.
• Ашлыҡты бураға һалмайынса «уңыш алдым» тимә.
• Ашлыҡтың йоҙағы — һалам.
• Аштан оло булма
• Ашыҡ уйнаған - аҙыр; Туп уйнаған - туҙыр; Ҡуй көтөп, ҡарын майы ашаған барынан да уҙыр
• Ашыҡҡан арба аҡрын тәгәрәй
• Ашыҡҡан арыр, аҡрын барыр
• Ашыҡҡан — ашҡа бешкән.
• Ашыҡҡан күҙгә аҡ төшә
• Ашыҡҡан ҡыҙ кейәүгә барһа ла мантымаҫ
• Ашыҡҡан юл алмаҫ
• Ашыҡҡанда артыңа йыш ҡарама.
• Ашыҡҡандан аҡыл һорама
• Ашын - тоҙон эсеп ултыр, аҡыллыны тыңлап ултыр
• Ашың булмаһа ла, ҡашың булһын (Ашыңды биргәс, ҡашыңды йыйырма).
• Ашыуһыҙ булһа, тауҙан биҙ, үткеһеҙ булһа, һыуҙан биҙ.
• Ашаған белмәй, тураған белә.
• Аш тигәндә — йән фарман, эш тигәндә — юҡ дарман.
• Аш янында ат кеүек, эш янында эт кеүек
• Ашамаған ашым түгел, эшләмәгән эшем түгел.
• Ашау татлы — эшләү ҡаты.
• Ашамай тамаҡ туймай, эшләмәй ризыҡ булмай.
• Аштан оло булма
• Аштан ҡалһаң да, эштән ҡалма.
• Ашы юҡ ураҙа тотҡан, эше юҡ ас ултырған.
• Ашын яратһаң, эшен дә ярат.
• Ашына күрә табағы, эшенә күрә тамағы.
• Ашыҡҡан арба аҡрын тәгәрәй.
• Ашыҡҡан арыр, аҡрый барыр.
• Ашыҡҡан эштә хәйер юҡ.
• Ашыҡҡан һыу диңгеҙгә етмәҫ.

Ая

• Аяғы яман түрҙе бысрата, теле яман – илде бысрата.
• Аяғың тәп итһә, ауыҙың сәп итер.
• Аяғына тартһа — башына юҡ, башына тартһа аяғына юҡ — йүнһеҙ ирҙең көнө шул.
• Аяҙлы-болотло аҡылы бар, кәҙәнеке хәтлем һаҡалы бар
• Аяҡлы ҡаза күрәһе егет аяғы һыҙлау ҡатын алыр
• Аяҡтан кергән ауырыу бөтә тәнде алыр
• Аяҡ атламаһа, баш йөрөмәй

Б

• Баҙнатлы тыныслыҡ яратыр
• Бай булмаһаң бай булма, ғилем-һөнәргә һай булма.
• Бай менән дуҫлашма, түрә менән талашма.
• Бай менән ҡоҙа булһаң, наҙланып маҙаңды алыр, ярлы менән ҡоҙа булһаң, теләнеп маҙаңды алыр.
• Бай бай өсөн тырыша, ярлы ярлыға булыша.
• Бай байға ҡарар, һыу сайға ҡарар.
• Бай байҙы оҙатыр -«ҡоламаһын» тип, ярлыны оҙатыр «урламаһын» тип.
• Бай байлығын итә: ай һайын ҡатын ала, ауыл һайын йорт һала.
• Бай байлығын һөйләр, ярлы ҡайғыһын һөйләр.
• Бай байыһа, хан булыр.
• Бай балаһы байға оҡшар, бей балаһы бейгә оҡшар.
• Бай балаһы байға оҡшар, бәйләнмәгән тайға оҡшар
• Бай балаһы ун бишкә еткәс баш,

Ярлы балаһы утыҙға еткәс тә йәш.

• Бай бар ерҙә «малым бар» тимә,

Ғазраил бар ерҙә «йәнем бар» тимә.

• Бай барын бирмәҫ, юҡ ҡарап тормаҫ.
• Бай барҙа ыҙан һыҙма, түрә барҙа түргә уҙма.
• Бай бер күҙһеҙ, ярлы ике күҙһеҙ
• Бай бисәһе — бей бисәһе.
• Бай бирмәҫ, ярлы ҡарап тормаҫ.
• Бай бирәсәген мал менән, ярлы бирәсәген тир менән түләр.
• Бай булһаң, балпан бул ярлы булһаң, ҡалтаң бул.
• Бай кешегә ҡәберең яҡың булмаһын.
• Бай күңелен май баҫыр.
• Бай ҡарғышы ярлыға төшмәҫ.
• Бай ҡашына барып ҡун — байымаһаң, миңә кил,

Юҡ ҡашына барып ҡун — юғалмаһаң, миңә кил.

• Бай малын һөйләр, ярлы зарын һөйләр.
• Бай менән бай — бер туған.
• Бай менән ҡоҙа булһаң, наҙланып маҙаңды алыр,
• Ярлы менән ҡоҙа булһаң, теләнеп маҙаңды алыр.
• Бай менән ҡуйҙың ҡойроҡ төбө һимеҙ — бай ғәйебен дә май ҡаплай.
• Бай рәхмәтен алғансы, ярлының йәне сығыр.
• Бай табышын һөйләгәндә, ярлы төшөн һөйләгән.
• Бай тамһа — ҡунаҡҡа, ярлы танһа — тамаҡҡа.
• Бай төшөмө менән маҡтаныр, ярлы; төшө менән маҡта¬ныр. :
• Бай туғандан болот яҡын.
• Бай туғайын танымай.
• Бай һылана ла һыйпана, ярлы ямана ла ҡыуана.
• Бай «ханға етһәм» тиер, хан «хоҙайға етһәм» тиер.
• Бай ярлыға мохтаж, ярлы аҡсаға мохтаж.
• Бай — ярлының аҙығы, ярлы — байҙың ҡаҙығы.
• Байға бай килһә, ялсы ауыҙына май тейә.
• Байға барма, ярлыға бульцн.
• Байға барымта юҡ, ярлыға ҡарымта юҡ.
• Байға бирәсәгең, ярлынан-йласағың булмаһын.
• Байға бурысыңды бир, ҡылысыңды күрһәт.
• Байға бәлә юҡ, ярлыға ярҙам юҡ.
• Байға инанма, һыуға таянма.
• Байға көн дә байрам, көн дә туй,

Ярлыға көн дә хәсрәт, көн дә уй.

• Байға мал арты менән керә.
• Байға мал ҡиммәт, ярлыға йән ҡиммәт.
• Байға ут кәрәк булһа, ярлының ҡулын һоҫҡо итер.
• Байға хеҙмәт итһәң, алланан ҡаза күрерһең.
• Байға эшләп бай булмаҫһың.
• Байға ялланма, юҡҡа алданма.
• Байға ялынам тип, ярлының йөҙ һумлыҡ хаҡы сыҡҡан.
• Байға ялынғансы ике ҡулыңа ялын.
• Байға яраған бай булған.
• Байға ярлы дуҫ булмаҫ.
• Байҙан аҡмаһа ла тамыр.
• Байҙан батрак артмай.
• Байҙан йоҡмай, балдан йоға.
• Байҙар бал эсә, урта байҙар буҙа эсә, беҙҙең кеүек ярлы-ярпы мәкенән ятып һыу эсә
• Байҙар баштан һыйпамай.
• Байҙарҙың ҡоймаһы бейек булыр, эҫтәре көйөк булыр.
• Байҙы бай яҡлар, ярлыны ярлы яҡлар.
• Байҙы мал баҫыр, ярлыны бала баҫыр.
• Байҙы яманларһың, байға барырһың.
• Байҙы ярлы күтәрер.
• Байҙың аласағы, ярлының бирәсәге күп булыр.
• Байҙың ашағаны — бал да май.
• Байҙың башын бөгөү ҡыйын.
• Байҙың бер юҡлығы, астың бер туҡлығы бар.
• Байҙың биргәне — әҙәмдең имгәге.
• Байҙың бите туңғансы, ярлының ите туңған.
• Байҙың — ете тун, ярлының — ите тун.
• Байҙың ишеге байға асыҡ. ;
• Байҙың ишеге туң тимер: уны иретергә көс кәрәк.
• Байҙың ишегенән дә керә, тишегенән дә керә .
• Байҙың килене булғансы, ярлының ҡыҙы бул.
• Байҙың көнө ярлы менән.
• Байҙың күңеле малда.
• Байҙың күрке мал менән.
• Байҙың ҡатыны үлһә — түшәге яңырыр,

Ярлының ҡатыны үлһә — башы ҡаңғырыр.

• Байҙың ҡоло булғансы, әҙәмдең хуры бул.
• Байҙың ҡоло булғансы, ярлының улы бул.
• Байҙың ҡулы уйнағанда, ярлының күҙе уйнаған.
• Байҙың ҡыҙы урынлы.
• Байҙың ҡыҙы — яҙғы тай, ярлы ҡыҙы — йомарлаған май
• Байҙың малы бар, бай булһа ла, өйө тар.
• Байҙың малы — ярлының ҡаны.
• Байҙың мең һарығы араһында ярлының етем бәрәсен бүре алған.
• Байҙың татлы ашы — фәҡирҙең ҡанлы йәше.
• Байҙың тине илап тора, ярлының тине бейеп тора.
• Байҙың туйы булһа, ярлының туны туҙыр.
• Байҙың түр башынан ярлының ишек төбө артыҡ.
• Байҙың — түрендә, ярлының — гүрендә.
• Бай түшәге — тегәнәк, ярлыныҡы — мамыҡ
• Байҙың улы һыңар күҙле, хеҙмәтсеһе тома һуҡыр
• Байҙың һыйын бай күрер, ярлының хәлен ярлы белер.
• Байҙың эше фарман менән, ярлының эше дарман менән
• Байҙың — эше, ярлының — тамағы.
• Байҙың әтәсе лә күкәй һала.
• Байҙың «юҡмын» тигәненә, ярлының «туҡмын» тигәненә ышанма. \
• Байҙың ярлынан башҡа көнө юҡ.
• Баймын тип маҡтанма — ярлылыҡ бар.
• Байлыҡ аҙҙыра, ярлылыҡ туҙҙыра.
• Байлыҡ айырыр, фәҡирлек ҡушыр.
• Байлыҡ — бер айлыҡ
• Байлыҡ — боҙға яҙган.
• Байлыҡ ерҙә ятмай.
• Байлыҡ кешенең күңелен ташҡа, күҙен аҡҡа әйләндерә.
• Байлыҡ көнөңә инанма, ҡатындар һүҙенә алданма, йүгерек атҡа таянма.
• Байлыҡ — күгәрсен (оса ла китә).
• Байлыҡ морат түгел, ярлылыҡ оят түгел.
• Байлыҡтың мәшәҡәте үҙе менән артыр.
• Байлыҡтың тамыры Бохарала түгел.
• Байлығыңа маһайма.
• Байрам көндө мулла байыр, ярлы ас ҡалыр.
• Байҙың туйы яҙ булыр.
• Байлыҡ күрке — мал менән.
• Байтал яманы ике айғырҙы тибештерер.
• Байтал бейә булғансы, башыңа сал инә.
• Байтал менһәң — ҡолон юҡ, һауым мал екһәң — ҡымыҙ юҡ.
• Баҡра сәскән бойҙай урмаҫ.
• Баҡса емеше түгел, аҡса емеше
• Баҡсасы менән дуҫ булһаң сәскәһенең еҫе йоғор,Күмерсе менән дуҫ булһаң күмеренең ыҫы йоғор.
• Баҡырҙы ялтыратыуҙан алтын булмаҫ
• Бала - ата-инәгә алтын бағана.

Бала бар йортта сер ятмай

• Бала—бауыр ите
• Бала бәләкәйҙә - беләккә көс, ҙурайғас -. йөрәккә көс
• Бала күңеле -. аҡ ҡағыз

Бала ҡайғыһы — йөрәктә, ир ҡайғыһы — итәктә

• Балалы өй - баҙар, балаһыҙ өй -. маҙар
• Бала саҡ -. баллы саҡ
• Бала тыйһаң, баштан тый.
• Балаһыҙ бер илай,балалы ун илай.
• Бала ҡәҙерен әсә белер, ил ҡәҙерен ир белер.
• Бала күрмәгән - балдан ауыҙ итмәгән.
• Бала ҡарыныңда саҡта - эсеңә ауыр, өйҙә саҡта - башыңа ауыр, ситкә китһә - йәнеңә ауыр
• Балаларыңды талаштырырға теләһәң,өй ҡалдыр
• Балалы тормош - мең хәсрәт, балаһыҙ - бер хәсрәт.
• Баламдың балаһы балдан татлы
• Балаһыҙ кеше кеше һөйләр, балалы кеше балаһын һөйләр.
• Баланан бәхетең булһа - ҡарт көнөңдә йәш итер,

Баланан бәхетең булмаһа - иртә йәштән ҡарт итер

• Бала көлкөгә туймаҫ, ялҡау йоҡоға туймаҫ.
• Балаһыҙҙың малы хәрәм, эшлекһеҙҙең йәне хәрәм.
• Балсы ҡулынан бал тамыр, һауынсы ҡулынан һөт тамыр.
• Бал булһа, себене булыр, өҫтөн ябып тотмаһаң,малы булһа, ҡазаһы булыр, һаҡлай белеп тормаһаң.
• Бал ҡортоноң балы бар, балға хәтле наҙы бар.
• Балдыҙы сибәр ҡатынының үлемен теләр.
• Баллы һүҙ баш әйләндерә
• Балһыҙ гөлгә ҡорт ҡунмаҫ, балаһыҙ йортҡа ҡот ҡунмаҫ.
• Балта оҫтаһы балтаһынан билгеле.
• Балта һабын тотам тигәнсе, балтаһын һыуға төшөргән.
• Балта сапҡансы, түмәр ял итә.
• Балта һабы беләктән башлана, үткерлеге — йөрәктән.
• Балтаң булмаһа, урманға барма.
• Балтасының балтаһы китек.
• Балтасының өйө терәүле
• Балтаһы һыуға төшкән
• Балыҡ башынан серей,ә ҡойроғонан башлап таҙарталар.
• Балыҡ бирмә, ҡармаҡ бир
• Балыҡ бирһәң - бәйләп бир, башын-күҙен сәйнәп бир
• Балыҡ тотһаң, башынан тот.
• Балыҡ аулаған байымаҫ.
• Балыҡ ашағың килһә, һыуҙан ҡурҡма.
• Балыҡ тота алмаған һыуҙы яманлаған.
• Балык тотҡан туҡ булыр, аяҡ- быуыны ныҡ булыр.
• Балыҡсының ҡулы аҡ, малсының йөҙө аҡ.
• Балыҡ башынан боҙолор (серер), ҡойроғонан таҙартырҙар.
• Балыҡсы күлен маҡтай,

Көнлөксө көнөн маҡтай.

• Балыҡты тотҡан уңмаҫ, ашаған туймаҫ.
• Балыҡты тотоуынан тотам тигәне ҡыҙыҡ.
• Балыҡты йөҙөргә, үгеҙҙе һөҙөргә өйрәтмәйҙәр.
• Барабан ҡаҡһалар - барабан артынан, Ҡумыҙ тартһалар - ҡумыҙ артынан
• Бармағына күрә балдағы
• Бар—барын һөйләр, юк — һөйләр.
• Бар булһаң, биргәнеңде әйтмә, ир булһаң, еңелгәнеңде әйтмә.
• Бар ваҡытта ят яҡшы, юҡ ваҡытта үҙ яҡшы
• Бар өҫтөнә бар — май өҫтөнә бал.
• Барҙың барлығы тейә, юҡтың тарлығы тейә.
• Барҙың бары ла бар, юҡтың өйө лә тар.
• Барлы ярлы булмай.
• Барлыҡ пар иткән, юҡлыҡ тар иткән.
• Бар йылға ла бер яҡҡа аҡмай.
• Бар яраштыра, юҡ талаштыра.
• Барын биргән — байға һан.
• Барма бейгә — үҙе килер өйгә, барма ханға — үҙе килер малға.
• Бармаҡ менән бармаҡ тиң түгел, әҙәм менән әҙәм тиң түгел.
• Бармаған ерҙә баҡыр бар,

Күрмәгән ерҙә көмөш бар, Алмаған ерҙә алтын бар, Барһаң, тимер табылмаҫ.

• Бармағына ышанған — ҡашыҡһыҙ ҡалған.
• Бармаҡтың ҡайһыһын тешләһәң дә ауырта
• Бармаҡ йөрөт аң эйҙер, бәке йөрөт - ҡын кейҙер.
• Бармаҡ тоя белмәһә, ҡул тоя белмәй.
• Барған ереңә таш булып бат
• Барыр ерең бар булһа, барғас айран эсерһең,

Барыр ерең тар булһа, сыҡҡас телең тешләрһең.

• Баҫҡысҡа берәр аҙымлап менәләр
• Бары— барынса, юғы— юғынса
• Баталы ҡол арымаҫ, батаһыҙ ҡол йәлсемәҫ.
• Батыр алдында арыҫлан да ҡуян.
• Батша һарайын таҙартҡансы, ат һарайын таҙарт.
• Батшаның башы эшләмәһә лә эттәре тешләшә.
• Батшаның ҡоло буғансы, фәҡирҙең улы бул.
• Батша залим булһа — йорт туҙыр, батша ғалим булһа — йорт уҙыр.
• Батша талап ала, хәйерсе теләнеп ала.
• Батша әмере өс көн йөрөр.
• Батшаң һуҡыр булһа, бер күҙеңде ҡыҫып үт.
• Батшанан һалдат артмаҫ.
• Батшаның күҙе ҡанға туймай.
• Батыр - һуғышта, ҡурҡаҡ ҡыуышта үлә.
• Батыр бер үләр, ҡурҡаҡ мең үләр.
• Батыр кәрәк яу килгәндә, түрә кәрәк дау килгәндә.
• Батыр уртаҡ, бей уртаҡ-береһе илгә дан сәсә,икенсеһе ҡан сәсә
• Батырға ла ял кәрәк.
• Бахыр алдында ҡуян да батыр.
• Баш ауырта тип, башты ташҡа ормайҙар.
• Баш бармаҡ: «Бөгәм дә бөгәм»,

Күрһәткес: «Сүгәм дә сүгәм», Урта бармаҡ: «Сигәм дә сигәм», Исемһеҙе: «Тегәм дә тегәм», Бәпес бармаҡ: «Арағыҙҙа тик бер үҙем интегәм», — тип әйтер, ти

• Баш ҡәрҙәш булһа ла, мал ҡәрҙәш түгел.
• Баш та ҡалыр, түш тә ҡалыр,

Баш булмаһаң - башыңа ҡара бәлә ҡалыр

• Баш һау булһа, бүрек табылыр.
• Башы — башҡа, аҡылы башҡа
• Башҡорт байыһа, бисә ала, урыҫ байыһа, йорт һала.
• Башлыҡ булһаң - башлы бул, Йыйырылмаҫ ҡашлы бул!
• Башың ауыртһа - яулыҡ эсендә , беләгең ауыртһа - ең эсендә (булһын).
• Башлаған эш — бөткән эш.
• Башланған эштең бөткәне яҡшы.
• Башлаусыһы булһа, ҡеүәтләүсеһе табылыр.
• Башлы кеше ташты аш итер.
• Башлыҡ аҡылға бай, халыҡ күңелгә бай.
• Башлыҡ булһаң башлы бул, йыйырылмаҫ ҡашлы бул.
• Башлыҡҡа ла баш бар,

Тағанай башында таш бар.

• Башлыҡты башлыҡ ҡуя
• Башҡа бәлә төшмәй аҡыл кермәй
• Башһыҙ илдә бәрәкәт булмаҫ.
• Башһыҙ өйҙә эт хужа.
• Башым китмәһен тип ултырған башлыҡтан илгә изгелек китмә.
• Башта уйла, унан эшлә.
• (Эштең) Башы нисек — ахыры шулай бөтөр.
• Башына тай типкән
• Башыңа төшһә , бағанаға ла сәләм бирерһең.
• Башыңа төшһә, башмаҡсы булырһың.
• Беҙ ҡапсыҡта ятмай
• Беҙҙең хәтер ҡалһа ҡалһын, кеше хәтере ҡалмаһын
• Бей башына ҡол етер
• Бей булмаған бей булһа, менмәгән тауҙың башын ҡалдырмаҫ
• Бей икәү булһа, дау дүртәү.
• Бейгә бирем яҡшы
• Бейә кешнәмәй айғыр тешләмәй.
• Бей икәү булһа, дау дүртәү булыр.
• Бейек тауҙың үре күп.
• Бейә эштә йөрөп тирләһә, ҡолон бушҡа йөрөп тирләй.
• Бейә күп булһа, ҡолон күп.
• Бейә менһәң- ҡолон юҡ, һаумал асһаң, ҡымыҙ юҡ.
• Бейә һаумаҡ — ут йотмаҡ,

Ҡымыҙ бешмәк — йән сыҡмаҡ.

