Wp/yua/Abal

Abal u k'aaba' u yich junjaats paak'alo'ob yaan wey tu petenil Yukataan yéetel u láak' jach ya'abach tu'ux yóok'ol kaab. Táakbesa'an ichil junjaats che'ob k'aaba'ta'an Prunus. Jump'éel ich piim u nooy yéetel yaan ts'u'uy yéetel yaan xan u nooy ichil.

Tuláakal yóok'ol kaabe' yaan jach tajan ya'ab u jejeláasil abal. Chen wey tu petenil Yukantaane' tak bejla'e' yaan xan u seten jejeláasil oli' bey je'ex Xchi' abal, xk'an abal, abal áak, sabak abal, xnuk abal, ix-houem abal, xcampech abal, xtuxpana abal, juntura abal.

Abal. Yaan abal ku seten nojochtal u kúulul tak u chukik 15 m. u ka'anilil yéetel kex 10 m u jenikubáa u k'abo'ob. Tu petenil Yukataane' min xchi' abal u seten ya'abil ku yantal. Tu winalil febrero ku jutik u le', ku p'aatal chen u ch'i'ilibil u k'abo'ob yaan. Jach ma'atan u xáantal ken káajak u loolankil. Ku tajal u yich tu winalilo'ob marzo tak mayo. U yiche' ku jaanta'al tu ya'axil, ba'ale' tu tak'anil jach tajan ki' u jaanta'al.

U yich xk'an abale' ku ts'a'abal ichil óomsikil bu'ul. Xtuxpana abale', ku tikinkuuta'ale' ku líik'sa'al utia'al u beeta'al u ch'ujukil abal, beyo' ku béeytal u cha'akal utia'al jaantbil je'el ba'alak k'iine'.

Jump'éel a méek'tankaajil Yukataane' ku k'aaba'tik Abalá.