Wp/wls/Te Fakahāhā Faiva Fakamālamanei o te 1893

Ko Te Fakahāhā Faiva Fakamālamanei o te 1893 ne'e ko he fakahaoga faiva fakamālamanei ne'e hoko i te ta'u 1893 i te kolo 'amelika o Sikako (en:Chicago) mo'o fakamanatu te kua ta'u 500 o te tau age a Kilisitofo Kolō ki Amelika.

Ne'e fakahoko lolotoga māhina e 6 o kamata i te 'aho 1 o Maio pea faka'osi i te 'aho 30 o Oketopeli 1893. Ne'e lau ki te 27 miliona te kaugamāliē o te kaiga amelika ne'e lava mai o mamata o mamata ki te fakahāhā.

Ne'e ko fenua e 46 ne'e fakafofoga ai pea ne'e gaue ai mo ni haha'i 'uvea fakatahi mo ni haha'i lotuma, fisi, toga mo ha'amoa i te ki'i kolo ne'e laga mo fakafofoga aki te 'u motu o Polinesia.

Fakafofoga o 'Uvea

E mahino mai te nusipepa o Ha'amoa o te 'aho 20 o Maio 1893 ne'e ko te kau 'uvea e 5 ne'e gaue mo te tagata fai koloa amelika ko J. H. Moors (Misimoa i te lea fakaha'amoa) mai te kolo o Apia i Ha'amoa. Ne'e folau ki Vaihi o tā ai mo tanātou mako i Honolulu i Apelili 1893 pea folau leva ki te kolo o Sā Falakiko pea hoko atu ki Sikakō.

Ne'e teuteu'i e nātou i te 'aho fuli he ki'i me'e i te 'uhu pea toe fai mo te tahi me'e i te hili hoata ke mamata ki ai te kaiga ne'e olo age ki te kolo polinesia. E mahino mai te 'u fakamatala ne'e fai i te 'u nusipepa amelika ne'e ko tanātou tāpaki ae ne'e me'e. Ne'e toe laga mo tanātou fale lau pea fakahāhā ai ni koloa fakafenua ne'e toe fakatau ki te haha'i. Pea ne'e toe fakahā mo te fai o te kava, te kai 'umu, te lalaga mo 'ihi atu koga o te aga'ifenua fakapolinesia.

Ne'e fai he fakamatala kia nātou i te nusipepa o Ha'amoa o te 'aho 30 o Tesepeli 1893 pea e mahino mai ne'e higoa ni toko lua ko Pasilio mo Sosefo.

E mahino mai te 'u fakamatala ne'e fai i te 'u nusipepa o te temi aia ne'e ko te kau tagata o te fo'i me'e ne'e sino mālolohi pea talavou, mata malimali mo fiafia. Ne'e ulu loloa pea fia kosi 'ulu nātou ke fakatatau mo te kau amelika.

Ne'e kamata tanātou fakahāhā faiva aki te hū ki te mala'e a 'ihi kae tā lali mo hiva te lologo.

Ne'e toho mo te 'u paaki pea puke mo anātou 'u hiva.

Te liliu pea mo te folau hola

Ke mahino atu kia koutou ne'e ko te folau aeni ne'e fia kau ki ai nātou fuli pea ne'e mole fakakinau tanātou olo ki Amelika.

Ko ia aena, ne'e osi leva te fakahāhā pea liliu te folau ki Ha'amoa mo 'Uvea.

Ne'e fiafia te kau folau i tanātou kau ki te fakahāhā faiva o fai fakamatala ki te kaiga ne'e le'o fenua.

Ne'e toe hoko mo te tahi fakahāhā i te 1894 i te kolo o Sā Falakiko i Amelika pea ne'e alu te tagata amelika ko Moors (Misimoa) o kumi ni kau tagata me'e i 'Uvea.

E mahino mai te nusipepa o Ha'amoa o te 'aho 14 o Apelili 1894, ne'e tapu'i te mavae a he tahi mai 'Uvea e te lesitā falani pea ne'e hake mo ni kau 'ofisa ki te vaka fetuku koloa a Moors (The Vine) o sio pe mole he tahi 'uvea e folau ai.

Situ'a pe te lesita mo te kau 'ofisa kae muli'i te vaka a Moors e ni kau tagata 'uvea ne'e omai i tanātou 'u ki'i vaka e 3 pea kole ke nātou ke kau ki te folau.

Alu te vaka o tu'u i Futuna pea toe kole e te kau tama futuna e 8 ke kau ki te folau ki Amelika.

Ne'e ma'u te logo a te folau hola a te kau 'Uvea pea fekau e te lesitā falani ke alu he vaka mānua o te solia falani o ta'ofi te vaka a Moors i Futuna.

Kae tau atu te mānua ki Futuna kae kua 'osi alu te vaka o Moors ki Amelika mo te kau tama me'e 'uvea mo futuna.

Matapuna