• Бейәһенең серен эйәһе белер.
• Белеклегә бер әйтһәң - ҡолағының эсендә, белекһеҙгә биш әйтһәң дә - ҡолағының тышында.
• Белем—энә менән ҡойо ҡаҙыу
• Белемле ҡыҙ - бирнәле ҡыҙ
• Белемлегә йот юҡ, белемһеҙгә ҡот юҡ.
• Белмәгәндең беләге тыныс
• Белмәгән беләгең тыныс булһа ла йөрәгең тыныс булмай.
• Белмәү ғәйеп түгел, белергә тырышмау - ғәйеп
• Белгән белгәнен эшләр, белмәгән беләген тешләр.
• Белгән — юлда, белмәгән — түрҙә.
• Белгәнгә — ер, белмәгәнгә — гүр.
• Белмәгән белер, белмәгәндән көлөр.
• Белмәгән эшкә ҡатышма.
• Белмәгән эштән шайтан көлгән.
• Белмәгәндең беләге тыныс, белгәндең ике ҡулына ла көс.
• Белмәгәндең беләге тыныс, белгәндең йөрәге тыныс.
• Белгәнгә — яңылыш, белмәгәнгә — нағыш.
• Бер алдар - гел алдар.
• Бер бала– юҡ бала, ике бала –бер бала
• Бер бар - берәгәйле бар.
• Бер бите ай, бер бите ҡояш
• Бер боҙоҡ алма ботә тоҡто серетә
• Бер болғанмай һыу ҙа тонмай
• Бер аяғын күтәргәнсе, икенсеһен эт ашаған.
• Бер бирмәһәң, мең биргәнең юғалыр.
• Бер йылға ҡуян тиреһе лә сыҙай.
• Бер киҫелгән икмәк йәбешмәй
• Бер көндөң ни арыһы, ни биреһе!
• Бер күргән–белеш, ике күргән – таныш, өс күргән -дуҫ
• Бер тәртәгә егелгәс, тартмай хәлең юҡ.
• Бер эшсегә ун башсы.
• Бер йәҙрә берҙе үлтерер, бер һүҙ меңде үлтерер.
• Бер көн артта ҡалһаң, биш көн артынан йүгерерһең.
• Бер ҡаҙыҡҡа ике ат бәйләнмәҫ.
• Бер рәхмәт мең бәләнән ҡотҡарыр
• Бер рәхәттең бер михнәте була.
• Бер тинлек ҡуян - ун тинлек зыян
• Берҙең көнө мир менән, мирҙең көнө ер менән.
• Берәүҙең быҙауы үлһен тиһәң, үҙеңдең үгеҙең үлер.
• (Эш) Бер кирегә китһә, гел кирегә китер.
• Бер ҡолаҡтан инеп,икенсеһенән сыға
• Бер ҡөн артта ҡалһаң, биш көн югерерһең.
• Бер ҡул менән төйөн бәйләнмәй.
• Бер тырышлыҡ унлата ҡайта.
• Бер эшен башлаған, икенсеһен ташлаған — береһен дә ослап сыға алмаған.
• Бер эшкә бәйләнгәс, билеңде бушатма.
• Бер эшлә, берәгәйле эшлә.
• Бер юлы ике кәмәнең ҡойроғон тотоп булмай.
• Бер тин һумды һаҡлай, бер көн йылды һаҡлай.
• Бер һыйыр аҫыра, берәгәйле аҫыра.
• Бер ат арҡаһында мең ат һыу эскән.
• Бер йортҡа ике бикәнең тауығы һыймаҫ.
• Бер кеше тәхеткә менһә, ҡырҡ кеше атҡа менә.
• Бер күктә ике ҡояш булмай.
• Бер ҡолас — ер түгел.
• Бер өңгә ике айыу һыймаҫ.
• Бер тәкә ҡайҙан китһә, бар көтөү шунан китә.
• Бер түрәгә дау килһә — түрәләр һөйөнөр,

Күп түрәгә дау килһә — түрәләр берегер.10.Күптән ҡуян ҡотолмай, әҙгә ҡуян тотолмай. 11. Ҡойроғонан нығыраҡ тотһаң, ҡуян да ут ҡабыҙыр. 20 Ҡараҡ ҡуян түгел, тик ул да үҙ шәүләһенән үҙе ҡурҡа, ти.16 Таяҡ барҙа ҡуян юҡ, ҡуян барҙа таяҡ юҡ.

• Бер йыл тартай һимерһә, бер йыл бүҙәнә һимерә.
• Бер кеше һабан артынан йөрөй, ете кеше ҡалаҡ тотоп йөрөй
• Бер көн көл булмайынса, бер көн килеп гөл булып булмай.
• Бер ҡышҡа (йылға) ҡуян тиреһе лә сыҙаған
• Бер хата икенсеһен тарта.
• Бер юлдан йөрөгән кешеләр берен-бере ашамай.
• Бер юлы ике ҡуян артынан ҡыума
• Бер юлы ике ҡуян ҡойроғон тотоп булмай - ҡойроҡ ҡыҫҡа.
• Бер һүҙгә— мең яуап
• Бер әйтә, берәгәйле әйтә
• Бер яҡшыға–бер яман
• Бергә саҡта –тибешәһең, ҡырҙа йөрөһәң–кешнәшәһең
• Беренсе ир - алланан, икенсеһе - бәндәнән, өсөнсөһө - шайтандан.
• Берәү аҡса таба, берәү муҡса тегә.
• Берәү ашағанға берәү туҡ булмаҫ.
• Берәү һыйыр һауа, берәү мөгөҙөн тота.
• Бер һөйгәнем арҡаһында алтмыш һөймәгәнде һөйөрмөн
• Берәү туңып һикерә, берәү туйып һикерә.
• Берәү үлмәй — берәү көн күрмәй.
• Берәүгә алтын табаҡтан нан бирә, берәү нан хәсрәтенән йән бирә.
• Берәүҙең ер күтәрмәҫ малы бар, берәүҙең ат күтәрмәҫ да¬ны бар.
• Берәүҙең эсе диңгеҙ, берәүҙең эсе дуңғыҙ
• Берәүҙә баш ҡайғыһы, берәүҙә бүрек ҡайғыһы.
• Берәүҙән икәү яҡшы
• Берәүҙәр түрә, берәүҙәр түрә янында көн күрә.
• Берәүҙәргә көн дә байрам, көн дә туй,

Берәүҙәргә көн дә һағыш, көн дә уй.

• Берҙе биш итә
• Берҙең көнө ил менән, илдең көнө ер менән.
• Берҙә түгел, илдә көс.
• Берәүҙең бәхетенән берәү төшә тәхетенән.
• Береһен үлтермәй, береһен тергеҙеп булмай.
• Бесәй юҡта сысҡан баш.
• Бесән юҡта һалам да ҡурмы.
• Бесән яҡҡан, үҙе ятҡан.
• Бет аяғын ҡырҡҡан
• Беткә үсегеп туның яҡҡан
• Биҙмән менән гер бергә, ҡатын менән ир бергә
• Бикәләр түр өсөн талашыр.
• Бикәр эш битһеҙ булыр.
• Бил бөкмәйенсә белен бешмәй.
• Биле билтәк бишле айғыр алтыһында ат булыр.
• Биле ныҡтың иле ныҡ, иле ныҡтың биле ныҡ
• Биләүҙәге бишкә төрләнер
• Билдәһеҙ эштә тәүәккәллек ҡотҡара.
• Биргән бейгә яраған, ауыҙы-башы ҡанаған.
• Биргән бейгә яраған, бирмәгән кемгә яраған?
• Биргән менән мал бөтмәй.
• Бирәм тигән бей булмаҫ.
• Бирәйем тигән ҡолона — сығарып ҡуйыр юлына, Бирмәйем тигән ҡолона — тартып алыр ҡулынан
• Бирмәҫ ҡыҙҙың ҡалымы ҙур.
• Бирәм тигән ҡолона - сығарып ҡуйыр юлына!
• Бирһәң — алырһың, сәсһәң — урырһың.
• Бисәң матур - бай тирмәһендә ятыр.
• Бисмилла тигәнсе, ҡор үлеп бара .
• Бисәң матур булһа, байың үсле була.
• Битеңде биҙәмә, аҡылыңды биҙә.
• Биш мәртәбә уйла, бер мәртәбә эшлә.
• Бишек бауы билеңдә, имсәк һөтө иренеңдә .
• Бишектәге бишкә төрләнә
• Биштең башы булғансы, алтының аяғы бул.
• Бойҙай сәсһәң, башағын йый, шалҡан сәсһәң, тамырын йый.
• Боландың мөгөҙө, сәсәндең һүҙе, филдең теше, оҫтаның эше ҡиммәт.
• Боло булһа, ҡоло табыла.
• Болот елгә ҡаршы йөрөмәй.
• Борос әсе, әсе телле унан да әсе.
• Ботон– ботса, ҡулын—ҡулса
• Бохар даны менән бүҙ үтер, атай даны менән ҡыҙ үтер.
• Бохарҙа малы барҙың күңеле туҡ.
• Бөркөт себен ауламай
• Бөгөнгө уй иртәгәгә ярамай.
• Бөгөнгө эшеңде иртәгәгә ҡалдырма.
• Бөлөр илгә бөкөрө билле бей килер.
• Бөлгән байға һан юҡ.
• Бөлгән илдән бүлтерек алма.
• Бөркөт ҡартайһа, сысҡан аулар.
• Буй эшләмәй, ҡул эшләй.
• Буйына ҡарама, ҡулына ҡара.
• Булган кешенең көрәге лә утын киҫер.
• Булдыҡлы булмағанды булдырыр.
• Булдыҡһыҙ балтанан күрер.
• Булдыҡһыҙҙан һөнәр сыҡмаҫ.
• Булдыҡһыҙҙың ҡоралы насар
• Булмаҫтай алтмышҡа етһә лә булмаҫ.
• Булмаҫтайға һүҙ әрәм.
• Булмаҫтайҙан булмаҫ:

Ул да тыумаҫ, ҡыҙ ҙа тыумаҫ, Тыуһа ла тормаҫ.

• Булмаҫ эште телгә алма.
• Булыр-булмаҫ кеше ат үлтерер.
• Булыр ир алты йәшендә башмын тир,
• Булмаҫ ир алтмыш йәшендә йәшмен тир.
• «Булыр» тигән — булдырған.
• Булырҙайҙың йөҙөнән, булмаҫтайҙың һүҙенән (билгеле)
• Булмаҫ иргә бөкөрө ҡатын.
• Буйың етмәгәнгә үрелмә.
• Булыр бала –бишектән
• Булыры булған, буяуы уңған
• Булыр-булмаҫ егеттең әйткән һүҙе ел булыр
• Буран булһа, һунар юҡ, ямғыр булһа, туҙан юҡ.
• Буран булһа, һунар юҡ,

Ямғыр булһа, туҙан юҡ, Түрә килһә, майҙан юҡ.

• Бурҙы йөккә, мулланы мәктәпкә, кулакты колхозға яҡын ебәрмә.
• Бурҙан ҡала, уттан, һыуҙан ҡалмай
• Бурысҡа алыуы еңел булһа ла, түләүе ауыр
• Бутҡаны май боҙмай
• Буш башаҡ башын күккә сөйә, Туҡ башаҡ башын аҫҡа эйә
• Буш тоҡ тура ултырмаҫ.
• Буштың атаһы үлгән.
• Бушты бушҡа бушатма.
• Буянған ҡыҙҙан оялған ҡыҙ матур.
• Бүҙәнәңең өйө юҡ, ҡайҙа барһа — бытбылдыҡ
• Бүре бар ерҙә ҡуянға көн юҡ.
• Бүре лә туҡ, ҡуй ҙа теүәл.
• Бүре лә туҡ булһын, һарыҡтар ҙа иҫән ҡалһын.
• Бүрене аяғы туйҙыра.
• Бүренең ауыҙы ашаһа ла, ашамаһа ла ҡан
• Бер ҡаҙанға ике тәҡә башы һыймай
• Бүренең көсө тешендә, кешенең көсө эшендә.
• Бүре тотор бурҙай эт бөйөрөнән беленер, бүре һуғыр ир-егет беләгенән беленер.
• Бүре ас булһа ла елкәһен көҙөрәйтер.
• Бүре балаһын бүреккә һалһаң да урманға ҡарай
• Бүре бәйләүгә күнмәҫ, әйҙәүгә килмәҫ.
• Бүре күләгәһендә ҡош туйыр.
• Бүре ҡартайһа ла, бер ҡуйлыҡ ҡеүәте ҡала.
• Бүре ҡуйға иш булмаҫ, ярлы байга дуҫ булмаҫ.
• Бүре менән дуҫ булһаң, этең яныңда булһын.
• Бүрегә аҙыҡ бирһәң, тешен һындырып бир.
• Бүренеке- уртаҡ, ҡоҙғондоҡо- ағас башында
• Бүрәнә аша бүре күрә
• Бәз ҡәҙерен белмәҫ ҡулда ҡайсы уйнамаҫ,

Ат ҡәҙерен белмәҫ ҡулда ҡамсы уйнамаҫ.

• Бәлә ағас башынан йөрөмәй, әҙәм башынан йөрөй
• Бәйле арыҫланға ҡуян да тибеп китер.
• Бәлә бәләгә ҡул бирә.
• Бәлә күрһәтер булһа Аллаһ башта кешенең аҡылын алыр, ти
• Бәлә-ҡаза яңғыҙ йөрөмәй
• Бәлә ҡыңғырау тағып килмәй.
• Бәләкәй һыуҙа оло балыҡ үҫмәй.
• Бәләкәс телгә лә етмәй
• Бәләкәй атты маҡта, оло атты ек.
• Бәндәнең үлгәндән һуң да өс көнлөк эше ҡалыр, ти
• Бәхет ҡошо ҡунғанда беленмәй, осоп киткәс беленә.
• Бәхет өләшкәндә йоҡлап ҡалған
• Бығау, алтын булһа ла - бығау.
• Быҙау һайын — бухгалтер, һыйыр һайын — секретарь
• Былтырҙың арты йылтыр
• Былтырғыны ҡар баҫҡан
• Бысаҡ ҡынын киҫмәҫ.
• Бысаҡ осонан һыныр.

В

• Ваҡ гәрәбәнән тупраҡ яҡшы
• Ваҡ ямғыр - тунға зыян,

Төртмәле һүҙ - дуҫҡа зыян

• Ваҡыт етмәй әжәл килмәй
• Ваҡыт үтһен, сабата туҙһын
• Васыят үлем килтермәй
• Вәғәҙә - алтын.
• Вәғәҙә ҡылһаң вафа ҡыл
• Вәғәҙә - иман
• Вәғәҙәһен боҙған - башһыҙ ҡалған
• Вәли - үҙенсә, Ғәли - үҙенсә
• Вайымһыҙҙың эше алымһыҙ.
• Вайымһыҙ йөрөһәң йәй көнө, алымһыҙ булырһың көҙ көнө.
• Ваҡ эште лә эре итеп башҡар
• Ваҡытлы эш ваҡытында яҡшы
• Ваҡытһыҙ эшләгән ЭШ ЭШЛӘНМӘГӘНГӘ ИҪӘП.

Г

• Герәздән (бысраҡтан) кенәз булған
• Гонаһ ҡылһаң, тәүбә итә бел.
• Гөл ҡәҙерен былбыл белер
• Гөл тикәнһеҙ (сәнскеһеҙ) булмаҫ
• Гөлөнә ҡарама, төбөнә ҡара
• Гөлөң сәскә атмаһа, ҡояшҡа үпкәләмә, үҙеңә үпкәлә
• Гүргә кергән кире ҡайтмаҫ
• Гүрҙә ятҡанса түрҙә ят
• Гәүһәр ерҙә ятмаҫ
• Гәүһәр төндә лә күренә
• Гәүһәрҙе мыҫҡаллап үлсәйҙәр

Ғ

• Ғилем - аҡылдың яртыһы.
• Ғилеме барҙың телеме бар.
• Ғишыҡ кешене диуана итә.
• Ғишыҡ тотҡан - күҙһеҙ.
• Ғүмер ҡыҫҡа - үткәрмә бушҡа

Ғәҙел менән яҡын булһаң, эшең бөтөр, Залим менән яҡын булһаң, башың китер

• Ғәҙел кеше үҙенә ҡаты, кешегә йомшаҡ булыр
• Ғәҙеллек үлене тергеҙгән
• Ғәҙеллек менән золом бер ерҙә йәшәмәҫ
• Ғәйебен йәшергән - уңмаҫ
• Ғәйебенә күрә язаһы
• Ғәйебеңде таныу - ярты төҙәлеү
• Ғәйеп иткән - ғәйеп ишеткән
• Ғәйепле үҙ күләгәһенән дә ҡурҡа
• Ғәйепһеҙ йәр эҙләгән йәрһеҙ ҡалыр.
• Ғәйрәт иткән тау ярыр.
• Ғәйрәт — атлыла.
• Ғәмһеҙ кеше - йәнһеҙ кеше.

Д

• Далаға ебәргән атыңа ышанма.
• Дала эсе — киң ер, оло-кесе тиң ер.
• Даланың бейе булғансы, ҡаланың эте бул.
• Данлы егет ил өсөн үлер.
• Даръя төбөндәге ынйынан тау башындағы таш артыҡ
• Даръяға төшкән - йыланға һарылған
• Дандың төбө хөрмәт, хөрмәт төбө хеҙмәт.
• Дегетсе күмерсегә, мине буяма, тигән
• Дегәнәк араһында үҫкән сәскәнән һаҡлан.
• Димсе диңгеҙ кистерә.
• Диңгеҙ баштан болғаныр.
• Диуанаға ҡайғы ла байрам
• Доға ҡабатлауҙан иман иҫкермәй.
• Донъя баҫһа, тоҙ ҙа татлыға әйләнә.
• Донъя бер гөл итеп, бер көл итеп өйрәтә
• Донъя - йоҙаҡ, асҡысы - белем.
• Донъя киң тип таралма, таралған тарыны тауыҡ сүпләй.
• Донъя күрке - йәр менән.
• Донъя ҡораманан башлана.
• Донъя - яйы менән, ҡоймаҡ - майы менән.
• Донъяны һүҙ биҙәр.
• Донъяның яйы китһә, Ҡоймаҡтың майы китә
• Донъяның рәхәтенән михнәте күп
• Донъя бөтөр, эш бөтмәҫ.
• Донъя эшен әхирәткә ҡалдырма.
• Донъяһына күрә түрәһе.
• Дошманыңа үлем теләгәнсе, үҙеңә ғүмер телә
• Дөйә үҙ бөкөрөһөн күрмәҫ.
• Дуңғыҙҙан бер ҡыл, байҙан бер һөйәк (артмаҫ)
• Дуҫ булһаң, дуҫ ҡәҙерен онотма.
• Дуҫ дуҫ өсөн мал бирер, яу килгәндә йән бирер.
• Дуҫ - дуҫтың көҙгөһө.
• Дуҫ илатып өйрәтер, дошман көлдөрөп көйрәтер.
• Дуҫ килгән көн - байрам көн.
• Дуҫ һөйөнһөн, дошман көйөнһөн.
• Дуҫ хаҡы өсөн йән фиҙа.

Дуҫ әйтһә - ҡалма, дошман әйтһә - барма.

• Дуҫты тапҡансы эҙлә,тапһаң - һаҡла.
• Дуҫы күпте яу алмай.
• Дуҫынан айырылған ете йыл илар,

Иленән айырылған илле йыл илар.

• Дуҫһыҙ кеше - ҡанатһыҙ ҡош.
• Дуҫың күп булһа, дошманың үҙе үлер.
• Дуҫың ниндәй - ҡәҙерең шундай.
• Дуҫың яныңда булмаһа, донъяның йәме юҡ.
• Дуҫым тип сер һөйләмә, дуҫтың дуҫы була.
• Дуҫым тип тип бик ышанма, бер саҡ дошман булыуы бар;дошманым тик сиктән сыҡма,бер саҡ дуҫ булыуы бар
• Дүрт аяҡлы ат та абына
• «Дыр», «ҙыр» ға ҡош та ҡунмай.
• Дәртһеҙ кеше - күҫәк, йәрһеҙ кеше - ишәк.
• Дәрүиш ашауынан, бай йәшәүенән билгеле
• Дәрт биргәнгә дарман бирер.
• Дәрт бар — дарман юҡ.
• Дәрт — даръя, дарман — донъя.
• Дәрт иткән эшләр.
• Дәртең булмаһа, дарманың булмай.
• Дәртле дарманын табыр.
• Дәртһеҙ егет йоҡосан булыр.
• Дәртһеҙ кешенән эш сыҡмаҫ.
• Дәртһеҙгә дан юҡ.

Ҙ

• Ҙур ағастың күләгәһе лә киң.
• Ҙур йыртыҡты бәләкәй ямау ҡапламай
• Ҙур талантҡа - ҙур талап
• Ҙурҙар һүҙен тыңламаған ҙур бәләгә ҡалыр
• Ҙурлыҡ кәүҙә менән түгел, ғилем менән
• Ҙурлыҡ буй менән түгел, уй менән
• Ҙурҙы уйлап әҙҙән ҡоро ҡалма

Е

• Ебегән ауыҙҙан серегән һүҙ сығыр
• Егет булһа, батыр булһын, ҡыҙ булһа, матур булһын.
• Егет булһа–мут булһын, ике күҙе ут булһын
• Егет кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә әҙ
• Егет ҡыйыу, ҡыҙ һылыу булғаны яҡшы.
• Егет егәр, ҡыҙ сибәр булһын.
• Егет һөйһә - ала, ҡыҙ һөйһә - ҡала
• Егәрле атҡа һүҙ ҙә сыбыртҡы.
• Егәрленең тире сыҡҡансы, ялҡауҙың йәне сыҡҡан
• Егә белгән айғыр егер.
• Еккән атың елдәй булһын.
• Екмәһәң дә, ат яҡшы.
• Ел сәсһәң —дауыл урырһың
• Елкәлә күҙ юҡ
• Елгә еленләгән, көнгә ҡолонлаған
• Емеш ашағың килһә, сәскәһен өҙмә.
• Емеште аша, ботағын һындырма.
• Еңгә - ҡәйнеш бисәһе
• Еңгәм сәнсә, мин тартам,

Мин дә нағыш һырыйым!

• Ер баҫтырығы — тау, тау баҫтырыры таш, ил баҫтырығы — баш.
• Ер кемдеке булһа — ел шуныҡы,

Бей кемдеке булһа — ил шуныҡы

• Ер тартмаһа, һыу тарта.
• Ер тауһыҙ булмай, халыҡ ханһыҙ булмай.
• Ер түбәһеҙ булмаҫ, ил түрәһеҙ булмаҫ.
• Ерҙең даны ирҙән.
• Ерҙән айырылған елгә оса.
• Ере байҙың иле бай.
• Ере барҙы ер тартыр, ер тартмаһа, ил тартыр.
• Ере барҙың еме бар, еме барҙың име бар.
• Ере күп булған ил көлөр, бейе күп булған ил бөлөр.
• Еренә күрә екәне.
• Еренә ҡарай йыланы, тауына ҡарай боланы.
• Ерле — ерендә, екән — күлендә.
• Ерле ерен маҡтай, балыҡсы күлен маҡтай.
• Ерле кеше еренә тартыр.
• Ерле боланды тирле ҡолан ҡыуалаған
• Ерһеҙ кеше илһеҙ кеше
• Ерҙең дә ҡолағы бар
• Ер туймай ил туймай.
• Ергә тамған тир — гәүһәр.
• Ергә төшкән гөл булыр, утҡа тошкән көл булыр.
• Ергә эйелһәң, байлыҡ килә.
• Ерҙе бер ҡат туйҙырһаң, ул һине ун ҡат туйҙырыр.
• Ергә ашлыҡ башағынан ҡалдырғансы, ашар ҡашығыңды ҡалдыр.
• Ерҙән алғанды ерҙә ҡалдырма.
• Еренә ҡарап иген ик.
• Ете быуыныңа түгел, дошманыңа күрһәтмәһен
• Етем ауыҙы ашҡа тейһә, мороно ҡанай
• Ете ҡат ер аҫтында йылан көйшәгәнен белә
• Ете ятып бер төшөнә инмәй
• Ете ҡат үлсә, бер ҡат киҫ.
• Еткән ҡыҙ кейәүҙән ҡурҡмаҫ.
• Етмеш килде - егәрлек китте
• Етмеш йондоҙ тыуһа ла, яҡтылығы айҙай юҡ.
• Етмештә ҡартлыҡ етте - аҡыл китте.
• Етәкләгән эт ауға ярамай, өйрәткән һүҙ дауға ярамай.

