Wp/yua/Baca

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | yua
Wp > yua > Baca
Baakja'
Wíiniko'ob 5.701 (2010)[1]
Código INEGI 31004

Baca. U k'aaba' jump'éel noj kaaj jo'olbesik jump'éel méek'tankaaj láayli' bey xan u k'aaba'e'. Ti' yaan tu chiik'in Motul, ti' yaan ichil u noj méek'tanlu'umil Cehpech tu k'iinillo'ob ma' k'uchuk sak wíinik wey tlu'umile'.

Tu yáax junjaats u ts'íibil u áanalte'il Chilam Balam de Chumayel u k'aaba' Crónica de los antepasados, ku ts'ikbata'al bix ichil u k'iinilo'ob "Buluk’ ajaw u k’atunil uchci u pach cuchob, ka’aj jo’opi’ u taalel ah P’iste’. Lay ah p’iste’e y ah p’isa’ab u lu’umo’ob, ka’a tun taali Chakte’ A’aban chate’etik u lúubo’ob. Ka’a tun taali Wak Jabnáal jóochxíiwtik u lúubo’ob, tamuk u talel Ah Mizcit Ahau miztic u luboob, tamuk u talel Ah Ppizul ppiztic u luboob, heklay coch u lub cu ppisci ca cáaji".

Ku ya'ala'ale' le bin le úuchben yumtsilo'obo', taal bin u xíimbalto'ob le lu'uma' utia'al u yiliko'ob tu'ux ma'alob u kulkiinsik u kaajalo'obi'. Ichil táan u máan u kaaxano'obe': "Ka'a tun bin k'ucho'ob Baca. Ka'a tun bin ba'ak ja' tu yóok'olo'ob. Baca (Ba'ak ja') u k'aaba' le weya', ku t'aano'ob bin".

Yum Alfredo Barrera Vásquez, ichil Diccionario Maya Cordemex ku ya'alike' le k'aaba' Baka wáa Baca, min bin chen u láak' jump'éel bix u ya'ala'al bakab, u k'aaba' jujuntúulil ti' le kantúul máaxo'ob ku tukultik maaya wíinik kuchmajilo'ob le yóok'ol kaaba'.

Tu'ux ch'a'aba'an lela'[edit | edit source]

  1. Instituto Nacional de Estadística y Geografía. «Resultados preliminares del Censo de 2010. Yucatán». Káastlan t'aan.