Wp/yua/Lu'um

Lu'um

Káastlan t'aan: tierra.

Ku ya'alal lu'um ti' le xéet lu'umil tu'ux yaan tunich'o'ob, tu'ux yaan kuxtal,ku wacháaj ti' le tunich'o'ob ku jook'olo'ob yaanal le lu'umo' tumen ku yaantal páajtalil utia'al u yáantal tu'ux yaan síis ik' yéetel kuxtal ba'alo'ob.(U XÉETXÉET'AL TUNICH'O'OB)

Le lu'umo jach talamo'ob tumen ku yúuchul ya'ab ba'alo'ob je bix químicos, físicos,yéetel biológicos utia'al u chíikpajal jejeláas lu'umo'ob.

Yaab ba'alo'ob ku yaantik utia'al u beetchajal junp'éel lu'um, yaan junp'éelo'ob ku jaytaj u tunichilo'ob tumen le ik'o' ku jaykunsik, beyxan ku jaytal tumen yaan u bej ja'o', beyxan ku juutkubaj le tunich'o'ob yéetel le xiixo'ob ti' ba'alo'ob je bix ba'alcheo'ob yéetel u sojol che'ob.

Je'el u páajtal a'alik le ba'alo'ob k'áabet u yaantal ti' u beetchajal le lu'umo' k'áabetla ba'alo'oba'.

U xéet'áal le tunicho'ob. U xéetxéet'al ti' químicos yéetel u xiixel le lu'umil uchbeen, ku jalkabkuba'. Ku k'uchul utia'al p'áatal le kuxtal ba'alo'ob (je' bix yik'el, kuuxum, yik'el ja' yéetel uláak ba'alo'ob kuxam).Yóok'ol le ba'ax mina'an u kuxtal.Lela' u chowaak' táanil ku jets'tal utia'al u maan ba'alo'ob utia'al u kuxtal, le u xéetxéet'a'al tunicho'ob ti' uláak' ku káajsaj tumen ba'alo'ob ma' kuxano'ob. u xiixe'el le che'ob yéetel le ba'alcheo'ob ku maano'ob ti' junp'éel xoot tu'ux ku tu'ta'aj utia'al u yaantal jun xóot lu'um. tuláakal la ba'alo'oba' ku xaak'pajlo'ob, beyxan ja' yéetel ik.