Ж

Жәүзә (Игеҙәк йондоҙлоғо)кермәй йәй булмай, Ҡәүес (Уҡсы) кермәй ҡыш булмай

З

• Закон - көслөнөкө
• Закондың ҡулы оҙон
• Законы юҡ йорт булмаҫ
• Залим золом итер, золомо башына етер
• Залим түрә күп һөйләр,ғәҙел түрә әҙ һөйләр
• Залимдың үҙенән залим эте булыр
• Заман башҡа, заң башҡа
• Заман һиңә эйәрмәһә, һин заманға эйәр
• Заман яҙмышы кеше ҡулында
• Заманына күрә бағанаһы
• Заманына күрә ғәмәле,

Һабанына күрә әмәле

• Заманына күрә законы
• Заманына күрә кешеһе
• Заманына күрә манараһы
• Заманына күрә өйө,

Өйөнә күре көйө

• Заманына күрә көлкөһө,

Тауына күрә төлкөһө

• Заманына ҡарап бүрек кейәләр
• Заманың ниндәй - яҙмышың да шундай
• Заманың нисек булһа - бүркеңде шулай кей.
• Зат затына тарта
• Заттың алаһы ла, ҡолаһы ла була
• Заты башҡа менән болан аулама
• Зәһәр зәһәрҙе киҫә

И

• Игелек ит тә һыуға һал - халыҡ белер,халыҡ белмәһә балыҡ белер.
• Иген ер һыуына үҫмәй, тир һыуына үҫә
• Иген икһәк-икмәк,быҙау һуйһаҡ-туҡмаҡ
• Иген келәттә, кеше хеҙмәттә күренә.
• Иген ҡамылынан билгеле.
• Иген төбө — ҡыуаныс.
• Иген үҫмәҫ тип, ерҙән төңөлмә.
• Игенде арба өйгә ипдерә, сана баҙарға илтә.
• Игендең яйын иккәп белер, арбаның яйын еккән белер.
• Игенсе ямғыр теләй, юлсы аяҙ теләй.
• Игенсе яуында тыныр.
• Игенсенең ярты ғүмере яланда уҙыр.
• Игә белгән иген ашар, игә белмәгән ниен ашар?
• Изгелектең иртәһе-кисе юҡ.
• Иҙел даны менән боҙ китә, атай даны менән ҡыҙ китә.
• Иҙел башынан болғана, тамағынан тына.
• Иҙел күрмәй – итек сисмә
• Иҙел һыуы бал булһа ла, илгә етмәй.
• Иҙел Яйыҡтың ағаһы,

Ағиҙел илдең яғаһы.

• Изге эштең иртәгеһе яҡшы.
• Ижтиһад иткән моратына еткән.
• Ике донъя, бер мөрйә
• Ике дуҫтың береһе ҡол була
• Ике кеше бер булһа, илле кеше йөҙ булыр.
• Ике кеше күрмәһен, икендегә етмәһен
• Ике күңел бер булһа, сүплек башы гөл булыр.
• Ике ҡулыңа бер эш — ал да кереш.
• Ике ҡуян бҫтырған, беренән тороп ҡалған(береһен дә тотмаған)
• Ике күлдәкте бер иткән, бер күлдәкте юҡ иткән.
• Ике сибәр бергә килһә, береһе ғүмерһеҙ була, ти.
• Ике туған талаша, атҡа менһә яраша.
• Ике айғырҙы бер һарайға япмайҙар.
• Ике айғыр тибешкәндә тайҙың бото һынған
• Ике суҡып, бер ҡарап
• Ике тәкә башы бер ҡаҙанға һыймаҫ.
• Ике дәрүиш бер балаҫҡа һыйыр, ике батша ер йөҙөнә һыймаҫ
• Ике һуҡыр күрмәһен,икендегә етмәһен, күрһә күрһен күҙлеһе,ул да булһын йүнлеһе
• Икенең бере - йә ир, йә ҡатын баш булһын.
• Ике бейә — ил ашы,

Өс бейә — болаҡ башы, Бер бейә — юҡтың ҡашы. Ике ҡарға һуғышһа, ҡоҙғонға ем булыр

• Ике ҡатын алғандың вайраны бар,
• Ике һыйыр Һауғандың айраны бар.
• Ике уйла, бер эшлә.
• Ике яҡшы дуҫ булһа, ике аранан ҡыл үтмәҫ.
• Икмәк — илдән, һыу — күлдән
• Ил һөйөр байҙы, ир һөйөр һауҙы
• Илар бала атаһының һаҡалы менән уйнар,
• Илар түрә иле менән уйнар
• Ил аралаған һынсы булыр, ер аралаған уҡсы булыр.
• Ил ауыҙы—ҙур иләк, ондо ла иләр, ҡомдо ла иләр
• Ил ауыҙына иләк ҡаплап булмай
• Ил асыуы — яман асыу.
• Ил бай булһа, ярлылығың һиҙелмәй.
• Ил бар ерҙә сәпсек үлмәй.
• Ил барҙа ир хур булмаҫ, ир барҙа ил хур булмаҫ.
• Ил биргәндә дуҫың булһын, ер биргәндә ҡушың булһын.
• Ил дауһыҙ булмаҫ, ир дауһыҙ булмаҫ.
• Ил илдән ҡалһа, иргә намыҫ.
• Ил икмәге ирекле,

Эшләп алһаң, кимекле.

• Ил ирекһеҙ булһа, ир күрекһеҙ булыр.
• Ил ирекле булһа, түрә күрекле була.
• Ил йолаһыҙ булмаҫ.
• Ил йолаһына хан да буйһона.
• Ил көйөнгәндә көйөн, ил һөйөнгәндә һөйөн.
• Ил көсәйһә, бей хан була.
• Ил күрмәк — бер бурыс, ир һынамаҡ — бер бурыс.
• Ил күсә тип, утыңды һүндермә!
• Ил ҡулы тау күсерер.
• Ил ҡупһа — Иҙел ҡубыр, ауыл ҡупһа — дауыл ҡубыр.
• Ил ҡәҙерен белмәгән — башын юғалтҡан,
• Ер ҡәҙерен белмәгән — ашып юғалтҡан.
• Ил менән ҡара көн дә байрам булыр.
• Ил намыҫы ир муйынында.
• Ил намыҫы хур итмәҫ.
• Ил өҫтө — алтын бишек.
• Ил өҫтөндә илле алтын.
• Ил терәге — ир, ир терәге — бисә.
• Ил тупланһа - туп була, ил ойошһа - уҡ була.
• Ил хөкөмһөҙ булмаҫ.
• Ил эшенең иртәгеһе маҡтаулы.
• Ил яҙмышы — ир яҙмышы.
• Илгә бирһәң ашыңды, ил ҡәҙерләр башыңды;
• Эткә бирһәң ашыңды, эттәр талар башыңды.
• Илгә ҡаза теләгән ҡаҙалып үлер.
• Илгә ҡушылһаң — ир булырһың, илдән айырылһаң — хур булырһың.
• Илгә сыҡһаң, илле төрлөнө күрерһең.
• Илгә таянған Иҙел кисер.
• Илгә һыймаған баш — Иҙелгә батҡан таш.
• Илде тинтәк боҙор.
• Илдең биле ныҡ булһа, ирҙең күңеле туҡ булыр.
• Илдең итәге киң.
• Илдең көнө ер менән.
• Илдең көнө — ир менән, ирҙең көнө — ил менән.
• Илдең күҙе илле.
• Илдең хаҡын ир даулар, ир дауламаһа, кем даулар?
• Илдең эше ир муйынында, ирҙең эше ил ҡуйынында.
• Илдә баш булмаһа, эт башҡа менә.
• Илдә булһа, иренгә тейә.
• Илдә булһа, үлмәҫһең, илһеҙ көнөң күрмәҫһең.
• Илдә егет һанаулы.
• Илдә ир үлмәҫ
• Иле байҙың бейе бай.
• Иле барҙың көнө бар
• Иле барҙың — ҡабымы бар.
• Иле барҙың — теле бар.
• Иле берҙәмдең — көнө берҙәм.
• Иле ныҡтың — биле ныҡ.
• Иле юҡтың— түшәге юҡ, икмәге юҡтың— көйшәме юҡ.
• Илем-көнөм булмаһа, айым-көнөм тыумаһын!
• «Илем» тимәҫ ир булмаҫ, «өйөрөм» тимәҫ ат булмаҫ.

Илен ҡурсыған ил ағаһы булыр,

• Илен борсоған ил буҫағаһы булыр.
• Илен танымаған илгә бей булмаҫ.
• Илен һатып ашаған — ике генә көн йәшәгән.
• Илен һөйгән ир булыр.
• Иленә ҡайтҡандың ояты юҡ.
• Иленән биҙгән ир уңмаҫ, күленән биҙгән ҡаҙ уңмаҫ.
• Илел алла, алтмыш мулла
• Илле илен маҡтар, юкәле күлен маҡтар.
• Илле йылдан ил яңырыр, йөҙ йылдан ҡаҙан яңырыр.
• Илләштереү илсенән, юлыҡтырыу яусынан.
• Илсегә үлем юҡ.
• Илсегә ялҡауҙы ебәрһәң, илгә яу килтерер.
• Илселек — димселек.
• Иләнмәгән, һуғылмаған, ҡайным һиңә бер ыштан
• Иләҫ илдән китер.
• Иллегә еткәс, ирҙәр ҙә ипкә килә
• Иллелә - ил ағаһы
• Иләктә һыу тормаҫ,

Ҡатын-ҡыҙҙа һүҙ тормаҫ

• Иләмәй күн булмаҫ, тирһеҙ тун булмаҫ.
• Иләктә һыу тормаҫ, тинтәктә һүҙ тормаҫ.
• Иләктәгең — күнәккә, күнәктәген — иләккә.
• Илһамлы хеҙмәт — илгә ҡеүәт.
• Иләк менән һыу ташымайҙар.
• Иләмәй күн булмаҫ, тиреһеҙ тун булмаҫ
• Имән ҡаты ергә төпләнер.
• Иң тәүҙә туғаның менән, дуҫың менән иҫәпле бул
• Иң элек уйла, унан эшлә
• Инженер булыуҙан менеджер булыу хәйерлерәк.
• Инер ишегеңде ҡаты япма
• Инһәң — ил, сыҡһаң — яу.
• Инә ҡаҙ йомортҡа баҫҡанда ата ҡаҙ янында бейер
• Инә ҡаҙ ҡаңғылдамаһа, ата ҡаҙ бармай.
• Инәһеҙ ҡорт бал йыймаҫ,

Бал йыйһа ла, мул йыймаҫ

• Инәһеҙ ҡорт көсһөҙ булыр.
• Ипле кеше иленән китмәҫ.
• Ипһеҙ ҡыҙ йәрһеҙ ҡалыр.
• Ир аҡылы — бер алтын, ил аҡылы — мең алтын.
• Ир башына килһә килһен, ил башына килмәһен.
• Ир-егет — ил көҙгөһө
• Ир-егеттең аҫылы ил эшендә танылыр.
• Ир-егеттең эсендә эйәрле-йүгәнле ат ятыр.
• Ир-егеттең яҡшыһы ил менән.
• Ир ике һөйләһә — үҙенә бөлә, хан ике һөйләһә — иленә бәлә.
• Ир илендә ҡәҙерле.
• Ир ҡайғыһы илдә.
• Ир ҡайғыһы-итәктә, бала ҡайғыһы -йөрәктә
• Ир ҡаҡҡанда мир ҡаға
• Ир ҡәҙере ил менән.
• Ир таба, ҡатын тота
• Ир терәге — ер.
• Ир — тыуған илендә, ат — туйған ерендә.
• Ир үлһә лә, йола үлмәҫ.
• Ир үлһә, ил көйөнөр, дошман һөйөнөр.
• Ир яҡшыһы илгә ярай.
• Ирҙең даны иленән, халҡы менән еренән.
• Ирҙән ашмаҡ бар, илдән атма к юк.Ирҙән китһәң дә, илдән китмә.
• Ирҙәр айырылһа, ил таралыр.
• Ир аҡыллы булһа, ҡатын күндәм була.
• Ир булған ир егерме биштә баш булыр,

Ир булалмаған ир иллелә лә йәш булыр

• Ир булған кеше этеп йыҡһын, тартып торғоҙһон.
• Ир йәше - ике утыҙ, ҡатын йәше - бер утыҙ
• Ир йәше ике илле - береһе шәкәр, береһе бикәр
• Ир-аҙамат билгеһе - тышта мырҙа, өйҙә ҡол
• Ир ҡанаты ат була.
• Ире сыҡты ишектән, ҡатыны сыҡты тишектән
• Ирҙең юлдашы ла ат, моңдашы ла ат.
• Иренсәк йорт ил булмаҫ, ил булһа ла, гел булмаҫ.
• Иртә сәсһәң — уңырһың, һуңға ҡалһаң — туңырһың.
• Ит тапмаған - үпкәгә кинәнгән, ҡыҙ тапмаған - еңгәгә (бисәгә) кинәнгән.
• Ир үлһә лә йола үлмәҫ.
• Иргә бер ҡат барыу - ғәҙәт, икенсегә - оят.
• Ирең булмаҫтайға иренеңде бирмә
• Ире өмә әйткән, ҡатыны баланға киткән.
• Иреңдән айырылғансы күкрәгеңдәге йәнеңдән айырыл.
• Ирҙе ир иткән дә, хур иткән дә — ҡатын.
• Ирҙән ҡайтҡан яуҙан ҡаты.
• Ирһеҙ ҡатын — тотҡаһыҙ ишек
• Иртәгәһен ишәк ҡайғыртҡан
• Иртәгә ҡалған эшең - һынып төшкән тешең.
• Иртәгә лә көн бөтмәҫ
• Иртән дә өйрә, кис тә өйрә - был ҡорһаҡтар ни күрә?
• Иртәгә лә көн бөтмәҫ.
• Ир аҫылы эштә беленә.
• Ир ғәйрәте тауҙы ҡом итә.
• Ир ҡоралы - ҡамсылыр, ҡулда барҙа ҡәҙере юҡ.
• Ир маҡтаныр, ҡорал эшләр.
• Ир һөнәре эш булыр.
• Иренгән ике үлгән.
• Иренгән ике эшләр, артынан бармағын тешләр.
• Иренгән эш һөймәҫ.
• Иренгәндең иренен эт ялаған.
• Иренмәгән иртәгәге эшен бөгөн бөтөргән.
• Иренмәгәндең ирене ашлы, иркәнең күҙе йәшле.
• Иренмәгәндең эше сифатлы.
• Иренмәһәң, оҫта булырһың.
• Иренсәк иркә булыр.
• Иренсәккә эш ярамаҫ.
• Иренсәкте илсе итһәң, илеңә яу килтерер.
• Иренсәктең ирене кибер.
• Иренсәктең табышы юҡ.
• Иренсәктең эше ике.
• Иренсәктә дәрт булмаҫ.
• Иренһәң - ауырырһың, тырышһаң - һауығырһың.
• Иренһәң — иренеңә теймәҫ.
• Иренһәң, эшең кем эшләр,оялһаң, һүҙең кем әйтер?
• Ирҙәр- ирлән тамаҡ, ҡатын-ҡыҙ - ҡыл тамаҡ.
• Иркә быҙау ике һыйыр имә
• Иртә барһаң- ит бешә, һуңға ҡалһаң - бит бешә
• Иртә торған ас ҡалмаҫ.
• Иртә торған егеттең ырыҫы артыҡ,иртә торған ҡатындың өлөшө артыҡ
• Иртә торған ир уңыр.
• Иртә торған үкенмәҫ.
• Иртә торғандың ғүмере оҙон.
• Иртә торғанндың ырыҫы артыр.
• Иртә торһаң — уңырһың, кискә ҡалһаң — туңырһың.
• Иртәгә ҡалған эшең — һынып төшкән тешең.
• «Иртәгә» тигән иренгән, бөгөндән ҡалган бөлгән.
• «Иртәгә» тигән уй менән бөгөп тамаҡ туймай.
• Иртәгәге эшеңде бөгөн уйлап ҡуй.
• Иртәгеһен ишәк ҡайғыртҡан
• Иртә торһаң — ит бешә, һуң торһаң — бит бешә
• Иртән уңмаған, кис уңмаҫ
• Ирән ерҙә ир үлмәҫ.
• Ирәндегем — бишегем, оло оңғол ишегем
• Ирәүән барҙа ир үлмәҫ, андыҙ барҙа ат үлмәҫ
• Исеменә күрә есеме
• Исемең шәп булһын, ырыуыңа тап булһын

Ырыуыңа тап булмаһа - ораныңа тап булһын

• Иҫерек -иҫәр һыңары
• Иҫке ауыҙҙан яңы һүҙ
• Иҫке ғәҙәт ташланмай, яңыһы башланмай.
• Иҫәр менән иҫәр булма
• Иҫәр үҙе һөйләр, үҙе көлөр - кешегә ҡалдырмаҫ.
• Иҫәр этен маҡтар, өйөнә ҡайтһа бисәһен маҡтар.
• Иҫәп кәрәк, уй кәрәк, уйлап эшләгән һирәк.
• Иҫәпһеҙ колхоз — ишекһеҙ йорт.
• Иҫәпһеҙҙең ҡуйы теүәл
• Иҫәпкә бар, һанға юҡ.
• Иҫәрҙе яҡлама, ялҡауҙы маҡтама.
• Иҫәрҙең ише булмаҫ, ялҡауҙың эше булмаҫ.
• Ит аҫылы - ҡарталыр, зат затына тарталыр.
• Ит изгелек, көт яуызлыҡ
• Итәк киҫеп, ең булмаҫ, иҫке дошман дуҫ булмаҫ.
• Итексенең беҙе юҡ.
• Итексенең итеге булмаҫ, балтасының ишеге булмаҫ.
• Итексенең итеге тишек, балтасының балтаһы китек.
• Итеге тайыш булһа ла йөрәге тайыш булмаһын
• Итен күр ҙә һурпаһынан төңөл
• Итле өйҙә - ике кис, өйрәлелә - бер кис
• Ишәк арығанын белмәҫ,

Ир ҡартайғанын белмәҫ

• Ишәктең дә егәрлеһе була.
• Ишектән кереп, төнлөктән сыҡма.
• Ишәк тиреһе ябынһаң да, арыҫлан эшен эшлә.
• Ишек алдында һыйырың булһа, оҫтәл оҫтөндә һыйың бу¬лыр.
• Ишәк барға һаналһа ла, малға һаналмай.
• Ишәк ите ит булмаҫ.
• Ишәктең ите хәрәм, көсө хәләл
• Ишкәнһең ишәк сумарын

Й

• Йоҙағын эшләгән асҡысын да эшләр.
• Йоҡлаған йыланды уятма
• Йоҡлаған - ҡалыр, уяу - донъяны алыр.
• Йоҡо бесәйгә генә моң.
• Йоҡоһо оҙондоң бәхете ҡыҫҡа.
• Йоҡлаған йоҡо тапҡан, йоҡламаған йылҡы тапҡан.
• Йоҡлаған көлкө алыр, йоҡламаған төлкө алыр.
• Йоҡлаған ҡалыр, уяу донъяны алыр.
• Йоҡлағанға йоҡмаған.
• Йоҡлағанға өлөш юҡ.
• Йоҡлағандың өҫтөнә ҡар яуыр.
• Йоҡо тамаҡ туйҙырмай.
• Йоҡо ялҡауҙы ярата.
• Йоҡосан егеттә дәрт булмаҫ.
• Йоҡосоға аш юҡ.
• Йортҡа кергәнсе утҡа кер.
• Йорттан айырылған илде яу баҫыр.
• Йортһоҙ — йылан, ерһеҙ — шайтан.
• Йондоҙ һанап, аттан ҡалған.
• Йөҙө аҡ тип алданма, эсе ҡара булмаһын.
• Йөгөң күп булһа, келәтең тулы булыр.
• Йөҙ күрке - һакал, һүҙ күрке - м әкәл
• Йөҙ күтәреп кешенән теләнгәнсе, башыңды эй ҙә ерҙән һора.
• Йөҙлөк атың булһа, меңлек сыбыртҡың булһын.
• Йөрөгән аяҡҡа йүрмә эләгә
• Йөрәк серең йөрәктә ҡалһын
• Йөрәк тынмай беләк тынмай.
• Йөрәгендә барҙың беләгендә бар.
• Йүгерек атҡа ял теймәй.
• Йүгерек атҡа менгән тәңреһен онотор.
• Йүгәнһеҙ тороп була, һөнәрһеҙ тороп булмай.
• Йүнһеҙ итеген майлар, итеге итәген майлар.
• Йүнһеҙ итексе беҙҙе ғәйепләр.
• Йүнһеҙ килеп, эшлегә эш өйрәтер.
• Йүнһеҙ менән ағас киҫмә — өҫтөңә ауҙарыр.
• Йүнһеҙ менән көнөң уртаҡ булмаһын.
• Йүнһеҙ әҙәм булғансы, юҡҡа сыҡҡан булһаңсы!
• Йүнһеҙҙе эшкә ҡуш, артынан үҙең эшлә.
• Йүнһеҙгә йүнле өндәшеп йүнле һүҙ көтмә
• Йүнһеҙҙең үҙе ни ҙә һүҙе ни!
• Йүнһеҙ һунарсы арба менән ҡуян тотҡан.
• Йыйнаҡ бул, йыйнаҡлы булһаң, тыйнаҡлы булырһың
• Йыбанмаған оҫта булған, оялмаған күрәҙә булған.
• Йығылғанды төпәләмә
• Йығылһаң, ергә таян.
• Йылан йыландың ҡойроғон уҙмаҫ,Түрә түрәнең бойороғон боҙмаҫ
• Йылан үлһә лә ағыуы ҡала
• Йылҡы — малдың батшаһы.
• Йылҡы — данлыҡ, ҡуй — байлыҡ.
• Йылҡы ите йәшәтер, ҡыр сейәһе - йәшәртер.
• Йылҡы ҡолондан үҫер.
• Йылҡыла үт юҡ, ҡоро үләндә һөт юҡ, түрәлә ҡот юҡ
• Йылыға йылан эйәләшкән
• Йылы һүҙ йән иретер.
• Йылы һүҙ - йән аҙығы, яман һүҙ - баш ҡаҙығы
• Йылы һүҙ йәнгә аш, яман һүҙ йәнгә таш
• Йырҙың йыртығы юҡ
• Йыуаш ат йүнләүгә яҡшы.
• Йыуаш булһаң — баҫырҙар, уҫал булһаң — аҫырҙар, урталыҡты һайла
• Йыуаштан йыуан сыҡҡан
• Йә эшең үлһен, йә үҙең үл.
• Йәй эшләмәһәң, ҡыш ашарга танмаҫһың.
• Йәй ҡышты туйҙыра.
• Йәй эшләһәң, ҡыш ашарһың.
• Йәйге көн бер йылды туйҙыра.
• Йәйгә сыҡһаң, ҡышты уйла, ҡышҡа керһәң, йәйҙе уйла.
• Йәйҙең бер көнө ҡыштың бер айынан ҡиммәт.
• Йәйҙең бер көнө ҡыштың бер аҙнаһына тора.
• Йәйе барҙың ҡышы бар.
• Йәйең рәтле булһа, сәйең шәрбәтле булыр.
• Йәйәүле ятып ҡарар, һыбайлы төшөп ҡарар
• Йәмһеҙҙең көҙгөһө насар, булдыҡһыҙҙың ҡоралы насар
• Йән биргәнгә йүн биргән.
• Йән ҡыйналмай эш бөтмәҫ, тырышмаған моратына ет¬мәҫ.
• Йәне барҙың йүне бар
• Йәне теләгән - йылан ите ашаған
• Йәнең тынһа, ҡулың тынмай, ҡулың тынһа, йәнең тын¬май.
• Йәнен аямаған яу алыр, малын аямаған дау алыр.
• Йән рәхәте тән менән, тән рәхәте мал менән.
• Йән тынысы — ямғыр
• Йәш ҡуйынында ҡамсы бар, ҡарт ҡуйынында–ҡалас
• Йәш үләндә арыҡ мал да уйнаҡлай
• Йәш саҡта уҡыған–ташҡа яҙған
• Йәштәр килһә эш башлай, ҡарттар килһә һүҙ башлай.
• Йәш ҡайынға терәлеп ҡарт ҡайын йөҙ йыл йәшәгән
• Йәш сағыңдың ҡәҙерен бел
• Йәшем етте ҡырыҡҡа, эшем китте шырыҡҡа

К

• Каруан күсер — ут ҡалыр, халыҡ күсер —- йорт ҡалыр.
• Кейеҙ ҡалыны беләккә төшә.
• Кейем ҡараһы китер, күңел ҡараһы китмәҫ
• Кейеменә ҡарап ҡаршылайҙар, аҡылына ҡарап оҙаталар.
• Кемдең арбаһына ултырһаң, шуның йырын тыңларһың
• Кемдең итәге яна, шул ҡысҡыра
• Кем ерендә йәшәһәң, шуның һыуын эсерһең,
• Кем менән даның сыҡһа, шуның менән йәнең сыҡһын.
• Кем олоһо, кем кесеһе булған
• Кем эшләмәй - шул ашамай
• Кеше алдында кеше өгөтләгәнсе, битен дегетлә.
• Кеше һүҙе кеше үлтерә.
• Кеше ғәйебен күрһәң, үҙеңдекен уйла.
• Кеше ҡайғыһы итәктә, үҙеңдеке йөрәктә
• Кеше күҙендәге сүпте күргәнсе, үҙ күҙеңдәге сүпте алып ҡуй.
• Кеше күңеле ҡара урман
• Кеше көшөлөн осора, үҙенекен ел алмай.
• Кҽшҽ ҡорһағы мҽнән алып китмәй.
• Көн уҙһын, сабата туҙһын.
• Кеше хәлен кеше белмәй - үҙ башына төшмәһә
• Кеше юҡ тип һүгенмә - ауыҙың яман өйрәнер, кеше юҡ тип һауа боҙма, артың яман өйрәнер
• Кешегә барып ҡаҙы ашағансы, өйөңә ҡайтып һыу эс
• Кешегә кешенең малы, үҙенең аҡылы күп күренер.
• Кешегә ҡараған көнөң, ҡараңғы төнөң
• Кешегә соҡор ҡаҙма, үҙең төшөрһөң
• Кешене белгең килһә — ҡылығына, баланы белгең килһә, уйынына ҡара.
• Кешенең үлемен теләгәнсә, үҙеңдең йөрөмөңдө телә
• Кеше икмәгенә ауыҙыңды асма, үҙең тап.
• Кеше нәҫеле менән оло булмаҫ, һөнәре менән оло булыр.
• Кеше эше менән маҡтанма.
• Кеше эше — ярты эш, үҙ эшең — бөтөн эш.
• Кеше эштә һыналыр.
• Кеше-ғара күргәнсе, ҡара көсөк өргәнсе
• Кешене кейеменә ҡарап баһалама, эшенә ҡарап баһала.
• Кешене белгең килһә, бер һүҙенә ҡара, бер эшенә ҡара.
• Кешенең ниндәйлеге төҫтә түгел, эштә.
• Кешенең төҫ матурлығы матур түгел, эш матурлығы матур.
• Кеше ерҙе күтәрә, ер кешене күтәрә.
• Кешәнле атың — бар атың, кешәнһеҙ атың — юҡ атың.

Килгән ере - киле күтендәй, барған ере-балта һабындай

• Килен килбәтле булһын, теле ширбәтле булһын.
• Килен ҡәйнә тупһаһынан
• Киндер сәсһәң, күлдәк кейерһең
• Кис эшләгән — кеше эшләгән
• Киске эш таңға көлкө.
• Киҫемле мал үҫемле
• Киң кейем туҙмаҫ, кәңәшле ил аҙмаҫ.
• Киткәндән китек сүлмәк ҡалыр
• Колхоз башлығын ашлығына ҡарап һынайҙар.
• Колхозың алда булһа, ауыҙың балда булыр.
• Көйһөҙ кейәү кейәүләп ятҡансы, көйлө кейәү кәләшен алып ҡайтҡан.
• Көҙ бай булма, яҙ бай бул.
• Көҙ көнөндә бары бай: тарттырған да ашаған,

Яҙ көнөндә нишләгән? — Хәйерсене теләнсе ҡыҫтаған

• Көҙгө боҙ көҙгөләй булһа ла ныҡ, яҙғы боҙ ярҙай булһа ла ышанма
• Көҙгө ашлыҡты көлгә сәс, яҙғы ашлыҡты боҙға сәс.
• Көлкө көлә итә, артыңдан ҡыуа етә
• Көндөҙ йоҡлаған ир уңмаҫ.
• Көн йөҙөндә көмөш ялтырай
• Көн күрмәҫ көндөҙ йоҡлар, кис торор.
• Көн ҡайғыһы таңдан, йыл ҡайғыһы яҙҙан.
• Көн үтһен дә төн үтһен, ҡалғанына ҡар яуһын
• Көн үтһен, сабата туҙһын
• Көн яманы китер, кеше яманы китмәҫ
• Көнөн күрһен, көлөндә аунаһын, барған ерҙән ҡайтмаһын.
• Көнсө көнө - көйөнөс.
• Көнсөл кеше көн күрмәҫ
• Көс һалғанға үсһалып булмай
• Көсләп асҡан күҙҙең нуры юҡ.
• Көс һабантуйҙа беленер,эш өмәлә беленер
• Көслө умарта геүләүенән билгеле.
• Көсө еткәнгә көсөк тә шәп
• Көсө еткәнгә баҡа ла айғыр
• Көсө етмәгән ауыр күтәрер
• Көсөң барҙа эшлә, көсөң барҙа тешлә.
• Көсөң барҙа эшеңде ҡара, көсөң киткәс, эшең һине ҡарар.
• Көсөң етмәгәнгә көсәнмә.
• Көсөң менән маҡтанма, эшең менән маҡтан
• Көсөңә күрә көсән.
• Көсһөҙ көрәк һындырыр.
• Көткәнгә көн үтмәй, эшләгәнгә көн етмәй.
• Күҙ ҡурҡаҡ, ҡул батыр.
• Күҙ өҫтәндә ҡаш
• Күҙең ауыртһа ҡулыңды тый,эсең ауыртһа тамағыңды тый
• Күҙе майланып тора
• Күҙең менән һайлама, ҡолағың менән һайла.
• Күк арҡаһы — Тимер ҡаҙыҡ.
• Күкрәк киреп эшләһәң, килер ерең киң булыр.
• Күктән эҙләгәнде ерҙән биргән.
• Күктә сулпан булыуҙан, һыуҙа суртан булыу артыҡ.
• Күл балығы менән данлы, ил халығы менән данлы.
• Күләгәһе юҡ тауҙан биҙ
• Күмәк ҡулға эш түҙмәй.
• Күмәк эш — ирмәк эш.
• Күмәкләгән - яу ҡайтарған
• Күнеккән ҡулда һәнәр бар.
• Күнсе күнде күндерер.
• Күңел биреп эшләгән эш өлгө булыр
• Күңел бирмәй эшләгән эш көлкө булыр.
• Күңел етһә, ҡеүәт етә.
• Күңел күҙе күрмәгәндең, маңлай күҙе ботаҡ тишеге
• Күңеле килһә күлдәй, күңеле килмәһә сүлдәй
• Күңелең ҡурҡһа, ҡулыңа таян.
• Күңелсәк күңеле менән көн күрә, иренсәк нимәһе менән көн күрә?
• Күңеле боҙоҡ – йортто туҙҙыра, халыҡты тарҡата...
• Күп йәшәгән күрмәгәнде күп йөрөгән күрер
• Күп һүҙ — юҡ һүҙ.
• Күп торғандан һорама, күп йөрөгәндән һора
• Күп һайланған һайландыҡҡа ҡалыр.
• Күп һөйләгән күп яңылышыр.
• Күпме бейек булһа ла, сигенмәһәң - тауға менерһең,

Күпме ауыр булһа ла, сигенмәһәң - эште еңерһең.

• Күп йоҡлаған атын алдырыр.
• Күп өргән эт тешләмәҫ, күп ҡысҡырған эшләмәҫ.
• Күп һөйләгән — аҙ эшләгән.
• Күпкә китһә, сүпкә китә
• Күптең эше күңелле
• Күптән ҡуян ҡотолмай, әҙгә ҡуян тотолмай.
• Күргәндәр күреп ҡалһын, күрмәгәндәр тороп ҡалһын
• Күрексенең туны юҡ
• Күренгәндең алыҫы юҡ, күтәргәндең ауыры юҡ
• Күрше тауығы ҡаҙ кеүек, ҡатыны ҡыҙ кеүек.
• Күрше хаҡы — тәңре хаҡы
• Күпте өмөт иткән— әҙҙән ҡоро ҡалған
• Күрәһеңде күрмәй, гүргә инеп булмай
• Кәзә көн буйы баҡырһа ла - ишетмәйҙәр, һарыҡ бер баҡырһа - бар донъя ишетә
• Кәзә һауып ҡына һөткә байып булмай.
• Кәзә — мал түгел, бажа — туған түгел
• Кәзә — ярлының һыйыры.
• Кәзә майы — туң май,

Кәзә көткән уңмай.

• Кәзәне маҡта, һыйырҙы һау.
• Кәзә һауғандан һыйыр һауған һөт һорап килгән
• Кәзәһе төкөгән
• Кәкере ҡайынға терәгән
• Кәкерене ҡәбер генә төҙәтә
• Кәңәшле эш тарҡалмаҫ
• Көлә килгән түрәнән ҡас.
• Көн үтһен дә төн үтһен, ҡалғанына ҡар яуһын
• Көрәк бәләкәй булһа ла тирәкте йыға
• Көсләп асҡан күҙҙең нуры юҡ
• Көсө еткәнгә көсөк тә шәп
• Көс кемдеке әмер шуныҡы.
• Көслө ырыу хан ҡуйыр, үсле ырыу ҡан ҡойор.
• Көтөү аҙашмай, көтөүсе аҙаштыра.
• Көтөү боролғанда, аҡһаҡ һарыҡ алға сыға.
• Көтөү ташлаған малды бүре алыр, ил ташлаған ирҙе гүр алыр.
• Көтөүсе күп булһа, һарыҡты бүре алыр.
• Көтөүсе ниндәй — көтөүе шундай.
• Көтөүсеһе юҡ мал уңмаҫ, башлығы юҡ ил уңмаҫ.
• Көтөүсеһеҙ көтөү йөрөмәй.
• Көтөүсеһеҙ ҡуй — бүре аҙығы

Ҡ

• Ҡабаланмай ҡабалан
• Ҡабалан эшкә аҡыл эйәрмәй.
• Ҡабаланған ҡабырғаһын һындырған.
• Ҡабаландың аты өҙлөгә, ялҡауҙың аты һөрлөгә.
• Ҡағын, һөртөн дә тағы эшкә тотон.
• Ҡабат эшләнгән эш һабаҡ булыр.
• Ҡаза аҡыл таптырмай
• Ҡаза күрер егет аяғы һыҙлау ҡатын алыр.
• Ҡаҙна малы — ил малы.
• Ҡаҙ менән ҡаҙ, өйрәк менән өйрәк.
• Ҡаҙ ҡанаты — ҡауырһын, ир ҡанаты — ат.
• Ҡаҙандың ҡапҡасы асылһа, эттең ояты китә!
• Ҡаҙансының ирке бар, ҡайҙан ҡолаҡ сығарһа.
• Ҡаҙынған ҡар аҫтынан ҡалъя тапҡан, ҡаҙынмаған - ҡар өҫтөндә ҡатып ятҡан
• Ҡаҙынған ‐ кеше баҙынан ҡалья тапҡан, аҙаҡтан зинданға инеп ятҡан.
• Ҡайғы килһә, игеҙ килә
• Ҡайһы бармаҡты тешләһәң, шуныһы ауырта
• Ҡайһы ерең ауыртһа, йәнең шунда
• Ҡайһы ырыу көслө — ханды шул ҡуя,

Ҡайһы ырыу үсле — ҡанды шул ҡоя.

• Ҡайҙа барһаң — бер ҡояш, эш эшләүҙә тиң һайлаш
• Ҡайҙа барһаң да күләгәң артыңдан ҡалмай
• Ҡалаҡ тотһа, хан ҡыҙының ҡулы ҡабара.
• Ҡала — бер барһаң, ҡала,

Йыш барһаң, башыңды алып ҡала.

• Ҡалала эш һөймәҫ, ауылда кәбән өймәҫ.
• Ҡалала ҡалас бешерә белмәгән ауылда иген игергә өйрә¬тер.
• Ҡалалы ер — ҡаласлы ер.
• Ҡаланы маҡта, ауылда тор.
• Ҡаланың ҡапҡаһы ҡырҡ.
• Ҡаланың тауығы булғансы, ауылдың әтәсе бул.
• Ҡалын ырыуҙың ҡарағы күп була.
• Ҡалған эш — төштән кире.
• Ҡалған эшкә ҡар яуа.
• Ҡамыш һыуҙан туймаҫ, тырыш эштән туймаҫ.
• Ҡапҡа аҫтынан кергән, түргә менеп өргән.
• Ҡапҡан һайын ҡалъя булмай

Ҡар

• Ҡара ерҙә ҡармандап ҡал, ҡар яуғас, ҡайҙа барырһың?
• Ҡараҡ менән юлдаш булма,

Ғәйбәтсе менән серҙәш булма, Уйнашсы менән ултырҙаш булма

• Ҡар өҫтөндә ҡаҙан ҡайната бел.
• Ҡар башын ҡар ашар, хан башын хан ашар.
• Ҡар башына ҡар етер.
• Ҡара ерҙе яманлама, ҡайтып, шунда барырһың; Ил-йортоңдо яманлама, ҡарғышына ҡалырһың.
• Ҡара кешенең тире сыҡҡансы, һары кешенең йәне сыҡҡан
• Ҡара көҙҙөң ҡары ятмаҫ.
• Ҡара урмандың ҡарыны киң.
• Ҡара урмандан үтеп, ҡамсы һаплыҡ ағас таба алмаған.
• Ҡара ерҙә ҡармаңдап ҡал, ҡар яуғас, ҡайҙа барырһың?
• Ҡара тояҡ ҡарында ятмаҫ.
• Ҡара тупраҡ иген уңдыра.
• Ҡара һыуҙа ҡар ятмаҫ.
• Кара һыуыҡ ҡарҙан яман
• Ҡайҙа йөрөһәң дә ҡара һаҡалың артыңдан ҡалмай
• Ҡарағайға ҡарап тал үҫер,

Колхозсыға ҡарап, мал үҫер.

• Ҡараҡ ҡуян түгел, тик ул да үҙ шәүләһенән үҙе ҡурҡа, ти
• Ҡарама дуға талыҡмай.
• Ҡарамағандың ҡатыны ташлар, баҡмағандың малы таш¬лар.
• Ҡарағайға ҡарап тал үҫер, хеҙмәтеңә ҡаран дан үҫер.
• Ҡарама беләккә, ҡара йөрәккә.
• Ҡарама йәшенә, ҡара эшенә
• Ҡарама тешенә, ҡара эшенә.
• Ҡараңғының күҙе юҡ
• Ҡарға, һайрап, һандуғас булмаҫ
• Ҡарға һайыҫҡан кеүек йөрөп ҡарайым тип үҙ йөрөшөн онотҡан, ти
• Ҡарт булһа ла ирең булһын, алама булһа ла өйөң булһын.
• Ҡарт ҡуйынында ҡалас бар, йәш ҡуйынында ҡамсы бар.
• Ҡапҡам төбөнә туй еткән, ҡаба орсоғом ҡайҙа икән?
• Ҡасып китһәң дә, сәсеп кит, ҡайтыуыңа аш булыр.
• Ҡаты ерҙә ҡаҡ торор, игенле ерҙә мал торор.
• Ҡатын артынан мал килер, ҡыҙ артынан дан килер.
• Ҡатын ғәйрәтле булһа, ир ғибрәтле булыр
• Ҡатын теләһә, ишәктән ир яһар, теләһә, ирҙән ишәк яһар.
• Ҡатын тота белмәгән көң (ҡол)иткән, ебәк тота белмәгән йөн иткән
• Ҡатын туғаны—түрҙән, ир туғаны—ишек төбөнән.
• Ҡатын һәлкәү булһа, ир ялҡау булыр.
• Ҡатынды йөҙөк ҡашы иткән дә, муса ташы иткән дә — ир.
• Ҡатындың теле уҙһа - иренең ҡулы уҙа
• Ҡатынмын тигән ҡатында ат башындай алтын ятыр
• Ҡатынынан айырылғандың ҡанаты ҡайырылған
• Ҡатын уңғаны иргә яраған, ир уңғаны илгә яраған.
• Ҡатын аҙһа ир башына, түрә аҙһа — ил башына
• Ҡаш төҙөтәм тип күҙ сығарма
• Ҡашығаяҡ шалтырамай тормаҫ
• Ҡиммәт таштың ауырлығы юҡ.

Ҡой

• Ҡоймаҡ тәмле тип, табаны ялап булмай.
• Ҡойроғонан нығыраҡ тотһаң, ҡуян да ут ҡабыҙыр.
• Ҡойроҡ тулап баш булмаҫ.
• Ҡойроҡ биткә бойороҡ бирмәҫ.
• Ҡолағы ҡарп итә
• Ҡол кеүек эшләһәң, хан кеүек йәшәрһең.
• Ҡолон аҫыраһаң, ат менерһең.
• Ҡолон — ҡырҙа, ҡондоҙ — һыуҙа.
• Ҡолон тояғына — ҡом терәк,

Ҡош аяғына — ел терәк, Ҡара кешегә — мал терәк, Хан кешегә — ил терәк.

• Ҡолоно ат булғансы, эйәһе эт булған
• Ҡом татырҙа мал ятыр.
• Ҡомо юҡ һыу булмаҫ, бейе юҡ ил булмаҫ.
• Ҡомо юҡ һыу булмаҫ,

Яғаһы юҡ тун булмаҫ, Законы юҡ йорт булмаҫ.

• Ҡомһоҙ ҡоторһа, ҡоҙоҡҡа ҡармаҡ һалыр,

Ялҡау ҡоторһа, байрамда эшкә барыр.

• Ҡорал әмәлһеҙ булмай, әмәл ғәмәлһеҙ булмай.
• Ҡорал юҡтан ҡороҡ та ҡорал.
• Ҡораллының ҡулы уйнай.
• Ҡоралһыҙ оҫта булмаҫ, теҙгенһеҙ нуҡта булмаҫ.
• Ҡоралы үтмәҫтең эше бөтмәҫ, тапҡаны тамағына етмәҫ.
• Ҡоро ҡалаҡ ауыҙ йырта
• Ҡоро ҡулға ҡорал яу.
• Ҡоро ағастың емеше юҡ.
• Ҡоро ер булһа ла, иген сәс
• Ҡоромаған ҡойо булмаҫ.
• Ҡорсаңғы тип яманлама, яҙға сыҡһа тай була
• Ҡорт саҡмайынса бал булмай.
• Ҡорт таныһаң, тотоп ал, күсе һайын бер бот бал.
• Ҡорт күсһә, иле менән.
• Ҡорттоң инәһе ҡайҙа ҡунһа, күсе шунда һарыр.
• Ҡорттоң сағыуы ла файҙаға.
• Ҡотһоҙға ҡот ҡунмаҫ, умартаһында ҡорт тормаҫ.
• Ҡош ҡош менән аулана.
• Ҡошон юғалтҡан күккә ҡарар,
• Ҡоштоң матурлығы төҫөнә ҡарап,кешенең матурлығы эшенә ҡарап.
• Ҡош аяғынан, ҡыҙ ирененән эләгер
• Ҡошона күрә тоҙағы
• Ҡошто ем менән алдайҙар
• Ҡош ояһыҙ булмай.
• Ҡош томшоғо менән туҡ.
• Ҡоштоң һөтө юҡ, йылҡының үте юҡ
• Ҡояш таңһыҙ, ил дауһыҙ булмаҫ
• Ҡояш юҡ - көн юҡ.

Ҡул

• Ҡулға өйрәнгән ҡош ҡырҙа аҙашыр.
• Ҡумыҙ бейетмәй, моңо бейетә.
• Ҡурҡҡанға ҡуш күренә.
• Ҡуйын юғалтҡан ергә ҡарар.
• Ҡуй байлығы -туй байлығы.
• Ҡуй ырыҫы -ҡура эсендә.
• Ҡунаҡ ашы—ҡара ҡаршы
• Кунаҡта рәхәт, өйҙә бәрәкәт
• Ҡулалмашта ҡул талмаҫ, эшләгәндән ҡул ҡалмаҫ.
• Ҡулайымламай ҡул яҙылмай.
• Ҡулалды ат төптән тартыр, ҡул алды әйбер ҡулбуй(ы) ятыр.
• Ҡул арты еңел
• Ҡул ҡайҙа,ауыҙ шунда
• Ҡул ҡарышмаһа, эш ҡарышмай.
• Ҡулы берҙе эшләй, теле икенсене һөйләй.
• Ҡулы етһә –ҡулы менән, аяғы етһә—аяҡ менән
• Ҡулы эшләй, теле йыуа.
• Ҡул һелтәй, балта саба.
• Ҡул эшләй, ауыҙ маҡтана
• Ҡул эшләһә, ауыҙ тик тормаҫ.
• Ҡулда ҡорал -ярты эш, эшләһәң-бөтөн эш.
• Ҡулды ҡул йыуа
• Ҡуллана белмәһәң, ҡоралға үпкәләмә.
• Ҡулы белгән бал ашар.
• Ҡулы уйнап тора
• Ҡулы ҡыймылдағандың ауыҙы ҡыймылдар.
• Ҡулың күтәрә алмаған суҡмарҙы билеңә таҡма.
• Ҡулынан ҡул ярыһы килмәй
• Ҡулың оҫта булһын, һүҙең ҡыҫҡа булһын.
• Ҡулың уйнаһа, ауыҙың уйнар.
• Ҡулың менән эшләгәнеңде, иңең менән күтәр
• Ҡулыңда эшең булһа, эс бошорға ваҡыт юҡ.
• Ҡулыңдан килмәгән эшкә тотонма.
• Ҡулыңдан килмәһә, телеңдән килһен.
• Ҡулыңдан элек башың уйлаһын.
• Ҡулыңдан эш китһә, ауыҙыңдан аш китә.
• Ҡунаҡ һорамай, таптыра
• Ҡурай тартһаң - көй була, бүрәнә тартһаң — өй була.
• Ҡурайы юҡтың өнө юҡ, өнө юҡтың көнө юҡ.
• Ҡурҡҡанға ҡуш күренә
• Ҡурҡҡан эш хәйерле була.
• Ҡуян алмаҫ, ҡулынан килмәҫ.
• Ҡуян алмаҫ, артынан ҡалмаҫ.
• Ҡуян да һунар итә белә.
• Ҡуян тотҡоң килһә, бурҙай ал.
• Ҡуян ул тапҡан, ҡуйыр урын тапмаған.
• Ҡуянға ла үҙ ҡыуағы ҡәҙерле.
• Ҡуянды ат менеп ҡыумайҙар.
• Ҡуяндың итен күр ҙә һурпаһынан төңөл.

Ҡыҙ

• Ҡыҙҙар - ҡыл тамаҡ, ашай башлаһа - убыр тамаҡ
• Ҡыйын эшкә ҡыйыу ҡул.
• Ҡыйынлығын күрмәй, ҡоймағын ашап булмай.
• Ҡыйынлыҡты еңгән рәхәт күргән, еңәлмәгән гүргә кергән.
• Ҡыйыш һаплама
• Ҡыйыш атып, тура тигеҙә
• Ҡыҙ аҡсаһы - тоҙ аҡсаһы..
• Ҡыҙ байлығы - күркәм холоҡ, ир байлығы - тәүәккәл.
• Ҡыҙ баланың бирнәһен етеһенән йыйһаң - етмәй торор, алтыһынан йыйһаң - артып ҡалыр.
• Ҡыҙ егеткә ҡушыла - ебәк булып ишелә.
• Ҡыҙ йыйнаҡ булһа, егет тыйнаҡ була
• Ҡыҙ кемгә бармаҫ ине, егет кемде алмаҫ ине ҡалым малы булмаһа.
• Ҡыҙ күңелендә — балалы бишек, ир күңелендә — эйәрле ат.
• Ҡыҙ - ҡыйғыр тамаҡ,
• Ҡыҙ оҙатҡан яланғас ҡалыр, килен алған түренә урын һалыр
• Ҡыҙҙы ҡырҡ урындан тый
• Ҡыҙыл ҡар яуғас
• Ҡыҙыл күлдәк көнөндә ҡәҙерле
• Ҡыҙыл күдәк тиҙ уңа
• Ҡыҙыл тел тыймаһаң, әйт тиер ҙә әйт тиер
• Ҡыҙыл телем тыйманым,ҡыҙым өйөнә һыйманым
• Ҡыҙым, ҡыҙым —ҡыҙ кеше, ҡыҙыма килер йөҙ кеше, йөҙ кшегә бирмәмен, алып китһен бер кеше
• Ҡыҙҙың кемлеге кемәйенән (әхирәтенән) билгеле.
• Ҡыҙыңды үҙеңдән түбәнерәккә бир, киленде үҙеңдән юғарыраҡтан ал
• Ҡыҙыңа тиң кейәү килһә, ҡалым алма, тиген (бушлай) бир
• Ҡыҙғанғаның Ҡыҙыл эткә
• Ҡыл да ҡыбырлатмай
• Ҡырҙа ҡалған- ҡар аҫтында.
• Ҡырҙа тиреҫ мул булһа, амбарың буш булмаҫ.
• Ҡырҙағы ашлыҡ байлыҡ түгел, амбарҙағы ашлыҡ байлыҡ.
• Ҡырҡ ҡаҙ бер тыу бейәне алмаштыра
• Ҡырҡ йыл ҡыйыш үҫкән ағас йыл эсендә тураймаҫ
• Ҡырҡ ҡорама, ҡырҡ ямау
• Ҡырҡҡа тиклем донъяны ҡырырмын, ҡырҡтан һуң бары менән торормон
• Ҡырҡҡа түкмәстерә
• Ҡырҡҡа ярыла
• Ҡырҡта ат менмәгән иллелә айғыр менмәҫ
• Ҡырҡта булһа ла ҡыҙ булһын.
• Ҡырмыҫҡа ояһына таяҡ тыҡма
• Ҡырын эш ҡырыҡ йылдан һуң да беленә.
• Ҡыр — ҡырҡ күҙ, ил — илле күҙ.
• Ҡысҡырырға әтәсең булмаһа, ҡуналҡала тауыҡ йырлай.
• Ҡыҫыр ҡатындан бала таптырма
• Ҡыш бауыры оҙон.
• Ҡыш ҡайғыһын яҙ ҡайғырт.
• Ҡыш аҙығын йәй йыйна.
• Ҡыш ҽйҽрҽн йәй ҽйгән,ярлы ҡайҙан байыҡһын.
• Ҡыш көнө ҡар ҙа һорама
• Ҡышҡа керһәң, йәйҙе уйла,йәйгә сыҡһаң, ҡышты уйла.
• Ҡәйнәгә сәс менән иҙән йыуып та ярай алмаҫһың

Л

• Лаф (ҡуҡырайыу) менән былау бешмәҫ

М

• Майҙы майлап ашамайҙар.
• Май сүлмәге тышынан билдәле
• Май эсендәге бөйөр
• Майҙан һуң ҡурмы уртаҡ.
• Майлаһаң –эт ашамаҫ
• Майлы ҡулың менән тотма, һөйәкле ҡулың менән тот
• Мал аҙығы — йән аҙығы,
• Мал асыуы — йән асыуы.
• Мал арығын һимертһәң, ауыҙың-мороноң май булыр.
• Мал аҫыраған — май сәйнәгән.
• Мал башы — тауыҡ.
• Мал көрлөгө көтөүсенән.
• Мал көткән ашҡа туйыр.
• Мал күн булһа, ҡәҙере юҡ.
• Мал ҡазаһы баш ҡазаһы түгел,
• Мал табыла, баш табылмай.
• Мал ҡазаһы эткә яҡшы.
• Мал табылыр, иҫәп кәрәк.
• Мал эйәһенә оҡшай
• Малһыҙ донъя — һанһыҙ.
• Малы барҙың наҙы бар.
• Малы барҙың һыйы бар, малы юҡтың һыйы юҡ.
• Малы юҡтың йәне юҡ.
• Малы юҡтың ҡайғыһы юҡ.
• Малың булһа, көтөүсе табылыр.
• Маңлайы тирләмәгәндең ҡаҙаны ҡайнамай.
• Маңлайҙан аҡҡан әсе тир, ергә тамһа, ем булыр.
• Мал малдан үҫә, аҡса тиндән үҫә
• Малһыҙлыҡ ярлылыҡ түгел, аҡылһыҙлыҡ - ярлылыҡ.
• Мал ашаған еренә, ир тыуған иленә ҡайтыр.
• Мал торған ерен, ир тыуған илен онотмаҫ.
• Малсының инсеһе булыр, батшаларҙың илсеһе булыр.
• Матур - күҙ өсөн, аҡыллы - күңел өсөн
• Матурлыҡ - күҙ өсөн, холоҡ - күңел өсөн.
• Матур сәскә сәнскеле була.

• Матурлығы хәжәт түгел, аҡылы-тәүфиғы булһын.
• Матурлыҡ туйҙа кәрәк, уңғанлыҡ көн дә кәрәк.
• Мейес башында ятып ҡалас бешмәҫ
• Мейес бер ҡыҙһа, сей утын да яна.
• Мейесен яҡҡан, үҙе ятҡан.
• Мең башты бер баш юҡ иткән.
• Мең яманға баш булғансы, бер яҡшыға ҡуш бул.
• Мең кешегә -бер башсы, ун кешегә- бер ашсы
• Мин күрмәгән аҙ ҡалды, Бохарҙа бер таҙ ҡалды.
• Минең бойороғом менән, суртандың ҡойроғо менән
• Минән киткәнсе, эйәһенә еткәнсе.
• Мир бөтмәһә ир бөтмәҫ
• Мир елкәһе ҡалын.
• Мөхәббәт йәш һорамай.
• Мөхәббәт өсөн йән фиҙа.
• Мөхәббәт тамуҡ утынан ете өлөш артыҡ булыр, ти.
• Мөхәббәт таш ярҙырта.
• Мөхәббәт тешкә ҡарамай, эшкә ҡарай
• Муйыны булһа, ҡамыты табылыр
• Муллаға тел тейҙерһәң — телең киҫелер,

Түрәгә тел тейҙерһәң — ҡулың киҫелер.

• Мыштыр кеше иртә лә мыштыр, кистә мыштыр.

Н

• Наҙлы наҙланғансы наҙһыҙ ашап туйған
• Наҙан кеше һуҡырҙан яман, ялҡау кеше барынан да яман.
• Намыҫ аҡсанан ҡиммәт
• Намыҫ белгән - көн күргән
• Намыҫ йәштән - оят баштан
• Намыҫлы булһаң, намыҫһыҙ менән булталма
• Намыҫлы кеше - ырыҫлы кеше
• Намыҫлы ир хур булмаҫ
• Намыҫты һатып та булмай, алып та булмай
• Намыҫһыҙ оялмаҫ,Оятһыҙ - намыҫланмаҫ
• Намыҫһыҙҙың ауыҙы алыптай, йөҙө ҡаптай.
• Намыҫың пак булмаһа, йөҙөң аҡ булыуҙан файҙа юҡ
• Насар һөрөлгән ерҙе сүп баҫыр.
• Насар арба юл боҙор, насар түрә ил боҙор.
• Нефть ҡәҙерен яғыусынан бигерәк табыусы белә
• Ни һөйләһәң, шуны ишетерһең
• Ныҡ һөйә тип һөйөнмә, уртаса һөйә тип көйөнмә
• Нәпсе менән шайтан бер атанан
• Ниәт ғәмәлдән артыҡ.
• Ниәт— ярты ғәмәл.
• Нормаһына формаһы.

О

• Ололар араһында ла аҡыл емештәре өлгөрмәгән кешеләр осрай.
• Оло башын кесе итеп килгән
• Олоғайғас уҡыған — боҙға яҙған
• Оло ҡаҙанда ҡайнаған сей ҡалмай.
• Олоно оло ит, кесене кесе ит
• Олоһо оло була белмәй, кесеһе кесе була белмәй
• Оло өйгә ни кәрәк,бәләкәй өйгә лә шул кәрәк
• Оло тулҡын күренгәс тә ишкәкте ҡулыңдан ташлама.
• Оло әйткәнде тыңламаған, оронған дв бәренгән
• Оло эштең ояты юҡ.
• Оронсоҡ атта ял юҡ
• Орлоғо Бохарҙа түгел
• Орлоғона күрә уңышы.
• Оса алмаған ыласындан файҙа юҡ
• Осонғандың ҡулынан ҡуян ысҡынған
• Осорорға ел көслө, көрәшергә ил көслө.
• Осһоҙ итте эт ашай
• Осһоҙ ҡаҙыҡ ергә кермәҫ
• Оҫта — донъя тотҡаһы.
• Оҫта ҡоралынан билгеле.
• Оҫта үлһә, ҡулы ҡалыр.
• Оҫтаның ҡулы башҡа.
• Оҫтаһына күрә ҡоралы.
• Оялған туйҙан буш ҡалыр
• Оялғандың ризығы тар
• Оялмаған кеше өсөн оялған кешенең йөҙө ҡыҙарыр
• Оялсан егет йәрһеҙ ҡалыр.
• Оят барҙа хая бар
• Оят баш ярыр
• Оят башҡа файҙа итмәй
• Оят - оятлы кешегә
• Оятһыҙҙың күтәне ҡырҡ ҡолас
• Ояты барҙың намыҫы бар
• Ояты юҡ ул яман, ғәҙәте юҡ ҡыҙ яман.
• Ояһында ни күрһә осҡанында шуны эшләр
• Оялы көсөк көслө була.
• Ояңа ҡарап ҡанат ҡаҡ.
• Ояһында ни булһа, осҡанында шул булыр,Илдә түрә кем булһа, законы ла шул булыр.

Ө

• Өй артында ҡорто барҙың өй эсендә ҡото бар.
• Өйгә етһә эт уҙыр.
• Өйлөлә - бер кис, өйрәлелә - ике кис
• Өйләнеү - көйләнеү.
• Өйләнмәгәндең өйө булмаҫ, өйө булһа ла иле булмаҫ.
• Өйләнмәгәндең тамыры ҡорор.
• Өйләнмәгәндән аҡыл һорамайҙар.
• Өйрәнгән эш ерҙә ятып ҡалмаҫ.
• Өйрәнеү — бер һөнәр.
• Өйрәне өйҙә һыуыт.
• Өйрәнмәйенсә хеҙмәт юҡ, хеҙмәт итмәй, хөрмәт юҡ.
• Өйө бейек,өйрәһе шыйыҡ
• Өлгөргән эш өлгөлө.
• Өлөшөңә төшкән көмөшөң
• Өмөт өҙөлмәһә - ризыҡ өҙөлмәҫ
• Өмөтлө көн күрер,

Өмөтһөҙ гүргә керер

• Өмөтлөнөң ҡояшы ике
• Өмөтһөҙ -йәшәмәҫ
• Өмөтһөҙ кеше - өлөшһөҙ кеше
• Өмөтһөҙ - шайтан
• Өмә эше ырамлы.
• Өмөтһөҙгә ризыҡ юҡ
• Өрөп килгән түрәнән ҡурҡма, көлөп килгән түрәнән ҡурҡ.
• Өрә белмәй өргән эт ауылға бүре килтерер.
• Өҫкә кейгән күренә,тамаҡҡа киткән күренмәй.
• Өҫтөңә ҡояш сығарма
• Өҫтән-мөҫтән игенсе, ҡышҡа керһә — теләнсе.

П

• Пар ҡанат талмай
• Планһыҙ эш — тоҙһоҙ аш.
• Планһыҙ эш ырамһыҙ.
• Питрау үтте - йәй үтте
• Подпись иткән - под суд киткән
• Покрау етте - ҡыш етте.

Р

• Ришүәт ишектән керһә, иман мөрйәнән ҡасыр
• Рәхимһеҙ кешенән рәхимле эт яҡшы
• Рәхәт менән михнәт бер түгел
• Рәхәт төбө - көйөнөс,

Михнәт төбө - һөйөнөс

• Рәхәтен яратҡас, яфаһына ла түҙ

С

• Сабый барған юлда ҡалыр.

Сабыр иткән, мораҙына еткән, сабыр итмәгән саңды тмағына ла барып етмәгән

• Сабыр эшен бөтөрөр, ҡауҙыр үҙен бөтөрөр.
• Сабырлы булһаң, уңырһың.
• Сабырлыҡтың төбө һары алтын.
• Сабырлынан дошман шашалыр, сабырһыҙҙан бәрәкәт ҡасалыр
• Сабырлы - солтан, сабырһыҙ — шайтан.
• Сабырлы сыҙар,сабырһыҙ илар.
• Сабырлыҡ - алтын ҡәлғә, ҡыҙыулыҡ - башҡа бәлә.
• Сабырлыҡ - сәләмәт, сабырһыҙлыҡ - һәләкәт.
• Саҡырған ергә бар, ҡыуған ерҙән кит
• Самаң самаңа тура килһен
• Сапҡан аттың башына һуҡма.
• Сапҡан уҙыр, ятҡан ҡалыр.
• Себен теймәҫ сер итә
• Себеште көҙ һанайҙар.
• Сей тирегә ут ҡапмай
• Сентябрҙә һин дә бер, мин дә бер — мартта арыта
• Силәгенә күрә ҡапҡасы
• Сирле булып атҡа ултырып йөрөгәнсе, таҙа булып йәйәү йөрөгәнең артыҡ
• Сиртһәң ҡаны сыҡмаҫ, һыҡһаң майы сыҡмаҫ
• Сит ерҙә солтан булғансы, үҙ илеңдә олтан бул
• Сит ерҙең гөлөнән үҙ ереңдең дегәнәге артыҡ.
• Сит ерҙә мал да ерҫәй.
• Сит ерҙә солтан булғансы, үҙ илеңдә олтан бул.
• Сит илдең ҡарсығаһын үҙ иленең ҡарғаһы талар.
• Сит өйҙөң түшәгендә йоҡлағансы, үҙ өйөңдөң иҙәнендә йоҡла.
• Ситкә китеп эшлә, өйөңә ҡайтып аша.
• Ситкә китһәң дә, ситәнгә элеп кит.
• Ситте маҡта, илеңдә тор.
• Ситтең ситәне ҡороһон.
• Ситтә йөрөгән тарығыр, тыуған илен һағыныр.
• Ситтән килгән эттең ҡойроғо бот араһында булыр.
• Сифаты юҡ та, һаны бар, норма тигән даны бар.
• Соҡорҙо һикереп сыҡмайса һоп тимә
• Сөй өҫтөнә туҡмаҡ
• Сулаҡ суҡмар күтәрер.
• Сумар - үлмәҫкә бер тумар
• Суфый һуған ашамаҫ, ҡабығын да ташламаҫ
• Сүлдә йөрөгән ҡуңыр ҡаҙ күл ҡәҙерен белмәҫ,

Күлдә йөрөгән ҡара өйрәк сүл ҡәҙерен белмәҫ, Тауҙа йәйләп, ташта үҫкән ил ҡәҙерен белмәҫ.

• Сүбәк сәйнәп май сыҡмай
• Сүлмәксе ярыҡ сүлмәктән һыу эсә.
• Сүп баҫҡан ер боҙолор, йоҡо баҫҡан ир боҙолор.
• Сүп өҫтөнә сүмәлә
• Сүтәшкәне бей итһәң, илеңде дауға ҡалдырыр.
• Сыҡмай сыҡтым ҡунаҡҡа,

Осраным ҡараҡҡа

• Сыҡмаған йәндә өмөт бар
• Сысҡанға үлем, мәсегә көлкө
• Сысҡаҡ һыйыр көтөүҙе буяр
• Сәйнәп биргәнде йота бел.
• Сәйнәп ҡаптырғанды көтмә.
• Сәмле эш йәмле.
• Сәсе оҙон, аҡылы ҡыҫҡа
• Сәскәне ваҡытында өҙөү фарыз
• Сәскән йыяр, сәсмәгән илар.
• Сәсмәгән урмаҫ.
• Сәсмәнең иһә яҙ көнө, ни йыйырһың көҙ көнө?
• Сәсән барҙа телең тый, оҫта барҙа ҡулың тый.
• Сәсәндең теле уртаҡ, сибәрҙең йөҙө уртаҡ, оҫтаның ҡулы уртаҡ

Т

• Табан аҫтындағын күрмә, танау аҫтындағын күр
• Таба белһәң, баға бел
• Табылмаған мал таш аҫтында.
• Таҙа орлоҡ таҙа иген үҫтерер,насар орлоҡ ҡырға сүп-сар тултырыр.
• Тай тулап, өйөрөнән сыҡмаҫ.
• Тай атҡа еткерер, ат моратҡа еткерер.
• Тай байталға еткерер,байтал атҡа еткерер,ат моратҡа еткерер.
• Талҡый-талҡый киндерҙән ебәк булған
• Тамаҡ туйған ерҙән, тыуған ер яҡшы
• Тамырын белмәгән - тере йәтим
• Тамғалы мал юғалмай.
• Тамсы тама-тама таш тишә
• Тамыры ныҡ ағас оҙаҡ йәшәй
• Тамыр тартҡан тарыҡмаҫ.
• Таналының тамағы туҡ
• Танһыҡҡа тары бутҡаһы
• Таныған ерҙә буйға хөрмәт, танымаған ерҙә тунға хөрмәт.
• Тау менмәгән тауҙы белмәҫ
• Талпынған тауға менер.
• Талымлыға аш килешмәҫ, ялҡауға эш килешмәҫ.
• Тапҡанын эт ашап, арҡаһын бет ашап
  • Тар ергә тана башы
• Тау билһеҙ булмаҫ, әҙәм илһеҙ булмаҫ.
• Тау бүреле булһа, ил ороло була
• Тау ҡаяһыҙ булмай, бөркөт ояһыҙ булмай.
• Тау ташһыҙ булмаҫ, ил башһыҙ булмаҫ.
• Тауға ҡарап таш атма.
• Тауға тау ҡушылмаҫ, илгә ил ҡушылыр.
• Тауына күрә төлкөһө.
• Тауҙай талабың менән бергә күбәләй эшең күренһен
• Тауҙың күрке таш менән, табаҡ күрке аш менән;
• Табаҡ күрке аш менән, ирҙең күрке эш менән
• Тауыҡ күкәй һалғанда, әтәсте тулғаҡ тотҡан.
• Тауыҡ эше - ем эҙләү .
• Тауыҡ менән ят, әтәс менән тор
• Тауға ҡарап тау булып булмай
• Тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫ
• Тауыҡ тауға менгәс, әтәс булып ҡысҡырған.
• Тауыҡ төшөнә тары керә
• Татлынан-татлы - яҡшы һүҙ,затлынан-затлы - яҡты йөҙ
• Татыр , татырҙа мал ятыр.
• Тауышлы йорттан фәрештә ҡасҡан
• Таш менән атҡанға аш менән ат
• Ташлама илеңде: ҡан баҫыр юлыңды.
• Ташта тамыр юҡ, түрәлә бауыр юҡ.
• Таяҡ барҙа ҡуян юҡ, ҡуян барҙа таяҡ юҡ.
• Таяҡ тайға еткерер,
• Таянма билеңә, таян илеңә.
• Тейгәнгә - тейен башы, теймәгәнгә - ҡуян башы
• Тегеүсенең төймәһе булмаҫ.
• Тегеүсе боҙа, үтек төҙәтә.
• Тегеүсенең туны юҡ.
• Тейер, теймәҫ сер итә
• Тейҙерә алмағандың уғы кәкере.
• Тейһә тейенгә, теймәһә ботаҡҡа
• Теле бысаҡһыҙ телә
• Теле телгә теймәй(йоҡмай)
• Теле ямандың көнө яман.
• Теле оҫта, ҡулы ҡыҫҡа
• Тел менән тирмән тарттырып, онло булып булмай.
• Тел менән һөйләгәнсе, ҡул менән эшләп күрһәт
• Тел һөйләй, ҡул эшләй
• Тел һөйәкһеҙ, уй төпһөҙ.
• Теле менән телеп һала
• Телеңдән килгән ҡулыңдан килһен.
• Телең һөйләһен, ҡулың эшләһен.
• Телеңде бәйләп ҡуй ҙа, ҡулыңды эшкә ҡуш.
• Телеңә таянма, көсөңә таян, көсөңә таянма, эшеңә таян.
• Теләк булһа, беләк ҡарышмай.
• Теле оҙон, ҡулы ҡыҫҡа
• Теленең осо бал, төбө ағыу
• Теленең өҫтө - һөт, аҫты - ҡорт.
• Телеңә урын тапмаһаң, тешеңә ҡыҫтыр
• Телеңде теш артында тот, ҡолағыңды киҫмәһен.
• Теләге булған яйын эҙләр, теләге булмаған сәбәбен табыр.
• Теләгән түш ите ашаған.
• Тернәкле әҙәм түрәне ҡол итер.
• Тернәксел кеше ат тиҙәген дә алтын итер.
• Теш телде тешләр, эшле бергә эшләр.
• Тешең барҙа ашап ҡал, көсөң барҙа эшләп ҡал.
• Теше сыҡҡан бала аҡырып иламаһын
• Тешләүенә ҡарама, эшләүенә ҡара.
• Тибешеп ятһа ла тиңең булһын.
• Тиле ҡыҙ туй иткән, үҙе түргә менеп ултырған
• Тилене килегә һалып төйһәң дә тиле
• Тиленең уйында ни, телендә шул.
• Тик йөрөгәндән тәңре биҙер.
• Тик торған тиктән үлгән.
• Тик торған отторған, тик тормаған — туҡ торған
• Тик тормаған телдә бәлә бар
• Тик тормаҫ йә теленән табыр, йә ҡулынан табыр.
• Тик тормаҫта бөлә бар.
• Тик ултырған тиле булған.
• Тик ятҡан ятып ҡалыр, тик ятмаған атып ҡалыр.
• Тик ятҡандың ҡабырғаһына көс
• Тик торған да юҡ, эш ҡырған да юҡ.
• Тик торгансы, тун сабыуыңды ыуа тор
• Тик ятырға үлгәс тә өлгөрөрһөң.
• Тимерҙе ҡыҙыуында Һуҡ.
• Тимерсе бысаҡҡа йәлсемәҫ.
• Тимерселә бысаҡ —бер ҡосаҡ.
• Тимерсенең балтаһы булмай.
• Тинтәк башым һау ҡалһа, тик ятҡаным ҡулайлы
• Тинтәк илде еңмәҫ.
• Тинтәк түрә булмаҫ.
• Тиң — тиңе менән, йүнле эш — йүне менән.
• Типһә тимер өҙөрлөк
• Тир таммайса, ер бирмәй.
• Тир түкмәйенсә труддень булмаҫ,

Бил бөкмәйенсә бураң тулмаҫ.

• Тиреҫ сығарһаң ереңә, ташып бөтөрә алмаҫһың өйөңә.
• Тиреҫте ҡалын түшәһәң, амбарың буш булмаҫ.
• Тирәктең сайҡалыуы елдән, түрәләрҙең көн күреүе ил¬дән.
• Тирәгең булһа, терәгең булыр.
• Тирең кипмәһә, байлығың китмәҫ.
• Тирләп эшләһәң, тәмләп ашарһың.
• Тишек йортҡа тамсы тамыр, иренгән атҡа ҡамсы яуыр
• Тишек сумаҙандан төшөрөп ҡалдырған
• Тишек шоманға ултыртҡан
• Тишек ямауҙан көлөр
• Тоҙҙай әсе булма, Балдай татлы булма
• Торһам - ашап барам,ятһам - йоҡлап барам
• Тота белгән — арба менән ҡуян тотҡан.
• Төлкө ҡыуҙым — тотторманы, ҡуян ҡыуҙым — еткермәне
• Төлкө ҡойроғо менән, түрә бойороғо менән.
• Төнгө эштән көндөҙгө эш көлгән.
• Төндө көнгә ауҙарма
• Тоҙһоҙҙо күҙһеҙ ҙә тоя
• Төҫ менән түгел, эш менән.
• Төҫө барҙан төңөлмә.
• Төҫөң һары булһа ла йөҙөң нурлы булһын
• Төҫ бирмәгән малды аҫырама.
• Төшкән ереңә таш булып бат.
• Тубылғынан өй булмаҫ, туҡалдан тыуған бей булмаҫ.
• Туҙға яҙмағанды дөрөҫ булһа ла һөйләмә
• Туғандарҙың татыулығы бар байлыҡтан артыҡ
• Туйға барһаң туйып бар, Асыуыңды ҡуйып бар
• Туйғанға тауыҡ ите лә тупраҡ тәме итер
• Туйғансы аша, тирләгәнсе эшлә.
• Туйҙың булғанынан була тигәне ҡыҙыҡ
• Туй үткәс, дөмбөрөнә
• Туймаҫ элек туя бел, ҡалағыңды ҡуя бел
• Туйған ерҙән тыуған ер яҡшы.
• Туҡал ҡатын төлкө булыр, уны алған көлкө булыр.(Туҡал ҡатын - көндәштәрҙең иң кесеһе)
• Туҡһан билең бөкөрәйтер, ике күҙең секерәйтер
• Туҡлыҡ йыл яҙынан билгеле
• Тун да китте, өн дә бөттө.
• Тун яғаһыҙ булмаҫ, ил ағаһыҙ булмаҫ.
• Туры ат еккән тура киткән.
• Турпыша төбөн еҫкәмәк, ат туймай
• Тупраҡ игеп, тары урмаҫһың.
• Тура бармаҡҡа май эләкмәй
• Тура барһаң - уңырһың, кәкре барһаң - туңырһың.
• Тура әйткән хатта туғанына ла ярамаған!
• Туя ашама , ҡуя аша
• Түҙгәнгә түш
• Түҙемһеҙ - уңмаҫ, түҙемле - уңыр
• Түккән көсөң буш булмаҫ, эшләгән күңел хуш булмаҫ.
• Түрә түрәнең бойороғон боҙмаҫ.
• Түр кемдеке булһа, мендәр шуныҡы,

Ер кемдеке булһа, түрә шуныҡы. Түрә аяғы тайғаҡ, түбә башы һайғак.

• Түрә барҙа түргә уҙма.
• Түрә-бейҙә туған юҡ, туған бейҙә имам юҡ.
• Түрә бойороғона, толко ҡойроғона, ярлы беләгенә, егет йөрәгенә ышаныр.
• Түрә булһа сбатаһын түргә элә
• Түрә булһаң, түҙем бул, телгә татлы йөҙөм бул.
• Түрә күп булһа, дау күп булыр
• Түрә ҡуштанды һөймәҫ — унһыҙ көн күрмәҫ.
• Түрә ни әйтһә, шул дөрөҫ.
• Түрә саҡта түрҙә, түрәлектән төшһә, күрмә.
• Түрә түрен бирмәҫ.
• Түрә түрәне яҡлар.
• Түрә үтә күрә
• Түрә «тәнҡит», «тәнҡит» тиһә лә, үҙен тәнҡит иткәнде яратмаҫ.
• Түрә һимерһә, ҡырғын килә.
• Түрәгә бармаҡ һелкмә.
• Түрәгә тел тейҙермә, телһеҙ ҡалырһың.
• Түрәгә ышанма, һыуға таянма.
• Түрәнең атын, һунарсының этен ҡаҡма.
• Түрәнең түрен күрмәҫһең, йыландың аяғын күрмәҫһең.
• Түрәнең урыны түрҙә, байҙар менән бергә.
• Түрәнең һүҙе һүҙ, ни әйтһә шул төҙ
• Тығын ергә тығынсыҡ
• Тымыҡ өйҙә тын тарығыр,
• Тыныслыҡтың төбө - уңышлыҡ
• Тырыш тәкә һуйғанда, байғош йүкә һуйған.
• Тырышҡан тапҡан, ташҡа ҡаҙаҡ ҡаҡҡан.
• Тыйнаҡлының ҡулы эшләр, маҡтансыҡтың теле эшләр.
• Тырнамаған тауыҡтың тамағы туймай.
• Тырыш таш тишер.
• Тырыш тәкә һуйғанда, байғош йүкә һуйған.
• Тырыш эшкә һырышыр, ялҡау атҡа һырышыр.
• Тырышҡан кеше ас ҡалмаҫ.
• Тырышҡан — моратына ирешкән.
• Тырышҡай моратына етер, ялҡауҙың абруйы китер.
• Тырышҡан табыр, ташҡа ҡаҙаҡ ҡағыр.
• Тырышҡан табыр, эшләгән ҡабыр.
• Тырышҡан эшләр, тырышмаған нишләр?
• Тырышҡан ярпайған, иренгән янтайган.
• Тырышҡанға дәүләт бар.
• Тырышҡандың даны сыға, иренгәндең йәне сыға.
• Тырышлыҡ — ҙурлыҡ, ялҡаулыҡ — хурлыҡ.
• Тырыштан тир кипмәҫ, ялҡауҙан сир китмәҫ.
• Тырышыу бушҡа китмәҫ
• Тыуа килә мөгөҙ сыҡмай, тора килә мөгөҙ сыға.
• Тыуған ерҙең туҙаны ла ҡәҙерле
• Тыуған ерҙең әреме лә хуш еҫле.
• Тыуған ерҙәй ер булмаҫ, тыуған илдәй ил булмаҫ.
• Тыуған ерем — тыуған тупрағым.
• Тыуған илдең ҡәҙерен ситтә йөрөһәң белерһең.
• Тыуған илдең эте лә яҡын.
• Тыуған ер — яҡын, тыуған ил - алтын.
• Тыуған илдән туйған юҡ.
• Тыуған тупраҡ һыуытмай.
• Тыуһа тыуһын тәүфиҡ менән
• Тыуым барҙа үлем бар
• Тәгәрмәс өйләнгәндә, күсәренә көс төшөр.
• Тәмле тел - ағыу, әсе тел - дарыу.
• Тән зиннәте - кейем, аҡыл зиннәте - ғилем.
• Тән яраһы бөтәшһә лә, тел яраһы бөтәшмәй
• Тәртәһе ҡыйыш
• Тәүфиҡҡа бәхет эйәрә.
• Тәңре эше фарман менән, бәндәнеке— дарман менән.
• Тәүәккәл булмаған ғүмер буйы уңмаған.
• Тәүәккәлләгән таш йотҡан.
• Тәүәккәл таш ярыр, булдыҡһыҙ баш арыр.
• Тәүәккәллә лә —бил бәйлә

У

• Убыр китте, урыны ҡалды
• Уҙып киткән болотто тотоп ҡалып булмай.
• Уй етһә лә, буй етмәй
• Уйға килгән алға килер.
• Уйламайынса башлама, башланыңмы ташлама.
• Уйламайынса ҡылған эштән аяғүрә күргән төш яҡшы.
• Уйламайынса эшләмә.
• Уйламай эшләһәң, ауырымай үлерһең.
• Уйлы уйлап торғансы, тәүәккәл эшен бөтөрөр.
• Уйламай һөйләгән - ауырымай үлгән.
• Уйнауын уйна, эшеңде лә уйла
• Уйнаш ингән йорт ҡорор
• Уйындан уймаҡ сыҡҡан
• Уҡ етмәҫ ергә ҡылыс менән һелтәнмә.
• Уҡыған ил уҙыр, уҡымаған ил туҙыр
• Уҡыған уғыл - атанан оло
• Уҡыған - уңыр, уҡымаған - туңыр
• Уҡыу - белем шишмәһе.
• Уҡыу - күңел нуры, уҡымай ҡалған - кеше хуры.
• Уҡыу - энә менән ҡойо ҡаҙыу.
• Ул ҡарғаһа — бер бәлә, ил ҡарғаһа — мең бәлә.
• Улай итмәй былай булмай
• Ул да тыумаҫ, ҡыҙ ҙа тыумаҫ, тыуһа ла тормаҫ
• Улым һиңә әйтәм, киленем һин тыңла
• Улым уллы булмай белмәҫ, ҡыҙым ҡыҙлы булмай белмәҫ
• Уллы ла илар, улһыҙ ҙа илар
• Уллы ла илар, ҡыҙлы ла илар
• Уллы кеше гөбөрнатор, ҡыҙлы кеше боҫоп ятыр
• Ултырған урыныңдан утын киҫмә.
• Ултырған ерҙән ут күҙәмә.
• Ултырып сыҡһаң, атың яҡшы булһын.
• Уңған игенде урыуы рәхәт.
• Ун һүҙеңдең береһен әйт, туғыҙы үҙеңдә ҡалһын
• Уңған ҡатын ҡар өҫтөндә ҡаҙан ҡайнатыр
• Уңған ҡулда - бәрәкәт.
• Уңғандың яланын ҡар баҫыр, уңмағандың аранын ҡар баҫыр
• Уңған бер үлер, ялҡау мең үлер.
• Уңған кеше баҫҡан ерендә ут сығара.
• Уңған кеше ҡылды ҡырҡҡа ярыр.
• Уңған кеше осон көн дә ураҡ өҫтө.
• Уңған кеше шул булыр — уянғас та аяҡта.
• Уңған кеше эш ырата, уңмағаны төш юрата.
• Уңған ҡулда бәрәкәт.
• Уңған ҡулда ут уйнай.
• Уңған тырышып эшләр, ялҡау бармағын тешләр
• Уңған юлда туҙан тотмаҫ, ялҡау эш тапмаҫ.
• Уңғандың аты уңға киткән.
• Уңғандың ҡулы алтын, юнһеҙҙең йөҙө һалҡын.
• Уңғандың яланын ҡар баҫыр, уңмағандың аранын ҡар баҫыр.
• Уңғандыҡы уртаҡ, ялҡауҙыҡы ағас башында.
• Уңмағанды ҡыума.
• Уңмағандың уғы ҡыйыҡ китер.
• Уңмаҫтың уғын ел борор
• Уңы барҙың һулы бар.
• Урау булһа ла юл яҡшы, һуҡыр булһа ла ҡыҙ яҡшы.
• Ураҡ урмаҡ — уйнамаҡ, бесән сапмаҡ — йән сыҡмаҡ.
• Ураҡсының елкәһенә ҡарама, көлтәһенә ҡара.
• Уралмаған урағынан күрер.
• Урман үҫтергән аслыҡ күрмәҫ.
• Урманға балтаһыҙ, ураҡҡа ураҡһыҙ бармайҙар.
• Урманлы юл — бер ҡат тун.
• Урманым — бер ҡат юрғаным.
• Урманға утын ташыған.
• Уртаҡ аттан тай артыҡ
• Урыр инем ураҡты, баҫыуығыҙҙың көйө юҡ
• Уҫаҡ утындың көлө әсе, тинтәктең теле әсе.
• Уҫаҡта алма үҫмәй
• Ут ғәйрәтен һыу баҫыр
• Ут менән һыу дуҫ булмаҫ.
• Ут сыҡҡанда һыу ҡиммәт.
• Уттың ялы ла, ҡойроғо ла юҡ.
• Утһыҙ төтөн булмай.
• Утыҙға тиклем үлем артыңдан йөрөй, утыҙҙан һуң - алдыңда
• Утыҙҙа ир - ил күрке
• Утыҙҙа ир ут баҫыр
• Утыҙында уҡ атмаған ҡырығында ҡылыс сапмаҫ
• Ут янмай төтөн булмаҫ, ярты эш бөтөн булмаҫ.
• Ут төтөнһөҙ, ил етемһеҙ булмаҫ.
• Уты һүнһә лә, киҫеүе ҡала.
• Утын юҡта тиҙәк тә утын.

Ү

• Үгеҙ — үгеҙгә, үгеҙ — мөгөҙгә.
• Үгеҙ үлһә - ит, арба ватылһа - утын
• Үгеҙ ат булмаҫ, һыйыр дөйә булмаҫ,

Күпме ҡымыҙ бирһә лә, кәзә бейә булмаҫ, Улары ла булып торһа, заман яман булмаҫ.

• Үгеҙҙе маҡта, атты ек.
• Үҙ атыңды һынар осоп кеше атына ултыр.
• Үҙең ергә эйелмәһәң, ер һиңә һуҙылмаҫ.
• Үҙәкле малда үлем бар.
• Үҙ өйөндә ыштан киҫмәгән, кеше өйөндә сәкмән бескән
• Үҙ илең — алтын, кеше иле — тотҡон.
• Үҙ илем — алтын бишек, кеше иле — үтә тишек.
• Үҙ илендә кем дә бей.
• Үҙ илеңдә ҡарлуғас булһаң да, кеше илендә ҡарға буларһың.
• Үҙ илеңдә үҙең ҙур.
• Үҙ йортонда алйот та хужа.
• Үҙе уңған егеттең ата-инәһен һорама
• Үҙ көсөн белмәгән бәләгә ҡалыр.
• Үҙ ризығыңды үҙең тап.
• Үҙ эшеңде үҙең бел.
• Үҙе эш белмәгән кешене өйрәтергә оҫта булыр.
• Үҙең матур булмаһаң да, эшең матур булһын.
• Үҙеңдән олоға кәңәш итмәйенсә эш башлама.
• Үҙе ятып йоҡлаған, һике башы ҡортлаған.
• Үҙ илем — алтын бишек, кеше иле — үтә тишек.
• Үҙ илендә кем дә бей.
• Үҙ илеңдә ҡарлуғас булһаң да, кеше илендә ҡарға бу¬лырһың.
• Үҙ илеңдә һалма аша, кеше илендә әлбә аша
• Үҙ илеңдә үҙең ҙур.
• Үҙ йортон яманлаған кеше йортонда әрләнер.
• Үҙ ояһында эт тә юлбарыҫ.
• Үҙ өйөм—туҙ өйөм
• Үҙ өйөм — үлән түшәгем.
• Үҙ сүплегендә әтәс тә батыр.
• Үҙ түрем үҙемә иркен.
• Үҙ түремдә үҙем түрә.
• Үҙе туйһа ла күҙе туймаҫ
• Үҙ халҡын танымаған илгә баш булмаҫ, баш булһа ла оҙаҡҡа булмаҫ.
• Үҙен ҙур тотҡан т үрәнең һуңғы көнө хур булыр.
• Үҙәккә үткән ел яман, илен һатҡан ир яман
• Үкереп үгеҙ булмаҫһың, екереп түрә булмаҫһың.
• Үлгән артынан үлеп булмай
• Үлгән арыҫланға ҡуян да барып тибеп киткән, ти
• Үле малы-ҡар hыуы.
• Үлем илауһыҙ, туй үпкәһеҙ, ер ташһыҙ, ил яуһыҙ булмаҫ.
• Үлем тураһында уйлама, илең тураһында уйла.
• Үлемдән оят көслө
• Үләнле ерҙә мал һимерер, үлемле ерҙә мулла һимерер.
• Үләнле ер – үлмәгән, кейекле ер - бөлмәгән.
• Үрмәксенән күрмәксе.
• Үтә ҡыҙыл тиҙ уңа.
• Үткен ҡылыс ҡынға көс, үтмәҫ бысаҡ йәнгә көс.
• Үтә башһыҙ булһаң, башһыҙ ҡалырһың,
• Үтә булдыҡһыҙ булһаң, ашһыҙ ҡалырһың.
• Үҫер илдең балаһы бер-береһенә «батыр» ти,

Үҫмәҫ илдең балаһы бер-береһенә «бахыр» ти

Ф

• Фарты (уңышы) юҡтың даны юҡ
• Фермаң маллы булһа, эшең яйлы булыр.
• Фермаңда мал һимеҙ булһа, эшең тигеҙ булыр.
• Фирүзә ташы - йөҙөк ҡашы
• Фәлән ерҙә алтын бар,

Барһаң - баҡыр таба алмаҫһың

• Фәлән ерҙәге фирүзә таш йөҙөккә ҡаш була алмай
• Фәрештә булһа - ҡанатлы,

Шайтан булһа - ҡойроҡло

• Формаң менән маҡтанма, нормаң менән маҡтан.

Х

• Халыҡ аҡылы — ҡойон, ҡаршы тороуы ҡыйын.
• Халыҡ барҙа хаҡлыҡ бар.
• Халыҡ бар ерҙә батыр бар.
• Халыҡ дуҫлығы — күңел хушлығы.
• Халыҡ — илендә, балыҡ — күлендә.
• Халыҡ йорто — Тыуған ил.
• Халыҡ көсө таш яра.
• Халыҡ ҡан түгер, хан'дан күрер.
• Халыҡ менән хаҡлыҡҡа ҡарышма!
• Халҡың өсөн йәшә, халҡың өсөн үл.
• Халыҡ теләһә хан дөйәһен һуйҙырыр.
• Халыҡ һөйгәнде хаҡ һөйгән.
• Халыҡ һүҙен ташлама, кеше хаҡын ашама.
• Халыҡ әйтһә, хаҡ әйтә.
• Халыҡ әйтһә, хата әйтмәҫ.
• Халыҡҡа таянған таймаҫ.
• Халыҡҡа хыянат — Ватанға хыянат.
• «Халҡым» тигән ир — алтын.
• Халыҡты хан да еңмәҫ.
• Хандың алдынан, аттың артынан үтма.
• Хандың эше халыҡҡа төшөр.
• Халыҡ барҙа хаҡлыҡ бар.
• Хан ҡаршында ғәйебең булһа, ҡара ерҙән ҡайыҡ (кәмә) тарттырыр
• Хан ҡыҙының битендә лә бармаҡ битендәй миң булыр
• Хан урлай, халыҡ юллай
• Хан ятҡан - ҡан ятҡан
• Ханға ышанма - Иҙелгә таянма
• Ханға яраған таҙға ярамаҫ
• Хан ярлығы (бында - бойороғо)ике булмаҫ
• Хан ярлығы ҡарыуһыҙ
• Хандан-ҡаҙыҡ, бейҙән - туҡмаҡ
• Хан булһа — яу күп, бей булһа — дау күп.
• Хандың әтәсенә лә «әссәләмәғәләйкүм!»
• Хан күп булһа — ҡан күп,

Бей күп булһа — яу күп, Түрә күп булһа — дау күп.

• Ханды Хоҙай ораһы булһа, үҙ халҡына хасланыр,

Байҙы Хоҙай ораһы булһа, байлығына маһайыр

• Хеҙмәт менән күтәрелһәң, һаулығың ишәйер.
• Хеҙмәте ҡаты - емеше татлы.
• Хеҙмәт төбө — хазина.
• Хеҙмәт төбө — хөрмәт.
• Хеҙмәт эйәһе — хөрмәт эйәһе.
• Хеҙмәте ҡаты — емеше татлы.
• Хеҙмәте юҡтың хөрмәте юҡ.
• Хеҙмәтенә күрә хөрмәте.
• Хеҙмәтең ҡаты булһа, тотҡаның татлы булыр.
• Хеҙмәттең тире әсе, емеше татлы.
• Хеҙмәтһеҙ тапҡан мал иҫәпһеҙ китә.
• Хужаһыҙ йортта бәрәкәт юҡ.
• Хужа юҡта ат хужа.
• Хәҙер аҡсаға һөйөүҙе түгел, дейеүҙе лә һатып алалар.
• Хәйерсегә ел ҡаршы
• Хәйерһеҙ ҡатын ир бөлдөрөр, хәйерһеҙ түрә ил бөлдөрөр.
• Хәрәмдән килгән - әрәмгә китә...
• Хөрмәт һөйһәң, хеҙмәт һөй.
• Хәйерһеҙ булған малдан хәйерле ҡаза яҡшы.
• Хәлеңдән килмәгәнгә көсәнмә.
• Хәрәкәттә — бәрәкәт.

Һ

• Һабанда һайрашмаһаң, ырҙында ыңғырашырһың
• Һаҙ булһа ла яҙ булһын.
• Һалғанда һал услап, ултырырһың тыныслап.
• Һуңғы балтаны түңгәккә сап.
• Һайланған—һаҙға батҡан
• Һаҡалы биленә еткәнсе аҡыл ултырмаған
• Һаҡалда булһа ҙурлыҡ кәзәгә "олатай" тиерҙәр ине
• Һаҡаллы сабый
• Һалпы яғына һалам ҡыҫтырып
• Һандуғасмын тиһәң һайрай бел
• Һантый һыйпағанды белмәҫ.
• Һанаулы мал юғалмаҫ.
• Һапһыҙ балта — ҡаҙан ҡырғысы.
• Һаран өс һалыр,өсөнсөһөн кире алыр
• Һарандың ашы бешмәҫ
• Һарттың көйгәнен ал, башҡорттоң менгәнен ал.
• Һары сәскә туҡлыҡҡа, күк сәскәһе - юҡлыҡҡа.
• Һаулыҡ күрке - эш, эш күрке - аҡыл, аҡыл күрке - йөҙ, йөҙ күрке - күңел.
• Һаулыҡ менән хеҙмәт никахынан шатлыҡ менән бәхет тыуған.
• һауып эсһәң—мең көнлөк, һуйып элһәң — бер көнлөк.
• Һейә лә белә, ҡорота ла белә
• Һеркәһе һыу күтәрмәй
• Һигеҙ көн ғүмергә туғыҙ көн тырышлыҡ кәрәк.
• Һикһәндә һикерә алмаҫһың
• Һигеҙ көн ғүмергә туғыҙ көн тырышлыҡ кәрәк.
• Һигеҙ һарыҡ һуйғансы, һимеҙ һарыҡ һуй.
• Һигеҙ һыйыр аҫырағансы, һимеҙ һыйыр аҫыра.
• Һимеҙ аттың арҡаһы йомшаҡ.
• Һимеҙҙең аяғы һигеҙ
• Һимергән өйрәктең арты бөрөш
• Һин дә мулла, мин дә мулла, атҡа бесәнде кем һала
• Һин ялҡауға эш өйрәтһәң, ул һиңә аҡыл өйрәтер.
• Һин дә мулла, мин дә мулла — атҡа бесән кем һала?
• Һин дә түрә, мин дә түрә- беҙҙең эште кем күрә?
• Һинән хәрәкәт, минән бәрәкәт.
• Һорау - бер яман, бирмәү - ике яман.
• Һөйләгәндеке — һүҙ, төркәндеке —күҙ
• Һөйгән йәр - һөйәгең елеге
• Һөйҙөргән дә тел, көйҙөргән дә тел
• Һөйләргә ашыҡма, эшләргә ашыҡ.
• Һөйләй-һөйләй сәсән булырһың, күрә күрә күсәм булырһың.
• Һөймәгәнгә һөйкәлмә.
• Һөйәк этте ҡол иткән
• Һөнәр эйәһе бай булмаһа ла мохтажлы булмай.
• Һөнәрһеҙ тырышты күрә алмаҫ, Эшләп, артыҡ түҙә алмаҫ
• Һөнәр алды — аҡыл.
• Һөнәр ашарға һорамай.
• Һөнәр ирҙең ҡанаты
• Һөнәр тамағына һорамай, ҡулға йәбешеп тормай.
• Һөнәр -һәнәрле ҡулында ғына һөнәр, һөнәрһеҙ ҡу¬лында түмәр.
• Һөнәр эйәһе бай булмаһа ла, мохтажлы булмай.
• Һөнәрҙең артығы юҡ.
• Һөнәре бар ғәрип тә үлмәй.
• Һөнәре бар күккә осор, һөнәре юҡ ерҙә лә йөрөй алмаҫ.
• Һөнәре бар ҡом өҫтөндә кәмә йөрөтөр.
• Һөнәре бар мал таба.
• Һөнәре бар үргә йөҙөр.
• Һөнәрле булыу гәүһәрле булыуҙан мең артыҡ.
• Һөнәрле ир үргә оса, һөнәрһеҙ ир күлгә оса.
• Һөнәрле кеше — ҡораллы кеше.
• Һөнәрле ҡул ас булмаҫ.
• Һөнәрле ҡулда бәрәкәт бар.
• Һөнәрле үлмәҫ, һөнәрһеҙ көн күрмәҫ.
• Һөнәрлегә үлем юҡ.
• Һөнәрленең ҡулы алтын.
• Һөнәрленең ҡулы алтын, аҡыллының аҡылы алтын.
• Һөнәрһеҙ ир — аяҡлы сир.
• Һөнәрһеҙ ир — ҡанатһыҙ ҡош.
• Һөнәрһеҙгә донъя тар.
• Һөнәрһеҙҙе иш итмә.
• Һөнәрһеҙҙән йыраҡ ҡас.
• Һөт бирмәгән һыйырҙы иткә һуялар.
• Һөт өҫтәндәге ҡаймаҡ
• Һуҡа тотоп ҡулың ҡабармаһа, мейес яғып әпәкәйең ҡа¬бармаҫ.
• Һунарсыға эҙ кәрәк, эҙ табырга күҙ кәрәк.
• Һунарсының көнлөгө бер тин.
• Һүҙ тейһә — ағаға, уҡ тейһә боғаға.
• Һыйлы көнөң — Һыйыр.
• Һыйыр ашауҙан туймаҫ.
• Һыйыр еленендә һөт әсемәҫ.
• Һыйырҙың йәше мөгөҙ һырынан билгеле.
• Һыйырҙың тубығына һыу тейһә, һөтө кәмей
• Һыйыр тулаһа, аттан яман
• Һыйырҙың һөтө елендә,е лендән алда телендә.
• Һыйыр кемдеке булһа — быҙау уныҡы, бей кемдеке бул¬һа — ил уныҡы.
• Һыйырҙың һөтө — телендә, ирҙең бәхете — илендә.
• Һыйыры бар асҡа үлмәҫ.
• Һыйыры барҙың Һыйы бар.
• Һылыулыҡ менән һыу кисеп булмай
• Һыныҡҡа һылтау
• Һыуҙан ҡоро сыға
• Һыуға таянма, ергә таян.
• Һуғыш сығарыр дөрөҫтән тыныслыҡ һаҡлар ялған яҡшы
• Һуҡыр булһа ла - ҡыҙ яҡшы, урау булһа ла - юл яҡшы
• Һуҡыр тауыҡҡа бары ла бойҙай
• Һуҡмаҫ һуйыл күтәргән.
• Һурпалыла бер кис, өйрәлелә ике кис
• Һүҙенә күрә яуабы, саҙаҡаһына күрә cауабы
• Һүҙенән ҡайтҡан - ир түгел
• Һүҙ күп ерҙә эш аҙ булыр.
• Һүҙ менән түгел, эш менән күрһәт.
• Һүҙ сығарам тип күҙ сығарып ҡуйма
• Һүҙ һөймәгән тирмән ҡорған.
• Һүҙең менән эшең бер булһын.
• Һыйырҙы яҡшы күрһәткән - артындағығы танаһы,

Әсәйҙе яҡшы күрһәткән - алдындағы балаһы

• Һыуыҡ менән көрәшкән ҡолаҡһыҙ ҡалған
• Һәр миҙгелдең үҙ йыры бар.
• Һыйыр һөтө менән, кеше эше менән.
• Һыйыр майы — һары май, һыйыр көткән арымай;
• Һыналмайҙар төҫ менән, һыналалар эш менән.
• Һыу бешеү менән май төшмәҫ.
• Һыу бар ерҙә ут юҡ,ут бар ерҙә һыу юҡ.
• Һыуға инмәй йөҙөргә өйрәнеп булмай.
• Һыуға таянма, ергә таян.
• Һыу башынан болғаныр.
• Һыу — һыйған ярында, ир — тыуған яғында.
• Һыу сыҡҡан ерендә һөңгө буйы.
• Һыу һыуға ҡойор, һыу даръяға ҡойор.
• Һыу яр емерә.
• Һыуҙа ял-ҡойроҡ юҡ (батһаң тотоноп булмай).
• Һыуыҡ менән көрәшкән ҡолаҡһыҙ ҡалған, бармағына ышанған ҡалаҡһыҙ ҡалған.
• Һыуы менән ер ҡәҙерле, иле менән ир ҡәҙерле.
• Һыуына күрә балығы, ауылына күрә халығы.
• Һыуһыҙ ергә өй ҡорма, утһыҙ ергә ил ҡорма.
• Һәләтлене һәнәк тотоуынан күреп була.
• Һәләтһеҙ һәнәк һындырыр, көсһөҙ көрәк һындырыр.
• Һәр нәмәнең үҙ мөҙҙәте
• Һәр бер эш п(ы)лан менән, ат һуҡалай ыҙан менән.
• Һәр бер эштең ваҡыты бар.
• Һәр бер эштең яйы бар, бутҡаның да майы бар.
• Һәр кемдең үҙ бизмәне
• Һәр ҡулымда йөҙ бармаҡ, йөҙөһө лә —беҙ бармаҡ
• Һәр ерҙең үҙ емеше.
• Һәр кем үҙ өйөндә батша.
• Һәр кемгә үҙ иле ғәзиз.
• һәр миҙгелдең үҙ йыры
• Һәр сәскәнең үҙ еҫе, һәр халыҡтың үҙ төҫө.
• Һәр өргән сәүеккә туҡтаһаң, барыр ереңә етә алмаҫһың
• Һәр ялтыраған көмөш түгел

Ш

• Шаҙра йөрәк яндыра
• Шаҙра булһа ла аңра булмаһын.

Шиғыр яҙыу ҡыйын түгел, шағир булыу ҡыйын

• Шаҙра шаҡмаҡ, утын туҡмаҡ,

Бәргелә лә - мейескә яҡ (шаҙра кешегә үсекләмеш)

• Шайтан таяғы сүплек башында
• Шайтан таяғын ҡырау һуҡмай
• Шар-мар кеше һүҙ күтәрә,

Аҫтыртын бот күтәрә

• Шаталаҡ шаулар, аҫтыртын көлөр
• Шатлыҡ килмәй ҡайғы китмәй
• Шаян кеше - яҡшы кеше,

Йыуаш кеше - шаҡшы кеше

• Шыраулы ағас ҡулға керә
• Шәп аҡҡан йылға тиҙ ҡорор
• Шәп аша ла, шәп эшлә
• Шәп яуған ямғыр ергә һеңмәй

Ы

• Ыҡтың (йылға) башы - ел башы

Ырыҫ арыҫландың ауыҙында, төркмәндең түрендә

• Ыласындың ҡоласы киң
• Ынйы бөртөгө ҙур булмай
• Ырҙыныңда булмаһа, келәтеңдә лә булмаҫ.
• Ырыҫ тырыш ҡулында
• Ырыҫҡалын (бәхетен) эт ашаған
• Ырыҫлы арыш сәсһә бойҙай үҫер, ырыҫһыҙ бойҙай сәсһә лә арыш үҫер.
• Ырыҫы барҙың ырыҫы алда
• Ырыҫы булған кешегә хәйерһеҙ йәйҙән ҡыш артыҡ
• Ырыуына күрә йолаһы.
• Ырыулы ил — оялы ҡаҙ.
• Ырыулының уғы юғалмаҫ.
• Ырыуына күрә йолаһы, биреүенә күрә доғаһы.
• Ылдым-йылдым иткән ике туйыр,

Иң-һынын тартҡан тик торор

• Ысҡынған балыҡ суртан була
• Ысыҡһыҙ үлән үҫмәҫ
• Ысынлап илаһаң, һуҡыр күҙҙән дә йәш сыға
• Ышанған ояла ҡош юҡ,

Ышанған тауҙа кейек юҡ

Э

• Эйәһенә күрә бейәһе
• Эҙләгән ҡорт бал табыр, эшләгән кеше мал табыр.
• Эҙләгән моратына етер, ялҡауҙың ғүмере бушҡа үтер.
• Эйелгән илгә яраған.
• Эйәһенә күрә бейәһе.
• Энә лә бүләк, дөйә лә бүләк
• Энә менән ҡойо ҡаҙып булмай.
• Энә текмәй, ҡул тегә.
• Энә эшенә өмә кәрәкмәй.
• Энә осо хәтле ут, тубал ҙурлығы төтөн
• Энә урлаған да бур, дөйә урлаған да бур
• Эскесегә диңгеҙ тубыҡтан, күләүек муйындан.
• Эс туйһа ла - күҙ туймай
• Эсәр һыуыңа төкөрмә
• Эңер төшкәс күләгә кәрәкмәй
• Эт Айға ҡарап өргәндән Айҙың нуры китмәҫ
• Эт асыуын беттән алған
• Эт артында ҡойроҡ, түрә артында бойороҡ.
• Эт ашаған еренә ҡайта.
• Эт итеп, бет итеп, үҙ һүҙен һүҙ итеп
• Этте иркәләтһәң -- иренең ялар, түрәне иркәләтһәң - илең талар
• Эт менән эт булма
• Эт муйынында мунсаҡтың ҡәҙере юҡ
• Эт ояһында көслө.
• Эт өргән ерҙә ауыл бар, ут күренгән ерҙә фатир бар.
• Эт — туйған ерендә, бисә — һыйған ерендә, ир — тыуған ерендә.
• Эт туйған ерен эҙләй, ир тыуған ерен эҙләй.
• Эт тә үҙ йортон белә.
• Этте илсе итеп ебәрһәң, илеңә яу килтерер.
• Эт типкеһендә
• Этте түрә итһәң, эт ҡәҙере күтәрелә.
• Эттең туйған ере бар, тыуған ере юҡ.
• Эттең тамағы ҡайҙа булһа, башы шунда.
• Эт доғаһы ҡабул булһа, күктән һөйәк яуыр ине
• Эт күңеле бер һөйәк
• Эт өрөр, бүре йөрөр
• Эт өрә тип, һин өрмә.
• Эт саба тип бет саба
• Эт эйәһен белмәй
• Эт - эткә, эт - ҡойроҡҡа
• Эт һуғара
• Эт ырыуын танымаҫ
• Эте лә бете лә
• Эте торор, көсөгө өрөр
• Эҙләгән тапҡан, ташҡа ҡаҙаҡ ҡаҡҡан.
• Эт алған төлкөлә һын булмаҫ.
• Этеңә ышанма, атыңа ышан.
• Этһеҙ ҡуян тотолмай.
• Эшләй белеп эшләгәнгә иген эше — кинәнес, ялҡаулашып йоҡлағанға иген эше — көйөнөс.
• Эш бөткәс, уйнарға ярай.
• Эш эшләнгәс - ирмәк, бөтмәй ҡалһа - имгәк.
• Эшем эйәһе
• Эшең һәм аҡылың барҙа һаулығыңа үлем булмаҫ.
• Эшкә ашмаған ир - башыңа сир.
• Эшкә теләгең - һаулыҡҡа бүләгең .
• Эшләгән - тапҡан, ауыҙына ҡапҡан.
• Эшләгәнгә эш ҡарышмай
• Эш айыу түгел, урманға ҡасмаҫ.
• Эш араһында шеш булма.
• Эш араһында эш бөтә.
• Эш башында маҡтанма.
• Эш белмәгән эш өҫтөндә үлгән.
• Эш белмәйенсә, аҡыл белмәҫһең.
• Эш беләктә түгел, йөрәктә.
• Эш бөткәс уйнарға ярай
• Эш бөтмәй йән тынмай.
• Эш иплене ярата.
• Эш кемдеке — беләк шуныҡы.
• Эш кешене кеше итер.
• Эш ҡаты булһа ла, тырышҡас, йомошай.
• Эш ҡиммәт түгел, эште белеү ҡиммәт.
• Эш майлы бутҡа түгел.
• Эш менән ваҡыт тиҙ үтер.
• Эш менән үткән ғүмер — алтын ғүмер
• Эш мәлеһе белмәй.
• Эш оҫтаһынан ҡурҡа.
• Эш үҙе өйрәтә.
• Эш һөйгәнде ил һөйгән.
• Эш һөйгәндең дәрәжәһе артыр, эшлекһеҙлек боҙоҡлоҡ¬ҡа тартыр.
• Эш һөймәгән көн итмәҫ (күрмәҫ).
• Эш һөймәҫте ил һөймәҫ.
• Эш эшкә өйрәтә.
• Эш эшләгән интекмәҫ, эшләмәгән көн итмәҫ!
• Эш эшләнгәс — ирмәк, бөтмәй ҡалһа — имгәк.
• Эш эште тартыр.
• Эш яратҡан — уңған, яратмаған — туңған.
• Эше бар кешелә мең кешенең эше бар,
• Эше юҡ кешелә кемдең ни эше бар?
• Эше бар тик тормаҫ, эшләмәгән көн күрмәҫ.
• Эше барҙың ашы бар, эше юҡтың ашы юҡ.
• Эше барҙың көсө бар.
• Эше ҡаты, икмәге татлы.
• Эше юҡтың — ашы юҡ, туны юҡтың көнө юҡ.
• Эше юҡтың көшө юҡ
• Эше юҡтың ҡәҙере юҡ, ҡәҙере юҡтың ҡәбере юҡ.
• Эшенә күрә ашы.
• Эшенә күрә ялы.
• Эшең бер булһын, берәгәйле булһын.
• Эшең булһа йөҙ, туҡлыҡлы килер көҙ.
• Эшең кире китһә, эше алға барғанға кәңәш ит.
• Эшең ҡалһа иртәгә, сиҡан сығыр елкәңә.
• Эшең ҡаты булһа, тешеңә йомшаҡ булыр.
• Эшең теүәл булмаһа, кешегә күрһәтмә.
• Эшеңде башлар алдынан аҙағын уйла.
• Эшеңде кешегә тапшырма.
• Эшеңде эш иткәс кенә маҡтан.
• Эшкә ауырҙың теле оҙон.
• Эшкә теләк булһа, беләк сыҙар.
• Эшкә ялҡау (бала) һабаҡҡа аңҡау булыр.
• Эшкә булһа — «алла, башым», ашҡа булһа — «ҡайҙа ҡашығым?»
• Эшкә булһа «уф, табаным!», ашҡа булһа «китер табағым!»
• Эшле кеше — көслө кеше.
• Эшле килер — эш арттырыр, эшһеҙ килер — эш ҡалды¬рыр.
• Эшле эш өҫтөндә, әрәмтамаҡ әҙәм өҫтөндә.
• Эшле эштән бушағансы, ялҡау түргә уҙған.
• Эшле янында эшһеҙ көсләнгән.
• Эшленең ҡулы тынмаҫ, телсәндең теле тынмаҫ.
• Эшлекле миҫалға ҡарар, эшлекһеҙ мыҫҡалға ҡарар.
• Эшлекле норма өсөн йөрөр, эшлекһеҙ форма өсөн йөрөр.
• Эшлеклене иген баҫыр, эшлекһеҙҙе йоҡо баҫыр.
• Эшлекленең ҡулы уйнай.
• Эшлекленең эше бөтөр, эшлекһеҙҙең көнө үтер.
• Эшлекһеҙ аҡыл һатыр.
• Эшлекһеҙгә эш хәрәм.
• Эшлекһеҙгә эш бирһәң, ғариза килтерер.
• Эшләгән ашаған, эшләмәгән ҡаҡшаған.
• Эшләгән ашар, эшләмәгәндең хәле насар.
• Эшләгән башҡа таяҡ теймәй.
• Эшләгән бер яңылыша, эшләмәгән гел яңылыша.
• Эшләгән ике туйыр.
• Эшләгән ирешер, теш төбөнә килешер.
• Эшләгән кеше туҡ булыр, эшләмәгән юҡ булыр.
• Эшләгән кеше үлмәҫ, эшләмәгән көн күрмәҫ.
• Эшләгән тапҡан, ауыҙына ҡапҡан.
• Эшләгәп тешләгән, эшләмәгән нишләгән?
• Эшләгән туҡ булған, эшләмәгән юҡ булған.
• Эшләгән уҙыр, эшләмәгән туҙыр.
• Эшләгән үлмәҫ, эшләмәгән көн күрмәҫ.
• Эшләгән эшләй, эшләмәгән терһәген тешләй.
• Эшләгәнгә эш түҙмәҫ.
• Эшләгәндә йөрәгең елкенһен, ашағанда ҡолағың һел¬кенһен
• Эшләгәндән кеше үлмәй.
• Эшләй белгән ашай ҙа белер.
• Эшләмәгән кешенән күкәй һалған тауыҡ яҡшы.
• Эшләгән туңмаҫ, эшләмәгән уңмаҫ.
• Эшкә саҡырһаң бармам, ашҡа саҡырһаң — ҡалмам.
• Эшләмәгән эшем юҡ, «рәхмәт» тигән кеше юҡ.
• Эшләмәгән көн итмәҫ.
• Эшләмәгән эштән шайтан көлгән.
• Эшләмәй ашаһаң, сирләмәй үлерһең.
• Эшләмәй тамаҡ туймай.
• Эшләмәйенсә ашап булмай, ашамаһаң йәшәп булмай.
• Эшләмәйенсә уңыш бүлмә.
• Эшләмәһәң план менән, ашарһың грамм менән.
• Эшләмәһәң эш көнө, ни ашарһың, ҡыш көнө.
• Эшләнгән эш иргә ҡот, яҡшы эшләнһә, илгә ҡот.
• Эшләп үлмәҫһең, ауырып үлерһең.
• Эшләргә иренгән — ашарға тилмергән.
• Эшләргә иренгән — көлөр ерҙә көрһөнгән.
• Эшләһәң, эш көс бирә.
• Эшләһәң, эш ҡарышмай.
• Эшләһәң, эсең тишмәҫ.
• Эште башла: башлаусыһы булһа, ҡушылыусыһы булыр.
• Эште башлаған кешене маҡтама, эшләп бөтөргән кеше¬не маҡта.
• Эште башлап ташлағансы, башламауың яҡшы.
• Эште башлама, башлаһаң — ташлама.
• Эште башлап ебәреү генә ҡыйын.
• Эште үҙең белеп эшлә, кеше ҡушҡанды көтмә.
• Эште һөйгән үкенмәҫ.
• Эш һөйгән һөйөнгән.
• Эште эшләгән кеше өҫтөнә өйәләр.
• Эште эшләйһең икән, еренә еткереп эшлә.
• Эштең башы — ҡөрал.
• Эштең башы михнәтле булһа, төбө хикмәтле була.
• Эштең башы — ниәт.
• Эштең башы — эштең яртыһы.
• Эштең башында маҡтанма, аҙағында маҡтан.
• Эштең иң яҡшыһы — үҙең булдыра алған эш.
• Эштең яты юҡ.
• Эштең өҫтөнән өсөн булмай.
• Эштең тәме аҙағында.
• Эштең яйы булмаһа, ҡаймаҡтың майы булмай.
• Эштә билеңде бушатма.
• Эштән көлмә — көлкө булырһың.
• Эштән ҡалған — кеше икмәгенә ауыҙ асҡан.
• Эшһеҙ ғүмер — утһыҙ күмер.
• Эшһеҙ кеше — көсһөҙ кеше.
• Эшһеҙгә аш юҡ.
• Эшһеҙлек эс бошорор.
• Эшсе эшенән билгеле.
• Эшсән бәхетте эшендә күрер, ялҡау бәхетте төшөндә күрер.
• Эшсән бәхетте эштән әҙләр, ялҡау бәхетте ситтән эҙләр
• Эшсән кеше эшһеҙ тормаҫ, иренгән кеше көн күрмәҫ.
• Эшсән эштән туймаҫ.

Ә

• Әбей белен бешерә, бабай ҡабыҡ төшөрә.
• Әҙ ашаған күп ашаған, күп ашаған ни ашаған?
• Әҙ ҙә етә, күп тә бөтә - бергә булыуға ни етә.
• Әҙергә—бәҙер
• Әҙергә -хәҙер
• Әҙәм алаһы эсендә, хайуан алаһы тышында
• Әҙәм арығын аҫыраһаң, ауыҙың-мороноң ҡан булыр, Мал арығын аҫыраһаң, ауыҙың-мороноң май булыр.
• Әҙәп барҙа оят бар.
• Әҙәпһеҙҙән әҙәп өйрән.
• Әҙәпкә ғәҙәтләнһәң - әҙәм булырһың, яманға ғәҙәтләнһәң - әрәм булырһың.
• Әҙәмдең яҡшыһы эштә беленер.
• Әйткәндән телең ҡалмаҫ, эшләгәндән ҡулың ҡалмаҫ,
• Әйтмәһен кеше, әйтеп торһон эше.
• Әкрен барған ҡалыр, йүгереп барған алыр
• Әкрен барһаң, етерһең,

Шәп барһаң, бөтөрһөң

• Әкрен эшен бөтөрөр, шәп тешен бөтөрөр
• Әкрен эшен бөтөрөр, ҡыҙыу тешен бөтөрөр.
• Әкрен иргә ҡатын баш
• Әллә ҡайҙа алтын бар, барһаң баҡыры ла юҡ
• Әмәлен белмәһәң, балыҡ та тоттормай.
• Әрем ашаған кәзәнең ите ни ҙә, һөтө ни
• Әсә күңеле балала, бала күңеле далала
• Әсәйең үгәй булһа, үҙ атайың да ят була.
• Әсәһе ҡыҙын белмәй, атаһы улын белмәй
• Әсәһенә ҡарап ҡыҙын ҡос, атаһына ҡарап улын ҡос.
• Әрәм-шәрәмгә барма, кейәһе етер бер мәл
• Әсәй - ҡаҙна, атай - еҙнә
• Әтәс үҙ сүплегендә үҙе мырҙа
• Әтәлгене тый, ҡарсығаны һуй.
• Әсе тир менән тәмле аш табыла.

Ю

• Юғалған ҡуйҙың ҡойроғо ҙур
• Юғары осҡан түбән ҡуныр
• Юғарыға ҡарап фекер ит, түбәнгә ҡарап шөкөр ит.
• Юғарыға менгәс, түбән ҡарама
• Юғарынан йығылған ҡаты төшөр
• Юрағаның юш булһын
• Юрғаның тире кипмәҫ
• Юрғаның юлы күп
• Юрғаһына күрә дуғаһы.
• Юртаҡ аттың тояғы ике
• Юханың кендеге булмаҫ
• Юнышҡан ерҙә юнышҡы ҡала
• Юрғаныңа ҡарап аяғыңды һуҙ
• Юҡтан бар булмай
• Юрғалы менән юлдаш булма,наҙан менән серҙәш булма
• Юҡҡа һин дә туҡ,мин дә туҡ
• Юлдың тигеҙе, малдың һимеҙе, ирҙең оҫтаһы, һүҙҙең ҡыҫҡаһы яҡшы
• Юрға менгән юлдашынан айырылыр,күп йәшәгән ҡорҙашынан айырылыр,күп һөйләгән дуҫынан айырылыр
• Юғалған ҡылыстың һабы алтын
• Юлдан сығыу ғәйеп түгел,юлға кермәү-ғәйеп
• Юлбарыҫтың башы юлда ҡалыр
• Юлыңда эт ятһа, әйләнеп үт
• Юрғаның ҡәҙере еккәндә беленер
• Юханың теленә алданма
• Юл аҙығы-йыуаса
• Юл белгән ҡаруанға ҡушылмаҫ
• Юл белмәһәң,белгәндән һора
• Юл ғазабы-гүр ғазабы
• Юл кешеһенең юлда булғаны яҡшы
• Юл менән йөрөһәң, юртып йөрө:юртып йөрөһәң, юл ырар
• Юл һорарға тел кәрәк,аҙашҡанға күҙ кәрәк
• Юл һорашып табылыр
• Юл юлдашһыҙ булмай
• Юлаусының юл тырағы һиңә лә тейер,миңә лә тейер
• Юлаусының юл тырағы-артынан шылтырағы
• Юлға сыҡҡан юлда ҡалмаҫ
• Юлға сыҡҡан юлынан ҡайтмаҫ,атылған уҡ таштан ҡайтмаҫ
• Юлға сыҡһаң, иртә сыҡ
• Юлға сыҡһаң,йылы кейемеңде ҡалдырма
• Юлға сыҡһаң,таяғын булһын
• Юлға сыҡһаң, юл аҙығың мул булһын
• Юлға сыҡһаң,юлың йәшер
• Юлға сыҡһаң, юлдашың үҙеңдән артыҡ булһын
• Юлға сыҡһаң, янып сыҡ, юлдашыңды танып сыҡ
• Юлға юлдаш алып сыҡ
• Юлда йөрөгән май имер, өйҙә ултырған ҡан имер
• Юлда юлыҡҡан юлдаш булмаҫ
• Юлдан барған аҙашмаҫ
• Юлдан сыҡһаң да илдән сыҡма.
• Ююдан кире боролһаң, өлөшөң юғалыр
• Юлдан ҡал,юлдаштан ҡалма
• Юлдан сыҡма,аҙашырһың
• Юлды йөрөгән еңер
• Юлдың башы-ат тояғында
• Юлдың төҙөгө,һыуҙың өҙөгө юҡ
• Юлдың яйын юртҡан белер
• Юлы уңыр егеттең еңгәһе алдан сығыр
• Юлы уңдың эше уң
• Юлы уңыр егеттең юлдашы сығыр алдынан
• Юлын белгән арымаҫ
• Юлын белмәгән-юлда илап ултырған
• Юлынан киткән боролмаҫ
• Юлдаш тапмаған юлынан яҙыр
• Юлсының юлда булғаны хәйерле

Я

Ябаға тайҙы хурлама: яҙға сыҡһа, ат булыр; Йәш егетте хурлама: уҡыһа, илгә баш булыр.

• Ябыҡ ишек шығырҙамай
• Ябыҡ тайҙы хурлама, яҙҙы үтһә, ат булыр.
• Ябыулы атта ял ҡалыр,ял ҡалмаһа, йән ҡалыр.
• Ябағаны яуға менмә ялы бар тип, яман менән ҡоҙа булма малы бар тип
• Яҙғы айғыр ятҡан ерҙән кешенләй
• Яҙ сәсеүен ҡыштан ал
• Яҙ уңмаған көҙ уңмаҫ.
• (Мал) яҙ үлмәһә, көҙ үлмәҫ.
• Яҙ киреләһә, көҙҙән яман.
• Яҙғы көн ялман ҡойроғо
• Яҙ менән көҙгә ышанма.
• Яҙ эшләһәң, ҡыш алырһың.
• Яҙған мал үҙ аяғы менән кире ҡайта.
• Яҙға сыҡҡан атты яуҙан да йәлләмә,

Көҙгә кергән атты кейәүеңә лә бирмә

• Яҙғы буран йәш улан: үҙе ҡолай, үҙе илай
• Яҙғы көн —яртаҡыл, көҙгө көн—күтаҡыл
• Яҙғы сәсеү — бер генә ваҡыт.
• Яҙҙың бер көнө йылды туйҙыра
• Яҙҙың йәме сәскә менән, көҙҙөң йәме көлтә менән.
• Яҙмышты ямап булмай.
• Яҡшы ат ирҙең данын сығарыр.
• Яҡшы аттың башы ҡашҡа.
• Яҡшы ат бығауһыҙ йөрөмәҫ, алама атҡа тышау ҙа теймәҫ.
• Яҡшы аш әрәм булғансы, яман ҡорһаҡ ярылһын
• Яҡшы килен яҙ килер, яман килен көҙ килер.
• Яҡшы эш - һаулыҡтың балаһы.
• Яҡшы әкиәт ысынға яҡын була.
• Яҡшыға төшкән - ярпайған, Яманға төшкән - ҡартайған
• Яйлы эш — майлы эш.
• Яҡшы ат тәртә араһында үлә.
• Яҡшы атҡа ҡамсы кәрәкмәй
• Яҡшы атҡа ял юҡ.
• Яҡшы ағай ил көтһә, йорт кәрәген үтенер,

Яман ағай ил көтһә, илгә дошман килтерер; Яҡшы ағай йорт көтһә, йортҡа шатлыҡ килтерер, Яман ағай йорт көтһә, йәм-байлығын бөтөрөр.

• Яҡшы егет ил ғәйебен асмаҫ.
• Яҡшыға йөрөм юҡ, яманға үлем юҡ
• Яҡшынан алаһы ла, ҡолаһы ла тыуа
• Яҡшы түрә әҙәмгә юл асыр, яман түрә әҙәмдең юлын быуыр.
• Яҡшы кеше эш яратыр, яман кеше эш ҡыйратыр.
• Яҡшы эш үҙ-үҙен маҡтай.
• Яҡшы юртаҡ — күпкә уртаҡ
• Яҡшы ҡатын юҡтан ғына юрған һырыр, яман ҡатын яңғыҙ юрғаңды һуйҙырыр
• Яңғыҙ ағас сана булмай,

Яңғыҙ бейәнән һаба тулмай.

• Яңғыҙҙың яны юғалһа ла табылмаҫ, ырыулының уғы юғалһа ла табылыр
• Ялан йәме көлтә менән.
• Ялҡауҙың еренә бойҙай сәсһәң, билсән үҫә.
• Ялған яндырыр, яманатҡа ҡалдырыр.
• Ялғанлаған ямандың үҙ башына теле яу.
• Ялғансы менән хәйләкәрҙең дуҫы ла, иптәше лә, яҡыны ла булмай.
• Ялсы көнө – ялыныс
• Яман ат эйәһен ҡартайтыр.
• Яман айғыр өйөрсәк.
• Яман орлоҡ сәсеп, яҡшы иген көтмә.
• Яман менән юлдаш булһаң Һәрпәк (һәлмәк) балтаң билеңдә булһын
• Яҡшынан яман тыуһа — име булмаҫ, ямандан яҡшы тыуһа— тиңе булмаҫ
• Ямандан яр буйлап ҡас
• Яманлыҡтың төбө - наҙанлыҡ
• Ямғыр менән ер йәшәр, фатиха менән ир йәшәр.
• Яман атты ял баҫыр, яман илде яу баҫыр.
• Яман илдең яҡшыһы булғансы, яҡшы илдең яманы бул.
• Яман түрә йән алыр.
• Яңы салғы ҡаты саба.
• Яр аҫтынан яу сыҡҡан
• Ярап торорға өй һалма, ярап торорға бисә алма.
• Ярма һораған көн күрмәҫ, ҡаҙна һораған ил уңмаҫ.
• Ятҡан ағас ял табыр, йөрөгән аяҡ мал табыр
• Ялҡау аҙ эшләй, аҙ эшләһә лә,күп тешләй
• Ялҡау аҡрын барһа ла, ярлылыҡтың артынан тиҙ етер
• Ялҡау атты ял баҫыр
• Ялҡау ашҡа килер, уңған эшкә килер
• Ялҡау булма-ялҡаулыҡ баҫыр
• Ялҡау ир—аяҡлы сир
• Ялҡау йөрөшөнән билдәле
• Ялҡау кеше иҫәпкә бар, һанға юҡ
• Ялҡау кеше эш янында ат кеүек,эш янында ат кеүек
• Ялҡау өйҙә, бүрке сөйҙә.
• Ялҡау әйткән: «Бөгөн ял итәйем дә, иртәгә ныҡлап эшләрмен ».

Тырыш әйткән: «Бөгөн тырышып эшләйем дә, иртәгә ял итермен».

• Ялҡау кеше-ярты кеше,уңған кеше-ун кеше
• Ялҡау өйөнә еткәс йүгерер
• Ялҡау өмә әйтер,тамаҡһау өмәгә йөрөр
• Ялҡау торһа йән ҡуймаҫ
• Ялҡау ултырып йоҡлай, ятып эшләй
• Ялҡау урынын йыймаҫ
• Ялҡау үгеҙ ит бирә,ялҡау кеше ни бирә?
• Ялҡау үлмәҫ, рәхәт көн күрмәҫ
• Ялҡау ялдан туймаҫ,уңған эштән туймаҫ
• Ялҡау ялҡауға эйәрер
• Ялҡау ята белмәҫ,ятһа, тора белмәҫ
• Ялҡау ятып ашар
• Ялҡау аҙ эшләй, аҙ эшләһә лә, күп тешләй.
• Ялҡау аҡрын барһа ла, ярлылыҡтың артынан тиҙ етер.
• Ялҡау атты ял баҫыр.
• Ялҡау ашҡа килер, уңған эшкә килер.
• Ялҡау булма — ялҡаулыҡ баҫыр,
• Ялҡау йөрөшөнән билгеле.
• Ялҡау кеше иҫәпкә бар, һанға юҡ.
• Ялҡау кеше аш янында ат кеүек, эш янында ят кеүек.
• Ялҡау кеше — ярты кеше, уңған кеше — ун кеше.
• Ялҡау өйөнә еткәс йүгерер,
• Ялҡау өмә әйтер, тамаҡһау өмәгә йөрөр.
• Ялҡау торһа йән ҡуймаҫ.
• Ялҡау ултырып йоҡлай, ятып эшләй.
• Ялҡау урынын йыймаҫ.
• Ялҡау үгеҙ ит бирә, ялҡау кеше ни бирә?
• Ялҡау үлмәҫ, йәхәт көн күрмәҫ.
• Ялҡау ялдан туймаҫ, уңған эштән туймаҫ.
• Ялҡау ялҡауға эйәрер.
• Ялҡау ята белмәҫ, ятһа, тора белмәҫ.
• Ялҡау ятҡан ерҙән кеше өйрәтер.
• Ялҡау ятып ашар.
• Ялҡау ятыр ерҙең яйлыһын һайлар.
• Ялҡау ятыр, йоҡо тирмәне тартыр.
• Ялҡауға йомош ҡушһаң, ул Һиңә аҡыл өйрәтер.
• Ялҡауға көн дә байрам, кеше май ашағанда, ул эсә айран.
• Ялҡауға көн дә ял.
• Ялҡауға ҡояш та ваҡытында сыҡмай.
• Ялҡауға ҡәбер хәрәм.
• Ялҡауға үгеҙ үлһә — ит, арба ватылһа — утын.
• Ялҡауға эш ҡушһаң, атаң бирмәгән өгөттө бирер
• Ялҡауға эш ҡушһаң, башы ауырта,
• Ялҡауға эш юҡ.
• Ялҡауға эш ярамаҫ.
• Ялҡауға ярты көн эш, ярты көн ял.
• Ялҡауға эш өйрәтһәң, ул һиңә аҡыл өйрәтер.
• Ялҡауҙан эш ояла.
• Ялҡауҙы ҡандала баҫыр.
• Ялҡауҙы яланда күрмәҫһең.
• Ялҡауҙың аты ла аҙымһыҙ бул ы р.
• Ялҡауҙың башында план күп була.
• Ялҡауҙың — бешкән дә төшкән.
• Ялҡауҙың дуҫы — йоҡо.
• Ялҡауға көндә байрам, көндә туй
• Ялҡауҙың көн дә башы ауырта.
• Ялҡауҙың эсе, йоҡосоноң башы ауырта.
• Ялҡауҙың эше тарҡау.
• Ялҡауҙың ялы аҙнаһына биш көн.
• Ялҡауланһаң — ауырырһың, тырышһаң— һауығырһың.
• Ялҡаулығыңды юҡ итһәң, тамагыңды туҡ итерһең.
• Ялҡаулыҡ башҡа бәлә килтерер.
• Ялҡаулыҡ — зәхмәт, дарыуы — хәрәкәт.
• Ялҡаулыҡтың дарыуы — эш.
• Яманды ашҡа саҡырһаң саҡыр, эшкә саҡырма.
• Яман ауыҙҙан яҡшы һүҙ сыҡмай
• Ямандан яр буйлап ҡас
• Ямандың эше ярты юлда ҡалыр.
• Яңғыҙҙың эше бөтмәҫ.
• Яңғыҙ һыйырым аранда,

Ни ҡайғым бар буранда?

• Яңғыҙға яла күп була.
• Яңы һепертке яңыса һеперә
• Яраға тоҙ һалма
• Яратҡан эш ялҡтырмай.
• Ярлылыҡ ғәйеп түгел, ялҡаулыҡ ғәйеп.
• Ярлылыҡҡа дарыу юҡ, ялҡаулыҡ менән ҡушылһа.
• Яр аҫтынан яу ҡупҡан
• Ярҙа ултырып, йөҙөргә өйрәнмәйҙәр.
• Ярҙам итәм тип, ярҙан этмә
• Ярға ырғытылған балыҡтай
• Ярты көнгә ярыш юҡ.
• Ярты эш йөҙгә оят.
• Ярыҡ ҡайҙа — ел шунда, ялҡау ҡайҙа — тел шунда.
• Ярышмаған эш ауыр була.
• Ят ярлыҡамаҫ, үҙеңдеке үлтермәҫ
• Ята-ята таш та сатнай.
• Ятҡан аяҡ ял табыр, йөрөгән аяҡ мал табыр.
• Ятҡан ерең көшөл өҫтө булһа ла, кеше өҫтөндә булмаһын.
• Ятып икмәк табылмай.
• Ятып ҡалғансы, атып ҡал.
• Ятыр ҡорһаҡ ялпаш
• Ятыр ҡорһаҡ ярты булһа ла ярай
• Ятыр ҡорһаҡ ятыр- ярты икмәкте тартыр
• Ятыр корһаҡҡа әсе ҡатыҡ та ярай
• Ятыр ҡорһаҡҡа - ярты аш
• Ятһаң, ята бирәһең, торһаң, бара бирәһең.
• Яуҙан һуң батыр күбәйә
• Яуға барған — йәйәһен онотҡан.
• Яума булһа. Нөгөш ташыр, ғауға ҡупһа, сәңкем ҡасыр